장음표시 사용
381쪽
quae dicitur methodus doctrinae : Nam cum nomen analyseos su gnificet resolutionem systematis, seu rei compositae in sua et menta , perinde est , sive haec fiat a singulari idea seu veritate ascendendo ad generalem , sive contra a generali descendendo ad singularem . Verum quoniam usus adprobat distineta illa nomina, haec sequamur, & quidem in sensu , qui communior est . M . tho dum itaque syntheticam proprie sequimur , quando ex Πόρο- sitis menti multis singularibus entibus similibus vel dissimilibus . de quibus aliquid dici solet, colliguntur ea tantum attributa , quae communia omnibus sunt: atque in ipsorum collectione consisti tandem idea adaequata obiecti universalis . Hanc secundam methodum diffuse praeceptis, & exemplis explicavit ' olfius I . quorum summa haec est . Qui ideam dustinctam seu adaequatam quaerit obiecti universalis, quae obvia statim non fit 'menti cogitanti, I. proponat sibi aliquos easus fingulares ex iis , ad quos extendi ideam illam , universalem confuse quidem , sed elare cognoscit, atque ipso auctore M, & ante linsum Bussierio 3 proderit etiam ob oculos ponere eos casus cum
circumstantiis, quae eosdem comitantur, describendo. II. Attentam instituat eomparationem unius casus cum altero , observetque, quae sint ipsis communia, quae discrepantia, atque alterutra seu utraque adnotabit, qui ad levamen meditationis calamum adhibuit . III. Seligat quae communia in illis vidα . Atque ex his dumtaxat componat sibi ideam praeseindendo a reliquis, quae com inia non sunt, eaque erit idea distilicta , quam quaerit obseeu uni- ,
De particulari methodo inveniendi idem adaequatas in rebus p cis. . .
4sq. 4 1 Ethodus particularis pro eo arandis ideis adaequariS.
IVL de rerum creatarum constitutione, duplex pariter est, & iisdem nominibus analyticae, & syntheticae una ab altera distinguitur, sed nonnihil diversa est utriusque Motio. Μethodus'
382쪽
nim Iliaee analytice, qMet etiam realis dicitur . significat meth dum , qua acquiritur idea de natura sive constitutione, sive viribus rei , quibus sin a ipsius phaenomena contingunt, det gendo, singulares eiusdem proprietates per accurata, & repetita
experimenta, & observationes . Ne tonus eamdem notionem sie
antecedere debet eam, qua 'oppellatur A thetica . Methodus analytica st experimenta caperet, phanomena observare, igia que ex rebus com possis rariocinare colligere simplicer, ex motibus vires moventes . ct in universum eae esse iis causas, ex caussi uo particularibus generales, donee adgenerat simas raudem drventum sis. Brevi haec methodus an
lytica definiri potest illa , quae procedit per considerationem sing lorum effetituum ad cognitionem illorum caussae. Methodus vero synthetica , quae contraposite ad methodum realem dicitur etiani methodus ideatis, vel verosimilis, illa est , quae procedit per supinpositionem causae cujusdam ad explicationem singulorum evictaam, sive quae hypothesim quamdam statuit, qua utitur tam quam causa ad rerum omnium explicationem. Illi, de quibus . supra q. 4ss.)qui in contrario ab aliis sensu methodum 'an lyticam , & syntheticam expiscandi sibi ideas adaequatas explicarunt, habuerunt credo prae oculis notiones methodi hujus, de qua nunc dicimus. Coincidunt enim, si bene advertimus datae modo notiones cum iis, quae ab illis assignantur. Hujusmodi notiones minus animo informasse visus est nuper Henricus Eeles, qui in Transactionibus Philosophicis comtendit Newtonum, qui se tantopere alienum ab hypothesibus d claravit , ut illarum usum condemnaverit, has ita sequutum esse,
ut non aliter , quam harum ope suam Philo hiam construx
suos ealculos, illi numquam deberemus magnam attractionis ossifrisam . Ex θ ibes enim , quod vir gravitatis extenderetur usque ad onam .e-que retineret insua rebita, invenis deinde subducto ealculo rem ita
esse. Ut ovis accusationis melius pateat, per hunc syllogismum eamdem propono. Ille utitur mella o synthreica, qui praemittis, aliqu3m hypothesim, juxta quam tamquam per causam explicat Z Z-a - phae.
