장음표시 사용
321쪽
animae, cujus natura est, ut conscia sit eorum , quae intime sentie& experitur. Lockius ab eodem impugΠatus visus est docere et, ritatem istam nasci a simplicitate idearum: sed male; Nam ha helitur ideae clarae, etsi non simplices, cujusmodi sunt illae in exem plis propositis . Ad hominem autem magis impus natur . Dicta animadversione ad definitionem ideae simplicis ab ipso stabilitae ,
3 s. Quaeri praeterea potest, quid opus sit, ut ideae quae clarae & etiam distinctae in nobis sint, aliis communiceiitur. Dico hic brevi, quod inserius, ubi de methodo docendi agam, di- sine e niagis dicam, requiri I. ut quis calleat linguam quam lm qui ur: Il. ut usum habeat loquendi de iis etiam, quae subtilia habentur, & a quotidiano sermone remota: Ill. ut lingua ipsa, quam callet, suppetat voces opportunas ad exprimendos intimos animi sensus & cognitiones. Ex horum defectu fit, ut inter vulguetes operarios aliquando occurrant, qui ideas claras atque distinctis se habere ostendant omnium, quae requirantur ad aliquod opus etiam dissicile perficiendum, quandiniuidem illud tandem exequuntur .modo maxime opportuno & expedito , & qui adin lationem etiam intuentibus conciliat, quin tamen possint aliis r tionem animo praeconceptam patefacere , ita ut si quis iis uti noulet, nisi illam prius exponerent, numquam princto uteretur. Ex solo autem desectu tertiae conditionis intelligimus numquam fieri posse, ut distinctae de rebus supernaturalibus cognitiones, quas habent Beati in Caelo, & quibus quandoque donantur Sancti hic nobiscum degentes, nobis communicentur.
Doctissmi quique de multis , de quibus certisunt
vel ratiocinio sol experientia sensium, non habent ideas claras.
3So. DRima propositionis pars, scilicet carere etIam doctissi- . mos ideis claris multorum, de quibus certi sunt per x uocinium, Probatur, assumpta per modum exempli, ex multi
322쪽
quas afferri possent, idea infiniti absoluti; quandoquidem Cartessiani passim non solum supponunt hane esse in nobis, sed praeterea claram esse contendunt. Ex qub errore semel recepto in memte multos prodiisse paralogismos in Metaphysica . & aliquando etiam in Geometria iure dixit Condillacus I), ut constat ex iis Cartesii l. 313. 3, Malebranchii q. IaO. 131.& 3Is. Purcho-tii q. 3o 3. 3 , aliorumque supra q. 343. relatis & ditatutis.
I. Me arguitus. Idea clara postulat ex sua notione objectum immediate propositam menti q. ss. : Sed infinitum absolutum nullius hominis menti immediate in hac saltem vita in Oinnitur: ergo nullius hominis mens habet in hac saltem vita ideam claram infiniti absoluti. Μinor stiadetur , quia aliud infinitum absoli
tam non datur, Praeterquam in Deo, quem nemo mortalium videt, ut supra evicimus. Quare quam maxime errat Malebrat
thius, dum amrmat nos percipere a) in ipso Deo infinitum a Glutum tum perseetionis , tum extensionis quasi Deum nos videamus, ipsique tribui possit extensio, prout a nobis coneipitur, 38 i. H. Qui habeat ideam claram in siniti absoluti, necessevst habeat ideam objecti, quo majus nequeat concipi: Sed quis que sibi conscius est, se non habere ideam ullius objecti, quo maius ipsemet nequeat concipere a Nam quisque sibi conscius est. se addere aliquid semper posse illi quod concipit: ergo . Alia a /gumenta Bumerius a) dabit fuse de hoc agens . 33 a. I. Objicitur. Habemus ideam claram Dei, saltem quam tum nobis in hac vita concessum est: Sed Deus est infinitum a solutum : ergo habemus ideam aliquo modo claram infiniti a soluti . .
