장음표시 사용
141쪽
ASequitur figurae ex propositionibus
communibuS. s Oem holem no currere Oem holam currere
E non est possibile. non est possbile.
Oem holem no currere Oem holam currere in non est contingens.Cotra non est continges a Oem holem no currere riae Oem holam currere n
est impostibile. est impossibile.
P Quenda holem currere inlique horem non neu necesse. currere est necesse. Oem ho em currere Oem ho em non curre dis est possibile. re est possibile. et Oem talem currere Oem holem non curre a est contingens. Subra re est contingens.E Oem holam currere trariae Oem holem non curre diiset non est impossibile. re no est i possibile. t e lique holam non cur si uenda holem curre- mrere non est necesse. re non est necesse.
142쪽
SED O de conmersione harum propositionum iurita seruatum prius ordinem dicendum deinceps. In quo quidem paulo liberius expatiari liceat propter eos, qui hac in parte omnes cius nodi ordinis propositiones , ut
aequipollere inter se ubique, ita conuerti dicunt,idipsum rei tenean perperam ps uiderint: nos uero ristotelem in primis ipsum, post hunc Boetium,o pos utrumq; Iacobum Fabrum Stapulsequentes, non pcr omnia id ita se habere, pel exemplis idoneis ostendemus. Insuper autem O illud nunc etia mirari subit, quod pleriq; in re plane perspicua,uel a Sta olo agunt, ut in prouerbio est, uel certe nimia interdu prolixitate usq; adeo laborant,ut eande rem non modo luce sua priuent,sed et obscuriore relinquat,quam inuenerint. Contra uero nre quae expositione aliqua indiget,uel tempus in ea prorsus male collocant, uel ita rem illa oculis c ut uidetur connidentibus praetereut,ut no ta negligere,qudm ignorare uideantur.(uId.n. refert dicere, omnes propositiones in suo ordine aequipollere inter se, conuerti perin-de,cum tamen hae propositiones,quae de impossibili sunt, id nequaqua admittant, uidelicet ut conuertanture Piam vera sit,quae dicit, omnem substantia esse homine es
impossibilafalsa tame erit lacri quenda homine esse substantia est impossibile. st 'ocirca nec Aristoteles ipse demodalia conuersione tractans, meminit usqua de propositione impossibili. uod prosolo et Iacobus Faber Stapulenses animaduertens, tales regulas de huiusmodi propositionu conuersione posuit: Si conuersa,inquit,impossbilis es,tion oportet conuertente eius esse impossibilem.
143쪽
Item se conuersa fuerit possi bilis, ut ingens, aut necessaria,ct eius conuertens possbilis,cbtingens, rut necesssaria erit. Unde recte fit conuerso in ea quae de possibili aut contingenti existitis dicamus omnem homine eis se album,es possibile,siue contingens, ergo quoddam album esse hominem est possbila ,siue contingens. Et in ea similiter id accidet,quae es de neces lario,vt omne hominem esse mortalem di necesse,ergo quoddam mortale esse hominem est necessee. Quod quidem S alijs quoque generibus propositionum ita ueniet secuntam duplicis conu onis regulas supta positas. Atque hoc ipsim est,quod Cristoteles ad hunc modum proponit, ubi de istarum propositionum conuersione agit. Eodem autem modo sinquit ct de neces 'rijs proposition bus se habet, in contingentibus,quomodo in his, qua absolute dicuntur,hoc est,simpliciter inesse significant.
v I D enim refert. Propositiones unius ordinis inter se aequipollent,& mutuo se trahunt consequio, sed no ne cessario inter se conuertuntur. Quia in couersione necesse est terminum subiectum transponi in praedicatu, & prae dicatum in subiectum: in aequipollentia autem satis es cosequens recte colligit ex antecedonte. Si eo ersa. ) ut ista omnem substantiam esse hominem est impossibile. Vnde re m. hic locus est apud Aristotelem tertio capite primi libri Prioru,propositiones de cotingenti,necessario, possibili,eodem modo conuertuimir,ut propositiones simplices.
