장음표시 사용
241쪽
nem dicere malunt: alia rursus,cum uox multorum mgnificatiua,in proprias significatioes distrahitur. Quem tamen diuidendi modum Aodolphus Agricola non a Lmodum probat, sed Enumerationem potius dicenda exictimat,quemadmodum oe cum species in indiuidua di, ducitur,id quod etiam IoamDamasceno ita placet. Simi Ater autem O quoties ab uno ad plura , oed pluribus item ad unum diductio fit,enumeratio dicenda uidetur. Ab uno quidem ad plura,ut a medicina,homo medicus,hber medicus herba medica, manus medica s hinc illud ergilius. Dum medicas adhibere manus ad uulnera pastor Abnegat, item uas medicinale, O medicinale emplas rum,siue cataplasma, ct id genus infinita alia. Haec enim omnia ab uno sunt, quoniam d medicina nomen inuenere. Ad unum autem,ut salubre medis camen,falubris e salubris aura. Haec sequide ad una tendunt sanitatem. Caeterum praeter praedictos diuiden i modosius qui secundum accides dicitur, cum aut sumiectum in accidentia diuiditur,aut accidens in subiecta, aut accidens in accidentia. Ex praedictis igitur patet,
qu)d diuisonum aliae quidem propriae dici possunt, alia
Divisio igitur. Haec sinitio diuisionis,lam ad logicos pertinet, qui voces praecipue, quam ad physicos, qui res potius considerant. Semper enim. diuisum est communius membris diuidentibus,si ad singula reseratur,sed si ad omnia simul,cum illis recurrit. Fit autem. Trapeetuntius ita partitur,omnis diuisio aut e st per se aut per accidens,diuisio per se,aut generis in species,aut totius in partes, aut uocis in suas significationes , per accidens, aut est subiecti-in accidentia, aut accidentis in subiecta, aut accidentis in
242쪽
De diuisione generis in species. GENER Is in flectes diuisio fit,cum ipsum in spe
cies per disserentias diducitur , aliquoties autem di in ipsas Jecies citra disserentias: ut magnitudinu haec eslinea ,haec superficies,ilia uero corpus: aliquoties autem nominibus carent eae,qiuchub eoi cm genere cotinentur species. Quod ubi contingi t, accipimus unius alicuius speciei disseretiam: deinde quia aliarum speciei s unam aliquam diserentiam communem non invenimus, ta cutiloquitur eam alterius dissercntue negatione, quemadmodum in animalis diuisione fieri videmus, cum Uasum ita diuiditur,animalium aliud rationale,aliud irrationale . Hic irrationale,non nise eius quod est rationalc, negationem explicat. Quamobrem haec uera disserentia esse non potes, quippe cum omnis jecies ex disserentia constituatur. 2 ihil autem ex negatione conpiatuitur. Ergo quoties negatione facimus diuisione,prius
affirmatio,post negatio subiicienda est: nec id ab re quidem: quippe quod affirmatio natura ipsa prior fit nega
tione . in liquoties item et disserentiae loco specierum in diuisione ponuntur,ut cum dicimus. Quantitatis aliudi continuum, aliud dis retum: quae cum disserentiarum nomina sint, uice tamen specierum posita sunt.
GENER is in species. Diuisio generis in spes sit dum bus modis. primo cum ipsum diuisum est penus,& membra
diuidentia eius species,ut animalium aliud homo,aliud brutum. secundo, cum diuisum est genus, & membra diuidelia eius disserentiae,quae singulas inserunt species, ut substantiarum alia est corporea alia est icorporea. Hic irrationale. 3Irrationale, insensibile, inanimatum, uoce tantum priuat, ualunt; significant enim naturam quendam diuersam illi, i t cu
243쪽
TRACTAT vs v I r. 12scui ex aduerso opponuntur, ut incorporeum significat spiritum,irrmionale brutum . hic locus est apud Rodolphum Atticolam libro primo capite septimo.
