장음표시 사용
131쪽
rii fiet , et Tor. 6 ti,tione definiens,hoc est,terminans, m recte, diligenter, optime . - - SEQv i TvR. In modalibus propolitionibus praeclara invenia remoranda non sunt. Plus enim habent ostentationis quam utilitatis, cuius permulti auditores auidiores, quam eritatis sunt. Sat igitur fuerit iuuenem, qui ad sublimiore, properat facultates primoribus(ut aiunt labris lias de-
Qui modi proprie Modales essiciant. CAETER vri cum adverbium ipsum iserbum determinat d facit aliquoties quidem ratione rei, hoc est, significati ipsius uerbi,quod per eius participium expli
catur. Aliquando ratIone temporis, quod uerbum consignificat. Aliquoties ratione modi uerbi,quo scilicet uaria in nobis designatur affectio, prout animus nos ernunc ad hoc,nunc ad illud se inclinat, quam Graeci proinde multo significant:us c κλισιν,id est nclinationem , nos modu appellamus,ut cum optamus quippiam, qui aliquem hortamur. Aliquoties uero ratione compos-tionis uerbi quae quidem in ipse uerbo intelligitur, quatenus uerbumsubstantivum intra se includit: de quo ita Aristoteles in principio fere eius operis, quod et si inin xuaec, id ess,de interpretatione inscribitur: Nam si ip- sim, inquit, est,uerbum purum dixeris,nihil quide est significat autem compositionem quandam, quam sine compositis,hoc est,extremis, non es intelligere. O uost, ut.x hac multiplici adverbi j determinatrone, multiplices quoque modi colligantur. Attamen ex omnibus his nulli tales sunt,quj modales propositiones efficere constituereq; possiit praeter quatuor, sue adverbialiter eos,
siue nominaliter expresseris,qui sunt posibile, imposi
132쪽
bile,contingens, O necessarium. 'lam cum dicit quia Diam:Plato grauiter disputat , aut homo albus currit, modus quidem in utraque propositione ponitur, neutra tamen ex ipsis modalis dici debet: quoniam non tota utriusque propositionis composito determinata es,sed pars tantum altera, unius quidem subiectum , alterius uero praedicatum. Quare quicunque modi partem propositionis aliquam, non totam eius compositionem determinent , nullo pacto eiusmodi censeri debent, ut ab his modales propositiones dicantur. Sed neque uerum , neque falsum,tales habentur modicilicet ipsarumpropositionum compositionem determinent: quoniam in his propositionibus, quae modis illis determinantur, oppo tis di aequipollentia haud aliter sumuntur,quam in his
quae simpliciter inesse significant,uel ideo fortassis, quod
communes omnium propositionum assectiones, e passiones sint.Omnis quippeproposito aut uera, aut falsa esse perhibetur.
Sao si Aristoteles iii.cap.ii.libri de interpreta
tione,uerum & falsum inter modos enumerat, tamen non constituunt modales proprie propositiones, propter eas rationes,quas Caesarius affert.
Quid sit propositio Modalis, & quomodo se
cundum quosdam diuidatur. MODALIs igiturpropstio est, quae modo ex his quatuor aliquo determinatur , cuiusmodi sunt pos rale impossibile, contingens, O necessarium. Sane hanc ipsam,quae tam definita est, Modalem compostam quidam appellant,quam S ita definiunt, uiset, cuius dAectum aliquo modorum determinatur: dictum quidem intelligenties es,quod ex casi accusativo,di uerbo infini
133쪽
si constructum est,quale est cum dico, Socratem curr re,cum igitur dictu tale determinatur,huiusmodi propositio Modalis composita appellatur,ut cuius alterum extremorum est dictum,alterum odus ex his aliquis,
qui dictisunt: ut, Socratem currere est possbile. Idem huic quas ex aduerso aliam ponunt Modalem,quam diuisam appellant,oe ita definiunt: Modalis diu a es,cuius copula modo aliquo determinatur:ut, sedentem possibile est ambulare,quales etiamnum propostiones simpliciter o proprie modales es e dicunt, illas autem non simpliciter,sed compositas. Verum non ita fristoteles O Boetius,quorum uterque de his propositionibus, hoc est compositis,s tamen ita appellare libet , grauiter subtiliter suum instituit trastatum, de quibus etiam nos hoc ipso tractatu agemus, ut qui errisotele potius in Boetium,autores haud dubie grauisfimos imitari uolumus,qudin leuiusculos,ra clamosos sophistas.