Quot modis contingens dicatur. y ONIAM autem cotingens quod dicitur,ean
dem ubique in his propostionibus cum possbili signis
cationem habere constat,haud abs re fuerit, antequam huic tractatui fine imponamus,eius nominis multiplia
144쪽
cem significationem breuiter exponere. Itaque sitiendum , quod contingens tribus dicitur modis . Dicitur namque contingens di quod necessarium est, ct quod non necessarium, O quod possbile es. Primo igitur modo contingens O neces riu idemsunt. Secundo contingens non necessarium. Tertio contingens O possibile. Misus autem contingens, quod secui do modo dictum es, deducitur deinde incontingens ut plurimum, e quod frequentius en, di contingens rarum,di incontingens utrumlibet. Contingens utplurimum est, quod in alteram partem plus vergit,ut hominem insenectute canescere. Nam id quidem frequenter accidit: potes tamen etiam no canescere iam senex quispiamfactus. Vnde di contingens natum idem appellatur.Contingens rarum est,ut fodientem reperire thesaurum. Id enim se aliquando contingat , rarissimu tamen est. Contingens uero utrumlibet, quod di indifferens dicitur, id est,cum dicimus sedere quempiam aut uigilare, quod proinde ita definitur. Vtrumlibet est cuius indiscretus euentus est, hoc es, quod aequaliter em xire, uel non euenire potes. Et de modalibus quidem hactenus.
ITA qua se, uni. Tres hi modi contingentis sunt apud Aristotelem duodecimo capite primi libri Priorum, hi modi adserunturi hoc loco, ut secundum diuersum modum contingentis,propositiones diuerso modo conuertantur. IN
145쪽
PRAEFATIO.S Uphur set ut ad eam tandem perueniamus huius ar- tis partem,in qua tota uis artis sita est,nempe inueniendi & iudicandi. Nam si Dialectica( ut a M. Cicerone non tam eleganter breuiterque,quam grauiter & uere definitur diligens disserendi ratio est, fieri profecto non potest,ut ab inuetione ipsa sit separata. Siquidem differere ( hoc est disputare ) diligenter nemo poterit unquam de re quapia, nisi inuentis a se prius argumentis, quibus disputatio ipsa fulciatur,procedatque legitime . Rursus autem & ob idipsum a iudicio abesse nequit,quo is qui disserit, perpedat examinetque tum inuentum nuper argumentum, tum ipsus disputationis instrumentum, nempe argumentationem, quod certe
nisi rite formatum fuerit,parum aptum idoneumue addi putandum adhibebitur. Porro pars illa quae de inuentione tractat,topice Graece,Latine localis dici potest. Ea uero pars,quae in iudicando posita est,& qua dam discernendi regulas subministrat,analytice a Graecis dicitur, a nostris resolutoria. Huius rursus duplex ab Aristotele partitio traditur . Siquidem ea pars , quae de propositionum iunctura considerat, & formam du- taxat syllogismi molitur , docens interim praemissis, quas uocant , rite dispositis, necessario ex his conclusionem sequi, prior analytice dicitur: quae uero de ipsis inuentis iudicium fert, hoc est, ostendit utrum quae inuenta sunt, coueniant necne rei in disputatione propositae,posterior analytice nuncupatur:quod nimirum
146쪽
tribus sit mo dis: quippe haec ipsa uel de necessariis iudicat,&Demonstratio appellatur: uel de uerisimilliabus,et probabilibus,&peculiari nomine Dialectice dicitur: uel de falsis & cauillatoriis, & Sophistica nuncupatur . De quibus omnibus singulatim per ordinem deinceps tractabitur, & primo quidem de Syllogismo
formaque argumentationis, cuius etiam praeter syllogismum aliae tres traduntur species , Enthvmema , Inductio, Exemplum, quae tamen ad syllogismum ipsiani , ueluti ad quandam mensuram reduci solent. Quoniam autem omnis argumentatio Oinnisq; svllogismus pro positionibus struitur, atque hae terminis perficiuntur, a propositionibus & terminis hunc tractatum inchoandum else statuimus adque etiam non absque exemplo .