utrum in species, an indifferentias recti tis genera dividantur. V N D E ct illud iam haud indignum inquisius oritur,Vtrum in diserentias,an in jecies reotius genera diuidantur. Sane huic inquistioni ita ex Boetio obuiam itur: seuoniam definitio diuisionis, generis est in species proximas distributio,idcirco oportet secundu naturam diuisenis,in proprias species generis uisgregationem fieri. Verum hoc interdum fieri nequit propter ea, quasi pita reddita causa est. Multis si quidem speciebus nomina desunt. Atque ideo,quoniam quaedam sunt X
nera prima,quaedam ultima,quaedam media . Primum quidem est,ut uerbi causa, substantia: ultimum, ut anu male medium, ut corpus. Corpus na nque, ut animalis
genus,est ita substantia corporis. Vnde quemadmodum nequesuper substatiam quicquam inueniripotest,quod generis loco collocari ualeat ic nec sub animali. Homo enim steries est, non genus. Quare antiquior uidebitur fer species diuisiodi indigentia nominum non fit. Ergo si his non abundamus enera prima usique ad ultIma conuenit in differetias separare. Hoc autem sit, si primum genus in suas disserentias disgregemus,non insequentis proxima, aut posterioris generis disserentias, ' rursus posterius in fias, O non insequentis deinde disserentias. Xeque enim eaedem sunt diserentiae substantiae ct co Poris rut corporis et animalis. Si quis igitur dicat,Sub saxtiata alia corporalis est,alia incorporalis,recte quis dem
244쪽
dem diuisionem secerit. Hae nanque propriae disseretiae sunt substantiae. At non rectes; ita dixerit subsantia
rum alia animata, alia inanimata est. Siquide hae cor
poris,non substantiae disserentiae sunt,id e secundi,non primi generis. Qitare manifestum ei secundu proprias disserentias diuisionem faciendam esse, quoties per disse
rentias genus di ribuendum uenit.
v N D E et illud. Huius quaestionis haec est solutio. si species habeat nomina imposita, praestat genera in species diuidere quam in differetias , id enim diuisionis natura exigit. Corpus nanque.) Arist. v.cap. quarti libri Topicoru, hac ratione docet corpus non esse genus animalis. omne genus dicitur de sua specie r at corpus non praedicatur de animali et nam est pars animalis,nulla aute pars dicitur de suo toto,ergo corpus non est genus animalis . haec quaestio sic dissolui potest . corpus duobus modis sumitur: primo pro parte ea cui anima inest, & sic non est genus animalis. secundo corpus accipitur pro toto composito , & sic genus animalis est. Neque enim. Differentia substantia diuidens cum genere sumpta, corpus sinit, quia quaecunquae sunt differentiae superiorum , etiam sunt disserentiat insertorii et quam regulam quidam de differentia praedicati constituti-ua intelligendam putant. possunt enim quaedam esse diis rentiae diuisuae praedicati, quae nullo modo erunt differentiae subiecta,ut uolatile,aquatile animalis sunt disserentiae, non tamen hominis . uidendus est Aristoteles in antepra dicamentis.
De diuisione totius in partes, & quod modis tum dicatur, & de partium inter se differentia.
To T v xi quoniam multipliciter dicitur,eius quoque in partes multiplex diuisio est. Dicitur nanque totum aliud quidem secur dum quantitatem,idque duobus modis. 2 am aut continuum,id est, ut corpus et aut di
245쪽
scretum,ut grex tem exercitus S populus. Abiud uearo quod uniuersale appellatur,ut animal, unuquod-quesuperius, si ad eius referatur inferius. Aliud quod
totum in modo dicitur. Aliud autem,quod ex quibus dam uelut uirtutibus et potent ijs constat,ut anima./hinc nunc exempla subiiciamus oportet: Totum igitur se continuum fuerit aut discretum, in eas diuiditur partes,ex quibus compositum constat,ut hominis corpus in caput,manus thoracem, pedes. Quo etiam modo totus populus Romanus in tres partes olim diuisuffuit,mequestres,in senatores, O plebem. Caeteri, partium, di perinde etiam totius non eadem ratio est . Quaedam nanquepertinent adsubstantiam, quaedam ex quantitate nomen habent, quaedam uirtutis O efficaciae curus dam. Substantiae sunt,cuiusmodi corporis partes supra dictae. O uantitatis uero, ut in ijs, quae extensa sunt: ut bipedale,tripedale artes dicimus rei decem pedal: Et
in tempore,praeteritum,instans,futurum. In numero,
est denarij quinque o quinque . Et item unu duo, tria, quatuor . Virtutis autem partes sunt, quos O quidem uocant, quemadmodum dicimus Achilli plus roboris fisse,qudm Aiaci.Sic et animae partes quatuor faciunt,uiuificandissentiendi ouendi, di intelligendi. Irassus autem quae subpatiae partes sunt, aliae de propiliquo substantiam constituunt, ut materia oe forma , t in homine corpus S anima,in arbore uita di lignum. Aliae ad integritatem rite explendam pertinent,ut d mus,parietes,tectum,ct fundamentum. Est praeterea O alia partium disserentia. Siquidcm ex his altae quae
dam si ut , quas bc cruc Graeci hoc cognatas
246쪽
dicere possumus etsi milares,ut partes ligni aut lapidis. Omnes enim tam ligni quam lapidis partes,eiusdem generis sunt: ut natura, ita nomine participant. Aliae uero is podi arsic d Graecis dictae, d nostris alterigenae, id est,alterius atque alterius generis ,sive disimilares, ut partes domus igna, di lapides, O in homine caro,nerati , ct ossa. Ort de partibus quidem totius secudum quantitatem hactenus. Totius uero uniuersalis diuiso
hoc modo fit: Hominum alij in Europa habitant, alij in Africa , alis in . a.
