De ideis mentis humanae auctore Andrea Spagnio e Societate Jesu Florentino

431쪽

Aliud Io. Franciscus Grindelius ab Ach ex sex vitris plan conve xis, cu)us constructionem docuit Ioannes Zalin i), sed experientia inutilem invenit Philippus BOnanni, vel saltem non praeferendum ca) illi, quod tribus vitris ex. utraque parte convexis constet, cujus etiam ratio est, quod nimium lucis in transitu per tot vitta dissipatur . & proinde objectum obscure conspicitur.

si s. Microscopia igitur omnium maxime usitata, & oppostuna sunt, quae constant tribus vitris utrinque convexis, uno scu lieet obiectivo, & duobus ocularibus. In qua autem ratione

praestet, ut sint inter se singulorum diametri, videri potest apud olfium, & illos, quos ipse s) citat . Illud universim dies p

rest objectivum in microscopio contra ae opus est in telescopio , debere esse longe minoris soci, ac sunt lentes oculares: & his immutatis illud potest satis variari, de poni unum soci minoris altero , quemadmodum reipsa usitatum est. objectivum soci maioris utpote eampum maiorem exhibens adhibetur ad videndum integrum objectum unico intuitu, ut ipsius idea totalis animo concipiatur. Aliud soci mediocris, quod minorem quidem can, pum habet, sed magis auget objectum , utile est ad observandam distinctius aliquam ejusdem partem grandiorem . Tertium soci ad huc minoris, quod magis adhue augebit obiectum adhibetur ad perscrutandas ejusdem minores partes, quae unice per illam oculo subjiciuntur. Μagnius apud Trevolitanos ) inventor, & ess ctor celebris instrumentorum statuit, summam esse vim compositi microscopii, quae centies septuagies quinquies augeat diametrum obiecti, nee verum esse, quod multi ceteroqui credunt, intendi hanc vim posse, ut augeat etiam quadringenues. Ad completam hujus instrumenti utilitatem , opus est, ut pollit applicari obiectis tum diaphanis tum opaeis. Cogitandum igitur est de m do , quo utraque illuminentur . Quo ego usus suin sic dispositum erat ad hos etiam fines . In theca cubica , cujus una superficies ex iis, quae perpendiculares sunt ad Horizontem, extrahi potest , i clusum est speculum planum , super cardines horigonialiter in lateribu positos mobile, ut ad quamcumque inclinationem collorari possit.

432쪽

possit . In hoc speculo lunien Solis vel lucernae incidens reflectitur in lentem in superiori thecae superficie collocatam , quae hos r dios unit in objectum diaphanum , quod supra mobile planum ubtreum horigon taliter collocatur. Obiecto sic illuminato applic tur microscopium verticaliter superincumbens, & facile sistens ad quameumque altitudinem ope metallici fusi , cui per anulos connectitur . .ando obiectum sit opacum , & vel de nocte adhibeatur , vel indigeat majori illuminatione, quam illa, Dae habetur de die, face accensa colliguntur radii per lentem aliam, quae apto modo ligata intra metallicum circulum adhaeret brachio sim, liter metallico, quod contrahi, & produci, & ope nodi flecti, inclinari potest, quantum opus est, ut focus radiorum incidat in

obteistum illuminandum . .s16. Microscopium 'eonstruistionis similis, & primo adspectu persectioris . dc expeditioris eum sex lenticulis objectivis diversi gradus describit, & designat Thomas Needham si : aliud simile

memini me legisse expositum a Io. Μ. de Turre ca), & a Pl che 3 , qui etiam viam , quam tenent radii ex objecto per lentes ad oeulum proredentes, oculis subjicit. Aliud pariter simile a Ioanne Marshal deseriptum , & delineatum legi, & videri potest apud Trevolt nos ), & Wolfium in quo tamen minor apparet utendi facilitas . Videri etiam potest illud, quod Philippus Bonanni μ) excogitavit, descripsit, delineavit, & maximentile ad suas observationes expertus est. Citatur etiam Carolus Amonius Tortonus Sacerdos Picenus, anno I 68s deseriptionem novi microscopii protulisse , de qua mentionem faciunt etiam Aeta Lipsiae ad eumdem annum .s17. Nicroscopium Solare restat ex dioptricis aliquatenus d clarandum . Constat rubo, in quo sunt duae lentes conVexae, quarum una habet secum ad aliquam notabilem distantiam, ut octo pollieum, altera vero ad modicam . Extra hanc tubum debet esse speculum planum reflexionis, mobile circa suos cardines, ut lux

