장음표시 사용
211쪽
Quid sit dici de omni, et quid item per se.
R v R s v s autem,quoniam propositio omnis ex subiecto aliquo O praedicato connectitur, scire couenit praedicatum in demonstrandis propositionibus non ut
cunque,sed per se de subjectis dici oportere: quare quidi sit b c quod per se uocatur,protinus dicendum est. Interim tamen absoluere prius licebit ii quod de omni praedicari hoc loco dicitur. Nam a que honid quod per se praedicari dicitur,explicari prob non potest.Praedicari
igitur de omni s ur breui me dicam ct est Him praedicatum subiecto O omninoesemper inesse significatur , nec quicquam refert siue substantiae,sue accidetis proprii quidem O inseparabilis rationem habeat id, quod
pr aedicatur: ut omnis homo est animal; et omnis gnus
ect albus.Perse uero dicuntur,quae sunt in eo quod quides: ut triangulo per se linea inest,ct lineae punctui, et arbor item platavo. Nam ut ex linea trianguli, ita ex arbore ipsius platani subctantia ratioque substantialis constat, Caeterum non omne quod de omnipraedicatur, etiam perse praedicatur. Quippe de omni Coegno candidum dicitur,quia S semper oe omni Ino inest, non tamen in eo quod quid sit, Crino inesse dicitur. Ex his igitur,quae dicta sunt,patet propositione per se eam dici,in qua praedicatum est aut definitio subiercti, ut homo es animal rationale: aut definitionis pars aliqua,ut homo est animal, vel homo est rationalis .
R v R s v s autem. Explicat quaedam,quq pertinent ad principia demolirationis. Praedicari igitur. Id de omni hoc loco praedicatur,quod secundum rem inest omni subiecto. hoc autem duobus modis contingit, primo, quando praedicatum est de esientia subieeti, ut genus species, differetia.
212쪽
DF D E M obN siT RYA T I c N Esecundo, quando est proprium quarto modo uel accidens inseparabile,de omni uero, ut in libris Priorum sumitur.est quando praedicatum, uel secundum rem uel secundum opinionem omni subiecto inest, ut omne animaI respirat. Per
se. Strictius hic sumitur per se, quam de omni . Nam id quod per se dicitur,ad essentiam pertinet,id uero quod de
. omni etiam extra essentiam esse potest. Namul. Est enim triangulus figura plana,tribus lineis coprehensa, linea uero longitudo cuius duo extrema sunt duo puncta.
Quot sint modi eorum,quae per se sunt. E O R. v M porro quae per se sunt,quatuor ab Aristotele o Themissio modi traduntur,quom praeter te tium reliquit res proprie per se dicuntur, qui ct distinguuntur, O dignoscuntur extremis propositionu ad se
inuicem collatis. Primus igitur modus est,cum praedica
tum propositionis est de ratione quid est dicere subiecti, aut ipsemet ratio subiecti ut homo est rationalis, uel ho
mo es animal rationale. Secundus uero,cum subiectum est de ratione quid est dicente praedicati, ut numerus est pario numerus est impar,cui Themissius hoc addit,dicens Aut quoties accidentia sunt, in quorum definitionibus subiecta collocantur, quo modo semum essester fienasio inest,nempe similitudo nasi curvitas definitur. Tertius modus est eorum,quae neq; per aliud sunt, neque in alio continentur ut indiuidua substantiae. Quartus de- .nique modus est cum subiectum causam importat, ob quam causam praedicatu ei competat, ut iugulatus interit Sane ex his quatuor modis priores duo sunt,qui demonstrationsitis accomodabiles praecipuesunt. Sequentes uero duo adi ii ab .aristotele uidentur cui Themissius opinatur amplificandi,exortandiq; gratia.
213쪽
TRACTAT vs v II. Io E o R v M. Locus hic est apud Aristotelem quarto capite primi libri Posteriorum .ptimus modus est, quando id quod subiecto attribuitur, pertinet ad sormam eius & quontam finitio ad sormam pertinet,ea omnia sunt per se pri
mo modo . quae sunt uel tota finitio subiecti, uel pars linitionis . Secundus uero. Hoc secundo modo ea accidentia
per se dicuntur,in quorum finitionibus subiecta ponuutur, ut exempla textus declarant. Tertius modus. Hoc modo primae substantiae per se dicuntur,idque proprie: nam omniualiorum sunt substerniculum . Quartus. Supiectam continens causam praedicati hoc modo per se dicitur,ut iugulatio est caussa interitus. Sane ex las. Huius t oci ratio est, vaea quae sunt per se primo modo & secundo, etia per se praedicantur, sed ea quae dicuntur per se aliis modis, per se non praedicantur . ad haec,ea quae sunt per se quarto modo non semper causam necessariam pr dicati significant . .