Ies. dis. ma f. habemus ideam claram Dei, quatenus clare cognoscimus existentiam1 quorumdam attributorum ut Omnipotentiae, dc persectionis in omni linea infinitae conc. maj. qu tenus clare cognoscamus essentiam ipsius, dc ea attributa prout sunt in se, nego ma f.; Nam certi. sumus intima experientia haeea nobis non concipi, nisi negando ullum limitem graditum illi convenire, sive statuendo.cuicumque quantumvis magno. hujusmodi
323쪽
inodi graduum numero, qui a nobis excogitetur , alios in inii nitum eisdem addi reipsa posse . Et concessa minori, nego consem, vel ad summum distinguo eodem modo , ac distincta fuit inasor. II: Objieitur. De infinito absoluto enunciamus propositiones :ergo habemus ideam claram infiniti absoluti.
Resp. conc. ans, ct ngo conseqm . Etiam de rebus, quas non concipimus, enunciamus propositiones, quin proinde ex hoc inferri possit claram ipsarum ideam nos habere. Sic caecus potest enunciare propositiones de coloribus : sic nos possumus affirmare sextum aliquem sensum praeter quinque , quibus praediti sumus, esse possibilena, & alia multa: attamen nec caecus colores, nec nos sexti sensus claram ideam habemus.
383. III. Objicitur. De infinito , quod concipimus in Deo, serio affirmamus esse infinitum absolutum : Sed si clare non cognosceremus ipsum infinitum absolutum, non possemus serio a firmare infinitum , quod in Deo coiicipimus, esse infinitum a
solutum a Resp. cone. maj., ct nego min. omnia enim , quae concluduntur per syllogismum demonstrativum , serio affirmantur: Sed sicuti cognitio rei in sui causa , non est cognitio clara essentiae rei, ita neque cognitio obieeti, quod concluditur in suis praemissis est ejusdem clara cognitio. Retorquendo argumentum falsitas illius minoris clarius etiam apparebit. Sic igitur dico: De infinito, quod concipimus in Deo serio affirmamus esse incomprehens bile :Sed si non cognosceremus ipsum incomprehensibile, non possemus serio affirmare infinitum, quod concipimus in Deo esse incomprehensibile : ergo cognoscimus incomprehensibile . 384. Secunda propositionis pars , scilicet etiam doctissimos non habere ideas claras de multis, quae sensibus experiuntur. probatur ex odoribus & saporibus tamquam a quibusdam exemplis . Fae aliquis quaerat a quovis vel doctissimo , ut de iis, quae
experitur amara vel dulcia, grata olfactu vel ingrata , notas &quasi charaeteres proprios designet, animadvertet profecto, hos nec habere in promptu, nec post mustas cogitationes occurrere ς &etsi non confundet, qui sanus est, ipsemet suprema genera hujusmodi qualitatum , ut amaritiem cum dulcedine : harum tamen
species non ita facile discernet. Itaque saepe accidit, ut qui con
324쪽
tenderet esse odorem unius determinati corporis illum, de quo interrogetur , deprehendit deinde esse alterius longe diversi . Μuuta in hanc rem eleganter dicta legi possunt apud Magalottium , ubi inter alia narrat a multis creditum fuisse odorem e rebus satis psregrinis illum, qui erat e floribus vulgaribus depromptum ac proinveniens I) . Ita pariter qui in arte Apiciana probe instruisti sunt. cohortis aves ita condiunt, ut convivae phasianos censeant. Hine est, quod illi, qui caute loquuntur, non aliter hujusmodi ideas solent aliis communicare, quam per ideas odorum & saporum quorumdam, quae communes Omnibus supponuntur, & hunc dicunt Odorem rosae vel similem rosae, illum saporem mellis vel quasi mellis r hune saporem stipticum seu adstringentem, qualis in vitriolo : illum saporem urinosum, qualis in sale ammoniaco: hune saporem lixivii, qualis in sale Athalico; illum saporem ea sicum seu urentem, qualis in pipere. Igitur dantur etiam in doctissimis ideae obscurae eorum etiam , quae sensibus experiuntur. Atque quam multae hae sint optime intelligitur per regulam, quam matterus a Tschirnhausen his sere verbis tradit ca) , si observem in mea esse potestate solis verbis' eamdem & aeque persectam, ac ego ipse habeo notitiam in alterius mente excitamsi, certum erit me istam tunc rem non obscure concipere . Si contra adverto me alii ejus prorsus isnaro nullis verbis talem notitiam impertire posse, ita ut non minus ae ego eamdem cognoscat, tunc liquet merem obscure concipere. .a regula adhibita iure concludit perquam multas esse idera , quae apud omnes homines obscurae sunt .