433쪽

lux solis in eo reflexa opportune projiciatur ia magnam lentem. Tam speculum quam liaec lens collocatur in apta apertura facta in senestra optime ceteroquin clausia ad excludendam omnem aliam Iucem a cubiculo praeter illam quae per rubum transmitti potest. Lux collecta per lentem projicitur in obiectum diaphanum , quod eidem objicitur, antequam tota in focum conveniat, ne ibi nimio calore alteretur . Objectum velaemetuer illuminarum projicit radios suos in alteram lentem, quam lentem microscopii vocat

Mussehenbroe kius r) , e regione ipsi sis positam ex qua post ce-Ierrimum ipsorum concursum in proximo Beo, prodit imago o lecti distincta, & mirifice amplificata in objicem planum, vel quod melius est coneavum, qui albus sit, & ad debitam distantiam colloeatum. objecti sic depleti diameter se habet ad veram, ut distantia pictune a lente ad distantiam veri objecti a lente . Quare si ea pictura distet a lente pedes 6, & obiectum a lente lineam x, diameter picta erit ad veram ut a : 1, adeoque superficies picta

s18. A microscopio Solari vix distat Laterna vulgo Vagica appellata , & a Sturmio a) , qui de ea copiose egit, Megalographica . cuius inventionem Nolletus a) , Montacta , NODschenbroexius s) cum aliis iure tribuant Athanasio Κircherio ;Nam in secunda editione Arris magna Lucis o Umbra unam descripsit 6) tamquam a se excogitatam . Atque quoniam judicio boni practici dixit se relinquere aliam eiusdem constructionem , dico optimam esse & usitatam , quam citatus Musichenbroekius exhibet , quae habet duas lentes , ante quas propius lumini ponuntur obiecta diaphana. Κircherus quidem narrat se de illa cogitasse, postquam advertit lumen lucernae substitui posse soli ad habendas obiectorum imagines valde amplificatas, ubi per lentem trans, missae in oppositum planum opportune projiciantur. Quare etsi microscopii solaris inventio prior sit quam laternae, seu ut Κu Gherius dicit, lucernae magicae, nihilominus si loquamur de ii

434쪽

rum instrumentorum usu pervulgato res contrario modo se ha bet: in quo sensu verum est, quod passim Authores, ut mol fi i). & Nolletus ca) insinuant, alterum ex altera originem habuisse. Atque cum primus Lie rhunius e regia Scientiarum Berotinensi Mademia in ejus constructionem studiose ineumbens, notam & celebrem effecerit, propterea tamquam inventor microscopii solaris communiter celebratur, quod deinde reserente Seuva illuctravit in Anglia Ayscoughius an. I sa , & anno in sequenti perseeit matrinsius. - s Isi. Quod pertinet ad Μicroscopium Catadioptricum, quod Idisicet eomponitur ex speculo reflexionis & oculari, hoe habetur ex inventione Newtoni citati a Nolfio ) , qui etiam illud describit. Selva aliud vel excogitavit, vel primus perseest s , quod

apse praesert omni dioptrico, quod aliud non est, quam telest Pium Gregorianum, mutatis tamen ocularibus, & paucis aliis fietis additionibus circa parvum eiusdem objectivum . idem Setiva σὰ deseriptionem profert alterius microscopii, quod appellat universale, propterea quod addendo vel auserendo aliquas partes ab ejus machina, is modo microseo pium simplex , modo com- situm dioptrieum , vel catadioptricum . Ayscoughius, & dein-- .mathansius protulerunt etiam ipsi microsto pium , quod a pellant universale, sed nescio in quo sensu.

id is aequistis per Trisopia ἀ

lis , quod credebant opportunum , quin immo necessarium esse ad rationem cauis physicae universilis omnium, quae in hac.terra in rebus materialibus contingunt , quam ipsis convenire 1atas male vel praesumebam, vel propugnabant, ut alibi 8a pla

Noll. ubi supra. Sel. de Cannocch. par.2.6. z.

