장음표시 사용
81쪽
ponitur,motus uidelicet quo acquisera iam antea etpaulatim aucta quantitas sit minorideperditurque. Alteratio est , qua aut qualitas acqairitur , aut deperditur acquisita. Secundum locum uero mutatio dicitur, quae sit aut ad locum,aut circa locum: ad locum quidem, ut quae secundum rectum fieri dicitur: circa locum uero, quae in Drum siue in orbem. Omnium autem horu ms- tuum ex aduerso quietem intelligimus, cum tamen in
his speciebus motuum ipsi motus sibi inuicem contrarii sui , praeter eum motu,qui circa locum fieri dictus est,
ut est motus corporis coelestium, cui nullus motus contrarius est. Caeterum animaduertendu hoc est,haudquaquam absonum esse,quod die tum est,motum esse motui contrarium,di item quiete: quasi uero duo iam uni cotraria esse dixerimus,non uiri; uni, ut In Physicis Aristoteles docet.Quandoquide id quod Ag tu est , secudum aliud , O item aliud fieri intelligitur, queadmodum id Ioanes Damascenus in sua Dialeg Ista subtilis sine annotauit Nam eide motui motus quide opponitur,ut habitus O forma siue actus: quies uero,ut livis et priuatio
Mo T v s uero pecies sexfunt. Motus vires diuersorum praedicamentorum comitatur id dialecticum pertinet, sed ut est actus corporis mobilis ad physicum pertinet. Motus hoc loco sumitur pro mutatione. Nam motus ut proprie &strictim sumitur,tres tantum habet species et augmentationem,diminutionem,alterationem, motum localem. Videndus est Aristoteles.r. cap. s. lib. Auscultatoriorum. Caeterum. occurrit tacitae obiectioni. Motus est cotrarius motui & quies motui contraria est, Ergo plura erunt cordaria uni. Respondet no esse inco modum plura esse uni co traria secundu diuersa . Motus est cotrarius motui ut habitus
habitui, sed quies est contraria imotui ut pratiatio habitui. Fa De
82쪽
HABERE quoque multis modis dicitur. Nam habere quis dicitur,aut ut qualitatem aliquam, ut scientiam uel uirtutem: aut ut quantitatem, magnitu Ineue, hanc quidem uel bicubitam, uel tricubitam , aut alias quantacunq; et aut ea quae circa corpus sunt,ut u simentu, cuiusmodi est subucula uel penula: aut tit in parte aliqua corporis,ut in digito anuluin, uel torquem in collo: aut ut partem aliquam sui, nempe manum uel pedem uel caput:aut ut in vase,quemadmodum modius dicitur habere triticum, di lagena uinum, amphora aquam,ut sit habere pro continere: aut ut posses onem quomodo dicitur aliquis domum habere uel praedium et aut ut uxorem,quemadmodum uir uxorem habere dicitur . Sed ut Aristoteles quoque ait, idque per io cum ( ut uidetur almissmus hic habendi modus est: se uidem nihil aliud es uirum habere uxorem, quam eidem cohabitare. Ideo autem hunc habendi modum improprie diSlum putant multi docti, ac per hoc pexe re- iuunt,quod aiunt non haberi posse,quod habentem is eat:sed multo refctius dici,uiro mulierem e se, inpari
HAE E RE quoque . Varius & multiplex est usus huius uerbi habere, ideo ne aliquid erroris invocabulo relinqua tur, eius enumerat potestates. Habere ut refertur ad suas species & armatum esse. Calceatum este genus est , sed ut complectitur hos omnes modos multiplex uidetur. Aristoteles hunc modum alienissimum uocat, quia in aliis modis id quod habet, non dicitur uicistim haberi ab eo quod habet, ut habens anulum no habetur uicissim ab annulo. Sed ut uir habet uxorem, ita etiam uxor uirum. Paulo tamen erudi-
83쪽
eruditius dicemus, uiro est uxor,& uxori est uir. Illud tanquam appendicem praedicamelorum adiicientias gemmam eorum potissimum esse utilitatem. Hinc enim omnium rerum in uniuersa natura,ordo facile cognoscitur: hinc etiauocum finitiones, si quando de earum ui & potestate dubitetur, petuntur. Praedicamenta Enam qu* uoces cum quibus cognationcm habeantia ostendunt. Quintilianus lib. iii. cap. sexto, locos stat itum fecisse uidetur. Omnis quaestio
proposita per haec duci potest , id, quale, quantum id , de quo quaeritur sit.
