장음표시 사용
221쪽
TRACTAT v s vII. - II Eremanentia sunt aequalia, sic contrahitur si ab aequa libus numeris,&c. Porro. Secunda diuisio,principiorum propriorum quaedam sunt dignitates,quaedam positiones, haec satis dilucide a CElario explicantur. Ex ipsis.) Tertia diuisio, positionum quaedam est suppositio, quaedam est finitio, Porro .Quarta diuisio, luppositionum aliae sunt petitiones, aliae suppositiones assumptae. Ex his diuisionibus haec exoritur dissicultas, Si finitio est positio quaedani, ergo est propositio,sed non est propositio,ergo neque positio .nHunc scrupulum Themistius sub monuiste uidetur. Fini io si cum finitio & uerbo sumatur,facile in propositionem commeat.
Quod per quatuor causarum genera d*- , demonstratio potissimum fiat.Qv ONIAM autem omnis demonstratio ex priucipiis fit,principia autem O causae idem, illud quoque iam dicere oportet, quod cause numero quatuor sunt. Vna quidem quod quid es esse,hoc est,subsantia ratio, formaque di definitio. Secunda uero, qua cum est Iomma,ut ipsa sit, vecesse est. Haec autem materia es. mnon potes stine subiecta materia forma subsissere. Temtia autem,unde initium fit motus,quae est esciens causa. Ouarta uero,cuius gratia quippiam Iit,idque ii est rei cuiusque. Sane omnes hae causae in demos rationabus
spectantur,oe medii in his termini sunt. Ac ratio quIdem ipsa subactantiae,quemadmodum in demonstrationem ueniat sumaturque,prius dictum est,uides rei cum dicebatur definitiones demonstrationis esse principium, uel ab ipsa demonstrationesiolo situ diserentem. Mat
ria uerg hoc modo redditur,cum qi ritur,quamobrem animalium corpora corum antur corret litur qsse,
quia ex contrara, coma 't.Omnesquidem, quod exco
222쪽
trar8s coiissatum est,corrumpi natum est. Redditur Oprimum moueniat quaeratur quare mundus est mirant
da piachritudine,quia Deus opifex o ipse pulcherriamus sit. Mdditur item finis,si quis sciscitetur , propter quid Deus fabricatus est mundum: quia bonus est. Et quamobrem quispiam uxorem sibi ducendam statuit:
' o N i A M auton. Principitim & causa idem sunt, si generaliter sumantiir non autem si propriam significationem spectemus. Nam punctum est principium lineae non tamen eius est causa. Videndi suntIAristotelis interpretes statim in uestibulo i. tib de phusco auditu. yna quidem. Hae finitiones causarum sunt apud Aristo. t r. cap. 1. lib. poste- . riorum. Materia uero. Ex causa materiasi non sit exacta, ut uidetur demonstratio. Nam omnis demonstratio componitur ex notioribus, materia uero per se ignota est.
Quo pacto scientia ab opinione disterat.
S E Qv I T v R hinc iam ut dicamus,quo nam acto ab opinione disserat scientia. Differt autem hac ab illa modis duobus, rebus inquam subiectis, O genere probandi.'ebus quidem subjectis,quo cientia quidem eorum est,qua necessaria sunt, aliter sese habere non possunt opinio aulcm ct eorum, quae falsa plerunque sunt, aliter se habere possunt iret uera sint. Genere uero probandi,quo cientia quidem ex necessa riis proficiscitur propostionibus, opinio uero ex possibilibus
contingentibus ue, quae nimirum neque ad scientiam, neque anntellectum pertinent,qui principiorum habitus ab Aristotele definitur. Quare se habitus omnis, quo uera cognoscuntur aut scientia est, aut intellectus , aut opinio, relinquitur opinionem earum rerum esse, tue tamets uerae aliquadosunt ecus tame esse possunt.
223쪽
TRACTAT vs VII. II sset, itur hinc. Scientia est habitus conchisionis necessario ex principiis collecta. opinio autem assensus alimitus propositionis, sed absque certitudinet & omnimoda tamitate. Sic Arist. xxvs. cap. i. lib. posteriorum, ut scientia est necessariorum, ita opinio contingentium. Quare tui ius Sie Arist .vj.cap.vi. lib. Ethicorum,32 ultimo capit. is libro p steriorum . Scientia. prudentia, sapientia sunt habitus i sus intellectus, quibus semper uera dicimus. Et quemadmodum intellectus est habitus principiorum, iri sap: enim est habitus conclusionis,& principiorum.
