장음표시 사용
171쪽
TRACT AT vis v . , t ST tui a dantur (ut vulgo loquimur termini in quibus omni
& quibus nulli,hoc est, idem extremum omni subiecto uere messet,& ab odem uere rem tueretur,termini In quibus
omni, animal, homo, equus, si colligendo, Omnis homo et hanimai,nullus equus ei ho,ergo omnis equus est animal, termini in quibus nulli,animal, homo ,lapis, sic colligendo, omnis homo est animal, nullus lapis est homo, ergo nullus lapis est animal. Innumera huiuimodi exempla sunt apud Aristo relem quarto, quinto , lexio capitibus primi libri Priorum. Quaquam ui tertia. In tertia figura concludendo uniuersaliter,non dantur term mi,in quibus omni uel nulli quia id nunquam contingit,nisi quando erratur in dii po sitione maioris uel minoris propositionis. In tertia autemseura, quando concludimus uniuersaliter,est error in conclusione,non in antecedente. in secunda . In secunda hura dantur termini, in quibus omni & quibus nulli, li maior ut Particularis,in quibus omni, ut animal, homo, equus, aliquod animal est equus,nullus homo est equus,ergo omnis homo est animal. termini in quibus . nulli, equus, animal,lapis,aliquod animal est equus,nullus lapis eit equus, ergo nullus lapis est animal.
De Enthymemate. Pos TREMO autem O de reliquis tribus argumetationis leciebus tractandum hic est,id quod initio huius tractatus ita polliciti sumus, atque eli his primum de Entvmemate dicendum. Enthymema itaque ess
iquemadmodum , ab Aristotele definitur ex iratibus O signus imperfectus fillogismus.Ex icotibus quia
dem,hoc est,ex consentaneis O probabilitassi c. enim Graece praeter alia,consentaneum quoquoque significat
Latinis probabile. Cuiusmodi illud est, Diligere que
que amantem se: item illud omnem matrem suam diligere prolem. Ex signis autem,id est, ex necessariis
probabilibus, i est in quid cuilibet rei additum fuerit,
172쪽
totum maius escietur.Definitur oe sic, Enthymema es oratio,in qua non omnibus positis propositionibus sestinata infertur conclusio. Itaque in Entvmemate a tera semper deest propositio, uelpropter breuitatem , uespropter notitiam praetermissa,quae tamen mente interim eius,qui ratiocinaturiconcipitur:lit,omne animales ubstantia gitur omnis homo est substantia. Vnde O truncatus filogismus d quibusdam dicitur. Hinc dIuuenale Sat rico poeta dictum est de muliere impudica , Ne curtum sermone rotato Torqueat Enth mema. Rotato,inquit d est celeri. Siquidem apud Graecos Det lavrea cogitationem significaliqua certe nihil celerius.
ARGvMENTATIONI s quatuor sunt formae, syllogismus, enthymema,inductio,exemplum Cesarius hoc capite sinit Enthymema,argumentatione ex antecedente,&consequente constitutam. Eius materia est plerunque probabilis, ut hic cum pladio sanguinario inuentus est, ergo hominem occidit. Diei non potest quam Aristo exacte examinauerit uim enthymematis primo & secundo Rhetoricorum ad Theodecten. Initio primi libri inquiis: s cphsai se a p-A -mp , o G ep εγι-Tn m e c. Insectatur ueteres, Rhetores qui nihil de enthymemate dixerunt,quod est fundamentum probationis.
De inductione. INDv CT Io, quae Graecis Eetrudia dindue, ut uult Cicero ,etrapae G ii dicitur, hocpacto definitur: Inductio
est oratio er quam d singularibus ad uniuersale sit progreso. Sane per singularia hoc loco intelligere debemus,non solum ea quae simpliciter talia sunt, ut sunt indiuidua,ct numero disserentia,uerumetiam minus communia restecti ipsius uniuersalis, quod ex ipsis per injuctionem colligitur,ab his enim plerunque uniuersale
173쪽
conflatur colligiturque: ut si quis uelit ostendere omnem numerum esse duorum iuxta se positorum medium,id inductione probauerit, quoniam ternarius medius est bina rij di quaternarij, O quaternarius item ternarii et quinaris, S ita deinceps, igitur omnis numerus est duorum iuxta sepositorum medius. Eodem modo, sit probandum nobis fuerit,quod omnis virtus moralis in mediocritate consistit,dicemus hocpacto, Fortitudo in mediocritate consistit, nempe inter audaciam Otimiditatem:ct liberalitatis,ut inter aua ritiam di prodigalitatem,temperantia item ci iussitia, omnis igitur uirtus moralis in mediocritate consessit. Unde S inductio hancprecipue uim habere putatur , ut per eam de principijs sitientiarum aliquoties distulare contingat. Neque uero cum inductione utimur, opus erit semper
adi cere particulam S sic deali', ut Sophista solent. uandoquidem id induceti iam compertum esse debet, caetera similia esse his,quae sumpta. filam se Aristoteli credimus,qui singularium ignorat semilitudinem,is non facile inducet.
