장음표시 사용
391쪽
pocrates audit . Idem elegantiae studium observatur in mitis saeculi decimi sexti Doctoribus, ut Μelchiore Cano, Benedicto trirerio, Petro Fonseca, & Hermolao Barbaro praecipue nomi- nando, utpote qui saepissime, & vehementer invectus filii ci contra barbariem doctorum sui temporis. 6s. I. Objicitur a Io. Pico mirandulae Domino i sua alHermolaum Barbarum epistola pro defensione indultae dictionis ii, disciplinis tradendis, quam tamen concludit profitens se illam seripsisse eo animo, quo Glauco apud Platonem laudavit iniusti
tum, ut occasionem traderet Socrati proponendi nova contra illam argumenta . Veritates, quae in Philosophia Μathesi Iuri. Seientia, aliisque disciplinis docentur, si proponantur ornatae evadunt dubiae; Potest enim quis iam timere, ne vis, qua intelleistus sentit se trahi ad illarum asseniam,' nascatur potius ab aria 'tificioso modo, quo exponuntur, quam a cognito ipsarum I mine : ergo , . 'Re p. nego ans, ct probamem, cujus falsitatem nemo non vi. det, qui Dialecticam novit, quae instruens mentem de modis sciendi, longe illam removet ab omni periculo non distinguendi Verum a falso aut verosimili. . 4 o. II. Objicitur. Sacra Scriptura proponens veritates praecineris Liblimes, & scitu maxime utiles ac necessarias, quibus late Gentes acquieverunt, usa est sermone simplici & ineompto rergo ad insinuandas, & persuadendas veritates Optas non est or
Resp. cum Pallavieino ca) nego' ans. Saerae enim Scripturae libri alii historias, alii documenta ad mores informandos contInentia Primi habent nitorem proprium instoriae, qui postulat e Peditam reram narrationem per verba omnium aptiuama , qualia sunt in lingua, in qua primitus seripti fuerunt: Secundi autem, ut Psalmi, Cautica, Prophetae, & Apostolorum epistolae, plena praeterea sunt verborum sententiarumque luminibus, oc ornamentis, ut alii Poetae, alii. Oratores, omnes Divini videamar. Inter plarimos, qui sic sentiura , sunt M. Augustinus, & Io. Cha
392쪽
pandi fiat, respondet, bM quasi, apud π ipsemfacillima se itur i m ubi eos intelligo nonsaluin nibus plantius verum etiam sibiI G- ruentius mihi videri Q r. Secundura autem mentionem faciem dct Lycaoniis, qui crediderunt a Bars bom. ovem , Paulum vero MMeurium . observat 3) ex miraculis quidem fictam fuisse , ' ut Dii haberentur, at ex admirabili Pauli eloquentia, ut inreu
4 1. III. objicitur . . Licitum est vulggrihus, & indoctis hominibus componentibus respublicas statuere ex arbitrio voces , de vocum significationes, & complexiones et ergo multo magis liacitum esse debet philosophis. constituere modum: loquendi sibi
Resp. nego imprimis suppouum antee. maod vulgares. & in cloeti constituant linguas, quae sunt iii usu apud cultas gentra . Academiae enim , quae apud illas solent esse comparatae ex sapienarioribus , & destinatae ad perfectionem linguae palam faciunt su positi faltatem - Deinde hoc dissimulato , nev ipsum am, si eoi tendat arbitrium vvshi extendere ad commutandas.voces , & leges circa illaram usum semel stabilitas, fic receptas. Furor in hoc h iberetuν linguarum fini directe oppositus, qui ad idearum communicationem tendebat ian solum inter praesentes cum praesentia diis . sed etiam cum majoribus & nepotibus , cuius loco admissa hae licentia sequitur jam horribilis confisio, quae commereium serturbat inter praesentes, & omnino tollit inter eos, qui sua n