Quod duplex siit ignorantia,& quid
sit solertia. IGNORANTI A porr), qua scientiae in totum opponitur u lex ab Aris otile esse traditΗr. Vna quide, cum alicuius rei penitus rudes ignarie; fumus,pueporuin ar, quae ob id Vorantia fecundum negationem dicis
tur: altera uero, quae a scitoliis ignorantia notatur,
quoties quis rudis quidem omnino non est , icdfalsam iIlius rei, quam tenere se putat ,scientiam opinionem uehabet.Dicta in autem haec ignorantia assc Ilanis,quod cui contingit, illius animus persuasione quadam cs
Ectus sit. Tutat enim se si ire aliquid, quod tamen nesciare melius esset: i , aut per simplicem apprehensione, aut per D Vsnum. Vnde S ab eodem Arisotele dracta est, partim per syllogismum salita deceptior partim
in sensu error, O hallucinatio. Tales profecto sunt barabari omnes, O sephista,qui cum omnia intelligere uideri uesint, nihil intelligunt,nis suo more omnia, hoc est , corrupte.Praeteria ab tripolite definitur solertia,sibtilitas quaedam in non prospecto tempore medij inueniedi. Velis, Solertia est sagax, repentinas; coniectatio iu
uentioqi medii: ut se quis uidens lanam, eam quidem
224쪽
partem, quae solem uersus siemper devergit, lucidam habere intellexerit ob iriquia luna splendorem a sole mu
tuetur. Aut si quempiam quis cum numulario argentario ue colloquentem uidens, intelligat statim uersuram eum facere, O causam omnino neralitiam esse: haec tum coniectatio solertia es;
Ignorantia porr). Locus hic est apud Aristotelem xij.ca.j.lib. posteriorum. Ordinis ratio hic est, postquam Aristo. disseruit de syllogismo demonstrativo, per quem scientiam acquirimus, prosequitur deinde disputationem de syllogismo,ex quo oritur ignorantia, ut eo cognito ne nos labi,e
rare,& decipi contingat. Etsi enim rectum est iudex sui, &obliqui perutile tamen est,& bonum,& malum nouisse,ut illud sequamur, hoc uitemus. Quam sentetiam Xenophon mirifice lib. j.Κυ porreotin ore sub persona Socratis docet. Aristo duplicem statuit ign orantiam, alteram negationis , cum rei alicuius penitus rudes,& ignari sumus,alteram a
sectionis, qua hi imbuti sunt,(ut ait Cicero qui ignota pro
notis habent. Haec est illa ignorantia, qua omnes barbari infecti erant, Gorgias Leontinus, Protagoras, Menedemus , Epicurus,& caetera Sophistarum turba. Omnes nunc docti certatirn contendunt, ut hac fundant profligentq; nec profecto iniuria: est enim tanquam A pre etων κακα, , & multorum pernitiosorum errorum fons,& origo. De qua Quintilianus hunc in modum scribit,nihil est peius iis,qui paulo aliquid ultro primas literas progressi fallam scientiae persuasionem induerunt. Id ea ut Duplex est ignorantia assectionis, quaedam per simplicem fit propositione, ut si quis putaret hanc esse ueram,nulla uirtus est laudada: quaedam per syllogismum, ut si quis putaret hunc esse uerum syllogismum,nulla uirtus est laudada,iustitia est uirtus,ergo iustitia non est laudanda. praeterea Locus hic est ultimo cap.j. lib. posteriorum: desinit solertiam, quae est habitus intellectivus pertinens ad medium demonstrationis. Est enim ingenii promptitudo, & facilitas ad medium excogitandii in succincto tempore. Versuram eum facere)Hoc est aes alienum
225쪽
TRACTAT vs v II. II aere alieno dissoluere,& ita se ex uno debito explicare , ut grauiori impliceris.
De quatuor quaestionibus stibilibu S. Pos TR TMo autem de quaestionibus scibilibus hae
in parte nonnihil dicendum est. Sunt autem numero qua
tuor quae sunt,quod est, propter quid di ,s est , O quid est. Quassiones quidem scibiles di SI ae, quod per has quae
rimus de qualibet re in unaquaque mentia. Quaerimus ergo aut dest lici, aut de composito. Simplex quide hoc loco intelligitur , quod seorsum ex uno aliquo decem generum sumitur,ut est,uel Deus,vel Homo,uel Centaurus, uel Charibdis . Compositura autem, ut utrum luna deficiat, aut utrum iustum natura , an lege potius, O
institutione hominum constet. Puoties eis ur defimplici quaerimus , prima re obuia protinus quaestio es, an set, secunda,quid sit.Primum nanque quarimus, anset Deus, deinde quid sit Deus. Si autem de composito quaerimus, prima quasio est,an subiecto praedicatum insit: secunda,quamobrem infit,hoc est, propter quid . Nam semulac didicimus lunam deficere , continenter quamobrem destiat,quaerimus. Hactenus de demos ratione
Postmmi. Inter quatuor has quaestiones duae sunt simplices si est & quid est. Nam si est, quaerit de subiecto an sit, quid est,de praedicato,quidnam sit,ut an sit aliqua antipo dum regio,& quid sit. Duae uero copositae, quia est & propter quid est,illa quaerit an hoc huic insit, haec cur praedicatum subiecto conueniat .
