장음표시 사용
231쪽
est res a M. Cicerone disserentiae ponuntur, strueforma principales. En brs una quidem es , quae pulsantialis
dicitur: citera repsis quam idem a partium enumeratione appellat: tertia q)ae a nota dicitur. Porro eam,quaestib antialis dici:ur , ct philosophorum maxime propria est, Aristoteles pleuam , atque perfictam consistere ait ex genere, O disserentqui cum homo definitur, animal rationale mortale. A partium uero enumeratione definitu est, cum enumeratis omnibus totius alicuius partibus , id quod totum est, cognoscitum quid sit. Qua quidem definitione poena quae legibus saucita est, definitur hoc modo: Toelia est, quae uno ex octo modusti: nempe alit damdo , aut uinculis, aut ut beribus,aut talione rut ignominia, aut cΣilio, aut seruitute, aut morte. Eadem quoque Asinitione, mundus a Cleomede in libro de mundo ita definitur, Mundus est, inquit, ex coelo terraq;, rlectis ex naturis,quae intra haec concluduntur, consitutio. Unde di admonetidus hic est diligens Ieseior, n on esse necesse ubi quodammodo partium infinitas quaedam est , unitιersa in ipse partium enumeratione concludere , ut in definitione mundi ia in facta. Tali item usus est Cicero cum eum de usuit , ut non liber ect, Is s inquit est, qui neque sensu, neque vindicta, neque testamento talis est. Etenim hae partessint dandae libertatis. Nec moveat quempiam, quod per hanc definitionem qued si non liber, constitutum est, non quid st: quando peraeque definiatione ophs est, cum ostend. re uolumus quid non sit quippiam, quam qui sit. Porro a lista, ut Cicero , sue ab etymologia, ut Arusoteles , cessitio dicitur, cum uis
232쪽
uerbi,quae in compc tionesita est, rem uam facta qua dam discretione designat,ut in primo Osic. lib. Cicero, quid sit fides , hoc modo definit. Fides est , inquit , quia fiat quod dictum est. Tribus igitur positis, ueluti principalium desinitionum formulis,sola prima, quae substantialis est,cta toto dicitur,vere definitio nuncupatur,aliae duae nominis tantum honore. Eius et tur Tres formas finitionis Dia Sticae subiicit, substantialem a partiu enumeratione,& a nota. Ex renere et disserentiis Genus enim, & differentia sui it simpliciter notiora, & priora qualia esse debent, ex quibus finitio constat. Qua quidem Haec octo genera poenarum Vlpianus comemorat,in. l. si quis sorte paragr. s.de poenis. Porro a nata) Hanc te tiam specie finitionis uulgo a nominis interpretatione uocant. Videndus es3 Rodolphus Agricola. lib j.ca. xii. Tali item. Hos tres modos Boetius in commentariis ad Topica Ciceronis explicat. Cen sit liberi fiebant, quorum nomina consensu domini,in sensum referebantur, & seruitutis uinculo liberabantur. Vindicta uirga erat, quam Praetor manumittendi serui capiti imponens,eundem in libertatem uindicabat, asserens,aio te liberum. Is testamento liber fiebat, cui a testatore libertas relicta erat.
. Quae & quot sint in summa definitionum, siue differentiae, siue species, tam philo sophis
quam oratoribus, nec non & Poetis
communeS.I N summa autem ipsius definitionis , siue differre. tiae, siue species numero quindecim ex Boetio colliguntur, quarum tamen bonam partem ex . curelio remustino in eo, quem de Dialectica scripsit libello, si tamen gutorem titulus non mentitur, Boetius collegisse uideri
233쪽
potest, quas si hic nunc per ordinem recensere collibiatum est. Ex his igitur prima quidem a Graecis ilm ac, dicta est, a Latinjs vero substantialis, e esentialis appellari potest,ut qua substantiam essentiam ue rei cuiuslibet proprie demonstrat, qua O Philosophi proinde maxime utuntur. Cuiusmodi es haec hominis definitio, animal rationale mortale risus, ct disciplinae capax. Haec enim per species,di disserentias descendens,ad propriam tandem uenit. Secunda uer) quae a notione Latrane, Graece, D: sarem ii dicitur. Haec rem non per subflantiam, sed per actum potius explicat: ut homo est quod rationali conceptione, O exercitio cunctis praeest enimantibus. Hic quidem non quid homo sit,dictum est, sed quid agat,atque ita quodam quas signo in notitiam deuocatur. Tertia, quae a qualitate nomen accepit Grace mioetio dicta, quae quale quippiam sit ostendit potius , quam quid sit, ut homo est qui ingenio ualet, amtibus pollet, bonumq; ac malum discernit. Hic enim noquid homost, sed qualis sit designatus est. Quarta tamen est, quae a Graecis crea pretinis, a Latinis descriptiua, a Cicerone uero descriptio appellatur: ut luxuriosus est, qui uictus non necessarii, ped sumptuos appetes est, delici js Cluens,di ad libidinem procliuis. Quinta
