장음표시 사용
111쪽
aedificio tectum parietes basi etfundamento,Verum enimuero eum nunc ordinem tenere in hss libuit , quem passim ing3mnasius literaris obseruant: id quod in alijs quoque haud inuite facimus,quantum quidem rei ratio ferat permittatue e nis quod, quam maxime p fumus,barbariem ubique uitare studemus,quod et alios plerosque facere uideo,sed multo felicius is bonis lite is iuua vilis. Daec siquidem ut semel introducta,causa proculdubio fuit abolitionis pene omnium bonoru studi irum, ita explosa demum esciet, ut omnia illa pristino
S r D v A R v M. Lex propositionum cotradictoriarum ex duabus prioribus colljgitur. Contradicentes propon-itiones nec in veritate, nec salsitate ccn entiunt unquam. Haec lex in tota Philosophia principii loco est. Qitare auditor naturae bonitate,sime ulla probatione ei assentiri debet . Caeterum hic notare oportet. Aristotelem sexto cap. primi libri de Interpretatione triplices propositiones contradictorias costituere, uniuersales uniuersaliter, ut omnis homo studiosus est, ouidam homo stlidiosiis non est. Singulares, ut Cicero est eloquens, Cicero non est eloquens, &de his haec regula est intelligenda. Sunt etiam corradic(oriae indefinitae, ut homo est albus homo non est albus . Vehar, ut Ar stoteles docet, post uni simul esse uerae. Quodsi intelligendu est, cum in utraque propositione diuersunt i a lectum intelligitur. Nam si idem subiectum intelligatur, nunquam possunt simul esse uerae. Quae quidem admodum hoc est primum pronunciatum in prima Philosophia,idem non potest esse, & non esse et ita duae propoli tiones contradicentes non pollunt si iuul esse uerae aut latet.
Lee . Qua de re copiose disierit Aristoteles libro quarto priimae Philosophiae .
S 1 oro po sitionum subalternarum uniuersalis siue
112쪽
a firmatura,sue negatiua uera es, uera erit et eius particularis,at non contra . Siquidem no oportet,si uera sparticularis, ueram esse in ejus uniuersalem, uis haec uera esl,omnis homo est iustus,et haec quoque uera erit,q uidam homo est iustus . Rursis, s haec est uera, nullus homo est lapis,uera etiam erit ea quae dicit, quidam homo non est lapis . Si uero uniuersalis fuerit falsa , iam necesse non es eius particulare esse falsam: tametsi conred,si particularis falsa est, necesse est uniuersale quoq;
falsam esse: ut si falsa esliquidam homo lapis es , falsa
quoque erit haec,omnis homo lapis est. Tum etiam his alsa est quae dicitiquidam homo non est risibilis, fida erit laesinullus homo est risibilis.
S I propositionum subalterivir Mn. Huius loci ratio est, quia ex veritate propositionis uniuersalis affirmativae vel negatiuae sequitur veritas particularis . Sinuero.) Propositio uniuersalis falsa non colligit necessario particulare esse
salsam, sed particularis salsa colligit uniuersileesie falsam.
De propositionum aequipollentia. Ex 1GI T hinc ratio ordinis,ut post oppositas i ter se propositiones a nobis hactenus expositas, de earuaeqmpollentia protinus institutum prosequamur. Quandoquidem haec facit,ut oppositae alioqui prepositiones , atque inter se tum ueritate fallitateue,tum aut qualitate aut quantitate dissentientes,rursus his ipse, ueritate dico fallitate,aut qualitate etiam O quantitate coaueniant,consentiantque inuicem. Ac proinde nonnulli eam definiunt, luarum propositionum Categoricarum, formalem necessariam cosequentiam, idquepropter
negationem,uel praepositam uel pol ipostam,uel praepo
113쪽
sitam simul et postposita.Cuius insuper tres regulas com
tuunt, ex quam prima deinde atq; secunda quartam eliciunt, quae sit ad eas perinde atque corollariu quodda.
v AND oquidem. Ea est natura aequipollentie, ut prompositiones prius oppositas co sentientes reddat. Ac proinde, Spectamus hoc loco propositiones arquipollentes non extermino subiecto vel praedicato, ut cu dicimus, Marcus i quitur Tullius dicit, sed ex natura signorum uniuersalium, aut particularium. Idque his uerbis sermone tritis explicatur.Prae.contradic.post .contra. prae postque subalter.