SANE Modalis composita est quae habet partes dicti co
iunctas,& modum separatim positum, ut Caesarem esse cle
metem est possibile. Et in his propositionibus, possibile ita explicatur, ut propositio possibilis,impossibile,ut propolitio impossibilis. Modalis duus i. Modalis diuisa est quoties inter Partes,modus aliquis ponitur, ut Philosophum necella esse sapientem. Neque leue est discrimen,si quis dumeta &spineta garri orum Sophistarum inspicere uelit,inter propositionem compositam & diuisam modalem. Nam pote li(inquiunt modalis esse uera & composita ex eisdem terminis constans,esse salsa,ut haec est uera, album possibili: est esse nigrum et haec tamen salsa album esse nigrum est pollibile. Haec est composita, illa diuisa. Sed haec missa laciamus: sunt enim plusquam Cimeriis inuoluta tenebris , & lclicia
ingenia a disciplinis reiiciunt.
134쪽
Quae sit horum quatuor modorum adsignatuuniuersaleta, tum particularia proportio, siue conuenientia. SED ut haram deinceps propositionum inueste mus qualitatem quantitate unde in earum deinde oppositio intestigi possit,scire operaepretium est, hos quatuor modos sepe dictos, magnam cum signis tuumversilibus, tum particularibus habere conuenientia sinuatemque: ut exempli gratia, necesse, cum signo
uniuersali astimatiuo: impossibile, cum signo uniuersali negatruo: porro piabile ct contingens s qui duo m di hac in parte pro eodem passim accipiuntur cum signis particularibus affirmativis. Unde ut signa illa aliarum huius generispropositionum ,subiecta tantum determinant,ita hi quatuor modi totam istichiodi propositionum compositione, qtue s ut iam supra dictum est dicti nomine intelligitur.
SED iu harum.) Docet modales propositio es habere quada in similitudinem cum si inplicibus. Nam ut in simplicibus ex signis uniuertalibus,& particularibus quantitatem metimur sic in modalibus a modis quatuor, quorum impotan bile & necesib, modales propositiones uniuersales constituunt, postibile & contingens particulares. Istiid iam doctrinae causae admittamus,est tantum si uerum fateri uolumuS, neotericorum coniunctum. Nil l enim tale ab Aristotele traditum legimus.
De qualitate simul, & quantitate mod litina propositionum. E x his igitur,et si facile iam quiuis uideatur intellia gere posse, unde in his propositionibus tum qualitas, tum quantitas sumenda sit, tamen haud superuacuum crit uterim S illud admonere,quod in Modalibus,tum
135쪽
TRACTATUS IIII. Cyasrmatiostum negatio secundum modum sumenda est, quemadmodum in his, quaersne modo proferuntur , ataque in sesimpliciter significant, secundum uersu, hoc est, copulam verbalem: id quod oe his pene uerbis citant solet omnis grauissime secundum Aristotelis ratio nem Boetius annotavit. Quemadmodum enim (inquit in his,quae praeter modum quicquam esse , uel non esse proponunt, esse quidem , non esse oppositiones , qua dam des praedicationes sunt: res uero est quae subiicitur: ut in eo quod dicitur , homo est, uel homo non est, homo quidem quatenus rem figviscat, sublestim est,oppo tiones autem O praedicationes sunt, est O non est, ita quoque in his ouae secundum modum aliquem dicuntur,esse quidem subiectum est , veluti res quaedam: modus autem,qui de ipso esse praedicatur. Nam cum dic emus , hodie pluviam esse est possibile: ese quidem iam
subiecimus,possibile autem praedicauimus. Sicut i turin illis,quae praeter modum dicuntur , uerbum tota vim praedicationis habet,ita in his quae cum modo proferuntur,ipse modus. Et per hoc ut negatio in illis ad uerbum fertur, ita in his ad modum ferenda est. Sed hinc ad earum transeamus oppositionem.
