장음표시 사용
151쪽
natio eius,quod Aristoteles dicit,positis,id quod coniunctio,& innuere uidetur, qres expositiva interdu coniunctio habetur. Boetius igitur uolens ristotelis definitioine quodammodo e lana reddillogismum ita definitivi logismus est oratio, in qua quibus a positis o concessis, aliud quid a praeter ea quae posita S concessasunt, necessario euenit, propter ea qua posita ct concessa sunt. Porro per hoc quod ab utroque dicitur,aliud quiddam, ex necessitate accidit: ab his quae posita sunt concessa ignificatur nobis, plane eos non est syllogismos, qui ab aliquibus fiunt )oc modo, Quicquid est homo , homo est homo aute est homo gitur homo est homo.Item,omne animal est substantia,, omnis homo est anilinat,emgo omne animal est substantia. Huiusmodisne Hilogismi ridiculi prorsus sunt, ob id quod in his conclusio non iit aliud a praemissis Milectu praeterea est, Illud non temere,eo quod haec Eunt,propter eos,qui plerunq; syllogismos faciunt,in quibus aut minus, aut plus , aut aliud quippiam propositum estHisam proponi debuerat.
SYLLOGis Mus eli oratio. Huius finitionis hic est sensus, syllogismus est argumentatio, in qua si quaeda propositiones concedantur,& in modo & figura disponantur, consequitur conclusio,quae es altera a praemissis secundum som
mam non secundum materiam ex necessitate consequentiae non autem rei, siue conclusionis. Particula,positis, non
est sic intelligenda, concessis, etsi eam Gellius ' Boetius addiderunt, nam sic syllogismus salsum assumens, & bene concludens non esset syllogismus,quia salsa non conceduntur. Aristoteles autem primo capite primi libri Topicorum docet, syllogismum assumentem falsum, &bene concludelem esse syllogismum .eum aute qui uerum assumit,& male colligit,non esse syllogismum.
152쪽
De multiplici syllogismorum differentia.
SYLLOGIs Mo mu M aut alius Categoricus est alius h potheticus. Et Categoricus quidem est cuius utraquesumptarum proportionum, pariter concluso Categorica est. Hypotheticus uero,cuius uel altera tantum,aut concluso h pothetica est. At de hoc postea proprio quodam traStatu. Rursus Categoricarumhillogismorum alius communis est, alius qui expositorius dicitur. Communis quidem est,cuius medium,quod dicitur est terminus communis.Expositorius uere,cuius medius
terminus est singularis, hoc nomine fortassis dictus, quod per ipsum quas exposito designatioque fiat propositionum ad dem trationem sumptarum.Ex Categoricis item, his quidem qui communes dicti sunt , alii
sunt perfecti, iij imperfecti.Perfectus quidem sillogis,
mus is dicitur , qui nullius alterius indiget, praeter ea quae posita sunt ,ut appareat necessarium,hoc est,ut conclusio ex necessitatesequatur. Impersestus ueroqui aut unius , aut plurium indiget ad hoc, ut necessarium appareat ex his que posita sunt: unius quidem, uerbi causa,aut conuersionis tantum,aut praemissarum trans ostio nis,aut reductionis ad impoFbile. Flurium uero, cum ex his tribus perficiendi Dilogismi nistrumentis duo necessario requiruntur. Id autem quoniam fiat pa
cto,poster,ubi de modi syllogisticis tractabitu G perstra
cuum euadet. SYLrociis Monu M. i Prima diuiso syllogit morum quae a diuersis propositionibus sumitur. Rursus. ) Secunda diuiso quae a terminis pendet. Exeathemoricis. Tertia diuiso quae a figura syllogismi sumitur. Syllogismus tam pem, fectus
153쪽
TRACTAT us v. 8fectus quam imperfectus recipit syllogishai finitionem,&cones usio necessario sequitur,tamen id non est nobis manifestum in syllogismis secundae & tertiae figurae propterea indigente reductione, ut nos bene collegisse planum hat.