Quid sit uniuersale,siue V niuersaliter dici, DICENDvM quoque quid fit,quod hic uniuersale dicitur. Vniuersale Aristoteles definit id,quod cum e omni sit, per se inest, ct quatenus ipsum. Eodem
planil modo S Themistius ipsum definit, Universile ,
i quit appello, quod de omni,di prase, quatenus ipsum est, icitur. Quapropter se qua de omni dicantur , non tame propterea nec pe est,ut uniuersaliter patim fiat. Siquidem album de omni Cnno, O atrum de omni coruo Certur,attame haudquaquam uniuersaliter, quia neque per se,neque quatenus ipsum. Vnde exploratum iam haberi potest dem esse cibi niuersale, quod perse dicitur. Exempli gratia . Ines per se lineae longitudo,quia in definitione eius assertur ignes etiar' quatenus ipsa est. I, eque uero si qua per se sunt,contirnuo sequitur, ut etiam uniuersalitersint. Nam qua secundo aut equentibns duobus modis perpe sunt, uniuer
214쪽
saliter esse no possunt. Sed ni definitio eiusquod hic uniuersale dicitur , accuratissima absolutaq; ct completa reddatur,adicienda est particula primu ut lascilicet dicatur uni ueste,quod est de omni, es' per st, es ' primum. Itaque propositio uniuersalis hoc loco dicitur, in qua pradicatum Abiecto es' omni , O perst, es' primo inest . Verbi gratia,esse animal rationale,homini adessprimum,non quatenus animal, sed quatenus homo, nec quatenus Sotarates aut Plato, ed his inest secundo loco, quia Ab homine continentur. Vniuersaliter igitur in
esse dicitur,quod omni S per se ciet primum inest.
D r C E N o v M cI 'que. Locus hic est apud Aristotele quarto capite primi libri Posteriorum, ut autem hoc loco aliquid dicatur uniuersale, necesse est praedicatu insit omni subiecto necessario,& cum eo couertatur,ut est propriuiiel huitio. Vnde et exploratum. Existimo ( nisi vehemeter
fallor hic legendu esse, idem quatenus ipsum de quod perte dicitur. Nam haec propositio,homo est animal,est per se
primo modo,& haec,numerus est par, secundo modo,neutra tamen est uniuersalis . Aristotelss etiam quarto capite
primi libri Posteriorum diserta docet, per se & secundum mi od ipsum ide esse exes te x, in rati v Tu p,
hoc est , per se autem & secundum quod ipsum est , idemeir, ut per se lineae inest punctum & rectum. Neque Aristoteles ibi dicit uniuersale & per se idem esse, observet tamen studiosus lector etsi per se de quatenus ipsum id e sunt in exemplis adcuctis ab Aristotele & Caesario, non tamen in omnibus hyc uera esse. Nam habere tres angulos aequales duobus rectis, per se inest Isocheli, sed non quatenus ipsum, uel quod idem & primum, hunc autem locii sic legenum elIe,iclem es e quod per se dicitur, & quatenus ipsunt ex exemplo Caesarii perspicuum est.(Nam longitudo inquit, per te anest lineae,& etiam quatenus ipsa est. obstinate N praefracte nihil defend lectorem admoneo, liberum
215쪽
TRACTAT v s Vo. Io' reliquens cuique suum iudicium. verbigratia. sic habere tres angulos aequales duobus rectis,primo inest triangulo, non quatenus est figura,nec quatenus Isocheles, sed qua
Quod demoni ratio sit ex necessariis, quodq)sit perpetuorum , quid item definitio
ad demonstrationem. His ita cognitis, manifestu est demonstratione ex nece Taris consare. cu Sientia per demonstrationem acquisita ex his stat tuae aliter fieri no possunt,coseques
est ea ex necessaris ola confieri. Huiusmodi aut maxime ea sunt,quae per se et uniuersaliter adsunt. Ad hoc rursus argumeto est illuriqu)d quoties demonstratione aliqua euertimus lia uti solemus i matione,quid ea quae sumpta sunt necessaria no uideatur. Ex quo et illudf quitur, conclusione indelicet demorationis perpetuam esse,nulla inq; demo ratione caducora, corruptilataq;etfortuitoru. qa quae confirmatio essepotest ipsius conclusionis,cuius subiectum dissolubile caducumq; habeatur,et cui praedicatum neque stemper, neque omnino simpliciterq;, sed modo infit,modo non iuste uerbi causa nes Socrati ut animal sit, sed nunc tantum,nec quia S crates est, sed quia homo est. etqui homo semper est,nocui semper Socrates. Et quemadmota igitur demo ratio caducori; no est ta nec desinitio. Quandoquide definitio uel demonstrationis principium est,uel demonseratio solo situ Aferens,uel demonstrationis conclit o.Trinc, pium quidem, ut cum uel pro immediata propositione, net pro termino in propositione huiusmodi desumitur. Situ uero solo a demonstratione disserens est , quotiei
216쪽
talis definitio est,quae causam rei, quod ita sit, contin at,ut haec.Deliquium Solis est ocultatio luminis eius, ob lunam ei oppositam atque subiectam. Definitio haec
ordine paulum mutato, in demonstrationem commeat
hoc pacto:tuna subi citur atque opponitur Soli, quod autem Abiicitur atque opponitur,occultat:Luna igitur subiecta atque oppostasilem occultat.Concluso porro demonstrationis,ea est definitio, quae causam materialem attingit. Unde oe haec quidem materialis, illa uero
formalis d quibusdam appellatur definitio.