A R T S T o. I o. cap.i lib.Topicorum duplicem digerentiam inter syllogismum & inductionem constituit.Primum quia inductio secundum sensum est notior & pluribus communis,syllogismus uero secundum intellectum. Secundo, inductio est accommodatissima rudioribus, syllogismus autem contra protervos e Scacior . Visulit in Ludim.) Haec sunt diligenter in inductione emi meranda,ne non plenam consciamus inductionem, aut sub hac particula, & sic de aliis, complectenda . Est autem haec uia a natura prosecta, prima enim ratio discendi est a singularibus. Vnde et. Praeeipua utilitas inductionis est, quia per eam artium principii( si negentur tanquam per nobis notiora, probantur. in
174쪽
DE-SYI. LOG. C AT E G. . In quam rem insignis est locus apud Aristo. r. cap. i.libri. Ethicorum
De exemplo. E x E MPLvM, quod a G. 1crs et divit AcItur,ita definiunt.Exemplum est,cum ex multorum collecta particularitate,aliud quidda m particulare ostenditumuis quis probare uelit, rectores non esse sorte dandos rebus publicis: quoniam neque navibus, Neque curribus moderandis sorte praeponuntur rectores ,sed q iartere experimentis plurimum ualent. Sunt qui ita definiant.Exemplum est, quoties unum particulare per, aliud probatur,propter simile quod in utroque conspici tur: utis malum est Graecos cum Troianis belligerari malum quoque est Lacedaemonios cum Athenien
, - bus armis decertare. EX IMPLvM est,ut uulgo finimus eum a particulari ad particulare decurrit oratio. ut malum est Athenienses bellum gerere cum Lacede moniis, ergo malum est Phocesses bellum gerere cum Thebanis. Alia quiddam. Differt itaque exemplum ab inductione quia ut in exemplo ex uno particulari uel pluribus colligimus aliud particulare: sic in inductione ex pluribus particularibus colligimusianum uniuersale.
175쪽
O s et haec tractatum de syllogismo hypothetico aggressiirus, illud praefari in animo constitui, quod tametsi de modalibus simul & hvpotheticis propositionI-bus tractatus a nobis institutus est, nempe quartus , id tamen haud ita uisum est in eo facere tractatu , in quo die syllogismo hypothetico tractabitur, ut etiam de tvIloeismo ex modalibus in eodem tractetur, imo nec allbi usquam in his tractatibus: non ob eam solam causam, quod nouitii adhuc huius artis tyrones nimium a lioqui grauarentur, sed quod illorum syllogismorum, qui ex modalibus constituuntur, non admodum trenuens usus sit, ut etiam supra annotauimus Accedit quod praeter unum Aristotelem nullus alius (quod scire potuerim) de huiusmodi ex modalibus syllogismis quicquam scriptum reliquerit, nisi quantum Boetius in his laborauerit,idque tamen magis Aristotelem ipsum exponendo,quam institutum probando. In qua etiam sententia Iacobum Fabrum Stapulensem elle ul- deo, uirum profecto in omnibus disciplinis exercitatissimum: unde & non parua mihi subit admiratio de Aristotele ipso cur in re non tam necessaria,etiam plus
satis operosus fuerit,nisi quod in hac prorsertim arte in
genium suum ostentare omnino uoluit uir ule, in om
nibus alioqui disciplinis admirandus.Quapropter multi etiam tam Greci,quam Latini hoc animaduertentes, per compendia de hac arte scribere maluerunt, ne in hac discenda apud Aristotelem opus esset toties, noctesque,diesque insomnes ducere 1 absque magno etia
176쪽
DE SYLLOG. HYPo T. fructu.Non tamen negauerim hanc unam artem nece
sariam admodum esse, ideoque inuentam a maioribus inostris,ut sine qua error in studiis plerunque commitateretur , qui cum alibi, tum hic maxime cauendus est:
quippe quod haec sola rerum rationes inuestigare doceat, atque de his ipsis disputare possit. Itaque qui in hac errauerit, uix in aliis erroris periculum euitare poterit.Nanque ( ut Aurelius Augustinus autor est haec sola docet docere, docet discere, in hac seipsam ratio demonstrat atque aperit,quae siti quid uelit, &quid ualeat: sola item scientes non solum facere uult, sed etiam potest. Haec ille. at nos hinc ad hypotheticos syllogismos transeamus. Hic tractatus utilis, & pernecessarius est etia ad grauiores disciplinas facilius intelligendas. In his enim identidem syllogismo rum conditionalium mentio incurrit. Quocirca hic tractatus studiose, Sc attente legendus est. Non ob eam.)Profert aliquot causas, cur de syllogismo modali scriptu
De syllogismo hypothetico, quid sit.