435쪽

num seci. Haec enim instrumenta detexerunt in multis vafias sue. cessive alterationes , & causas alterarionum , ut copiose exponit Christophorus Scheinerus in sua Rosa Ursina, cujus editio propter hoe ipsum , quod dogmati illi opponeretur . vix tandem post plures annos permissa fuit. Concluditur autem ex hujusmodi o servationibus, haec corpora similem huic nostrae telluri habere structuram . Itaque diversae maculae, quae in Luna nudo oculo aseparent, extra controversiam post Galilaeum est ex alibi ci) dicti, aliquas esse ingentes valles, & alias maria fortasse , & lacus, di

insulas , quemadmodum Anaxagoras , Democritus , aliique vel rum , iam statuerant vel coniecerant, ut ostendit Eduardus Cors,nius ab . Horum singulis ab Astronomis, qui iis utuntur maxume in observationibus Ecliptam , imposita sunt sua nomina, quae Langraenus desumpsit a nominibus dignitatum aut virtutum aut hominum quovis modo illustrium t Hevelius ab appellationibus geographicis: Ricciolius tandem , non G rima idus, ut dicit Mon-tucla 3 , ab Astronomis magis notis , dc ereditis diversorum influxuum speciebus mutuatus est, ex rationibus, quas ipsemet adducit. Ricciolii nomenclatura vulgo iam recepta est , eamque nuper Maximilianus Heli s) retulit, ordinatim disponens ninniana tam Ricciolii, quam Hevehi, unum e regione alterius, Salia addens de suo ad majorem typi Lunaris distinctionem .sa I. Ex maculis Lunaribus cognita est ipsius revolutio circa suum axim intra integrum mensem periodicum , ita ut si in Luna essemus, haberemus noctem continuis diebus i , & totidem studiremur continuo Solis adspectu ; Hoc enim concludimus ex eo , quod eamdem semper partem Lunae iisdem signis notatam e te ra adspicimus . Quod non accideret. 1i vel tantillum discreparent inter' se menstrua periodus , & ejugellaea -- axim. ro lutio . Accidit quidem , quod tum circa polos , supra quos LunRconvertitur, tum circa ipsius disti latera conspiciamus ejus Pa tem aliquam , quae prius et nvisibilis erat, & ex opposita iisdem

Parte aliquid proportionale ipsius Lunae, prius visibile a nostro asaspectu

436쪽

spectu evanescat. Sed hoc non impedit, quominus integra Lunae circa axem revolutio habeat eamdem periodum cum illa, quam habet Area tellurem. Primum autem ex his phaenomenis nascitur ex eo, quod axis Lunae , qui semper parallelismum crvat, non sit perpendicularis plano suae orbitae, sed aliquantulum huic inclinatus . Quare necesse est, ut Observator supra tellurem positus m do unum , modo alterum ex ejus polis videat: Atque in hoc situs est ille, quem Astronomi vocant motum Lunae vibratorium. Alterum autem phaenomenon, quod Libratio Lunae audit, alias

causas habet, de quibus videri potest de la Lande ci .saa. Per telescopia pariter detectus est error tot tantorumque veterum Astronomorum Eudoxi, Aristotelis, Hipparchi , Ptolemaei , & omnium , qui hos sequuti fuerunt, circa situm veneristi Mercurii, quem compertum iam est eum esse, ut ambo circa Solem non circa terram moveantur . Quare eas respectu terrae patiuntur phases, quales habet Luna, dc quae in Uenere ficile sunt Per telescopium conspicuae propter eius a Sole convenientem distantiam , it ut modo sint in coniunetione cum Sole, adeoque invisibiles, modo falcati, & modo toto orbe fulgentes, cum Oin Positionem habent cum Sole; quemadmodum postulare hanc eorumdem collocationem demonstrant nune passim Astronomi, ut Gravesande ca), & praenunciaverat iam Copernicus Are, ut aliquando clarissime cognosceretur et quam praedictionem Galilaeus Primus implevit circa Venerem , enuncians & describens observationes de his a se habitas Florentiae per epistolam Gulielmo de Medicis datam 1 Ianuarii 161 1, & insertam in Dioptrica Kepleri, &an optica Smithii s) , qui etiam meminit de phasibus Mercurii

Primo observatis a Μartino Hortensio . De phasibus Veneris quisque facile certior redditur, qui telescopium in eam dirigat. Non solum autem phases in Venere hoc instrumento deprehensae sunt,

sed etiam inaequalitates in ipsius superficie, quibus ut habetur etiam in Actis Lipsae ad annum i as sua nomina, sicut in Luna fictum iam fuerat, imposuit Franciscus Blanchinius. Hae tamen serius in ipsa , quam in ceteris planetis detectae fuerunt propter difficultates , quas Astronomi in earum observatione ossendunt, enume-