383쪽
phaenomena: Sed Newtonus praemisit hypothesim attractionis juxta quam tamquam per caussant e plicat phaenomena, primo quidem motus Lunae, & deinde aliorum Planetarum : ergo Sed re p. dis. maj. Utitur methodo synthetica, qui praemittit aliquam hypothesiim, statuendo ante sufficientes observationes
phaenomenon , eam esse eorun em caussam, conc. m . Non siestatuendo ante sufficientes hujusmodi observationes, nego maj. Et dip. mia. praemisiit hypothesim attractionis, hoc est venit illi ire mentem attraetio tamquam quaedam consequentia post sed as suffcientes observationes, quin tamen illi adhaeserit, antequam ejus cum iisdem comparationem instituerit, ranc. min. hoc est venit illi in mentem ante factas sufficientes observationes, eamque si test ut certam ante ejusdem cum illis comparationem, uego min. ct consequam . Igitur sicuti hoc argumentum Luna gravitat in terram: ergo tendit in terram , eu diversum ab hoc alio, Luna tendit in terram : ergo gravitat in terram, & qui primo modo arguit, exercet methodum syntheticam, inserens effectum ex as. sumpta per hypothesim causa : qui vero secundo, adhibet meth dum analyticam , inserens ex cognito per observationem effecta causam: ita cum Newtonus philosophiam suam condiderit, non primo sed secundo modo arguens . methodo usus est analytica, non synthetica . Quod sic etiam conficio opponens hoc aliud argumentum illi adversarii: Qui praemittit observationes, & deinde omnibus. perpensis colligit causam eorum , quae observaVit, hic utitur methodo analytica : Sed Neotonus praemisit obserat tiones motus Lunae , & aliorum Planetarum , & deinde .oinnibus perpensis collegit attractionem universalem esse illorum caussam et
4ss. Pro exemplo itaque praeclarissimo methocli analyticae iure communiter habita fuit Physica tum caelestis tum terrestris Ne toni, qui postquam per repetita experimenta , & observationes naturam quodammodo interrogavit de sua constitutione, tandem statuit vires illas centripetas & cen trifugas, quae sunt quasi anima totius machinae huius materialis. Aliud analyticae methodi exemplum habetur in quaestione de anima brutorum , prout tra
elatur a philosophis , qui illam concludunt esse aliquid distinctum
384쪽
brutis observamus. Exemplum vero oppositae methodi syntheticaedant nobis in hae ipsa re Carteiani, qui constructionem machinae corporeae brutorum supponentes esse causam operationum, quas in ipsis videmus, contendunt deinde has tali caussae conformare: &aliud pro sua mole magis insigne dedit jam Cartesius, qui postquam
supposuit materiam primo misse a Deo divisam in plures partes cubicas, si sique deinde impressum motum circa singularum axim, iam eredidit se habere prae manibus rationem Omnium, quae ubdemus in mundo corporeo.
Facile est videre analyticam hane methodum longe praestantiorem esse synthetica . Analytica enim constituit disciplinam ce tam , tamquam aedificium ex solido stabilique caemento, & ad veram rerum synthesim perducit cognoscendam: at synthetica utpote utens suppositionibus arbitrariis scientiam omnem removet, quae est cognitio rei certa : & quoniam plerumque processu tem poris inveniuntur nullo modo aptari posse quibusdam phaenomenis , concluduntur etiam chimaericae , quemadmodum accidit ipsi Cartesio, cui non solum exprobratur, quod otiose voluerit I mi Aderare uon quomodo mundur dob Io fueris conditus, sed quomodo condi
potuerit: Verum etiam contra ipsum demonstratur condi mundum non potuisse eo modo, quo ille commentus fuit.