EMADMODv M) Arist.iij.cap. ij. lib. de interpretatione sic colligiti ut se habet uerbum in simplicibus propo
sitionibus,ita modus in modalibus, at in simplicibus a ue bo sumitur affirmatio & negatio, ergo etiam in modalibus a modo. Et haec est: plena huius cap. sententia.
De oppositione propositionummodalium. Opponuntur autem , O haec quidem inter se qua , tuor modis. Siquidem aut cotraria intersesunt,aut sub
136쪽
contraris, aut contradiStoriae, aut subalternae. Enim uero,ut harum oppositionem planius quiseque discernere queat, conuenientius erit hoc pacto eas disponere,ut modus ipse subiecti, uerbum autem siue dictum C quod uoscatur praedicati locum interim teneat,tameis perinde est Uc uel illo ordine distonantur. Contrariae igitur sunt ut necesse est hominem spirare,necesse est hominem non spirare. Subcontrariae , ut possibile est hominem spirare,possibile est hominem non rare.Contradictoriae uero,ut necesse est hominem stirare , non necesse est hominem spirare. Subalternae uero, ut necesse es hominem Dirare,non necesse est hominem non spirare. Quae omnia ut digesta sunt,itasse habere subscripta figura monserat luculentissime, licet modis in iras propositionibus ubique fere variatis , idque haud temere: quippe iuxta Rignorum retondentiam: cum tamen, si libeat , ex ei sedem ubique modis eas describere piliu ,suo uidelicet quanque loco.
OPPONvurun) Supra admonui ex sentetia Arist.iii.cap.ij.lib.de interpretatione, in modalibus esse contradictorias oppositas propositiones. Boetius caeteras effinxit species. Coiitram Hoc exemplum non repugnat exemplo contrariorum positorum in figura. Quia hec propositio necesse est hominem non spirare, huic aequi pollet, impossibile est hominem spirare . Quare hae etiam contrariae sunt: necesse est hominem spirare,necesse est hominem non spirare. Modo id doctrinae causa admittamus,necesse & impossibile signis uniuersalibus aequi pollere. Sed dixerit aliquis, necesse est hominem spirare, & impossibile est hominem spirare,contrariae non sunt. Nam ambae affirmativae sunt. Aristoteles enim docet impossibile affirmatiuii esse modu. Haec obiectio eodem modo diluenda est . Nam secundum doctrinam
137쪽
TRACTAT vs I I I I. Io doctrinam Aristotelis contrariae non sunt.Sed hoc loco impossibile sumitur pro signo uniuersali negativo,& sic negatiuam efficit propositionem. sEQv I TvR FIGURA.
hominem subcontraria homrne non
Dirare. stirare. De conseque n liis ,si ue aequipollentiis propositionum modalium. Hi Nc iam ad consequentias, ecutiuniores dicunt aequipollentias harum propositionum transeamus. Ad quas quidem intelligendas, duae regulta ab Iacopo Fabro Stapulen. traditae, plurimm nobis adiumeti, praestare poterunt ,si eas animo perpendamus ,s mulque memoriae commendemus quas proinde Nic loco
138쪽
.dicere placuit ad idem quoque haud dubie faciet subiecta figura, quatuor angulis per binos diametros descripta , appositis in Sper quatuor ad hunc usum inuentis uocabulis, unicuique avgulo singulis, quae ob id ipsum psit Mabuhi haud iniuria dici possunt. sevibus tumi a dispositis, scire lice(om nes uniuscuiusque anguli propositjohes inter se aequipollere, ac per hoc consequisse.