BREVIUSCULA.XPE UT A utcunque a nobis in prioribus duobus libris , siue tractatibus, ea parte Dialecticae, qua Elementariam uocant, utpote quae Praedicabilia tantum, re Praedicamenta, simplices quidem uoces , complectatur: sequitur hinc tractatus tertius de Propositioe , quae & ipsa, huius artis pars quaedam est : quippe quae prima ex simplicibus illis & in coplexis uocibus,perfecta constituitur oratio. Atqui huius quoniam nomenta uerbum partes sunt, & haec ipse per uoce definiuntur, a uoce haud ab re huius tractatus exordium sum- m ere licebit.
VOCE s sim; Iices enunciationem constituunt, explicatis itaque uocibus simplicibus de F nunciatione dicendues . Huius tractatus tertii scopus est. Naturam propositionis planum facere. Cuius mirifica est utilitas . Nam in omni controuersia,negotio,oratione, Epistola, constituenda est aliqua propositio,in qua eius negotii summam, de qua loquimur comprehendamus. In oratione pro Celio. Ne mo studiosus est deditus uoluptati. In causa Miloniana,F ; omnis
84쪽
DE PRAEDICAMENTI somnis insidiator est iure occidendus. Et apud bonos authores sexcenta,de eo genere reperire licet. Caesarius in hac praefatione tres Dialecticae partes,inuentionem,iudicium, elementariam constitii ere uidetur. Sed et cmetaria sub inuentione continetur. Nam quinque uocu tractatus docer, quae uoces cum quibus cognationem habeant, & in syllogismo medius terminus cum subiecto probandae coclusionis,cohaeret. Quinque uocu ergo tractatio inuentiouem termini medii, iuuat.
id sit uox, tum etiam quid Sonus. Vox igitur est, ut a nonnullis definitur Philostaphis, ex ictu aeris elicita qualitas, auribus accidens. Arecentioribus autem, S ijs quidem, superioribus aliquot a linis circa hanc artem uersatistunt, magis conli nienter accommodateque ad hunc locum hoc pacto definitur: Vox est sonus, qui ab ore animalis proficiscitur, certis quibusdam naturae instrumentisformatus. Sonus
item ab eisdem quoque definitur, quicquid proprie, O ter se auditu percipitur. Itaque uox sonus est, non quislibet ,sed qui sui dictum esto ab ore animalis proficissi
tur, formaturque interim certis quibusdam naturae in- si umentis, quae quidem suntguttur, lingua,palatum, primores quatuordeintes, labia duo,quibus 2 quibusdam additur di pulmo. Aeam per guttur uocalis ara ria intelligitur,quae O stiritalis fistula appellatur. Ex quo iam liquido patet,qucd neque manuum ad se inu, cem c(mplosius, neque pedum strepitu ut stagor arborum,o in nubibus tonitrus, noces ullo modo dici debet. Qiun , ob eandem Drta sis causam neque tussis,neque excreario at si quid huiusmodi est, uoces proprie dicipossunt,hcet de animantis ore prodeant . Vox
85쪽
Vox t G I T v R. luce onm; omnino Caesarius progreditur quod & scribenti,& doceti,in primis curae esse debet. Dicturus de nomine,uerbo,oratione,quae uoces sunt, prius docet quid uox & quae eius diuisio. Quae omnia etsi ad naturalem philosophum pertinent,potius quam ad Dialectiacum, hic tamen quatenus huic instituto utile est, breuiter& in transcursu enarranda sunt. Tria ad uocis finitionem necessaria sunt.Percution facilicet anima,percussum scili- licet aer respiratione attractus,& id ad quod fit percutito, scilicet arteria uocalis.Videndus est Aristoteles octauo capite ij. lib. de anima, & nono cap. temj libri de historia Ammalium. Sonus item. ) Huius ratio est quia sonus est propriuobiectum auditus. Vt sonus edatur tria concurrant necesse est, Corpus percutiens,percussum,& aer motus uel collisus.Nam per guttur Arteria uocalis eli conceptaculum spiritus naturalis misit,in quo plus spiritus est quam sanguinis. Contra, uena est conceptaculum sanguinis quoct dissorum medici uocant, misti confusique cum spiritu naturali,in quo plus sanguinis est minus spiritus.Videndus est Aulus Gellius libro decimo octauo capite nono. Debent.)
Quia non formantur omnibus naturalibus inurumentis.
Quin et.) Rationem huius reddit Aristoteles, quia omnis uox est sonus significans naturaliter uel ad placitum .