Hi citractatu, iudicio meo omnium est utilissinius:cotinet enim praecipuum Dialectices partem, nimirum ratiocinationem . Nam cum tria sint Dialectices instrumenta,finitio, d uisio, ratiocinatio, haec est circa quam omnis labor& industria disserentis uersatur. hunc finem & scopum semper spectamus, ut aliud ex alio conficiamus. Et si enim dialectica docet remuniuersam distribuere in partes,latantem explificare finiendo, obscuram explanare interpretad ambiguam primu videre,deinde distinguerer tamen illud multo maximum est quod tradat regulam qua uera & falsa i dicantur quae quibus sint vel non sint consentanea. Caesarius in hac prae satione inuentionem & iudicium ad dial cticam pertinere docet. Inuentio certos locos ostendit, equibus argumenta in rem quamque probandam aut refellendam promimus. Iudicium est quod praecepra quaedam
argumetandi tradit,unde co8nDicimus,an inuenta thernaesti conueniant necne. Ceterum, Caesarius ordinem naturatalem turbare videtur. Inuentio est prior ordine naturae,iudicio, ut Cicero initio Topicorum ad Trebatium docet,ergo etiam prius tractanda erat,bic autem Caesarius pertractat iudicium & tractatu nono iuuentione, Sinuosa & pe
plexa haec est obiectio,in qua diluenda magnorum philosophorum
147쪽
TRACTA TUS v . Isphorum magna ingenia impedita suerunt, post omnis opi
niones ex cuias & examinatas, cogitaba aliquado, an eam obiectionem hunc in modum diluere possem. Inuentio ordine naturae prior est iudicio prius enim inuenire oportet, deinde iudicare de inuentis. Iudicium autem ordine doctrinae, commoditatis, facilitatis, est prius inuentione. hanc rem planius & apertius in gratiam iuniorum explico . Postquam Caesarius exposuit uoces simplices & propositiones, ordo doctrinae & methodica ratio efflagitabat, ut argumetationem & eius formas, quae ex propolitionibus collant, pertractaret: & eodem modo intelligendus est Aristoteles
eo in ordine, ut quo libros Priorum & Posterioru (jn quibus de iudicio agit praeposuit librisTopicorum, in quibus
inuentio continetur. Scio tamen a quibusdam ingeniosam
adferri ad illum Aristotelis locu in solutionem. Aristoteles in libris Priorum & Posterioru non solum docet iudicium sed etiam inuentionem termini medii in syllogismo generatim sumpti, sed in libris Topicorum docet inuentionem syllogismi dialectici: at syllosilmus generaliter sumptus est prior syllogismo dialectico , ergo etiam inuentio syllogismi generatim sumpti est prior inuentione syllogi mi dialectici. Res igitur eo recidit ut duplicem confli
tuere cogamur inuentionem et alteram pertinentem ad
genus scilicet syllogismum , alteram ad speciem scilicet lyllogismum dialecticum, sic etiam libri Posteriorii, ut hac ex abundanti adiiciam,optimo ordine praeponuntur libris Topi Lorum . Nam in libris posteriorum Aristoteles disse rit de syllogismo demonstrativo, qui longe est nobilior syllogismo dialectico . Ad eundem modum inuentio syllogismi demonstrativi, est praestantior inuetione syllogismi dialectici,his ita praepositis ad rem redeamus. Probat inuentionem pertinere ad dialecticam argumeto itim-pto a finitione dialecticae, quo argumeto TrapeEuntius initio suae dialecticae usus est . Ea uero pars. Docet iudicium ad dialecticum pertinere. Huius rursus. Caesarius erudite &ingenios E (ut mihi uidetur separat argumetum librorum Priorum a libris Posteriorum. Nam in libris Priorum stru
148쪽
DE sYLLOG. CATEG.eturam propositionum & forma syllogismi edocet,&quomodo ex his conclusio conficiatur : at in libris Posteriora docet quomodo iudicandu sit de inuentis an themati proposito conueniant. Etsi non sum nescius quid scriptu hac de re sita numerosa interpretum turba, Thoma, Buram. Nipho: mirifice tame mihi placet haec erudita & ingeniosa Caesarij sententia.
De propositione,materiali syllogio mi principio.
PRO PO s I TIo igitur es oratio affirmativa uel negativa alicuius de aliquo: hoc emoratio in qua aliquid de aliquo aut affirmatur,aut neg atur. Cuiusmodi pane sunt propositiones in primis Categoritae, quarum quide hac uniuersalis est diaec particularis illa uero inde finita. Vniuersalis quidem,quae aut omni, aut nulli inesse quippiam significat. Particularis uero,quae alicui, aut alicui non,aut non omni,Indefinita uero,quae inesse
quidem,uel non inesse significat , sed abseque uniuersali
tatis particularitatisue nota. Propositio latur. Propositio hic finitur per affirmatione& ne ationem,quia hic spectamus propolitionem, ut pars est syllogismi quem necesse est affirmativum aut negatiuum esse, nec hoc loco ueritatem aut falsitatem anxie obseruamus: at in libris de Interpretatione, propositio finiatur quatenus uera aut salsa est . Nec incommodum est genus finiti per spes. quado nobis propriae desunt differetiae.