437쪽

ratas a Melchiore a Briga in epistola, quam ad eumdem Blanchianium dedit, qui eam edidit ad calcem sui operis , De mysterio nosphori novis phaenomenis, in quo omnes suas observationes circa Venerem, eiusque distum Romae habitas ope telescopii icio palmorum a Campanio elaborati exposuit, & teste Wolfio ci) ceteris

accuratius delineavit set 3. Eadem Venus sicuti etiam Mercurius, clam in sua eum Sole conjunctione humanis obtutibus se olim penitus subducerent, id jam amplius nequeunt obtinere, quippe observantur jam per telestopium in ipso Sole: Et primus quidem Gagendus Mercurium in Sole a se Parisiis visum anno 163I die 7 Novembris nuntiavit, cujus tamen egressum e disco Solis tantummodo notavit, quia deceptus a praejudicio majoris molis, quam reserente Sinithio a) in eo sibi imaginatus fuerat, credidit maculam nascentem in Sole, ipsius primam apparentiam . Keplerus qui ad hane observationem

determinata hac die ineundam astronomos excitaverat, non Potuit eam peragere, vita sanctas duobus ante illam diebus. Alias deinceps observationes hujus transitus habentur in historia Academiae Seientiarum Duliam elii. De illo, qui contigit tertio idus No- emb. an. 1736, extat dissertatio Rogerii Bos ovicti anno insequenti edita: de alio an . I o observato a Nintropio in novλ An

glia cum laude meminit Delisius 3), qui per nubes non potuit eumdem videre in Siberia, quo ad hunc finem Petropolim relinquens se contulerat: de illo anni 1 sa observationem habitam in Collegio Ludovici Magni reserunt Trevolitani ). Omnes, qui

deinceps evenient, etsi non admodum frequentes, praedixit Halle. ius usque ab anno 16si per theoriam de hac re a se vulgatam . Ut autem utilius hae observationes perficiantur , meminisse OpOrtet de inventione supra h. 492. ) relata rubri coloris in sole viso Per solum vitrum sumigatum , & candidi si addatur viride . Nam

minor apparet diameter solis candidi, quam rubri, propterea Raod, in ruber est, cingitur anulo quodam colorato, qui corona aberrationis audit, & refractionis communium vitrorum effectus est , qui impeditur per vitrum viride : rursus maior apparet diameter

438쪽

Mercurii in sole candido, quam in rubro, propterea quod sole rubro lucida ornatur corona , quae relate ad illam solis parva a Grationis corona dicitur , & est effectus cujusdam lucis laris sparta supra ejusdem peripheriam, quae ipsius proinde apparentem discum imminuit , & quae invisibilis riaditur, cum Mercurius est in Sole candido . Ex quibus sequitur ipsius immersiones, & eme siones uno modo observatas disserre tempore ab observatis alio modo : neque hanc disserentiam esse tenuem docebit Delisius in opusculo de hac re edito, cujus compendium dant Trevolitani 1). bod pertinet ad similem veneris immersionem in Solem meo curiali longe infrequentiorem, Hieremias Horroccius , qui desiderium sui Ianuario anni I 6 r Astronomis reliquit vehementissimum , propter immaturam mortem anno aetatis a a, primus illam vidit die a 4 Novembr. I 63s juxta vetus calendarium, & observationem exposuit tractatu Venus in Sole visa. quem Hevelius edidit anno 166 I, nec ulli deinde licuit eamdem videre , nisi IS Maii anno I 76I : ex qua observatione, quod Halleius in Transae. philos. ann. I Is dixit, posse parallaxim Solis, unde pendet cognitio distantiae, quam habet a Terra, sere accurate demon

s rari, eventus non confirmavit , non tamen praeter expetitati

nem . Nam Caillius in suo ad Astronomos monito inserto in m numentis Trevolitanis ad Ianuarium ann. I s 1 assertionem Halleii jam elevaverat. Iterum Ueneris transitus sub Sole contigit anno 1 6s die a Iunii, de quo inter alias habemus observati nem Maximiliani Heli peractam Wardoheusi sub auspiciis Regis Daniae, quam ipse idem edidit Halaiae anno i o, & iterum Ephemerides astronomicae ann. 17 I ad Meridianum Uindobonensem definitae protulerunt.

sa 4. Eodem instrumento discus quidem Iovis deprehensus est fisciis quibusdam lucidioribus, & inter se parallelis praecinctus. Ae Fortunatus a Brixia ca) primo has detectas dicit a Francisco Fontana , cui ex parte continiit etiam Smithius a , qui in hujus gloriae societatem admittit duos alios Neapolitanos Zupum, &Battholum . Sed Cassino Seniori debemus potiores observationes