Prima regula de aequipollentia propositionum inter se contradictoriarum. o TXEs negatio praeponitur signo siue uniuersali, e particulari, ipsa aequipollere facit propos-tiones inter se alioqui contradistorias: ut cum sint con tradicitoriae hae duae omnis homo iustus est, di quida ho mo iussus no est,si earum uni praeponas negationem, ut exempli causa uniuersalinc dicas, non omnis homo iv flus est,protinus hae duae,non omnis homo iussus es , di quidam homo iustus non est,ueritate inter se aut fallitate consentiunt,acper hoc, ut regula ipsa proponit,inuicem aequipollent. Eodem quoque modo se particulari praeponatur negatio,nempe huic,quidam homo non essivus,ac proinde ita dicatur,non quidam homo non sii sus,eruntque hoc paelio simul uerae aut falsae, omnis homo iussus est,ct non quidam homo iustus non est, qua alias ueritate inter se falsitatemq; diuidebat.Quod quis
de et in altera cotradiolionis parte ita euenire certu est.
T i Es. Huius regulae hic est sensus,datis duabus Propositionibus contradictoriis, si uni earum negatio praeponatur,illa habens negationem praeposita, redditur aequi H x pollens
114쪽
DE P R o P o s I VI ONEpollens ei quam prius habebat contradictoriam, ut constat
Utrum iuxta primam hanc regulam de aequi- pollentiis , perpetuo id ita eveniat, quod illa praescribit,ut negatio praeposita signo siue uniuersali, siue particulari faciat contradictorias inter se propositiones aequi pollere. S go hic iam quaestio oritur fortarum neque friuola .cto,neq; omnino indigna,quae hoc loco proponatur, examinanda tamen discutiendaque iudicio lectorum, esque huiusmodi. .an haec propositos exempli gratia Alan omnis qui dicit mihi domine domine,intrabit in regnum caelorum uxta praesentem regulam suae tantu cotradictoriae aequipolleat, quae quidem est, Aliquis qui dicit mihi domine domine no intrabit in regnum caelorum: An potius suae contraria,nempe huic ullus qui dicit mihi domine domine, intrabit En regnum coelom.
Siquidem hunc mihisenseum nisi tamen fallor isse do
minus in sacro Euangelio,ut est apud Matthaeum G. .fuis illis uerbis innuere di proferre uidetur, quibus diacit,non omnis qui dicit mihi Oc.quasi qui ita direre uideatur, Nullus qui dicit mihi domine domine,intrabit in regnum coelorum,nisi idem fecerit uolutatem patris mei. Neque uero id quod hic nunc d me proponitur, 'in dubium reuocatur, prorsus exemplo caret. Nam ad eundem pluue modum Aurelius August.in. C. de ciuitate Dei lib. cap. . contra Varronem distulat, ossedere
inibi uoletis illu de nulla deorum natura secripsisse, cum tamen ille dixerit libros a se scriptis de natura deorum, etsi non omni. Unde oe ita tandem idem August. infert
115쪽
TRACTATUS III. syatq; concludit, Ressat ergo sinquiens ut de nulla deorum tura libros scripsisse intelligatur,neq; hoc aperte dicere uoluissesed intemgentibus reliqtiisse. Vbi enim discitur,non omnisuisitate quide intelligitur aliqua non , sed potest intelligi , nulla: quoniam quae nulla est,nec omnis est,nec aliqua est. Haec ille libro ct capite paulo supta citatis. Quo in loco Ludovicus Uiues,uir profect)ut uariae lectionis ta exacti iudicj,in scholis hiis in eundem locum hoc desito addit, Ton omnesinquiens nihil irmat,sedhue aliquid sit,modo aliquid non sit sue nihil,non omne uerit escitur. Sane haec nobis ideo hoc loco adjcere placuit,utstudiose artium triuialium intelligant earu leges non esse Imutabili nec late sui Quintiliani uerbis utar astrictas. Ouod tamen ita esse citius in hac arte,quam uel in Gramatica . uel Rhetorica deprehPndas,quas etiam artes tres idcirco,quod hermonupi scipuam curam agant asZeus ille Lactantius. 3. Diumarum institistionum libro, uno nomine Logica appellari indicat,eamq; tertiam esse philosophiae parte dicit, cuius haec uerba sunt, Superest illa pars tertia philosophiae quam Logicam uocant,idest, rationale, in qua tota DialecIica,di omnis loquendi ratio continentur.
SED H I C. Hoc doeet,non omnes propositiones esse primae regulae astrictas.