T o Tu M quom m. Quemadmodum duplex est quantitas, alia continua alia discreta: ita duplex est totum,aliud secundum quantitatem continuam, aliud secundum discretam. Aliud uero. totum uniuersale est quod ex multis particularibus colligitur, ut uirtus, scientia. Totam in modo. to-tum in modo est quilibet terminus sine determinatione sumptus, ut homo.& idem fit pars in modo,si cum determinatione sumatur,ut homo sapiens. Aliud autem. totum potestate est quod diuiditur in potentias & uirtutes, ut anima in vegetatricem , sentientem, intelligentem. Caeterum artium. quae ab hoc loco dicuntur utque ad finem capitis, sumpta sunt ex nono capite primi libri Rodolphi Agricolae . si quidem ex his. similares partes dicuntur,quae & nomen Sc appellatione sui totius sortiuntur,ut partes sanguianis,ossis, uuaelibet enim pars sanguinis, ossis, est sannuis &o'. dissimilares dicuntur quae nec nomen nec appellationem sui totius recipiunt,ut partes capitis, pedis, nec enim pars capitis est caput,nec pars pedis est pes . Videndus est Aristoteles primo capite primi libri de historia animalium.
- Dediuisione uocis insignificationes.' Drvi Daerva uox in plures significationes , quoties uel aequivoca est,uel ambigva. Aequivoca, ut canis: Miae uox cum una Osimplex fit,plura tamen gnificat, irempe canem domesticum, canem coelestem,
247쪽
TRACTAT v.s VIII. I et squassella ad Orionis pedem litore Uigino, micat, O
canem marinum. Ambigua vero,ut oratio qualis haec, fio te Aeacida Romanos uincere posse. Haec enim ora
tio ambigua prorsus est,quippe quae significare uidetur
non tam Romanos Urrhum superaturos,qudin D rhum ipsos Romanos. Caeterum praeter hanc uocis divi sionem est alia,qua uox secundum plures modos diuidi ditur: ut cum non plura significat uox aliqua, sed mulitis dicitur modis,ut infinitum, quod quidem dicitur aut secundum mensuram, ut es mundus opinione aliquo rum infitietus:aut hecundum multitudinem, ut cum dicimus continuum diuidi posse in infinitum, hoc est, in partes multitudine infinitas, quas partes proportionales quidam uocant: aut fecundum tempus,ut cuius te
minus inueniri non possit: aut secundum potentiam equemadmodum Deum infinitum esse dicimus, clia ite diuisio est,qua cum determinatione, uox aliqua significare dicitur,uel sine determinatione,ut homo: quae uox
quando sive determinatione dicitur squod qu: te tu ma ime est, cum simpliciter profertur facit in intellestu
audientis dubitationem,quae tamen protinus tollituris determinatio aliqua adiiciatur,ut omnis homo.DIvt D t TvR autem. Aequi uocatio in simplici uoce, ambiguitas in oratione locum habet: ut enim aequi uocatio est multiplicitas signification uni in uoce simplicii ita ambiguitas in structura orationis cotinet multiplicem sensum. Aio te Aeaci D. Ennij uersus eli,quo sinxit Apollinem Pyrrho regi Epirotarum Delphis responsa dedi fle. Aea cida uocativus est Graecorum more, a nomine Aeacides , quod Pyrrhi patris nomen fuit.ambiguitas nascitur ab accusativo te,qui uel a parte anteriori uel posteriori uerbi uincere, construi
248쪽
DE DEF IN. ET DIU I s. eonstrui potest. Vt inmundus. Quidam in ea sententia su runt, mundum neque in caepisse,neque interiturum , & sic omnium rerum esse mensuram.ut cum ditanuv. Id de infinito potentia est intelligendum .est autem infinitum potentia res, cuius quantitatem dimetiens uel numerans aliquis,
semper inuenit aliquid quod superst. Infinitum a stu(ut
hoc quoque in transcursu adiiciamus esset, si daretur corpus habens actu infinitam quantitatem, & tale nullum est in rerum natura, ut Aristo. inui . uerbis lib. I.de Phrsico auditu docet. Quas partein Partes proportionales dicuntur, quae habent eandem proportionem cum partibus praecedetibus alicuius magnitudinis. Vt uerbi causa, si magnitudo cubitalis diuidatur in duas medietates, & rursus medietas in aliam & caetera, tunc enim diuisio infinitum exhibito si uero sat diuisio seruata eadem quantitate partium , non exibit in infinitum, ut si quis a linea centu cubitorii semper substrahat unu cubitii tande tota magnitudo exhauritur.