439쪽

circa numerum, amplitudinem , & variationem hujusmodi siseia rum , aliasque inconstantis apparentiae maculas disci Iovialis , de quibus accurate disseruit Maraldus in Commentariis Academiae Parisiensis ad annum I I . Discus vero Martis distinctus videatur insigni fascia, eaque obscura, ct satis lata, & in esus medio collocata, quae umbo Martis audit, & de ea loquitur Hugenius D ede aliis etiam ejusdem maculis distinctas Observationes retulit Maiaraldus ad anuum 17ao Commentariorum Acad. Paris. Idem pia, terea ca) paulum gibbosus apparet intcr conjunctionem, θ oncssionem cum Soti, ut inquit Gravefande, & melius destribunt x histo nus a) , & Smithius demonstrantes , hanc phasim esse necessariam consequentiam ejus orbitae, quae illam telluris includit. sas. Discus tandem ipsius Solis suis & ipse maculis insedi est , quas quisque intueri potest aliquo ex multis modis, quos re censet Card. Ptolemaeus s , quorum omnium facillimus est per imaginem Solis a telescopio proiectam in candidam chartam intra Obscurum cubiculum . Primus, qui has viderit, fuit iuxta fium 0,) Ioannes Fabricius, qui suas de his observationes habitas sub initium anni 161 1 edidit circa medium ejusdem anni Ut

tembergae : iuxta Blanchinium ) , & Oilandium 8 Galilaeus: iuxta Solue lium is), Card. Ptolemaeum to , & Dessandesium apud Trevolitanos sis , Christophorus Scheiner, qui primo eas

Observavit Martio ann. 16 II , non ex ullo rumore pravis , sed Suis explorandisuco ductus, ut ipsemet testatur in praefatione ad Lechorem suis operis Rosa in a Braceiani editi anno I 63o, idemque totius rei narrationem statim perscripsit Mareo Velsero Senatori Augustano , qui eam sub titulo Apelles pos tabulam typis evulgavit . Atque cum deinde Galilaeus ipsum Scheinerum accusasnt in

libro si S unia ore de furto gloriae sibi debitae hujus detectionis , multis ille huiusmodi a se erimen repulit argumentis, in quibus

Blan. Hesper. cap . I. n. I.

440쪽

PER TE LE SCOPI A. . Ithoe etiam habetur, i suas literas sub Apellis nomine editas Lis

se anno 16I I, easque ad manus Galilaei pervenisse quatuor memsibus, antequam quicquam de hac re ipse scripsisset. Tandem Smithius, quasi ab hac controversia praescindens , hoc solum Galilaeo perhonorificum dicit, quod a 's derexerit quicquid nune simus de matura . ct proprietatibus macularum Solis a Nam qua deinceps alii ad id ruut, nihil aliud sunt, nisi exactiorem determinationem do stuaxis Solis , ejusque circa Vsum periodi. sa 6. Ioannes Iarde credidit huiusmodi maculas esse sellas quasdam Solem inter & Terram se interponentes, quas sidera Bor-honia dixit. Idem eredidit Malapertius , cui tamen placuit appellare Austriaca , & Philippo IV. dedicare . De hac opinione meminit etiam Derhamus 3 , dc cum his citantur idem optinati ella Gai tructius. Causinus, & Rheita . Sed certum iam est hanc opinionem esse sellam a Nam observate fuerunt in medio disci aliquando nasti, aliquando evanescere, & modo densiores, modo rariores fieri, & nunc unam , nune aliam figuram indu re , & plerumque paucos dies durare , raro plures menses, ut omnium accuratissime Hevelius explicat in sua Selenographia, & ex ipso Io. Zalin . Qui fidem habeat historicis citatis a Kkeherio s , qui narrant Solem quandoque per satis longum tempus vissum subpallidum, & minus calefacientem, poterunt cum eodem, ct Ortando 6 repetere phaenomeni explicationem etiam ex congerie multarum hujusmodi macularum . Ex quibus concluditur alias esse exhalationes, quae supra Solis globum elevantur, quas aliqui conjiciunt ne ascendere quidem ultra eius superficiem, sed eidem innatare, uti faciunt scoriae in clibano metalli liquefacti. Sane Rogerius Boscovicii plane persuadet, ita proximos uo is , ut si minur inbar ne ejus super Di, ouil quod quidem sensupercipi possis, ab ea dotem: Musschenbroexius vero, qui per semestre illas observavit, distinguit duplicem earum statum , ait rum initii, alterum situs : ac in primo quidem vult esse fluitan