SYLLOGIs Mus igitur Dpotheticus sui a Maratiano Capella definitur is est,cuius propositio , num argumentum, O plenum item id, de quo quastis est,continet in ut assumpto argumento iam certum ill ferri sit,de quo quaesto eratui sit exeampli causa quasio, utrimi Ahetorica sit utilis.Itaque uolentes eam litium probare, argumentum protinus ab eius definitione commode capcre possunt, quae quidem est bene dicens ficientia. Ex hac deinde sint argumento sumpto, O qum Ilione proposita, Allogismus h potheticus ad hunc mistam contexitur: Si Rhetorica bene dicendi scientia est, utilis es : est autem Rhetorica bene dicendi scientia, Rhetorica utilis est. In hacsaneo ratione cum prius proponitur
177쪽
proponitur: Si Detorica bene dicentia est , utilis est: ac deinde assumitur , Est autem Rhetorica bene dicendi scientiar tum qui haec duo concesserit, propositionem nquam,ct assumptionem,u uel inuitus concedat oportet: Detoricam utilem esse, id quod in quaestione proposituerat,quod tantister dubium erat,donec di proposito,et
assumptio concederetur . Sollo fimus igitur Vel sic facilius finiri potest,syllogismus
hypotheticus est cuius,uel altera tantum , uel propositio , uel concluso hypothetica est. Cuius propositio. Hoc est antecedens.Plesium ardimentum. Hoc est probationem plena .
Si Gesorica hic syllogismus est in primo modo syllogismo
rum conditionalium,assumitur enim antecedens,ut aitumatur consequens.
Ex quibus constersyllogismus hypotheticus ,& quantum ei conferat syllogismus categoricus.
CAETER ubi ut categoricusfllogismus inpropositiones resoluitur, ut ex quibus constituitur, es propost tiones rursus in terminos,neque ulterius resolutio procedit in hinita Dpothetici sedillogismi in categoricos resolu: uos: quippe quοd ex his ipse,ut ex semplicibus constet compositus: cum praesertim prima eius propositio uim consequentiae ex simplicibus choc est categoricis capiat sillogismis.Prima nanque hpothetici filogismi propositio, si dubitatur an uera sit , praedicatiua demons rabitur conclusione, hoc est,fllogismo praedicatiuo. . sumptio porro,quae secunda huiuscemodis Iogisvipars
est,in pluribus modis praedicativa esse persticitur, i eq; concluso,veluti cum dicimus,Si Moetorica bene dicendi . scientia est,utilis est,atqui Boetorica bene dicendi scien-M 1 tia,
178쪽
a i . 'T OGM HYPor. tia est,hic assumptio praedicativa tem catestorica est si quaeratur,hoc est n dubitationem trahatur , ipsa quo
que praedicativo pro abitu Fllogismo. Hincsdem inferatur, Vetorica igitur utilis emo hac ipsa praeb. cattua est, atqui seSti Jllogismi conclusim: utpote qua ad alium tionem orobatam vecessario consequitur. Nam si istorica bene dicendi scientia est, cur non Oum; ipsem y Pretereas hpothetica propositiora categoricti iungitur, O ex his fidem cariosimul O c . QNem p ritum consequitur,vecesse est categoricossis gi mos hypothetico uim conclusionis administrare.