bis monumenta scripta reliquerunt, qdae jam ad aenigmata tram L nt. Propter quam causam monuit iam Pallaenicimis pertis nere ad publiCum bonum , ut caveant cives a quibusvis suae linis inae alterationibus, ne paulatim crescentibus subeant suae nestia
gentiae poenam smilem illi, quam aedificatores tinetis Babesicae 'incurrerunt ὐ Sed toto etiam antecedenti omita, dis. eonsas. Licitum est philosophis condere modum loquendi fibi proprium iu aliquibus vocibus, quae sibi solis occurrunt, eou. in toto sevis I S. Aug. de Doct. Christi l . . ca I Ch . de Saeerih lib. 4. sub
393쪽
sermonis eontextu , Mi aperte negligat receptas linguae, qua utu tur leges , de nova pro usitatis condat ad arbitrium vocabula nego conseqm, quia Philosophi sunt pars quaedam reipublicae, e
que numero mInima. . Ius autern eondendi linguas est ius multu tudinis, non privatorum aut paucorum a 'quare iniuriam resin
publieae filaei tui. qui sibi illud arrogent &. dignam proinde hae culpa poenam stibibunt, scilicet ut secum dumtaxat, . vel cum paucis sibi similibus ima tui Contentos igitur oportet esse phia' losophos facultate utendi partieularibus quibusdam vocibus, quae sunt quodammodo propriae ipsbrum artis & seientiae , & plerumque usitatae ad compendium&i pleuitatem eloquutionis, quam soli quidam immoderati, & propter Me ipsum ne eetieritici degittam negabunt esse ut Carpovius i, observavit , praesertim cum Tullius Ipse tam religiosus in usu singulariis vincum dixerit iam , ca) malecticorim merba nulga svno pia Da , suis utun Iar , ct id quidem coxi ne omnium sis es artium . Quod fusius exposuit, dc comprobavit subanitium libri tertii de Finibus.. 4 a. Addo non solum licitum esse in quavis disciplina , assi hibere voces aliquas ipsi proprias , sedi etiam necessarium novas aliquando excudrae pro novis , quae in illis 1 fiam, inventis . Quisbus semel definitis, si opus est, libere dei eps sine ultius justie' reprehensionis metu utendum , ut passim videmus contingere intrastiti set eometricis , Analytisis, Physicis, cuiusvis demum scientiae & arici , quae diligenter excolatur. Quin immo sapientiorrum irrisiones incurreret . qui Erasilium Roterodamum , alios que unitaretur, quos cum Mureto 3J reprehendit tum citato i m , tum alibi Pallavicinus , qui praeteritis sarculis nequid non I tinum dicerent, suamet nomina sequuti aliquam elimologiam in alia commutarunt sin minus latina , saltem grama et & ipsa etiam Christianae Religionis Saeramenta , & xitus per sermulas expresse runt, vel potius proianarunt. . quibus Ethnici superstitiosas suas caerimonias significabant. Quare )opte intelligemes impia fonstant, dam Vesoles pro San timoriatibus disebant,-litare Diis manibus p nebant , ut satari care pro defunctis expilaamens a atque alia 6UD
394쪽
ν 3. OEcunda pars , quae reiicit sermonem scatentem conceptis verbis scriptorum diversarum linguarum , suadetur I. quia plus nimio pauci illam intelligent, cum etiam inter doctos non sint multi, qui calleam diversas linguas. II. Quia ex tanta cujusvis temporis, & regionis authorum multitudine, aliqui seis tum hane scribendi rationem diversis linguis intertextam , Graecis
praesertim & Hebraicis adamarunt, tamquam eruditionis argua mentum; ceteri peregrinis verbis tamqciam sale aliquando usi sunt. sed integros contextus si forte opportunum duxerunt referre, trans. tulerunt in singuam , quam adhibebam, numerantes contrarium usum, Inter maxima sermonis vitia, utpote illius institutioni di.
