장음표시 사용
121쪽
T R A C T A r v s I I I . De conuersione per contrapositionem.
CONvERs Io per contrapositionem est, quoties propositionis conuertendae terminus subiectus transit in praedicatum eius in quam uertitur,atque interimm huiussubiectum illius transi terminus praedicatus , seruata quidem utriusque propositionis eadem O qualitate O quantitate sed mutatis terminis finitis interminos infinitos. Ad hunc certe modu duae similiter pro positionumformae conuertuntur solum, empe uniuersalis a firmativa,& particularis negativa. Vniuersalis quidem affirmativa,ut si omne iussum bonum est, omne non bonum non est iustum. Particularis uero negatiua , ut si quoddam album non est dulce quoddam non culce non est non album. Hinc illa conuerso per contrapos tionem dicta ess,ut sit perinde atque per terminorum
oppositionem. CC o N v E R s et o ter contra est senem . Haec conuersio per contrapositionem dicta est,quia fit per terminos oppositos & contradictorios. Nam terminus finitus opponitur infinito.Huius conuersionis apud bonos autores, quorum intelligendorum gratia haec traduntur praecepta nullus aut rarus est usus.
PRAEFATIO. Pos et Categoricam hactenus expositam, alteram dehinc propositionis partem aggrediamur oporte nempe eam,quae categoricae e regione respondet,consti .
122쪽
turque Haec autem es quae Graeco quidem nomine Hypothetica dicta est, Latine uero conditionalem non in pte appellaueris, quanquam Graeci nominis crebrior usus est etiam apud Latinos. Tum etiam &de Modali agendum io hoc ipso tractatu est, sed quam fieri poterit breuissime. Verum haec a Categorica non distinguitur, nisi forte secundum accidens aliquod, quo differt ab ea Categorica,quae simpliciter quicquam in esse significat.Tamen quia plus habet fortassis difficultatis, Suam utilitatis,ut cuius non sit admodum frequens usus in syllogismorum contextu,quamuis & in hac quoque parte plus satis Aristoteles occupatus fuerit: seorsim de ea,quod restare adhuc uideretur,statim post Hypotheticam tractare libuit, tum ut illorum consuleremus capacitati,qui rudes adhuc huius artis huc accedunt,eius iam primum praeceptis initiandi, tum uero tit eorum occurreremus mordacitati,qui nihil non improbare soleant, nisi quod ab ipsis proficiscitur, insulsum plane ac barbarum. Sed nunc propositum exe-
POST cathetoricam. Omnis propositio aut est praedi catoria aut conditionalis,dictum est de praedicatoria,nunc disserere incipit de conditionali, utraque haec propositionum genera alio reserenda sunt. ut enim ex praedicatoria, syllogismus categoricus, ita ex conditionali, syllogismus constitii itur conditionalis.
De propositio ne Hypothetica, quid sit, & unde dicta sit. D E Hypothetica quidem propositione tametsi nul
las ab Aristotele tractatus relictus est d quod 'Boetius ingentie libereque fatetur,eam tamen ipse a Cate gorica ita distingiui in libro,quem vepi splabuias inscrip
sit,iit illam quidem appellet simplicem ct unam, hanc
123쪽
T R A C T A T v s II II. 6s autem compositam ct colunctione unam,ut quae ex pluribus Categoricis choc est simplicibus coalescat. Unde ἀ quibusdam ita definitur, Unothetica propositio
est, quae ex pluribus Categoricis, coniunctione omnino auctua,aut aliquo aequivalente compositis constat. Sunt
qui ct ita definiant, Propositio 'pothetica es, queplures habet Categoricas, principales sui partes simuliue las: ut,Si dies es,lux es. Hac idcirco diximus Latina nomine Conditionalem appelliari,quam tamen uerbum uerbo reddentes. Suppositoriam fortaues rectius appellaremus. Nam quod Grecis hipothesis es, hoc Latinis est suppositio. Verum quia Dpothesis praeter caetera significata apud Graecos nonnunquam uim habet conditionis, S item cause, ut hoc loco placuit Latinis ominibus Conditionalem potius dici,quam Suppositoriam, propterea quod huiusmodi propositio sub conditione alia
quid proponit, ut si hoc est liud est, uelse hoc est, illud
Pnopos retro hypothetica.) Qvcmadmodum ergo propositio simplex ex subiecto & praedicato constituitur, ita hypothetica ex duabus simplic:bus componitur.