TERMINos hac in parte Aripoteles primum definit,in quos propositio resoluitur,ut praedicatum, de quo ipsum dicitur,quod proinde subiectu propositio nis appellatur: ut huius propostionis, omnis homo essanima terminisunt omo atque animal, idcirco quod
149쪽
YRACT AT v s v . . Icin eos principaliter ipsa resoluatur. Et termini quidem dictisunt, ueluti in agro limites,nam ut his ager finitus
deuiatur ta terminis propositio c ut dictum empe scitur. Cuiusmodi sunt plices in primis,&significa
tiua uoces,inter quas praecipue habentur nomen et uerbum. Itam in has propositio recte resoli Itur, ut ex quibus composita est. Fieri enim non potess,ut alterius r solutio procedat,utpote in literas,aut insedillabas, quoniam hae,ut alibi dictum est,significamae non sunt.
TERMr No S. Locus hic est apud Aristotelem,primo capite primi libri Priorv. Aristoteles brevitatis stucuostis. sinitionem & diuisionem termini simul complexus est ter nos e m filius subiectus,de quo aliquid dicitur aliuueraedicatus, qui de alio dicitur. Errer metu Terminus propo fitionis dictus est per trastationem a limitibus agrorum & ab eade similitudine. Aristotems.inim ib. Topic finitionem terminum voc hunc irrminum Ouid.lib.iu Fastorum elegantcr describit. Termine siue lapis , siue es defossus in amo, Stipes ab antiquis tu quoque nomen habes.
De syllogismorum principiis regulatiuis. CAETERvM , ut ad rectam Dilogismorum formationem connexionemque nosse oportet,quid propos tio, quid item termini, quae ipsius hilogisimi materiali principia sunt,ita quoque scire operae retium es, quid si omni aut nulli in pediue in toto esse, non esse,qua regulativa principia sellogismi d quibusdam appellantur . Definitur igitur ab Aristotele in toto esse , siue de omni praedicari, quoties nihil es sumere subiecti,de quo
non dicatur praedicatum,ut cum ita proponitur, omnis
homo es animat,ipsius hominis nihil inueniri potes, de
150쪽
quo non dicatur animal. Ergo quia de omni homine animal praedicatur,o de Socrate O Platone mo ueri et de quolibet particulari homine praedicaripotest. .ab eodem item desinitur in toto non es',siue de nullo praedicari,quoties ilibri est sumere sublesii,de quo dicatur praedicatum,hoc est,a quo praedicatum non remoueatur:ut in hac propostione, nullus homo est lapis, quia de omni homine negatur lapis, de Socrate et Platone,et de alus item omnibus particularibus hominibus negatur. Sane
scicii sum quod in toto esse, dici de omni,versa uice se habent. Nam si quid de omni aliquo praedicatur, id de
quo illud praedicatur ii toto eo est quod praedicatur, ut de omni homine an/mal. In toto ergo animali homo est, ueluti pars quaedam intra Dum totum latens quodammodo. Hactenus de principirum filogismi,tam materialibus, quam regulatiuis: nunc ad Hilogismum ipsum transeamus. iD E 3 i N i r v R . )Ex hac finitione dici de omni,sumitur haec regula,quicqii id de subiecto quopiam dicitur, ut de omni,dicitur etiam de quolibet contento suo subiecto Per hoc principium confirmantur syllogismi affirmatiui eodem . ) Ex hac finitione dici de nullo hac regula colligitur,quic auid de iubie sto aliquo dicitur, ut de nullo remouetur etiam ab omni eo quod subiecto continetur. hoc principio confirmatur syllogismi negati ui .
. De syllogisimo quid sit. h se , ' M v.' Uoratio in qua quibusdam
postis,aliud quiddam ab his,quae posita fiunt, ex necestate acta lineoqvgd haec sunt. Sane hoc pacto ab rerractotele ipso definitur Dilagismus,cuius definitioni Bo tIus a talparticulam, P concessis, ut sit quasi expla