recte op rum, & inter falsa iudicia illud ,iquod eruditionem definiatene non solumi cognitionem de iis, quae alii scripserunt, sed de ipsa eoo nenim lingua ά in qua scripserunt, ita ut iner
ditus dki debeat, qui alterutrum dumtaxλt noverit. - .c 4 rtia'P- s. quae reiicit hyperbolas, & quasdam fio ras proprias Oratorum . qui affectus concitare debent, suadetor, quia philosUPhi munus praecipuum estis proponese veritates claritate, quam potest maxima , nec dissertin hoc ab historico, nisi in eo , quod hic proponit veritatem facti, 'ille ut ha dicam iuris, seu alterius generis : Atqui huic muneri es a sermo tuin hyper IIcusse . tum concitans affectus; per figuras oratoribus proprias δ
Tullio, qui proin, quod si mollis δει
beat , nihil invidum , nihil. rex, Oihil mirabiis a Nihil astitum ..47s. Q asta pars, quae statat serinonem non vuI atem ita tradendis disciplinis gravioribus, dum declaratura suadetur. Sermo igitar non ual aris cum sit sermo aliquo mod rnatus qui enim vel erroribus inquinatus corura leges g mmaticae , vel verbis non aptis cpnsun hunc barbarum dicimus) observare oportet divem ornamenti genera, quae sermo suscipi/t, ut statuamus,
395쪽
quibus Doctor hujusmodi facultatum uti debeat, & a quibus a stinere . Unum ornamenti genus est periphrasis, quando sciliret stidiose pluribus verbis dicitur . quod remoto studio paucioribus dictum fuisset. Hoc viderint qui docent , an in quibusdam saliarem disciplinae partibus. aeque gratum esse possit, ae plerumque grata est brevitas, quia qui ad illos audiendos accurrunt, sunt quasi semetiei hospites, quibus molestum est lente dapes apponi
ut detur locus observandi elegantiam, & Varietatem apparatus , vel aestimandi peritiam cantorum, & harmoniam sonorum . ALterum ornamentum est metathesis , quando scilicet invertitur ver borum ordo , quem regulae grammaticales exposcerent. Hujus
usum prudentia doctoris determinabit ad eos limites, qui elarutati , quae est primarii sui instituti, non Ossiciat . Tertium orn mentum est usus verborum nobilium , allegoriae', & frequentis metaphorae a rebus illustrioribus desumptae . Hoe philosophua agens de abstrusioribus cognitionibus respuet, quia periculum esset, ne dissiciliorem redderet intelligentiam veritatis, eamque hac via
non tam ornaret, quam occuliaret. Hac de causa fictum credo .
ut Heraclitus, Tullio 1 dc vitruvio ca) reserentibus, σκο--
hoc est tenebrosus appellaretur , Nam postquam Lucretius de alio dixit, quod esset 3 e . . . : clarus ob obscuram linguam magis inter inanes, subjungit s.
Omnia enim stilia magis admiraurare , amantsus . c. . Invcrsi qua sub morbis latitantia ceravnι Quartum positum est in modo dicendi, qui humaniorum litera xum culturam sapiat. Η elueet in verborum proprietate, apta collocatione, artificiosa ubi opus est eorumdem repetitione , in synonimis opportune positis ad satietatem fugiendam , in usu tandem figurarum , sive sint verborum, sive sententiarum, quae t tam doctrinae claritatem 'relinquentes, eidem alacri tathm quamdam superaddarit. Hoe enim vero ornamentum requiri a quovis doctore su adetur, quia si adsit, auditur aut legitur a multo pluriabus, quam si desit. Tune enim indocti teculabunt duplex fastudium tolerare, Uterum doctrinae per se nono Fae , altarum aridae
396쪽
& ineuliae dictionis: Docti autem repetent illud Tullii, 1 mandare quemqualis liferis cogitationes suas, qui eas nec onere, nee rLLVimine possit , nee date latione aliqua allicere is urem, hominis es in temperanter abutensis otio ct literis. Daque θω libros ipsi legunt eum fias , nec quisquam ortingit prater eos, qui eamdem licentiam seniboeia bi permitti molaut. Vitruvius, qui passim ab eruditis de tenui. &plebeja dictione accusatur, confirmat huius ornamenti necessit rem. Proprietati praecipue Verborum studeat Doctor, quae sola . secum trahit eximias sermonis dotes , claritatem brevitatem displendorem : claritatem quidem & brevitatem, quia verba propria sunt quasi totidem nomina appellativa, quae statim totius rei clarissimam ideam excitant: splendorem autem quia unum verbum se solo significans, quod alterum genericum non facit, nisi conjunctum cum aliis ipsum determinantibus, est quasi nummus, qui eo nobiliorem materiam demonstrat, quo major assium copia . illi aequivaleat. '4 6. Quando quis in docendo adhibeae latinam linguam,
non peccabit contra verborum proprietatem , immiscens cum verbis authorum aurei saeculi illa sequioris aevi, praesertim si loquatur de rebus , de quibus non habentur verba propria apadprimos, vel quia de iis non egerunt, vel quia non extant omnia eorum scripta, & utens phrasinus , quae sunt plurium verborum