uero est, quae Graece κατὰ λεξιν , Latine ad uerbum diacitur . Haec uocem ellam, de qua quaeritur, alio sermone designat, O quodammodo quid sit declarat, ut conticescere est tacere. Qua etiam definitione locus tum ab aristotele, tum a Cicerone sedes argumenti definitur. Sexta, quae Graecis Raeetae nato aer, Latinis per disserere tiam dicitur: ut cum quaeritur, quia inter regem, Uran
234쪽
Urannum intersit , uterque adiecta disserentia, quid sit definitur hoc pacto, est, qui pietate O modestia erga seros utitur: T rannis autem, qui in suos saeuit, Ocrudelitatem exercet. Ulac O illud apud Terentium in delphis, Hoc pater ac dominus interes. Septimatat, quae Effetae rre popὰρ, id est, per translationem dicitur, ut adolesce itis est flos aetatis ,senectus aetatis occasis. Item caput arx corporis. Octaua uero es , quae
Raret repatapleti v etu rapetiis, id rat, per priuantiam eius
contrarij quod definitur dicitur: ut bonum est, quod
malum non est. Ouo quidem genere definitionis uti licet, cum notum est alterum contrarium. Hac o Horatius epissola prima ad Maecenatem usus est, cum ait, Virtus est uitium fugere, O sapientia prima Stultitia caruisse. Nova est quae Retra vvarυπωτιν , id est, per quadam informationem dicitur, ut Aeneas est filius Veneris ira Anchise Porro haec in indiuidues,quae G raece lae resuta dicuntur, uersitur semper. Desideratur praeterea ct in nominibus, quae Doruua sunt, hoc est , aeq:ι uoca, ut est Aiax Oileus, o Telamonius. Ergo quoties imum aliquem definire uolumus, a genere, a corpore, a factis, a dictit, ab animo, hoc geuere definitionis utimur. Decima deinde Jecies est, qua diciatur O τυπο , hoc est, ut 'cundum figuram dicam, uel exempli causa. Cuiusmodi definitio est, ut si quaera tur, quid est animal, respondeatur, ut homo . Qua O Aristotelis usus est, cum dixit, colae a, moer e, id est substantia, ut homo. Vndecima, quae sietu e pst,etp πλεpaec in D ιμο epur, id essit, per indulgentiam plexi ex eodem genere dicitur, uisa quaratur, quido quadrans
235쪽
drans, O res ouideatur , cui dodrans deest , ut as sit.
Duodecima , quae naeetae encliarm dicitur , id est, pcr laudem, ut apud Ciceronem pro Cluentio, Lex est mens,
in animus, ct con lium, O disciplina ciuitatis. Qialis etiam ea est , quae ab Aristotele philo Sphia definia
tur, ars artium, O scientia scientiarum. Tertiadecimacit, qu e κατιe craeha lar, id est, iuxta proportionem dicitur, ut cum maioris rei nomine minor designatur: ut edictum est lex annua, O homo minor mundus. Quartadecima vero, quae Metae eta erat, etsi id est, ad aliquid dicitur, ut pater est, cui filius est. Quintadecima d mlim, quae es Tignit, id est, causalis dicitur, ut quae
causam rei de qua quaeritur, reddat, ut dies est latio sim Iis super terram . Similis huic O illa est apud Ouneum, si es est soliciti plena timoris amor. rascit enim amor, Scausa plerunque est , ut quis nimis folicite , anxiae; alteri timeat.
Insummam Istas quindecim species sinitionis Trapedi ctius ad quatuor genera reducit, ad finitionem substantialem, descriptionem, partitionem,&per diuisionem. caetera enim genera finiendi aut leuiora lunt, quam ut finitiones appellari debeant: aut ad haec quatuor tacite reducuntur. Cui , os haec est. Hanc hominis finitionem Aristo. refellit ij. can. j lib. Topicorum. Est enim Topicum elementum. finitionem esse euertendam, si in ea proprium ponatur. Cuius rario est, quia proprio sublato, oratio quae restat plena est finitio,quocirca fatendum est sinitionem hominis hic adductam , non esse plene philosophicam. Quam ea autem. De hac specie disserit Aristo. toto libro quinto Topicorum. Tyrannus autem. Drannus olim honoris uocabulum erat, nam Tyrannum dominum ac sortem
uocabant. Vnde est illud, Tars
236쪽
DE DEFIN. ET DIVI s. Pars mihi pacis erit dextram tetigisse tyranni.
Sed postquam ut,& libidine dominari coeperunt, in inuidia
nidem, principatum utrunquc esse arbitrabatur, sed inter eos multum putabat interesse. illum enim qui uolentibus, di non repugnantibus hominibus,ac secundum leges ciuitatum imperat principatum, regnum putabat, qui uero inuitis & non secundum leges,ad principium uoluntatem ageretur tyrannidem. Quibus uerbis Xenophon indicat, regem esse, qui uolentibus hominibus,& secundum leges ciuitatis imperat, tyrannu aut qui inviti, & contra leges. Septima est Issaec sorma finitionis est finitio καταχε κύr, hoc est,abusive, omnis enim sinitio debet constare ex notioribus, & prioribus, ut Aristoteles tertio capite sexti libri Topicorum docet. at omnis metaphora est obscura, eodem tecte, secundo capite sexti libri Topicorum. Item caput Vt enim ilκ ολιψ, hoc est, arx propugnaculum est sortissimuciuitatis: sic caput nobilissima pars hominis. Lex es I mens. Nam ut Aristo.j. rhetoricorum, si Dic poUtc. mTlipsaevi coeoAga c. In legibus salus ciuitatis posita est.& quemadmodum corpus hominis maxime mente & animo continetur et ita ciuitas legibus .