De uocis diuisione. V o C v M autem alia quidem significatio est , alia uero non significativa. Torro significatiua uox ea dicitur,quae per auditum aliquid intellectui repraesentat. dii sigmficatiua autem,quae nihil omnino significat,ut quae neque naturalitte: neque fecundum placitu apud intellectum quicquam constituit, ut literae prope
modum OHllabae. Itaque bifariam uox significate di
citur um natumliteritum secundum placitum. Naturaliter quidem uoxsignificare dicitur, quae naturalem
duntaxat assectum animi mostrativi est donariu
86쪽
dium, cuiusmodi sane uocessuntgemitus aegrotantium, O lugentium eiulatus,insoletium item cachinnus risus indecorumum bonorum missique animalium uox propria. Secundum placitum autem quaecunque ex imp sitione rem aliquam designanu ua uniuscui que gentis lingua siue loquela,qua quis utitur,quoties alteri itia dicare uolet quicquid animo coc erit.Haec rursus diuiditur:Alia nanque tempus secum adsignificationem trahit,ut ambulo,alia praeter tempus ignificat, ut homo
terum haec nomen,illa uero uerbum apud Dialecticos appellatur,ex quorum utriusque debita complexi ne uox constituitur,quae oratio dicitur,voxproinde complexa,ut tam nomen,qudm uerbum, uox incompleo. At de nomine quidem primum hic dicamus oportet.
UoCvM AvTEM. Prima diuisio vocum, alia signiscat determinatum aliquid, ut uirtus,homo,alia nihil deter minate ut uoces infantium, ebriosorum . Itaque bifariam. Secunda diuisio.Vocum significatiuarum alia significat naturalite r, ut quae apud omnes homines idem significat, ut gemitus aegroti.Alia ex arbitrio imponetis,ut scientia. Hae rursus. Tertia diuisio. cum significatiuarum ex impositione alia significat cum tempore ut lego,alia sine tempore ut fortitudo.
o M E N itaque uox est significativa, secundum placitum, ine tempore,cuius nulla pars significativa est separata,finitum aliquid designans, casus recti. Sane in hac definitione uox generis locum obtinet, utpotepluribus communis. Significatiua.deinde adiectum est: nasunt uoces, quae nihil significant. Rursus secundum placitumqu)djint uoces,quae naturaliter tantum signi
87쪽
TRACTATUS III. sficant. Sine tempore autem, quoniam uerba quoque uo
ces sunt significa ituae secundum placitum, sed dictant d
nominibus , quod nomina quidem sine tempore: uerba autem cum tempore significant. Adiemm praeterea
est,cuius nulla pars significativa est separata, propter rationem squidem huius partes utique Oseparatae significat,ut mox dicetur. Possi emo autem adpositae sunt particulae duae,una quidem, nempe sinitum aliquid designans,propter nomina infinitam era uero, quae quideest O reecti casus, propter nominum obliquos caseus: Visi quoniacum Eset, uerbo copulati, plena absolutamaquesententiam explicare non possunt,non nomena ,sed
casus nominii iure nucupantur: ut non reste dixeris,demonserato quopiam, tonis est, Catoni es, aut Catonem diseritato est.
NOMEN iTA xv p. Explicatis comunisus ex quibus colliguntur genus & disserentia nominis, in te eram coficit nominis finitionem. Nobile est caput apud Aristote, lem. I .2.Iib. posteriorum, quo docet finitionem ex diuisione inuestigandam esse: quod Dialectices candidatis etiam atque etiam comendo.Caeterum ut huic loco i ucis aliquid adseramus, sciendum est authores indisciplinis tradendis, duplicem uiam obseruare consueuisse,aut a toto ad partes progrediuntur,& haec dicitur resolutoria qua Aristoteles in libris priorum usus est, aut contra a partibus ad totum,& est compositoria. Qua Aristoteles in libro de interpretatione usus est . Et eum hic secutus est Caesarius. Ex partibus enim nominis, inuestigauit nominis finitionem Deinde ex finitione nominis & uerbi, inquirit orationis finitionem . Caesarius singulas particulas finitionis nominis, satis accurate enarrat. Ait aut secundum placitum.) Plato in Cratylo existimat, nomina simpliciter significare natu raliter, quia sunt naturales rerum similitudines. Ammo niu
88쪽
DE. PROPOSITIONE nius uero putat nomina esse naturalia quo ad Aetymologia. Quia nomina a proprietate in re ipsa reperta, imposita unt. Sed si spectemus significationem, ex institutione significant Aristoteles uero uult nomina significare ex impositione quia ab arbitrio imponentis,ad significandum imponuntur Nempe sinitum. Ita colligit,omne nomen signigi ficat rem certam, nomen infinitum non significat rem ce tam , ergo non est nomen. Altera. Omne nomen si ei addatur uerbum efficit orationem ueram aut salsam , sed casus nominis, uerbo ei addito, non efficit orationem ueram aut falsam ergo casus nominis non est nomen.