complexio, ignotis sortasse Augusti aetate; Lingua enim Latina viva suit etiam sub multis deinceps Imperatoribus, nec tunc caruit riptoribus in πenio, & studio praeclaris, qui alias excuderunt sormulas , quae ad ubertatem, non ad corruptionem linguae dicendae sunt pertinere . iis qui opponerent, ex hac permixtione nasci sermonem, qualis numquam auditus suis, & qui risum vel con- , temptum excitaret in veris Latinis , si reviviscerent, respondetur'
linguae Latinae nomine nunc venire illam , quam addiscimus ellauctoribus, qui ea nondum mortua scripserunt, eamque adhibere nos apud eos, qui eamdem nobiscum notionem habent: non ilistam . quam homines unius determinatae aetatis loquebantur, quos non alloquimur, nec pro illis scribimus. 77. , In figuris, quae etiam in philosophicis seriptis requirumtur , non sunt omittendae tenues, ut ita dicam, & modest. --
397쪽
taphorae . quae cum in usu jam communi versentur , vix figurce nomen retinent. Itaque malamus etiam a docentibus audire cum Plauto, quo evadat nesio, quam nescio in quem finem loquatur taut eum Terentio, VeriIas odium parit, quam veritas est cause odiit aut cum Tullio, Amputata circumcisaq*e inanitate omni oe errore, quam absque omni inanitate & errore. Cum ornato hoc sermone , de quo loquimur , optime componuntur Syllogismi , qui quando rite sint expoliti juxta leges Dialecticae , semper delectant:
Si enim placent repetitiones aliquorum verborum opportune adishmitae in sermone familiari, & etiam in oratorio & poetico, quia scuti sensibus, ita etiam menti grata accidit major objectorum impressio, quanto magis placeat necesse est ea repetitio , quae vel novam cognitionem producit, vel eam, quae minus clara est, mirifice illustrat, sieuti accidit in Syllogismo . His proinde philosophus locum dabit, ubi veritatem brevi suadere intendit. Cum
eodem componuntur etiam quaevis sormulae iterum atque iterum
propositae , quas usili quidam non arbitrarius , sed optimis rationibus i nductus, & confirmatus stabilivit. Hoc pacto gratum est audire Gemetram- concludentem suas demonstrationes per illa verba, quod erat demonstrandum , si agat de theorematis: aut quod erat inveniendum seu faciendum , si de problematis. Itidem quod Doctor eonfutet adversarios singillatim proponens illorum rationes modo , qui efficacior & brevior est, per syllogismos , quibus quasi viam aperiat per verbum objicitur , non solum non est ingratum legentibus, sed multo gratius quovis alio modo apud eos, qui ad discendum ea solum , quae ad propositi im pertinent, aures & oculos adhibent. Novi equidem non deesse, qui minus id adprobant : Sed eum horum ratio sit , quia hoc sapit usum Mholasticorum , quo nomine per illos veniunt Doctores anteactae aetatis, qui magna ex parte barbaro loquuti sunt, non est ratio, quae attendatur a sapientioribus, qui volunt vitandam quidem maiorum licentiam condendi ignotam Latinitatem, laudandam tamen imitandamque eorumdem rationem docendi per syllogisticas objectiones & responsiones , utpote quae est omnium clarissima& essacacissima . Hane nuper sequutus est Paras in suis Elementis myopbdi fices Gallice editis, tantoque cum Plausu acceptis, ut De Pius jam diversis in locis fuerint recusa .
398쪽
. 13. Objicitur. Quaevis veritas ad quamvis scientiam pertianens ipsa per se pulchra est, & non solum non indiget orname iis , ut mentem ad se alliciat, quin potius ea recusat tamquam i eos , qui ipsi officiant, aut Velum, quod eam occultat: ergo Philosophi loquutio opus non est , sit ullo modo ornata . Reis. dis. ani. Atque ea dici possunt de veritate , prout apis prehenditur a mente, conc. am , Prout proponitur, ut alii ipsam apprehendant, nego ant, ct conseqm . Hac distinctione nihil aequius aut verius . Nam diversus est Philosophus cognoscens verit te ab illa , qui eam docet. Primus lata est in conspeetu veritatis.. quam contemplatur: at secundus est quasi pronubus, qui alio, ad eam adamandam , invitat. - autem erit amotio, si incondita verba sunt invitatio Z Qui alios docent, similis est . inquit Palla- vicinus 1 ei, qui offert sitienti liquorem. Nonne dementia est, cum possit exhiberi in aureo dc mundo vase, illum offerre in sordido & stetenti, quod solo visu moveat stomachum Θ Quod si do, trul sit prima specie aspera & difficilis, cujusmodi est quaevis scientia paulo abstrusior, tanta opus est sollicitudine de expolita loquutione, ut etiamsi ea appareat, non vertatur vitio, quia in phialosopho non conjungitur sicut in oratore cum suspicione fraudulentiae, sed potius laudi, quia elegantia direndi fidem videtur sec te de excellentia doctrinae & docentis.