325쪽
Ideo objecti universalis tunc distincta erit, quo di includat proprietates objecti, ita illi essentiales, ut si at quarto moso propria: confusa vero es, si Dei proprietates jolum accidentales objecti incit dat, vel eas, quae etsi sint essentiales , non tamen fini quarto moso propriae: Idea autem objecti sin gularis disincta est, quando includit eas eae proprietatibus indivi dualibus quae fiatis Ditem sit ut ad illius individuationem cognoscendam: secus pe-m confusa est .as s. o est de idea distincta obiecti universalis .
x suadetur ex eo , quod dumtaxat in proprietatibus essentialibus, ita ut sipi quarto modo propriae, continetur is objecti character, quo cognito non confunditur una entis species eum alia .
Exempla Chrissianus Wolfius, ubi de idea distincta in sua quadam Logica cr) agit, tradit opportuna in deseriptione salis & pluviae hoc modo . Si dieat salem esse corpus durum, quod ab aqua solvitur. in eaque fit fluidum : & pluviam asserat esse multitudinem guttarum aquae successive decidentium e nubibus, ille distinctas salis & pluviae ideas sibi se essecisse utique declarat. 386. Secunda pars , quae loquitur de ideis confiusis objecti universalis est corollariam ptimae . Exemplis res explicatur . Αlterum sit in ea de homine idea, quam Plato senur sibi fecisse, suisque olim in scholis tradidisse hoe modo : homo est animal implume bipes: quam cum audisset nescio quis postridie in medio scholae coiistituit Gallum , cui pennae singulae diligenter abscissae
aut evulta fuerant: Et en exclamavit hominem Platonis, quo facto ostendit ideam hominis ab illo praeconceptam non fuisse nisi s iis confuse , utpote quae proprietatibus constabat accidentalibus,
326쪽
non vero essentialibus. Alterum sit in idea , quae non proserat proprietatem ullam quarti modi: cujusmodi est in illa militis, quam quis apud Bussieriam ci) sie sibi emormabat: Miles est homo armatas irruens in alium hominem, Praesertim cum imparatum videt, illumque occidens: ex quo inserebat militem non dis. ferre a latrone, sicuti in animum sibi induxerat suadere. Sed omnino male; Non enim advertebat ad ideam distinctam latronia pertinere etiam ideam legis prohibentis omnia illa : contra vero ad ideam distinctam militis pertinere oppositam legem. 38 . Quoniam ideae, maxime quae universales sunt, possunt aliae esse distinetie, aliae confusae, poterunt utique ideae compotatae, esse partim distinctae, & partim confusae . Atque in hae quasi mixtione umbrae, & lucis plerumque fundantur ideae rerum, quae vel non sunt, vel etiam esse non possunt , quas qui non advertat, dolere deinde poterit se turpiter errasse , dum illis innitens diversa conclusit, quae adveniente cognitione distineta , quam prius non habuit, deprehendit esse filia & absurda . Hoc pacto qui sibi videbatur habere ideam lassicienter distinctam trianguli infiniti, aut bilinei, prosectb non habuit nisi confusam ideam a Nant non advertit requiri omnino tres lineas, easque finitas ad notionem diasti iam trianguli, ut numquam liceat concipere triangulum i
38s. Tertia pars , quae est de Idei, distinctis obiem singulatis su etur eodem modo ac prima, ex eo scilicet, quod per solas proprietates individuales , quarum suffciens congeries proposita sit, fit ut unum individuum eum alio non confundatur. Ita siquis sic imperaret famulo : affer mihi Atlantem Delisit, qui est liber molis omnium maximae prope ianuam Bissiliothecae collocatus , ille excitasset utire distinctim it Ilus libri ideam in mente servi attendentis, vi cujus imperata omnino exequeretur. arta pars loquens de ideis confuss objecti singularis Mascendit ex tertia . Exemplum esto in deseriptione Poliphemi Vim
327쪽
sos DEI DEA IN TIMAEEx huiusmodi enim proprietatibus unice consideratis confusi s lum idea de Poliphemo ex laibetur a Nam ea omnia cuilibet ex obcaecatis gigantibus aptari possent; Quilibet enim & ingentes sunt,& terrorem incutiunt, & si excaecati sunt baculum tibi propo tionatum utiliter adhibebunt deambulantes.