De tribus pro po sitioni S Hypo tiae- illicae speciebUS. H v I v s autem propositionis tres esse huius Jecies inter omnes fere conuexit huius artis professores, quaso Seuerinus Boetius ad hunc modum colligit: omnis cinquit si potetica propositio constituitur uel pcr connexionem,uel per disiunctionem.Ter connexicirem rursus,aut per copulationem,aut per coni Itionem. Ter copulationem quidem,ut ea quae copulatilia contui: tione
124쪽
connectitur,unde oe nomen habet:ut, dies est,ct lux es per conditionem uero,ut quae coniunctione quadam partibis interposita ad consequentiam , conditionemri ducitur,quae idcirco nomine peculiari Conditionalis appellatur. Per disiunctionem autem,ut in qua disiunctiva coniunctio interueniens, ambas praedicativas choc es, tegoricas coniungit,ct per hoc Disiunctiva propositio dicitur,ut, sit dies es aut nox es.
II v I v s autem. Distinctio harum specierum a diuersis coniunctionibus sumitur.
Hypotheticorum. CAETERvM quoniam omnis propositio aut uerum aut alsum nificat, O quemadmodum poteles docet,quicquid contigit afrmare, contingit Onegare:inquirendum O illud nuc est,quonam pacto hypotheticae propositiones,cum rarmatione recipiant dmittant simul di negationem.Illud certe a nonnullis dubitatur.Itaque dicimus, 3d hypotheticae propositio nes aut rarmativae sunt,quarum principalis copula nonegatur,et si inter partes ipsas nonnunquam negatio ponitur,ut si homo est,animal emitem,si non es animal,
non es homo. Ita negatiuae dicuntur, quarum copula principalis negatur inrincipalem autem copulam uoco,quae partes simul iungino certam hypotheticae propositionis jeciem constituit, cuiusmodi sunt coniunditiora copulatiuae,ffunctivae, rationalensem coditionales,tum O aliae quaedam orationis partes,illis tamen aequivalentes.Igitur cum quis uolet ex lypotheticis affirmativis easdem facere negativas, is totipropostioni
125쪽
negationem praeponet,quae tamen supra copulam principalem ferri intelligatur,ut non si homo ambulat, homo mouetur,non dies est,' lux est,non aut dies est, aut nox est. atque ita in his propositionibus praeter cotradictionem,nulla alia inuenitur oppositio,quae a Cicerone o Boetio repugnantia appellatur.
ARI s T. O T E L E s docet. Locus est iij. cap. ij. libri de interpretatione Itaque dicimus.) In propositionibus conditionalibus affirmatio & negatio a coniunctione sumitur,ut enim se habet uerbum in propositionibus cathegoricis, ita coniunctio in conditionalibus:sed in cathegoricis a uerbo sumitur affirmatio uel negatio, ergo in conditionalibus aconiunctione. Atidie ita. Contradictio hoc loco pro affirmatione & negatione sumitur, quae sola oppositio in propositionibus conditionalibus inuenitur. Hic enim nullam habemus rationem signorum uniuersalium uel particularium a quibus uariae formae oppositionis sumuntur.
Dequatuor Hypotheticarum propositionum differentiis. C v M ergo rarmatio S negatio in his propositionibus non secun sim partes sumantur,uidendum etiamnum es,quot modis partes ipsas uariari contingat penes affirmationem O negationem. Vnde oe tot earum
disserentiae constituende sunt.Itaque constant hvotheticae aut ex duabus affirmatiuis,uis coelum rotundum est,caelum est uolubile,aut ex duabus negatiuis , ut se coelum rotundum non est,caelum no est uolubile: aut ex affirmativa ct negatiua,ut se coelum quadratum est,coetium uolubile non est, aut ex negatiua Firmativa, ut si coelum rotundum non est,coelum stabile est. Qua
tuor igitur sunt parum propositionum disserentrae , si
126쪽
cundum partium uariationem penes affirmationem tranegationem et ut inconditioxa ibus id iam monstra .
tum est,ita O in copulatjuis distincti is sese habet, quod dictum est.
Cu M eigo.) Diuisio quadrimembris quam Boetius in libris disserentiarum topicarum examinat . .