6o. Obiicitur Hugenius, qui methodo synthetica seliciter usus dicitur in explicandis phaenomenis, quae primo imperfecte deprehendit in Saturno. Facta enim hypothesi, quod Saturni globus circumcingeretur anulo ad aliquam ab ipso distantiam, cones sit, quod processu temporis certas offferre deberet admirabiles Phases, quae hypothesis deinde habita est pro vera thesi, postquam
Cassinus , & Maraldus in Commentariis Academiae Scientiarum Parisiensis ad annum 1 I.s , & I 15, omnes revera significarunt
deprehendi , prout praedictae fuerant ab Hugenio. Sed respondetur, Hugenium eas jam observasse in Saturno apparentias, ex quibus vidit tuto inferri existentiam anuli in Saturno , cum reliquis phasibus ,. quas praenunciavit. Quare quantum ad substantiam exemplum Hugenii verius favet methodo analytieae a Nam simile est exemplo Ne toni , qui postquam , ut ait Co-tes ab ex selectis quibusdam phaenomenis naturae vires, legesque
385쪽
virium simpliciores deprehendit, quod est methodum ana lytidam , ex iis deinde jure per senthesim reliquorum eonflauetio.
nem tradidit. . ART. I Cutius III. ' De methodo communieandi aliis idear atiqua as
461. T T AC methodus, quae brevi methodus docendi dieitur, I I bene definiri potest eum Casilio , 1 Eorum, in
disciplina traduntur , apta dispositio secundum prius opoHerius . Hujus necessitas intellisi potest ex illo Tullii, a) mandare quemquam trareris universalius dicam tradere aliis ) eogitationes Das, qui eas nec dispouere nec illustrare possis, arae delectatione aliqua allicere Lectorem, hominis est intemperanter abulentis otio θ literii. Porro dispositio avi hibenda in hae methodo consistit in quatuor regulis , quas eO O dine , quo proponuntur, adhibere opus est. 462. I. bivis terminus, qui obscurus, vel aequivocus est definiatur per terminos cognitae significationis, neque in alio se su, quam definito adhibeatur deinde in tota rei tractatione. Quam do haec regula non appareat in libris, qui ad informandos rudium animos in aliqua disciplina seripti dicuntur, jam ut inutiles ad hune finem haberi debent. Fortasse qui aliunde facultatem illam norunt, invenient aliquid quod placeat: Sed mirandum .non esset, si multa invenirent, quae condemnarent a Nam qui de re alis qua scribit negligens hujusmodi regulam similis est viatori, qui Milo secem praeserente iter. maxime impeditum concubia nocte aggrediatur . Multum hie laboris sustinebit, parum itineris co sciet , nee gravi sertasse, & frequenti carebit vitae periculo. Simili modo qui nominum negligit definitiones, laboris plurimum, fructus parum , dc damnum Brte non mediocre reportabit in ististatibus tamquam veritatibus asserendis, vel in rejicienda cuju scumque rei certitudine, , quemadmodum accidit omnibus Scepti- eis antiquis & recentibus . σ3. Ad hanc regulam pertinet, ut qua lingua quis utatur ad docendum vel voce vel scripto, eamdem calleat: Nam non sinium verum est illud Horatii 3 ;
386쪽
Seribani recte, sapere es principum Osisset Sed hoe etiam , quod inverso modo liceat sic euerre , . . - Scra re recto , es priηeipium , Osom. Tanti momenti est hoc primae regulae sive corollarium sive additamentum , ut de ea particularem propositionem hac absoluta constituam . Hoc selum hic observabo, quod propterea quod veteres Chemiae Scriptores non λlum hanc regulam non servarunt , sed prorsus contrariam sibi statuerunt commutantes ipsa rerum de quibus agunt, nomina vulgo cognita , & usarpata eum aliis . quae ita diveriarum rerum sunt propria, ut nullam eum illis analogiam habeant, ideo pauim iam contemnuntur tamquam homines , qui I) ignorantia sua velum eo more obtenderent, Ditem adie Delucem non afferror, ut inquit Io. Freindius, unus ex recentioribus , quos jam multos habemus, qui inter veros hujus artis doct
res iure recensemur. r --ri ulteriores veritates circa rem propositam sabaliendam assumpta sint omnino extra controversam non quiadem apud Pyrrhonicos, sectam , ut ait Auctor artis cogitandi a non jam plutosophantium . sed mentientium, neque apud cavil-λλs . qui honori sibi dueant turpitudinem eontradicendi aliquomoGO Veritati , de qua iam intimci sensa sunt persuasi, sed apud Nomines, qui sinceri & honesi sint L . . III. aeris propositio indigenti argumentiis , quibus sua-Geatur, non aliter probetur, quam per praepositas definitiones, Rut princi a recepta. aut propositiones jam demonstratas, qua omnia ad hunc finem suis opus est destendant disincta numeris, ut carata laciis possint inveniri . Circa obiecti nes, quae in ali hlaras Propositionibus 'erant, qui has post sabilitam iam & d monstratam propositionem subjungat , singulis immediate respondens,. ille brevitati & claritati magis eonsulit , ut notavit Cas 'lius 3 , quam qui eas acervatim anteponat,. iisdem ultimo loco,
re nsarus, quemadmodum aliquando fecit Aristoteles ), α
387쪽
46s. Iv. Servetur quantum fieri potest ordo quidam nat ratis in re tractanda , explicando scilicet primo quicquid pertinet ad ipsius genus, deinde ad singulas sub eo genere species, & avi hibendo in singulis convenientes divisiones aut partitiones. Ratio incipiendi ab universalioribus in docendo satis obvia est, quia . ut inquit Aristoteles io, vel universalia prius explicare, vel idem siepe dicere necesse est, quod subabsurdum est & prolixum. Ratio vero adhibendi convenientem divisionem est, tum ut certi ta mus, nihil esse omissam, quod ad rem pertineat: tum ut compta quodammodo sit, & non perturbata doctrina e tum ut facilius in mente conservetur. Ex quo natum est tritum illud verbum, Is bene docet, qui bene distinguit . . , .