Ex quibus & quo i propositionibus syllogi
mus consteti, & de terminorum secundum. propositione differentia, tu de triplici figurarum distinctione. OMNis porro filogismus, ut ex tribus termianii,ita ex tribus quoque constat propositionibus. Quarum quidem prima, maior propositio , secunda minor , tertia conclusio appellatur.Maior item S minor communi nomine praemisse quoque dicuntur . Caeterum ex tribus termiκis neutiquam tres propositiones fieri posssunt mo ne duae quidem,nissinguli bis sumantur. Ex his igitur,qui bis sumitur ante conclusionem psam non ingrediens,medium dicitur, ut per quem extrema incoclusione connectuntur. eliorum autem alter maior extremitas, iter minor extremitas. Et maior quidem extremitas is terminus est,qui in maiori propositione cum mediosumptus, in conclusione de minori extremitate praedicatur. Minor uero,qui in minore propositione ' cumedio sumptus, maiori extremitati concluso ne sibi ciu
turi sique id quidem ita se habet in his silogismis siue
modis,qui directim concludere dignoscuntur , quos Oab Aristotele accepimus numero quatuordecim: quisbus quinque indirectim concludentes Boetius autumat, uela Teophrasto,uel ab Eudemo adiectos, atque ita in Amma esse decem O nouem modos, Vt ergo definitiones istorum terminorum omnibus illis modis eae equo co
154쪽
ueniant,dicamus maiorem quidem extremitatem eum
esse terminum,qui cum medio in maiori sumitur propostione: minorem uer qui in minore. Catorum uici minus qui bis sumitur ante conclusionem , ct medium uocatur,siquidem sub titur in una simptarum propositionum, O in altera praedicatur,primam Scit figuram se in utraque praedicatur,secundam:sin uero in utraqcte subiicitur,tcrtiam,
OMNt s porro. 3 Cum hoc loco pugnare uidetur id quod Aristoteles docet,vigesimo sexto capite primi libri priorum, Omnis.inquit, syllogismus constat ex duabus propositionibus & non pluribus. Hoc sic diluitur, Aristoteles sumpsit eo loco propositionem strictius pro ea quae coclusionem probat,& hoc sensu conclusio non est propositio. Hic autem propositio latius sumitur pro ea quae actu uel potentia conclusionem probat. Ex his tritur. Terminus medius est neruus, uinculum,& ut ita dicam anima syllogismi quo inuento facile est aliud ex alio colligere, Iliteiiuctum concludentes. Indi recti in concludere est quando minor extremitas de maiore in cones usione dicatur. Directi in concludere est quando terminus maior dicitur de minore.
Quid sit sagura, & quot unaquaeque figura
modus sub se contineat. Quo D uero tres sint syllogismorum figure, trium di hostio terminorum paulo ante facta plane indicare potest. Unde ita figura a nonnullis definitur: Figuras trium terminorum secundum debitam Abiectionem praedicationemque ordinata dispositio. Horum autem unaquaeque plures O hos quidem certos sub se modos
habet .ita ut modi ipsi sub figuris sint, perinde atque hyecies sub Sis generibus. Habet igitur prima figura sub se
autore Ardotes nodos q)atuor, secunda ite quatuor
155쪽
tertia uero sex. Sed ut paulo supra meminimus, quatuor illis primae figurae modis,adiecti sunt alij quinque, ut essent illius figurae nouem modi. In summa igitur modi sunt cui dictum est undeviginti, ex quibus omnibus priores quatuor prima figurae modi erfectos nobis subminis rant filogismos,reliqui omnes imperfectos.
FIGvRA Es T. Fagura in syllogisvio est uaria termiani medii dispositio. Nam si terminus medius subiiciatur vi maiore & praedicetur in minore,prima con stituitur figura si bis praedicetur, secuda,si bis subiiciatur tertia, Perses si Aristoteles culos tantum perfectos modos constituit. Nam reliqui omnes ad duos priores modos primae figurae reducuntur. author Aristoteles septimo capite prinii libri prio
Quid sit modus:& quibusdam reguli S.
H a N C iam ad modos ipsos paulatim ueniendum es. Vnde etiam quid sit modus definiendum prius, tum uero di certa quaedam regulae fibjciendae, quippe qua modis omnibus generatim inseruire dignoscantur. itaque modum hoc pasto definiunt quidam Modus es ordinatio duarum propositionum in debita qualitate O quantitate.Poteli quidem di ita definiri fortassis remus:Modus est,tumsumptarum propositionum, tum ipsus conclusionis fecundum qualitatem, O quantita tem conuessiens ordinatio.Porro autem quae sit debitatum qualitas, tum Pntitas , ex ipsis tandem regulis, quae hinc sequuntur,discas licebit. Prima igitur regula es in omnis llogismo oportet praemissarum aut altera,' aut utranque affirmativam esse. Secunda n omni ollogismo oportet praemissarum aut alicram, aut utranque
uniuersalam esse.Tertia,tsi aliqua praemissarum fuerit
156쪽
negatiua, ipsa concluso erit negativa.Quarta, Si aliqua praemissarum fuerit particularis, concluseo quoque particularis eri Quinta Medium conclusionem no ingredietur unquam.