Caeterum ut nihil quod ad hanc rem attinet,non intclingatur plane, horum quatuor uocabulorum ars c iamnum verrenda est. Sciendum itaque quod per a vocalem intelligere debemus, negatiovem in his propositionibus , veque ad HStuis, neque admodum ferendam esse. Et ut per e,ad diotiem tantum, ita per l, Dum serenda es ad modum: per u, uero ad utrunque Scd nuctandem ad ipsas regulas ueniamus. Quarum prima ess,
Si est aliqua propositio possibilis, eadem es contingens,
atque eadem non es impos hilinoe eius contradictoria non est necessaria. Secunda,Si non est aliqua propositio pos bilis, eadem non est contingens, eadem autem est impossibilis, O eius contradi ctoria est necessaria. Po-s remo autem exempla fumantur ex his propositionibus, quarum dicta aequivalent propositionibus uel si' gularibus, uel communibus, hoc es, quarum subieSIi termini sunt aut gulares,aut communes. Verum quoties ex communibus terminis huiusmodi constiterint p ro positiones,tunc si tres praecedentes, utpote de polybili, contingenti, O impossibili, fuerint uniuersales, quarta de necessario erit particularis: at contra , si praecedentes tres fuerint particulares, aut certe indesinitae,quai
tu erit uniuersalis: atque id quidem est, quod ambae in-
139쪽
nuunt regular, cum in utraque dicitur,cteius contrad,
e toria est , vel non est necessam. i
SCIENDv M itaque. Proponit certa certis uocabula quibus aequi pollentias modalium cognoscimus. A. signicat propositionem omnino affirmativam. E. negameam de dicto s ,rnegatiuam de modo. V,totam n gatiuam, & secundum dictum & modum propositionem est. Hi mo Ratio huius est, quia possibile,& contingens interiet aequi pollet.Atque eadem. Ratio huius est, quia possibile siue continges,
Impossibile est e fle. Et eius contini l ctoria. Huius ratio.
tradictoria propositionis possibilis esset necessaria,duae cotradictoriae essent simul uerae. Nam possibilis potest esse uera,& etiam necessaria est vera. Quare conficitur duas coiitradictorias simul esse ueras. Eaderi,iitcm. Quia possibile& impossibile aequi pollent, si alteri modorum negatio praeponatur. Et erui contradictori . Huius loci ratio est. Si prope sitio aliqua non est possibilis, contradictoria eius est nece Isaria. Nam si eius contradictoria non est necessaria, posset esse salsa,& non possibilis potest esse salsa: ergo duae contradictoriae erunt sim l salsae. Sequitur figura ex propositionibus singularibus. In quolibet artis uocabulo quatuor constituuntur propositiones, quarum prima est possibilis, secunda contingens, tertia impossibilis, quarta nece saria: quq omnes inter se aequi pollent,& mutuo se inferti t. In figura quae ex pro possitionibus communibus constar, in duobus ultimis ordinibus, scilicet sub contrariis in quibusdam exemplaribus uocabula artis transposita sunt. Nam in
hoc ordine, omnem hominem currere est possibile, notandum est uocabulum artis, amabimus. In eo uero omnem hominem non currere, notandum Eden tuli.
140쪽
Sequitur figura ex propositionibus singularibus.
et Socratem no currere Socrate currere non m
non estpossibile. est possibile.
et Socratem no currere Socrate currere non non est continges. Cotra es contingens . . a Socratem no curre re ria Socratem currere est
P Socratem currere est Socrate non currere a
Socrate non currere hcontingens. Subco est contingens. T. Socrate currere non traria Socrate non currere E
es impossibile. no es impossibile.
X Socrate non currere Socrate currere non m