66. Hujus methodi exemplum habetur in Mathematieis diasciplinis , quae procedunt ordinatim servando leges jam perscruptas. Nihilominus multo pauciores sunt, qui in Mathematicissoreant, quam in aliis facultatibus, tum quia illis minus Respu- . blica indiget: tum quia Geometria , quae toti Mathesi facem prinseri, est abstracta quaedam Metaphysica, quae non sinit se eo templari ab his, qui cum ingenio non conjungant laboris tolerantiam ; Observavit enim Tullius, quod etsi haec scientia sit a) ν condita multipυx is subtilis, trimu ita multi persscti extiterum . in nemo fre Iisduisse ei vehementius videatur , quin quod voluerit cons evius sit: tum tandem quia in progressu ejusdem studii augetur ejusdem dissicultas apud illos , qui non ficile reeordentur .de iis . quae jam perceperunt, & debent esse principia, quibus alia deinceps concluduntur . Quoties quis principia propter oblivionem amplius non possideat , jam cessat evidentia in iis, quae ulterius inseruntur, & hine fistidium creatur, quod multos retrahit ab illius sudio. etiamsi emeroqui magno illud animo fuerint avgressi. Atque his Walterus a Tsthirnhausen eenset occlusam et
viam ad .physicam disciplinam, 3 Impossibilo quippe, sic ille , se
videtur aliquem nobis singularia in Histeri asseque Matheseor c ηitiovex vero posse, quod adeo verum es , ut viri licet .alias modesissMi , se via interim a risu temperent, uti audiunt homines Matheseos petratus
Q Arist. de Partibus animaL col. Iee.
388쪽
ut dicitur, oculis parunt . or. Ex dictis colligo minime idoneos esse ad methodum sero 'vandam , qui non teneant praecipuas saltem partes Dialoestieae.
i) Dise liva disciplisrarum , ut ait s. Augustinus, qua docet dum re , ct docet discere et scit scire , ct sela σnter facere non solum vult, sed etiam potes. De utraque methodo discendi, & docendi re centiores aliqui Philosophi , ut Io. Clericus sa , & Ianus Gual-bertus de Soria 3 , fusius quam oporteat, ut etiam Bussierio ovisum est, tractant, nimis multas. determinantes leges, quae in sngulis servari debent. Censuram hanc adprobabit, qui eos patienter legat, concludetque tantam regularum, & legum collectionem reduci tandem ad tres illos omnis disciplinae non controversos cardines, definire, dividere, &demonstrare, adeoque ad easdem regulas, ac modo dictae sunt: s) In legitimit de itioni- . bus , ct divisionibus eo sis totum methodi artificium , inquit Huetius, qui accusat de defectu in his duobus non solum plerosque anti-' quos philosophos, praesertim Platonicos, sed alios etiam primi nominis Doctores, quos ibidem nominat. Mihi satis est meminisse vehementem reprehensionem, qua Tullius urget Epicurum, concludens , quod 6 I de ira , est dimidoro didissipet , s loquendi mim , fi deniqua consutudinem verborum teneret, numquam in taut Plebras iscidisseν. Α a a
389쪽
Ideae spectantes ad disciplinas etiam severiores non
it communicanda per firmonem barbarum, n 'gue scarentem conceptis verbis Scriptortim di seserarum linguarum , neque bperbolicum , neque
guris disinctiani oratorum propriis: sed per Uliam, qui ornattis dicipolim , quatenus non sit vulgaris.