De uerbo.V E R A v M autem est uox significativa secundum placitum,cum tepore, cuius nulla pars significativa esssiparatainnitum aletquid designans, casus recti. Qua quidem uerbi definitio, praeter particulam,cum tempore,omnia cum nomine habet communia. Siquidem id uerbi proprium est, significare,inquam, cum tempore.
Ergo quod participis cum tempore significat, hoc d
uerbo habet,unde deducitur. Neque uero mouebit que-piam,quod ex nominibus quidem ipsis quaedam etiam tempus significant, ut annus, mensis, dies: attamen nullum eorum tempus consignificat,quemadmodum Ariactoteles ait. Caeterum, ut nomina finita sunt ac infinita, ita ex uerbis quoque alia finita sunt,alia infinita: finita, ut ambulo,d puto: infinita vero, ut non ambula, non disputo . Rursus O de casibus uerborum haud secus ac de casibus nominum dicere par si quippe ut nominc casus dicuntur,qui ab imo recto flactutur: ita casus uerborum appellari possumet,quid teporis praesentis O modi indicatiui significatione divariant. Verbum igitur
89쪽
fecundum Dia Sticos id solum esse dicitur,quod temporis praesentis est di modi indicatiui.
DE v ERRO. Aristoteles breuitatis amator in finitione uerbi omisit eas JUrticulas quae erant uerbo cum nomine communes.Differt uerbum aliarticipio, quia uerbum semper a parte praedicati intelligitur,participium tam a parte praedicati quam subiecti. Nemue uero. Submotio obiectionis. Quaedam nomina tempus significant ex primaria significatione, ut annus dies mensis, ted non significant cum tepore. Est autem significare cum tempore praeter praecipua
significationem, temporis differentiam significare . Quod uerbi proprium est,ut studeo praeter actum studendi significat tempus praesens. ver i mtur. Angustius hic sumitur uerbum pro eo quod modi indicatiui & praesentis est temporis,aliquando tamen latius etiam sumitur. ete n. Verba quibus extra propositionem negatio a fronte additur, uulgo infinita uocantur, ut non ambulo. Quae eadem si sumantur in propositione negata dicuntur.
Vtrum Nomen,& Verbum apud Dialecticos solae partes orationis sint.
EXPOSITA eatenus tam nominis,quam ue
hi ratione quatenus idipsum Dialecticorum usus postu
lat,occurrit non temere quaestio illa ooc in loco nunc Stiam considerarida,quae a plerseue proponi solet. Vtris scilicet nomen atque uerbum sola apud Dialecticos orationis partes sint cum tamen ab ipsis Grammaticis octo hmoi cosituantur partentane huius quaestionis nodum D. Severinus Boetius,uirprofecto tantus in Latina philosophia,quantus inter imos Latinos in arte oratoria M Cicero, iis uerbis ita dissoluit breui me: Giamatici enimcisquit figuras tantummodo uocum consedera tes,secto proinde orationis partes connumerant . Philosophi autem atque Dialectici,quonia omnis eorum tute
90쪽
tio circa ueritatem falsetatemque locutionis uersatur , atque ea ex nomine,verbόque pleni me constat, duastatu orationis partes admittunt,easque nomen O uer bum es e docuerunt. Caetera uer),non partes, sed orationissupplementa, uelati colligamenta quaeiam appellant,quemadmodum in quadrigis 'aena ct lora, ct in nauibus tabulae ct trabes. Non aliter autem de his sentit S Prissantis ille Grammaticus lib. II. de Parti
cipio: Ouibusdam inquit philosophis placuit nomen
O uerbum holas esse partes orationis: tera uero adminicula di iuncturas earum,quomodo nau u partes sunt tabulae ct trabes. Sed nunc ad orationem transeamus.
PRr Loso put . Dissolutio huius quaestionis. Ex nomine& uerbo persecta constituitur oratio ueritatem uel falsitatem significans,quae duo potissimum proposita sunt Dialectico . Quocirca nomen & uerbum solae habentur partes orationis apud Dialecticos.
On Aetio est uox significat,a secundum placiatum,cuius partes extra aliquid significant et separatae. Ad hunc sane modum a Dialecticis oratio definitur. Cuius quidem definitionis intellectum facile est ex superioribus colligere. ria quod oratio ipsa uox est, quod fatificatiua uox,quodque item significativa secundu placitum,id cum nomine atque uerbo commune habet.Cuius enim partes siccundum placitum significant , ipsum quoque secundum placitum significativum est. Differt autem ab utroque, quoniam nominis quidem uerbi partes separatae nihil significant, ac ne in compositis quide,ut et . aerisoteliplacete quamuis id tamen uia