Hi s ita remnitis. Prima ratio docens demonstratione ex necessariis, essectus demon strationis est necessarius(scilicet ipsa scientia) ergo etiam principia sunt necessaria, id enim quod necessarium est per necessaria scitur. Ad hoc secunda ratio a signo sumpta,sic enim colligere consueuerunt dialectici demonstratio haec non constat ex necessariis, ergo est euertenda Indicium igitur,hoc est,demonstrationem ex necessariis esse debere. Ex quo. conclusio conficitur ex necessariis ergo est necessaria.Nutam P demonstrationem. Aristoteles uicesimo nono capite primi libri posteriorum hac ratione probat fortui torum no esse scientiam: omitris demo stratio uel est necessariorum uel eoru quae freque ter eueniunt, sed fortuita nec necessario nec sequenter eueniunt, ergo eorum non est scientia. Demonstrationis principiaum. ut in hac demonstratione,omne aptum natum ridere,
est risibile,omnis homo est aptus natus ridere, ergo omnis homo est risibilis. si iuuero. Finitio hec ita in dem rinstra tionem commeat, quicquid opponitur soli, occultat solem, luna opponitur soli,ergo occultat solem. Conclusio. ut finitio materialis tonitrui, restinctio ignis in nubibus, ita persormalem demonstratur, quotiescunque est sonitus elisus in nubibus est restinctio ignis in nubibus: atqui nunc est sonitus elisus in nubibus, ergo nunc est testinctio ignis in nubibus.
217쪽
Quod tria sint,quae ad demonstrationem omnem requirantur , & quot modis horum unum quodque praenoscatur. C v M autem tria sint ueluti momenta quaedam in una quaque demonstratione, ut id ab Aristotele OThemissio traditur,quibus uidelicet omnis scientia a soluitur: primum genus subiectum , ut numerus, aut triangulussecundum assectiones,quae Opropia passiones d quibusdam dicuntur, subiecto generi these dea monstrantur it paritas ct imparitas numero, O tres angulos aequales duobus rectis aequipollere triangulo: tertium principia.Ex his,inquam, genus quidem Abi
fiam saluere oportet, ut lasestiones,quid nifice: quorum utrunque principia O dignitates defiderant diram ct uisent, O quid significent antequam demosrationes fiant sciendum est irincipiis itaque utraque pranotio necessaria est. TNec tamen me fugit, quaedam ex
principiis esse,quae non statim cognitis terminis explorata habeatur, sed obseuriora paulo,declaratione proinde probationeq; aliqua, nempe dialectica, indigentia: quippe qua fiat uesper industionem,uel per diuisionem atque id nimirum est,quod Arsoteles ait Dialecticae proprium esse O peculiare, ut cum sit inquistiua, ad omnium methodorum principia uiam habeat.
C v M autem. Locus est apud Aristo.vii cap. i. lib. posteriorum. Genus subiectum in demon st ratione uocat Aristo. non quod est alicui scientiae astrictum, sed subiectum conclusionis de quo propriam passionem demonstramus. ut paritas. Id hoc modo fiet.omnis multitudo ex unitatis bus collecta est par uel impar,omnis numerus est multitia . do ex unitatibus collecta, ergo omnis numerus est par uel
218쪽
tiar numeri ut docet Aristo.ii.cap.iii lib.Topico Mn., ergo non sunt accidentia. Ad lianc quaestionem respondere poterimus, par& impar apud Aristoteleni modo pro contrariis immediatis, exempli loco assignata est e,modo pro propria pallione, nimirum cum sub disiunctione sumuntur. Et tres angulos. Hoc sic demonstratur,omnis figura plana tribus lineis comprehenia habet tres angulos aequales duobus rectis, omnis triangulis est huiusmodi, ergo habet tres angulos aequales duobus rectis. horum utrunqiis. Hic locus omnino pugnare uidetur cum eo,qui est apud Aristotelem j.cap.j. libri posteriorum. Vbi Aristo. docet utranque praecognitionem generi subiecto attribui. Illud sic accipiedum puto. Praecobnitio quia est,attribuitur principijs quatenus complexa lunt. Ea enim cognoscere oportet, quia sunt,hoc est quia uera sunt. Sic intelligendus est locus Aristotelis viis .cap.j. libri posteriorum, principia dicuntur, quae cum sint, non contingit ea demonstrare, hoc est cum uera sint. Praecognitio quid est,attribuitur principiis respectu terminorum,ex quibus principia componuntur.