Breuis de hisce propolitionibus
admonitio . SED prius quam hinc iam de ueritate S salsitate harum propositionum agamus, illud tantum praena nendum duximus,quod ex his Sistula duas habent palmus,lina qua coni mictionem ipsas coniungentem squaprincipalim copulam iuniores uocanto praecedite alteram,qua coniungitionem ipsam subsessu tur. Atque ex his rursus interdum prior pars ucra est, sequens falsa ,
interdum contra . Nonnunquam etiam ambae aut uerae rutfalse. Traeter haec autem O in conditionalibus ipsis hoc amplius preponendu subit, quod ex illii duabus partibus,ra quidem qua prior en, o coniunctioni, Si,proxime praeponitur anteccdens dicitur, quae uero priorem deinde partem subsequitur, ac posterior pro*de pars est Consequens appellatur.
D v A s lactant. Vt in propositionibus simplicibus duae partes sunt, subiectum,& praedicatum: ita in conditionalibus duae partes sunt,antecedens & consequens. Antecedes est ea propositio pridicatoria, quae sequitur immediate coiunctionem . Consequens est ea propositio simplex , quet coniunctionem sequitur mediate . Id exempli appositione doceo. Si iustitia est uirtus est: antecedens est haec propositio, iustitia est, consequens haec, uirtus est. Id plane intelligere necessarium est,& multis in locis usui.
127쪽
TRACTATUS IIII. c si Deueritate ,&. falsitate Con- aditionaliS. ITA Q v E breuiter nunc repetamus harum pro
positionum definitiones, simulque os credamus quemadmodum stest habeant singulae secundum ueritatem, falsitatemque.Conditionalem igitur propositionem esse dicimus , quae ex duabus constat Categoricis, Si, comvnctione simul iunctis: ut si Socrates ambulat, Socrates mouetur. Conditionalium autem quoniam alia quidemasrmativa est,alia negatiua : asi maliva quidem uera esse cognoscitur ,s oppositum consequentis antecedenti repugnat: falsa autem, si non repugilat. Ergo uera quidem est,quae dicit, si homo est, animal es, quandoquidem huius oppositum quod est, non est animal, ejplane repugnat quod dicit, homo esset falsa autem haec, se homo est, album est. 23 am non album esse, haudquaquam ei repugnat quod est,hominem csse. At ueros negativa fuerit,uerane an falsist,ex ormativa facile deprehenditur negatione remota: id quod di in copulatim, O in disiunctiita, cum negatiuae sunt, ita quoque euenire certum est. Quocirca uera haec esse iudicatur, quae ita proponitur, non si homo est, quadrupes es: quoniam eius afrinatiua falsa est. Sunt tamen quialiter harum propositionum ueritatem, O falsitatem discutiant: sed nos Trapeeiintium in hoc sequi maluimus. Verum quia tota huiuscemodi propositionum uis in consequentia, atque conditione confisat, ijdem hoc
addunt amplius, atque idcirco, ut omnem conditionalem ueram necessariam esse dicunt, ita falsam imposs-bilem. Itaque uera simul O necessaria haec est, quae di-
128쪽
cit. Si dies ess,lux est: siquidem diem esse non contingit, nisi lux st. 2Nec minus si ita proponas;Si uolat quispia, alas habet atqui haec quae dicit, Si dies est, terra moti tur,ut falsa in ta ct impossibjlis: quando non ideo terara mouetur unquam quod dies sit, aut se dies est: sed essalia tum ratio um causa,cur terraemotus fiat,quemad
modum in Ph sicis id proditur.
AFFIRMAT iv A uero. Regula haec ex TrapeEuntio sumpta est,ex qua constat in propositionibus conditionalibus ueritatem, & salsitatem non sumi a partium ueritate , aut falsitate. Haec enim conditionalis uera est: si homo est equus,homo est irrationalis,& tamen utraque pars est falsa.Vnde illud tritum, dc perdagatum in scholis Dialecticorum est,propositio conditionalis nihil ponit esse, quia nullam partem ueram aut salsam esse indicat, sed tantum consequentiae rationem ostendit. Sed est aliatum. Exhalationes terrae uisceribui incitisae. Hac de re Aristoteles, Plinius , α Gellius disserunt.