M o D v s Es T. Quemadmodum figura a termino medio,ita modus ab ordinatione propositionum in debita qualitate & qualitate sumitur. Prinia autem. Ratio regulae,quia ex solis negati uis nihil syllogistice colligitur. Tertia.) Ra- . tio, quia conclusio semper sequitur debiliorem partem. eademque est ratio quartae regulae. Quinta. Ratio, quia in cota clusione una extremitas de alia collis tur.
De uocabulis quibusdam ad hanc rem inuentiS.IN T E R I M autem S hoc ipsumfortassis haud parum expedire uidebitur* pri quam modos ipsos aggrediamur,etiamnus aperiamus hoc loco breuiter, quisset illorum uocabulorumcquibus ad Hilogismos propr e formandos utimur intellectunquippe,quod in his,quatum quidem ad hanc rem attinet , ars quasi latere ubdeatur,unde O artis uocabula appellari solent,ut alibi quoque annotauimus. Stictam itaque quodpos priores quatuor primae figurae modos,qui persecti euidentesque sunt,quicunque exsequentibus ab aliqua harum quaatuor consonantium b, c, uncipit s reduci habet,ut euidens scilicet di ipse habeatur,ad eum ex illis quatuor Aperioribus modum cum quo principali hic ra conuenit. Verumenimuero ut haec ipsa reductio facilius percipiatur, adiunctae sunt aliae consonantes quatuor, m , quibus intelligi planeposit,quo modo reductio illa fi ri debeat utrum uidelicet alicuiuspropositionis conuersione, quisumptarum propostionum transsostione aut
157쪽
sillogismo ad impossibile ducentesqui convcrstiuus d quia bustam esse creditur,id quod Glitera ab his posta innuit,quamadmodum in pra missarum indicat trans ostio
nem,p, 'S,propositionum conuersionem : p,quidem ,si per accidens conuertenda est proposito aliqua,s,uero stimpliciter.Porr) per quatuor uocales his consonantibus passim interpositas quatuor propositionum genera accipere debemus,uidelicet pera, uniuersalem rarma uuam,per e,uniuersalem negatiuam,peri, particulare rarmatiuam,per o, particularem negativam. Quibus iam expeditis modos tandem ipsos aggrediamur.ceti ENDv M Haec uocabula etsi barbariem quandam redolere uidentur, tamen rem totam ob oculos ponunt &
Cesare,Camestres, Festino, Barroco . FeIaptum,Disam is,Datisi,Bo cardo, Ferison, A, uniuersalis propositio affirmativa. E, uniuersalis propositio negativa. I, particularis propositio affirmativa. diem immediate praecedentem:& per uocalem denotatam, esse simpliciter conuertendam, ut syllogismus reducatur. P denotat eandem propositionem per accidens esse con- uertendam. M , lignificat praemissarum transpositionem, hoc est maioris in loco minoris,& contra. C, significat totum modum posse perimpossibile reduci ad perfectum syllogismum: his breuiter obseruatis ars nullo negotio pe
De modis primae figurae. PR1M A igitur figura nouem habet modos,uid
158쪽
ctum est suprased ex his p rao res quidem quatuor direactim,sequentes uero quinque indirectim concludere probantur.Sane directim concludere modus tunc dicitur, cum maior extremitas de minore in conclusione praediacatur.Indirectetm uero contra, cum minor de maiore.