De diuisione quae secundum accidens fit.: PORRO eorum quae secundum accidens diuiduntur,alia es diuisio Abiecti in accidentia, ut animalium aliud mansiuetum,aliud serum,aliud mediae inter utrunqtie naturae quemadmodum ct id d Plinio annotatum
est libro octauo,cap. 3 c. Alia accidentis insubiecta, ut
seritatis,allaserpentis,alia uolucres,alia reliquorum beluarum est. Ita demum accidentis in accidentia, ut candedorum,aliud durum,ut margarita , aliud molle .
ut lac. Quae etiam diuiso uicissem in alterutra membra mutari potest:ut eorum quae dura punt,aliud album est,
ut alabastrum: aliud nigrum,ut ebenum:ac rursus eoru
quae mollia sunt,aliud album,aliud nigrum.
PORRO eorum. Diuisio subiecti in accidentia dicitur, cum diuisum est subiectum,& membra diuidentia eius sunt accidentia, ut animalium aliud sanum aliud aegrum. Quaevam. Sumptus est hic locus ex Boetio, cuius hic est sen-
249쪽
TRACTATUS v I r. I 26sus,quando accidens diuiditur in accidentia,tunc diuisum,& illius contrarium per easdem disserentias diuidi ossunt, ut si album per durum,& molle diuidatur, nigrum eisdem differentiis diuidi poterit. deinde singula membra in diuisum,& illius oppositum posse comutari, ut durum, & molle in album,& nigrum.
De quibusdam legibus,ut recte diuisio
fiat obseruandis. v et autem recte ipsa diuisio procedat, certae leges obseruandae produntur.Trima, ut disserentiae,per quas genus in species diuiditur,e regione constituantur,ct inriterse oppositae sint. Hinc nullus recte dixerit , animaliualiud rationale est illud bipes idcirco qu)d rationale Obipes,licet disse rant,nulla tamen d se inuicem oppomtione seiunguntur.Huic sane legi etiamsi biacet ea diuisio , quae secundum accidens fieri dista es.Secunda, ut quicquid in diuis, continetur, id totum membra diu delia explicent,hoc est,ne quid ultra citiaue dicatur, quoties quippiam diuidendum est. .alioqui aut superflua, aut diminuta erit facta diuiso, id quod etiam in definitione cauendum est. Tertia,ut si fieri commode posset, diuisio omnis bimebris sit, id quod in definitione eodem
modo requiritur. Verum quo minus illud fiat,uocabul
rum indigentia pler utique impedimeto erum,ut cum quarit quispiam,quid est homo:ressiondenti minime necesse foret dicere,animal rationale mortaled id quod est animal rationale,proprio nomine nuncupatum esset:quod deinde cum reliqua disserentia iunStum,nempe inorissali,definitionem hominis uerissma atque integra orati
ne perficeret.Eodem sane modo ct diuisio ipsa duobus tantum terminis proscereturis non interdum propria
250쪽
tiocabula deessentuit cum dicimus, Figurarum,quae quidem trilaterae sunt , aliae sunt aequilaterae, alia ex tri bus duo aequalia latera habent, aliae totae inaequales. Haec trimembres dimisso duobus clauderetur terminis , seretq; bimemoris, i ita proferretur , Figurarum quae trilaterae,sunt,aliae sunt aequales, aliae inaequales. Inaequalium rursus, alta sunt duo tantum latera inaequalia habentes aliae tria,hoc est,omnia vl.Si cum dicimus, rerum alia bona sunt ita mala inia indesserentia,qu
lia sunt,quae neque bona,neque mala sunt. Haec quidem diuisio trimembris quoque est,ac bimembris fit, se ita dicatur erum alia sunt disserentia, alia indisserentia. Disserentium item ita bona, ita mala.Hes tribus iam expositis legibus,quarta demum accedat,quae est huius, modii, si uoties genus aut in disserentias, aut in species dissoluitur,pos fastam diuisionem, rumper quae dimsio fit, definitiones atque exempla protinus subdenda suui. Atque in hoc absolutussit traflatus octauus.
V et aut .Profert quasdam leges bonae diuisionis. Pr,ma. disserentiae condiuidentes aliquod genus debent esse oppositae,hoc est diuersae & repugnantes, ita ut non possint uni & eidemque competere, non enim semper necesse esse uidetur, ut membra diuidentia aliquo oppositionis genere opponantur. rationale enim & irrationale nullo opora sitionis genere opponi uidentur, id quod studiosus tacillex inductione quatuor formarum oppositorum colliget. Secui a Qirare haec non est bona diuisio, hominum alius
est medicus, alius physicus. diuisum enim latius patet ipsis mcmbris diuidentibus.