Secunda regula de aequipollentia propositio,
- OTIA s negatio postponitur igno, rasertim uniuersali, ipsa aequipollere facit propositiones inter se alioqui contrarias: ut quonia contrariae inter sie sunt hadus,omnis homo iustus est,ct nullus homo iustus es ,sH I uni
116쪽
uni earu postponas negatione,ut exempli gratia huic, omnis homo iustus est,ct idcirco dixeris,omnis homo iustus non es,tum quae prius ueritate ipsa haudquaquam conuenire poterant, utpote cόtrariae,ambae simul uerae esse possunt.Haud aliter eueniet,si etiamnum alteri negationem postponas,nepe huic, nullus homo est iustus. Aequiualent ergo inter se,omnis homo non est iustus, et nullus homo est iustus. Item omnis homo iussus est,et nullus homo non es iustus. Puarum proinde si una uera
est,et altera:etsi falsa una itera quoque falsa est.
Q ori Es negatio. Secundae regulae hic est sensus . Datis duabus propositionibus cotrariis, fiunt inter se aequi pollentes, si signo uniuersali affirmativo uel negativo postponatur negatio. Ait Caes. praesertim quia si signo particulari postponatur negatio, spatis nulla sumitur ae quipolletia.
Tertia regula de aequipollentia propositionum subalternarum. Quo TIE s negatio tam praeponitur quam postponitur signo siue uniuersali,siue particulari, ipsa Nqui- pollere facit propositiones sibi inuicem subalternas : ut cum sint hae duae sibi subalternae,omnis homo iustus es ,
O quidam homo iustus es. item O hae duae, nullus homo iussus est,ct quida homo iustus non emutpote quantitatesolum disserentes: se de quolibet parcet praeponendo O postponendo alterutri earum negatione ta dis ris,Non omni; homo non es iustus, et quidam homo essiustus:uel omnis homo est iussus, O non quidam homo non est iustus. Similiter,non nullus homo non est iustus, di quidam homo non est iussus. Ves,non quidam homo haudquaquam non est iussus, nullus homo es iussus. Vbissane inuenies binas aras, binas ita constitutas pro
117쪽
TRACTAT vs III, i copositiones,quae inter se prius quatitate disserebat, ut sub
alternae diecunda eandem rursus quantitate inter se chuenire,ac per hoc ueritate simul aut fallitate cosentire.
O v o et i E s negatio tam . Haec regula sic est accipienda,assignatis duabus propositionibus subalternis,h um earum & praeponatur & postponatur negatio,fiunt propolitiones aequipollentes. v ARTA REGvLA.
Qv o T I E s in aliqua propo itione duosigna uniuersalia negativa ponuntur,alter u quidem quod ad subieStum riterum uero quod ad praedicatu referatur, ex his duobus id quodsubiectum resticit,contrario,quod uero ipsum concernit praedicatum suo aequipol et contradictorio.Huius quidem regulae huiusmodi diant exempla . Nihil nihil est,Ex nihilo nihil fit: quorum primu iuxta regula praescriptum huic aequipol et propositioni,quora libet est aliquid . Secundum uer) huic,ex quolibet M aliquid.Talia fiunt et haec, nullus homo nullum animal est, nusquam nullum corpus es, nunquam nihil mouetur,et his similia. Verum quoniam talia apud idoneos O pro
hatos autores aut rari usus sunt,aut certe momenti non
admodum magni,ea in praesentia missa facere consultumdeturio ad propositionum conuersionem potius transire, uippe cuilo maior usus infidillogismorum praesertim demonstratione habeatur , io voret Es in aliqua Si duo signa uniuersalia pona tur in eadem propositione,alterum ad subiectum alterum ad praedicatu, prius aequi pollet suo coiratio iuxta secunda regula, posterius suo contradictorio iuxta prima regulam.
De propositionum conuersione. His igitur,quae talia sunt, utpote uulga
118쪽
imo dim,posthabitis,ile 'ropo timu comersone,quae re pat adhuc Potius dicamus obea causim quae digita est. Hah autum d Trapedintio hoc pacto definitur: Converso et,quoties pro stioriissubfcctus terminus is p aedi ratum, pr status usubice tum conuertitur. Hac bi
faria distingui, vel ex eo patere potest, quod aut in sese
conuertireturprae sitis haut in alias. Itaq; cum qua: tuor sint propositionum genera lora quatuor uidelicet
suprascripta figurae angulos,ex his in se quidem conuer
tuntur uiliuersages ilegantiae, di particulares asi mu-i livae:In alias aut elituersales tum aDrmalitiae,tum negativae. . at vero particulares negativae, nec hoc,nec illa cortisertuniter modo, se ister atiam quanda conuersonis formam,qttae per colit positione conuersio dicitur. Ex
quo iam colligere quoq; licet , triplice esse propositionummersionem. Simplicem,qua in se propositiones couertuntur. Per accidens.qua in alias. Per cotrapostionem,
qua in se quoq; conuertuntur quidem ipse ,sed non nisi
mutatis earum terminis,ut mox dicetur.