His ita praemissis cognitisque ,superest ut unumquemque modorum deinceps suo ordine deliniamus. Itaque primus modus est,in quo,datis tribus terminis, conficia turbilogismus ex duabus uniuersalibus affirmativis, uniuersalem Firmatiuam directim concludens. Termini quidem sunt, animal substantia,homo, ut omne animal est substantia, omnis homo est anima igitur omnis homo es substantia. Vocabulum autem artis,Barbara. Secundus autem modus est in quo datis tribus terminis,conficitur sedillogismus ex uniuersali negatiua maiori,ct uniuersali agirmativa minori, uniuersalem negativam directi, concludens.Termini quidem sunt, aniam homo apis, ut nullum animal est lapis, omnis autem homo est anima nullus igitur homo est lapis . Vocabulum autem artis,celarent.Tertius modus est, in quo datis tribus terminis,conficitur illagismus ex uniueras ali affirmativa maiore, O particulari assi maliva minore, articularem aflirmatiuam directim concludens. Termihi quidem sunt nimal, Abstantia,homo, ut omne animal est substantia, O quidam homo est animal, igitur quidam homo est substantia. Vccabulum auum artis Darii. Quartus modus est ii quo datis tribus terminis,conficitur fillogismus ex uniuersali negativa maiore, particulari affirmativa minore, particularem negativam directim conconcludens. Termini quidem
159쪽
sunt, animal , homo, lapis:ut nullum animal est lapis,
quidam autem homo est animal, igitur quidam homo non est hipis. Vocabulum autem artis,Ferio.'P R i M A igitur. Aristoteles undecimo capite primi libri posteriorum, ualde commendat hanc figuram, est enim accommodatissima ad scientiam producendam, propterea Mathematici hac maxime utuntur. Sed cum haec prima figura perfecta sit, & omnia genera problematum colligat, duae reliquae superuacaneae esse uidentur. Hoc sic dissoluitur, non ob id duae figurae sunt superuacaneae. na prima maxime& sola colligit uniuersalem affirmativam , Iecunda uniuersalem negatiuam, tertia particularem affirmativam di negativam.
Sequuntur modi indirectim concludentes. Qv I N T v s modus est, in quo, datis tribus te minis,conficitur Hilogismus ex duabus uniuersalibus limatiuis, particularem affirmativam indirectim 'concludens.Termini quidem sunt animal,stubstantia,homo, ut omne animal es substantia , omnis homo essanimat,igitur quadam substantia es homo. Vocabulieautem artis, Baralipton. Et reducitur hic modus ad primum huius figurae modum conclusione, illius per accis dens conversa. Sextus modus est,iti quo datis tribus terminis coisscitur e llogismus ex uniuersali negativa maiori, O uniuersali affirmatrua minore,uniuersalem neregatiuam indirestim concilidens. Termini quidem sunt, animal,homo,lapis: ut nullum animal est lapis, omnis aute homo est animal, nullus igitur lapis es homo. Vocabulum autem artis,Celantes. Et reducitur hic modus ad secui dum huius figurae modum, conclusione com eras simpliciter. Septimus modus est , in quo datis tribus
160쪽
terminis,conficitur sillogismus ex uniuersali affirmatiua maiori, ' particulari affirmatiua minori,particularem affirmativam indirectim concludens. Termini quidem sunt inimal,substantia,homo: ut omne animal
est substantia, quidam homo est anima igitur quaeda
substantia est homo. Vocabulum autem artis,Dabitis. Et reducitur hic modus ad tertium huius figurae modii, conclusione conuersa simpliciter. Octauus modus est a quo datis tribus terminis conficitur filogismus ex unis uersali affirmativa maiore,ct uniuersali negatiua munoresarticularem negatiuam indirectim concludens. Termini quidem surit,animal,substantia apis: ut omne animal est substantia,nullus autem lapis est animal, quaedam igitur substantia non es lapis . Vocabulum autem artis,tapesimo. Et reducitur hic modus ad quartu huius figurae modis,maiore per accidens,et minore simpliciter conuersa ic insuper praemissis trans ositis. I, o nus modus est,in quo datis tribus terminis, coficitur fllogismus ex particulari affirmativa maιore, di uniuersali negativa minore, particularem negatiuam indire ctim concludens. Termini quidem sunt,animal,substantia, lapis: ut quidam lapis est substantia, nullum autem animal est lapis , quaedam igitur substantia non est animal . Vocabulum autem artis. Frissomorum. Et reducitur hic quoque modus ad quartum huius figurae modum, utraque praemissa simpliciter conuersa ,
t i N T v s modus. In hoc capite sex modi enumeratur, qui indirectim colliguntur, quorum rarus apud bono. authorcs est usus.