399쪽
APPEN DIXDe quibusdam infrumentis adperfectioneri
De Ocularibus , Telescopiis, Micro copiis . :
Ro u T supra q. 442-) in me receperam rum, dico de quibusdam instrumentis , quae ultimorum temporum sunt praeclarissime incventiones, quibus Philosophiae imperium quani maxime est amplificatum . Ac primo occumrunt instrumenta , quae ad ideas pertinent a visa dependentes . De his multi scripserunt citati a Philippo Bonannio cr), quibus addidebent Laurentius Selva celebris artifex venetus opticorum instrumentorum, author opusculi a), quod in argumentam am ris . & grati animi in Dominicum Selvam parentem sub huius nomine edidit, & qui omnium maxime celebratur Robertus Smithius, a quo ab anno I 738 habemus Anglice eomplatum Optices tractatum, Gallice redditum a Pegenate, & Avet1ione
excussim an. I 767 cum accessione novorum in hac re inventorum. ARTICULUS I. De Ocularibus . .
43 o. 'Cularia appellantur orbes crystallini . qui naribus ii ponuntur , quibus tum qui senes sunt, tum qui visum habent infirmum utuntur. Horum emerim Dominicus Manni in suo, de Ocularium inventione, Italico commentario, inserto pri
400쪽
re primam invenrionis , laudem evincit convenire salvino de Armatis Florentino , qui tamen cum tam utilem , & expetitam a tem dissimularet, eamque allia statim paleiacere nollet, secit ut hie liberalitatis gloria una cum ingenii laude brevi tribueretur Alexandro de Spina Pisano vel Florentino ex ordine Praedicato- - ,rum , qui ut iampridem Franciscus Redius de hae inventione diΩ-serens 1 eoncluserat, in eorum Metificium meditatus, illud tamdem sua etiam industria , & ingenio assequutus suit, aliisque con- tipuo tam ingenue communieayit, ut brevi vulgo nota, & Iate usitata fuerint. Nam Bernardus Gordon Medicus Montis Pessul, . ni, qui circa idem tempus noruit commendans quoddam colly-.tiuin in suo opere Lilium macitis , ipsum dicit, tanta virtutis esse ,
quod Lerepitum faceret leger: literas minutas absque ocularibur . .. 431. Ante praedimam tempus usus hujus instrumenti erat ineo. gnitus . Qui tamen viam quasi monstraverint, qua ipsum construe- . retur, citantur Athazenus, qui circa annum II oo vivebat, & in sua optica a) dicit objectum trans vitrum, quod sit segmenta tum sphaerae ingentis Minparere majus: & Rogerius Baco Oxonis sis e Religione S. Francisti, quem aliqui dicunt obiisse an. Ia 84, alii anno Iasa, cujus sunt haee verba apud Smithium s), &Nolletum . Si Mino aspiciat literas, alias res minutas per in in 'dium erisulli erfit portio minor obara, cujus convexitas sis versus oculum, er oculus sit is aσω , Luge melius videbit , ct an rebunt ei majores , ct ideo hoc inseminemum es utilae senibus , O b bentibus oeulos d iles . Ex quibus verbis voltatre cum aliis conclusit, s) Meo primus es , qui is ocularibus loquatur , ct dae eonvexis c 'saliis , qua ut ita Mam oculos senibus restruunt. At idem Smidatus,
- approbante Montuesa post omnium diligens inamari concludit, ' non defuisse quidem , qui privatim nossent per citra convexa auia
geri obj a, & scriptis etiam viam iis, qui sua umquam legissendi,
figilaverint, qua Ocularia fierent, non tamen haec revera effecisse, aut ad communem usum aptasse. Quare huius inventi gloria i tegra remanet Salvino de Armatis, vel Alexandro de Spina.