De prima propesitionis parae. 68. o Rima pars, quae reiicit barbariem a sermone Doctorum 1 suadetur I. quia eum disciplinae severiores, sint per se dissiciles intelleehu , non est augenda alia dissicultas extrinseca, quae necessario nascitur ex inculto, & barbaro sermone. II. Quia de omni lingua, qua Doctor utatur, dici potest , quod Tullius de saa, 1 Non tam praclarum es scire Latine , quam tur po uescire , neque tam id mi, i Oratoris dicamus Doctoris boni, quam civis Romani proprium Nid:tur a quandoquidem qui cives sunt cultae Reipublicae a pueris hauseruiit contemptam . & horrorem omnis Solaecismi & Barbarismi, quae a suis magistris contincio λα- dierunt reprehendi tamquam rusticitatis, & hebetudinis notas. Quot autem modis utrumque vitium incurratur, ex iis quae docet Alvarus a) pro lingua Laiana . licet colligere pro alia, qua Doctor utatur. III. Quia non sunt ad rem exempla, quae afferantur clarissimorum hominum , qui majoris momenti disciplinas inaudito
apud Latinos vel luteae aetatis sermone pertiactarunt, quasi edicentes oportere omnem sollicitudinem impendere in rerum scientia , nullam vero in verbis, quibus ea exponatur . Non enim id sycerunt consulto, sed ex quadam suorum temporum necessitate Quippe ea ipsi aetate scripserunt, qua studia omnia, & ipse Latinus sermo emonua erant etiam in talia , ea Occidentis parte, ia
390쪽
in qua botrae artes locum invenerant , vel unice , ut dicit Cardia Pallavicinus in tractatu de S A si , vel saltem praecipue, ut ad vutandam invidiam loquitur Iacobus Boschius in Latina eiusdem in terpretatione pereleganti , quae Monachii prodiit an. 16 8 . Cum it tir accedente temporum tranquillitate, & favore Principum revirescere denuo studia coeperunt x, emicare quidem repente potuit multorum ingenium in penetrandis quibusvis obscurioris scientiae adytis, at diu expectanda fuit in iis exponendis sermonis copia & elegantia . Haec enim non sunt, sicut ingenium, munus naturae , ut advertit idem Pallavicinus , sed fructus artis, multarum scilicet animadversionum . & diuturnae exercitationis . Quamobrem doctores temporis , quo fiorentes Vel adultae iam erant literae, . opus est observare. Quem autem in his invenimus, qui sollicitus non fuerit, ut nativa cujusvis scientiae pulchritudo ornato dicendi genere pulchrior appareret, quin imnio quanto magis pretiosam crediderunt suam scientiam, tanto studiosius e rarum , ne per inquinatam, aut incomptam loquutionem vilesceret. Quid enim minus conveniens , quam princeps sub pannosis , dc sordidis vestibus, aut gemma in plumbeo loculamen to p Testis est Tullius praeclariores Graeciae philosophos fuisse in dicendo non minus Maves, quam eloquentes & perpolitos . Aristotelem nobis deseri Dit 3 flumen orationis aureum Iuniantem. Quod si, qui nirae circumfertur , talis uon sit juxta S. Hieronymum& Tertullianum , quos sequitur Io. Clampoli cum aliis, quid vetat credere alium esse. De Theophrasto inquit , quod s) divinitate loquendi nomen invenit, & de Platone , quod Ange omnium quic*mquo scripserunt extitis, ct suavitate ct gravitam princeps m. εω - Atque iterum paulo infia, Vidis, misium eost nonninis 'aetasoniser emocriti loquutionem , etsi absit a Uersu , mmm g discisaariti se maris , ct clarissisma verborum luminibus alatur pomo p. ndum. Hos
imitati sunt plures veterum Latinorum, Tullius ipse in pnilosophiacis , Cato & Columella in rusticis. & in medicis Cornelius Celsus, qui propter nitorem sermonis Medicus Cicero ,.Vel Latinus Hi