Omnes homines carent ideis adaequatis intim.e
fi bi antiae cujuscr-qrae corporis in Diritus,st foemet etiam animae, aliarum
Argumenta pro prima ct secunda propositionis parte. 38s. T I Traque pars negans nobis ideas adsequatas intimae substantiae cujusvis sive corporis sive spiritus est contra Camtesium, qui in suis meditationibus , secunda praesertim & tertia credidit se detexisse sibi & aliis intimam essentiam non solam.eorum , quae sunt extra Deum , sed Dei ipsius, ita ut horum adaequatam ideam , sive ut ipse in eodem sensu ait, claram se habere iactaverit. Cartesio subscribunt multi, qui dicunt se cognoscere naturam corporis, quia hanc statuunt esse extensionem , quae sententia, ubi agitur de corpore, demonstratur falsa: cognoscere autem naturam spiritus , quia hanc dicunt esse actualem cognitionem sea cogitationem : de qua opinione agam infra distincta propositione . I. Arguitur. Omnis nostra cognitio circa quamcumque flantiam terminata est in his notis, quod sit ens quoddam , quod
subsistit per se, hoc est quod non indiget ut sit, quicquid est alio,
in quo sit, quin interea ullum distincte saltem noverimus positivum attributum talis entis: ergo evidens est non habere nos ideam intimae substantiae ullius vel corporis vel spiritus, quae dici possit adaequata . I l. Probatur ex testimoniis aliquorum Philosophorum, qui post seriam in hac re meditationem noo solam concludunt carere se hujus-
328쪽
huiusmodi adaequatis ideis , sed censent etiam neminem eas assequuturum in hac vita. In his Lockius audiens Malebranchium docentem , nos videre in Deo essentias rerum dicit, ci) Equidem nullius rei essentiam video neque in Deo, neque extra Deum . Busserius haee habet, sa) nos spe essentias rerum definimus aliter aesunt in se, quia illas intime ct secundum ea pracis , qua V i ivbnt, non cognoscimus, sed solum ex iis , qua nor iciunt. Et alibi, 3) cognitiones
humana non pervadunt umquam intimam rerum constrationem. Ioannes
Clericus pluribus urget, P Sub antiarum singularum ideas obscurissimas esse, nec quicquam eorum nominibus intelligi, nisi subjecta nescio qua ignota , in quibus quadam coexsunt proprietares. histonux dicit . s Nescimui quid i subsantia in genero , nec quid sint partici lares subsantia cujusvis emtis e materialis sive immaterialis . Pluche ait 6 Rufra tentant Metapb ci penetrare intimam esentiam rerum. Id Deus i reservavit. raso. III. Pro ea parte , quae respicit substantias corporeas siearguitur . De his si illas consideremus in genere , postquam diximus esse substantias inertes, & compositas ex pluribus entibus, jam fini a est omnis nostra de illis cognitio , in qua ex paulo ante dictis satis confuse scimus, quid . sit substantia: nec confusionem hanc tot Iit aut minuit attributum inertiae, utpote dicens solum quid iacin sint hae substantiae, non vero declarans ullo modo quid sint: Sin autem loquamur de substantiis corporeis naturalibus, iterum finita est omnis nostra de illis cognitio, dicendo esse substantias inertes, quae impenetrabilem extensionem habent, ex quibus ut patet non nascitur in mente nostra idea attingens intimam earumdem substantiam. Occurrunt ad huius confirmationem aliquorum Philosephorum testimonia , quae juvat referre . Ita his sunt primo innumerabiles illi Philosophi, qui vulgo Scholastici nuncupati sunt, quibus cum sanctam esset . aliud statuere esse materiamiprimam , quae iuxta illos pertinebat ad intimam essentiam corporis, aliud quan-
329쪽
titatem, hoc est vel tritum dimensionem , vel id quod eausa est tritiae dimensionis impenetrabilis , illud addebant, ut inter alios explicat Suareg ab , materiam primam non posse a nobis directe cognosci, sed cognosci solum per proportionem ad materiam reorum artificialium . Itaque dicebam illam esse subjectum primum . profitentes se nomine .ibjecti latis confusam de ipsa ideam sibi ex-
citasse, cum esse subjectum, viderent attributum esse commune multis, quae non su ni materia prima, ut auro, quod consor m
tur in statuam. Atque etsi addendo esse subje,stum primum, determinarent magis, ac minuerent confusionem illius ideae , ni. hilominus dolebant non pervenire se ad materiae cognitionem ullam distinctam , cum hoc attributum, esse primum, observarent
non explicari nisi per negationem; Primum enim subjectum diciatur, quia non habet aliud subjectum . Quare illius cognitionem Deo quidem utpote ipsius Creatori, & Angelis etiam utpote perfectius intelligentibus unice eonvenire statuebant. Atque distinctionem ipsam substantiae a quantitate unice dicebant evinci a F, de , a) ,ηientia , sic Suareet, rei a Minguens qaantitatem a subsantia , quamquam non possit ratione naturali susscienter demonserari, tamen ex principiis Theologia convincitur esse vera .