H I.Sestitum. . . Conuersionis multiplex est usus . Quandoque enim nobis inseruit, ut syllogismos diuersarum figurarum ad te inuice reducamus,& bene nos collegisse ostendamus. Aliquando conuersio argumenti loco est,ut nemo stultusu est beatus , nemo ergo beatus est stultus. Subinde etiam conuersio adhibetur propositioni illustrandae, ut ne--mo in calamitate constitutus est felix, felices ergo in cala- imitate costitutos putas 3 In se reniter untur prostositiones.) hoc est eiusdem quantitatis, uniuersalis in uniuersalem,particu .laris in particularem . Aut in alias,) Scilicet diuerta quantitatis, uniuersalis in particularem . Quatuor reo: utioremna Propositi' uniuersalis affirmativa uniuersalis nega tua particularis affirmativa particularis negativa, De
119쪽
De conuersione simplici. D I C I M v S ergo, quod simplex quidem conuersio est, quosles conuertendae propositionis subieStus terminus in praedicatum eius,in quam conuertitur,ct pradicatias in subie itum transponitur , seruata utriusque propositionis eadem tum qualitate,tum quatitate. Ego
quidem conuersionis modo, duc e tantum conu ertuntur
propositionum firmae,nempe uniuersalis negati)a , Oparticularis a irmativa. Universalis quidem negativa ut est nullum iustum malum est, nullum malum iussum est.Particularis autem a firmativa: ut, si quoddam iu- sium bonum est,quoddam bonum iustum est. A eque ue
ro nos conturbet,quod quaedam uniuersales rarmatio- nes,ct quaedam etiam particulares negationes isto mo-i do conuerti possunt, ut ita quibus id quod pro prium cui iussue est,pri edicatur,aut quod nullo modo ei potest in- esse de quo praedicatur. Verumenimvero quia non sit illud uniuersaliter,nec ubique eandem vim retin i,idcIrco a simplici conuersione haud temere excluduntur,ret
ciunturque.Siquidem propositiovem quamlibet in se, uel in aliam conuerti, est ad eam necessario consequi a-i ham,ut per quam sit conuersio.
' D r C et si v s erino. Dicta est hec couersio simpleet, quia propositio conuertens colligitur immediate eae conuerta, non ob aliquam intermediam propositionum 3 ut nullum uitium est uirtus, ergo nulla uirtus est uitium. Meque vero. Removet tacitam obiectionem. Prope litio uniuersaris ar-srmativa terminorum gratia limpliciter conuertitur, ut omnis homo est capax disciplinae, ergo omne id quod est capax disciplinae est homo. Sed huiusmodi collestiones fal laces sunt,nec in omnibus uerae, materiales uulgo uocant ur consequentiae,non formales.
120쪽
De conuersione per accidens. PER accidens autem converso dicitur,quoties propositionis subiectus terminus in praedicatum, O praedicatus in subiectum traissonitur, eadem utriusique proapositionis qualitate quidem struata se mutata quantitate. Sane hoc modo duae itidem propositionum disserentiae covertuntur solum,nempe universalis affirmatiua , O uniuersalis negatiua,utraque uidelicet in particularem suae qualitatis. Vniuersalis quidem rarmativa, ut se omne iussum bonum est,quoddam bonum iustum est. Etenim si uera est quae dicit, omne iustum bonum es, uera est quae dicit quoddam iustum bonum est ad quam quia sequitur per conuersionem simplicem , quod adam bonum iustum est,haec ipsa nimirum Oad priorem sequetur,eritque perinde vera. Itaque recte sequiatur,omne iustum bonum est,ergo quoddam bonum iu- sum est,quod erat ostendendum. Vniuersalis vero negatiua,tametsi simpliciter ut supra dictum est conuertitur,ipsa tamen non minus O in particularem negatiuam conuertipotest,ut si nullum iussum malu es quodadam malum non st iussum , quoniam uidelicet nullum
malum iustum est. Atque hoc ipsum profecto est quod
per accidens conuerti dicitur , secundo scilicet loco, edi per aliud: sicut simpliciter conuerti, cum nihil aliunde petitur rut mutatur quicquam.
PER accidens. Haec conuersio dicta est per accidens, quia non accedit propositioni quantitas, seruata eadem qualitate. Nam uniuersalis affirmativa in particularem a firmativam,& uniuersalis negativa in particularem negati