226쪽
PRAEFATIO.S E et v rvva hinc tractatus de Definitione pariter &de Diuisione . Quae quidem quod partes quoque huius artis sint, ex tripartita superius facta dialecticae diuisone facile intelligi potuit. Nunc illud addendum insuper est,quod sicut absque demonstratione nulla scientia rite comparari potest ita absque duabus his partibus non scientia solum, sed nec ars ulla. Quo sit ut &merito ipsae quoque philosophiae instriamenta censeri debeant. Distant autem. uel hoc ipso haec tria inter se, quod diu iso quidem ipsa aditum ad artes omnes,&disciplinas praeparat,ceu diligens quaedam exploratrix quantum uidelicet ars te unaquaeque extendat. Definitio uero praeparata iam atque explorata, ueluti lumine adhibito,illustrat.Demonstratio deinde haec omnia Derficit,&consummat.Ratio autem cur , cum ordo in his tribus ita se habeat, prius tamen de demonstratione , quam de caeteris duabus tractare instituerim: quia nimirum ipsa demonstratio est, cui reliquae duae,nempe Definitio & Diuisio , inseruire interdum probantur , & accommodari solent . quemadmodum etiam definitioni ipsa diuisto. Hinc &de definitione quoque prius dice dum , quam de dies .sione.
227쪽
TRACTAT vs v III. II ssequitur hinc. II tuus rationem reddit TrapeZuntius, cur simul desinitionen diuisione dicendum sit. finitio & di uisio ita se habent, ut altera alterius ope egere uideatur. Nec enun nisi qui recta di tributione usus et ,finire se unquam telliget, nec unquam recte distribuere, nisi quid sit quod distribuensium est, circonscripteris. Irative alb ue duabsis o Plato partitur uniueriam Dialectica in finitionem,diuisionem& resolutionem, liue argumentationem. Elli autem est cuiuslibet artis, finire,diuidere & unii ex alio colligere, tamesolius est dialecticae praecepta tradere, quibus id hal. I ira autem Duplex ratio, cur demonstrationem praeposuerit finitioni , & diuisioni: Tum quia demonstratio est dignior , tum quia demonstratio est uelut torum , finitio , & diuiso
De desinitione quid sit, & quo pacto a nomine differat,tum item &a descriptione, &quid sit descriptio. I c r et v Riquid sit definitio, ipsa definitione nune
explicemus oportet. Haec a Platone quidem definitur hoc modo. Destnitio est oratio quae quid fit, e quo agitur ostendit quam breuissime. In qua definitione oratio posita est,ut a nomine distinguatur: quod nomen quoque rei naturam quomodocunque significet, at ex unica constat uoce: definitio autem ex duabus saltem uocibus. Adiectum deinde est, qua quid sit de quo agitur, osseudit,quoniam inuenias orationes quidem, quas tamen definitiones nemo dixerim quandoquidem rei natura non exponunt. Cuiusmodi orationes sunt , quae apophth mata , seu dicteria dicuntur, ut, rissice teipsum, Ne quid nimis, O id genus aliae. Postremo adiectum est, quam breuissime, quo ab aris dictinguitur orationibus multo lanioribus, utpote quae certis constituuntur par
228쪽
tibus, quales sunt Ciceronis, O caeterae huiusmodi , ab Aristotele uero in Topicis ipsa ad hunc modum definiatur. Definitio es oratio, quod quid es esse significans ,
hoc est oratio explicans, quae sit rei natura essentia ue. Quo in loco aduertendum est Aristotelem Graece loquetem, tu definitione sua usum uerbo nu, quod Graecis esstemporis paratalici, Latinis praeteriti imperfecti. ADque hoc ipsim ita consuesse Aristotelem Georgius Valla Placentinus fideliter asserit , ut erat pro est poneret. Ouasi uero id illi non cum aliis Graecis hominibus commune fuisset,ut certe fuit. Vnde ad confirmandum quod dico , ex Galeno Graece autore similem omnino orationem huc adferre non grai abor. Galeni oratio illa huiusmodi est, atque ita legitur in quarto Therapeuticae lib.