De ueritate aut falsitate propositionis Copulatiua . COPvLAT I v A propositio est, quae ex duabus uribusque Categoricis constat, copulativa coniunctione, aut aequivalente aliquo simul iunctis,ut Socrates ambulat,oe Plato disputat Copulatim uera quidem est,cum utraque pars uera est: falsa autem , cum uel alterutra pars falsa ei terum in definitione copulatiuae,partiacula quae erat,aut aequivalente aliquo,innuit plerosque haberi copi latiuas propositiones , in quibus tamen non copulatim coniunctio partes connectit ,sed adverbium aut temporis,aut loci, aut similitudinis. Vndeo tales propositiones ab his adverbib nomina saepenumerosio truntur, ut alia quidem temporales , alia loca es, aliae
129쪽
TRACTA Tvs Io I. 6suero similitudinis propositiones dicantur: quas tamen sub copulativa comprehendere licet , quemadmota sub eadem quidem etiam comprehendi putant propositionem ratioralem: ut,quia sol lucet, dies es iquam proinde ita explicant,Sol lucet,ct ideo dies est..ari aute sub
conditionali eam comprehendere malunt , propter uim consequentis,quae eadem est in utraque.
CopvLATivA propositio. Copulatiuae propositionis ueritatem eleganter docet Gellius viii. cap.xvi .libri his uerbis, in omni coniuncto,si unum est mendacium,etiam si caetera uero sint,totum est mendacium. Quibus uerbis indicat, ad
ueritatem copulatiuae utranque partem esse ueram oporte
re,ut haec est uera, Scipio & bis consul fuit & triumphavit.
De ueritate, & falsitate disiunctivae propositioneS.. DI si v NCTIvA propositio est, quae ex duabus pluribusque constat Categoricis, coniunctione disiunctiva simul iunctis,ut Socrates ambulat, uel Plato dis urat : quam ueram quidem iuniores esse dicunt, si alterutra tantummodo pars uera fuerit, falsum autem, spars utraque fuerit falsa. Et ad hunc quidem modum de Distinctiva propositione loquuntur hi maxime, qui hac tempestate Dialesticam docente cum tamen Boetius, ct ante hunc M. Cicero adiam huius propositionis signi ationem esse tradant, atque eam esse dicant,quae ex repugnantibus inter se Categoricis constitutast: cuius proinde posta pars una interimit alteram, O intra
rempta una,altera ponit: ut aut dies est ut nox est.
QvA M uel m. Vnde hoc iactatum in scholis est,propositio Asiunctiva est uera,cuius altera pars est vera. Qua ex repugnantibus. Repugnantia dicuntur quae eidem competere non possunt, ex quibus oportet omnem propositionem
130쪽
D E PROPOSITIONE- disiunctivam propriam constare: nam dili unctiva si uerbi uim spectes, sic dicta cst, quasi iteritatem & falsitatem disin gat. Quocirca haec non est proprie disiunctiva, aut homo se
De propositione Modali, sed prius quid sit
Modus a quo dicta uidetur huius modi propositio. SAMti Tun propositio Modialis , quae ut nomine ipso patetis modo dista es. Torr) modus a quibusdam definitur,adiacens rei determinatio. Quae modi definiatio hi cprie se ferre uidetur intellectum,Modus sui hoc loco accipitur dictio est ad Stitia, quae rem quampiam
determinat. Rem unquam Ioc est,uocem, qua res alicuius significativa est. Verbum autem determinat , pos tum est,utsic idem quod explanat, aut certe distinguit, quod nimirum faciunt tam adverbia ipsa, quam nomina adiectiva. Nam ut Tristianus ait,hoc est adverbiuuerbis, quod adiectio nomina appellativis nominibus adiuncta di ut cum dico, prudens homo, hominem quiadem aliquem designo, non tamen quemlibet, sed eum , qui prudentia praeditus est. Sic etiam cum dico, prudenter agit,agere quidem aliquem innuo,at cum hoc semul explano atque distinguo,vere videlicet,non utcunque, sed prudenter. Itaque modus hoc loco nihil aliud es , quam aut adiectivum nomen ,alit adverbium. Itaque hic nunc prius quam ad reliqua pergamus, erraretium fortassis fuerit ad cerere Diomede Grammatico, quod Scaurus uetus autor ipsum adverbium non alio
pacto squam nos paulo supra modum definiat. Aduerabilim scinquit modus rei adi Ituus, ipsam pronum tiatio