di,eloquendi ,est bene discendi scientia, Rhetorica est hii-:usmodbergo et bene discendi scietia.Prata IC o bro
De partibus iussosti torum,siue ex quot partibus syllogismi constent. . e Lu PCi' oi quiem tam Categoricos, quam ei thm 'D IVG, iiij quatuor, at, tribus co
tius ad hunc modum ii dicat atque discernit, quorum mitis snquit oramus ex propositionibus texi tu, sicunda, uro assi, tum, e sumptio dicitur. Ex his et torita tufertur, couclusio nuncupatur, ut cum dicimus , Si homo est animal est: homo autem est,animal igitur es. Ea quidem eliuntiatio, per quam dicimus, Si homo est, animae
179쪽
animal est , propositio uel sumptum uocatur: ea uero quam huic adiunximus, quae quidem erat Est autem homo, assumptio hue assumptum dicitur. Tertia aulcm ab his conclusio appellatur,ut perquam ostendimus animal esse,si homo fuerit. Eadem lane di in categoricoH logism ipsarum partium ratio sessis ordo. Sed quonia epe euenit,ut propositio ipsa non sit ueri milis, et tum adiuvitur approbatio , per quam id quod propositum est,uerum esse monstratur. Assumsito qkoques enu mero ad fidem per se non uidetur satis idonea, idcirco
huic quoque probationis iuvamen adiungitur, ut uera
esse intelligatur. Quo fit, ut sepe quinque partes , sempe quatuor, interdum tres solum ipsos llogismos habere colitingat In qua quidem sententia M. Tullius es edeprehenditur , qui in 'hetoricis sedillogismos quosdam
quinque partitos, quadripartitos alios, ct nonnullos tripartitos esse confirmat. At ucro,quibus ipsorum D o- gmnorim non placetpartes ultra ternarium numerum
propagar hi propositionum atque assumptiqnt probationes non putant inter sillogismi partes poneηdui esse, sed potius illarum,cum dubiae sunt, fulcimenta quadam haberi. Ouorum sene iudicio atqne siententiae Boetius ipse manibus pedibusq; accedit. Unde nostra cinquit sententia his potius accedit,qui tribus partibus Diugismum constare dicunt.
myllo ri mos ad modiim in syllogismo coditionali prima pars dicitur propositio, secunda assumptio,ter' tia eonclusio: Ita Q syllogismo categorico prima pars dicitur maior, secunda minor, tertia concluso. Sed quoniam Hunc locum mintilianus decimo quarto caprie,quinti libri his uerbis expressit.Cicero maxime quinque defendit.
180쪽
DE SYLLOG. HYPo T. ut sit propositio,deinde ratio eius, tum assumptio, & eius robatio, quinta complexio.j Quia uero interim & propo-itio non egeat rationis,& assumptio probationis,nonnunquam etiam complexionis,non opus sit ouadripartitam,&bipartitam fieri ratiocinationem,mihi a plurimis autoribus tres ad summum uidentur. Et sic ex sententia oratoria syllogismus aliquando quinq; aliquando quatuor habet pamtes , sed ex sententia philosophorum qui concisa utuntur oratione,syllogismus tantum tribus partibus constat.
De modis ex hypotheticis propositionibus. H i s itaque praemissis,consequens est, ut ad modos potheticorum sedillogismorum transeamus, quos cedite, quantum hic eos definire liceat, dicere possumus ipsorum Hllogismorum formario ueluti praescriptas leges. Sciendum autem quod tametsi numeri propemoduhuiuscemodi modisint, qui ex bpotheticis conficiantur propositionibus, ut de quibus Seuerinus Boetius latiss- me di putat duobus libris,nos tamen ex his paucos des,
gere statuimus, propterea quod eorum usus non parum frequens habeatur.De reliquis autem admonuisse tantum sat erit, ut si cui cognoscendi eos cupido incesserit sBoetium ipsum in primis adeat. Sed nuc ex his primum
definiamus. i. 'Citarie 'ris', ) Hoe capite Caesarius docet quemadmodum categoricorum syllogismorum modi leges,quaedam sunt, quibus syllogismi probantur: sic hi septem modi sunt ueluti leges & regulae, quibus syllogisinos conditionales bonos esse ostendimus.
Primus modus.PR I M us igitur modus est,cum in conditionalipropositione assumpto eo quodpraecedit, Uedimus id quod i t sequitur