tret ara: ita ruere. Quam utique orationem Thomas Linacer uir di Graece,et Latine doctissimus ita uertit,atque interpretatus est, Vnum quoddam genus es morbi. Quare ex loquendi libertate di consuetudine s ut dixi id potius euenire exissimandum est, qua Graeci uerbum paratalici temporis plerunque pro praesenti usurpant. Itaque nos ust, Est uertimus: etsi aristoteles interpres, quisiquis ille fuerit Erat interpretatur est, uerbo ad uerbum,ob idforta s quod illud,quod diximus, uel non animaduertit,vel prorsus ignoravit .Vnde eam ipsam definitionem hic ubiiciendam duximus his uerbis , quibus ab Arisotele posita est, nempe Graecis, oportae si Ao ac, o To Ti i p e rota μιαρων. Sed ne illud quidem
omittendum puto, definitionem ipsam termini nomine, quod Graece 6 ac dicitur, plerunque appellari a translatione terminorum terrae. Nam sicut per illos fundi in agm
229쪽
TRACTAT vs VIII. IIcaoro ast inuicem distescuntur: ita per definitiones res a se inuicem dessemuntur. Assus autem , O a nomine Dest vitio disert: quoniam quod nomen obscure , indi
screte segniptat d Definitio euidenter, O discrete expo
nit. Disert item,ct a descriptione, quod Descriptio quidem ueluti opacae alicujus picturae imaginem gerit. D snitio autem per festae ploturae faciem refert. Hinc et Descriptio a Boetio definitur, ex proprietatibus informatio quaedam rei, tanquam coloribus quibusdam depictio. Ex proprietatibus quit, hoc est,ex proprijs cui que rei accidentibus. Atque haec proinde poetis, atque oratoribus magis usu ueniresolet: nec in id adhibetur,
ut quid sit res indicet,sed qualis sit, quasi injiciendam
ante oculos ponat. Imitur quid sit. Non est igitur incommodum aliquam eta se finitionem finitionis. Definitio est. Locus est apud Aristotelem iiis. cap.j lib. Topicorum. Caesarius dilucide lingulas finitionis particulas enarrat. Nam est oratio propter simplices uoces quae sinitiones non sunt, ut decens respectu honesti.Praeterea ostendens quid sit quam breuissime. Nam illae orationes,quae non explicant rei essentiam, renumerosae simi non sunt finitiones. Nani sicut hunc terminum Romulus instituit,deinde Numa Pompilius eum constituit praesidem & custodem omnis amicitiae. Differt item. Descriptio Poetis crebro,nonnunquam Oratoribus in usu est,uerbosius rem explicat,nec in id adhibetur, ut quid ressit, indicet,sed quale sit,ueluti ante oculoi ponat. Videdus est Rodolphus agricola v. cap.j.lib.
Enco duplicem es definitionem , tam ex his quae dicta sunt tautore Seuerino Boetio, quam ex Aurelio Areu ino, uel potius alio quopiam, qui etiam
230쪽
Augustio ipso uetustior fuit ( ut Laurentius Valla sen
tire uidetur I colligere licet. Alia nanque dia ectica est, alia rhetorica: ct dialectica quidem O, quae commulli tantam di gnatur nothin', O definitio appella-tAr . rhetorica Itero, quae alio nomine , descriptio dic, tur , qValis ea es, ius paulo superius a nobis ex Boetio de alta est. Inter utranglie porro hoc intercipe ex eodem Boetio animaduertimus, qued haec quae orat ribus apta es, non etiam philosoplas pertude conuenit, quae tamen philostoborum propria est, ea convenire
potest, ct oratoribus. Omnia nanque sinquit ille) qua philosophorum iunt, orator in dicendo recte usurpare, atque his uti potes. At contra philo vhus in disputa, tionibus suis, quae oratorum propria sunt, cunSIa fere contemnIt. II eque enim adjungit aliquando signum, neque quod credibIle est, aut probabile solum , sed quod necessarium omnino fuerit. Sed de harum utriusque , siue disserenthi, De Peciebus, tam propr)s ,
quam communibus, deluceps ex ordine dicere haud a. lienum fuerit.
Ergo si licem. Duas foris finitionis hoc loco constituit, Dialecticam A Rhetoricam. Alia aia, iue. Dialectica sinitio est exacta sinitio genere & differentia coctans, ut Aristo nj cap. vj. Topicorum docet Rhetorica iteri, Finitio. Rhetor: ca per accidentia rem declarat, ut haec respectu hominis,animal sagrx, pro indum multiplex, memor acutum plenum orationis,& consilii.
De triplici de Dialecticae definitionis forma, ex Cicerone, tum quemadmodum alia ab alia distet . . E I v s igitur definitionis, quae Dialectis di Na