3s I. Ad Scholasticos pertinet Lessius, qui luculenter ignorantiam hanc nostram de intima rerum substantia declarat . tum ubi ostendit admodum pauca esse, quae a nobis in hae vita cognos inr, utpote qui 3 toti haremus is exteri a superficie , ct nusqηam penetramus ad penitiora Gentiae tum ubi hine concludit errasse illos, qui summum hominis bonum in cognitione rerum creatarum collocarunt. Increduli & Sectarii, qui negant mysterium transubstantiationis panis di vini, peracta horam consecratione , si advertant, veram & receptam communiter philosophiam fateri ignotum nobis esse, quid sit substantia , agnoscant necesse est se perquam maxime iniquos esse , & irrationales,' qui recusant Credere Deo revelanti substantias panis & vini post consecrati nem amplius non esse, sed solas earum species , & rursus sub lau-jusmodi speeiebus latere jam verum . & reale Christi Domini corpus . Hoc interea antiquorum dogma de nostra ignorantia circa
330쪽
RERUM SUBSTANTIAE. 3I 2 naturam cuiusvis substantiae, si novisset Ludovicus Barbieri non
assirmasset, i) sub tior nos penicur ignoramur, ut omnium primur observavit LocEius . . venio ad aliquos recentiores a praeter Lockium est Nerulonus, qui ait, a vid mur tantum corporum guras ct colores, aussimus tam tum sonos , intimas subsanitas nullos seu, nulla actione resexa cognois scimus, ct multo ininus iddam babemur subsantia Dei. Eosdem sensus repetit Clarhius s). Keillius negat se afferre posse ullum attributum essentiale corporis,. nec ejusdem definitionem se) ex ejus intritia natura . su essentia issum sim , Od cujui coguitionem fortas xumquam , inquit, sumus perventuri. In eamdem sententiam Mus fellenbroekius scripsit, s) s id es, quod intra superficies eorporis haret eonclusum Z an non id, quod proprio corpus facit, quod ejus subsantia est Θ Sed id ignoramus: Et de extensione impenetrabili, quam ipse soliditatem vocat, determinate Ioquens sic interrogat, 6J An soliditas prudet ab indolo sub antia corporea λ quia quid sit subsantia ignoratur, a mari nequit. Similia sunt Gravesandes verba , ) mcorpore dicimus, est extensum impenetrabile cte. Sed quid es, quod babet basce proprietates Nulla nobis via oporta es, qua ad hane cognitionem perυenire possmus: & multo plura in eamdem sententiam alibi 8 dicit. Io. Gualbertus de Soria, quaerens an id, quod materiam constituit, aliqua ratione cognosci possit, concludit sine disi revelatioso uemo homiuum scier umquam quid sit. Beniaminus pariteo Martinus huic interrogationi , . io) cogVoscine potes intima natura materia in nequaquam; hoc enim extra eognitionem hominum piatum: Fidem consonat voltatre D) nemo hominum in hac terra nou , c umquam nosser, qui is materia. Et Io. M. de Turre I a