De principiis,& eorum multiplici differentia. PRINCIPIA in unoquoque generesunt( que admodum oe Aristoteles ea definio quae qu)d uera sint non contingit demonstrari. I ursus di hoc modo Principia funt,quae perse,di non per alia fidem habent.Per alia quidem idcirco adiectum est, ut intelligamus scientiae cuiusque principia esse,quibus in eadem sitientia, ni
hilprius superiusque fit,per quod confirmari explicarique pos t. Nam si haec quoque comprobare necesserae
rit,rationem hanc in infinitum tande extrahere oportebit. Quare si id necesse non est,sed subiacent,supponunturq; haec tanquam notissima, merito principia statinantur dicanturque. Ex his autem alia quidem propria uniuscuisique scientiae sunt, alia uero communia. Pro -
219쪽
pria quidem,ut in geometria, lineam esse longitudinem sine Latitudine. Et in Dialectica, De quolibet tiera essaFrmatio uel negatio,de nullo uerosimul. Communia aurem,ut si ab aequalibus aequalia demas, remanentia sunt aequalia. Item,quaecunque uni ct eidem sunt aequalia Ipsa inter se sunt aequalia. Communia idcirco diacta quod pluribus di his etiam diuersis scientijs applicari possint.Talia quoque sunt O Dialectica quaedam principiaAt si quid praedicatur de definitione, ide O de
definito praedicatur,oe caetera eiusmodi. 'orro ex principiis,qua propria alicuius mentiae sunt, haec quidem dignitates siue proloquia dicuntur,tac uero postiones.Dignitates quidem distae ob iriqued iure illis fides habenda sit. Tam talia principia sunt,quassatim quisique audita probat, quae quemlibet discentem natura hab re necesse essetqu)d profecto nihil aliud est,quam illisceorum tantum cognitis terminix intelliatum nostrum naturali lumine protinus assentire.Cuius odi illud est, ritum unum quodlibet maius est qualibet sua parte. Dicuntur rursus O maxime, siue maximae propositiones, O communes animi conceptiones,quod multorum scilicet intellectu facile percipiantur. 'ositiones uer)sunt principia,quae cum demons rari non possint, necesse thmen non est, quemlibet docendum ea habere. Ex ipsis rursus quadam suppositiones dicuntur,quaedam definiationes. Suppositiones quidem quae aut ese, aut non esse significant,ut punctum esse Geometra suppouit. Definitiones uero tuae absque eo quod es esse mi non esse,quid sit res indicant.Porro suppositionum aliae quidem dicuntur petitiones populata, iliae uero suppositiones ase
220쪽
sumptae.Petitiones siue possulata sunt, qua Dpothei
bus ponendis maxime accommodiantur aptanturque, ut quoties data propositione quapiam, eius deinde petitura discente contraria, siue contradictoria conc
di,idque interin disciplinae, ne qui scilicet in disciplinis
absurdum ponatur, aut earum principiis repugnans. . sumpta demum propostiones dicuntur, quum praemissae demon rationum assumuntur. Vt ad demonstratam,quod democratio omnis ex uerisprocedat, assim mitur a docente,quocalsum non scitur, ci quod uerunonstitur,nis ex ueris.At de principiis quidem hae Ieranus,quibus colligendis haud parum mihi profuit commentariis suis Iudocus Cochthouem in Iacobum Fa-hrum uapul. uir apprime doctus, edi inter scholassicos quoque theologos,partes si non primas, secundas tamen haud dubie obtinens. Caeterum ab his demonstrabiles propositionenda uni mad Graecis appellanetur Tua La
tinis speculationes dici possunt.
tiP e et x P 'A. Locul hie paulo ante explicatus fuit: Illud obteruandum, principia cuiusque scientiae non posse probari per alia principia notiora illius scient e, sed Diale
ctica,ratione a metaphysica .Qua methodo utitur Ari- Ito. lib. I.de physico auditu,cum antiquorum philosopho
rum, opiniones refellit,& libro primae hilosophiae. Exho. Prima diuisio principiorum quaedam sunt Propria, quaedam communia. Propria alicui certar scietiae addicta sunt ut hoc in Dialectica, contradicentia non post uni simul e severa. Hoc in morali philosophia, cupiditates indomitae abstinentia uincuntur.Communia dicuntur quae per se nulli scientiae addicta sunt, sed tamen contrahuntur ad certum genus scientiae addicta sunt, sed tamen contrahuntur ad