Ex quod constet, & a quibus sumaturea definitio, quae substantialis dicitur. SANn definitio illa, qua philoisophis magis peculiaris est, cum ex genere, O disserentiis constituatur praecipue, interim tamensumitur aut a materia , aut
237쪽
TRACTAT vs v III. Tro, a specie ,siue forma, aut a subiecto , aut a fine. materia qnidem, ut sectatuam definias ex are, uel alia qualibet materia, qua hujus uel illius rei reserat semulachrum. Orforma ,sue Decie, ut si quis definiat iram, quod est ulcis endi cupiditas, quae eadem a materra definitur esse , ebullitio sanguinis circa cor . stibi cto, ut cum dicit quispiam, Astrologia est ars, quae circa coelestia corpora uersatur. fine uero, ut quem consequitur, ut medicina est ars in humano corporesanitatis effectrix.Sane gestatio. Finitio exacta & philosophica, praecipue inquit,genere & disserentia constat. Nam cum penuria uerarum differentiarum laboremus,interdum proprijs uel acci dentibus utimur. Interim tamen. Varius hic finiendi modus est ap ud Aristotelem, primo capite primi libri, de animarnec tamen ea sinitio quae per formam latum, ut ea quae per materiam tantum assignatur, plena cst, sed ea quae ex materia & forma simul componitur. author Aristoteles loco citato. Caeterum subdifficilis hoc loco emergit quaestio, si eiusdem rei uarius est finiendi modus, ergo eiusdem rei plures erunt finitiones. quod tamen feri non posse Aristoteles tertio cap.vj.libri Topicorum hac ratione docet. finitio explicat rei essentiam, unius autem rei una est essentia, ergo unius rei una est finitio. nodus hic satis implicatus sic dissolui potest, eiusdem rei plures possunt esse finitiones eaedem & recurrentes inter se,diuersae autem & non co sentientes minime.
De uirtute definitionis, tum & de
eius uitiis. ANTE Omnia autem, O quae sit uirtus definiti nis dicendum. Sane haec est, ut definitio suo ex altera
parte definito res*ondeat. Hanc nodo hus Agricola legem
238쪽
Iegem defixitionis uocat, eamq; huiusmodi esse dicit, ut neqae plura complectatur, quam ipsum definitum, noque paliciora , sed de quocunque unum Acitur, O ait rum dicatur. Huic porro aliam idem auiungit, ut quid sit res, hoc est ,substantiam rei explicet.Traeter has d inde duas,tertiam quoque adiicit, ut fit aperta , hoc es, nae e ambignis nominetbns, neque olscuris, aut ex longinquo translatis constet. Sunt O a Ie ad hanc rem ab eodem po ita leges,quas hic breuitatis sudio praeter eo. Ex praedictis igitur,o quae sint uitia de itionis, facile est intellegere.Sunt auicni duo pracipua, primum, ne quid ab det: alterum,ne quid deficiat. Et dictionis quidem abundantia,rei facit defectu medesectiis vero dictionum,abundantiam rei. Atque ex utroque minus apta definitio est. Sed haec nunc exemplis Ostendamus. Ter abundantiam igitur definitio fit, si hominem ita defintas, Homo est substantia animata sensibilis , Est haec quidem
definitio, declaratio quaedam hominis. Nam haec omnia, homs est. Verum se conuertas, non respondebit. Ter defectum uero, ut si quis definiat cupiditatem hoc moudo,cupiditas est aliena appetendi des serium. Sed ne haec quidem ex aequo respondent rei definitae, propterea quδd minus comprehensum ea est,quam res nominis postulabat. Nam nonsola cupiditas auaritia est,imo praeter auaritiam, quae habendi proprie cupiditas dicitur , est insuper tum dominandi, tum ulciscendi cupiditas Totest O tertium his duobus uitium adiici , quoties
scilicet falsum quippiam definitio dicit, hoc pacto, Sapientia est pecuniae quaerenda diligentia. Verum de desitione hactenus.
239쪽
TRACTAT vs v III. IEIANTE OMNIA.) Docet certas leges & virtutes bonae sinitionis. Sane haec. Haec igitur oratio,animal bipes implume, non est hominis sinitio,quia cum eo non conuertitur. Huic porro. Haec igitur oratio,animal habens caput ad sydera erectum non est hominis finitio, quia non explicat quid sit homo. Pr Neriam. Male igitur quispiam hominem sic sniret,arbor euersa, quia confiat metaphora quae obscura est. Et dictis i m. Verba haec Trape hun iij, sunt satis inuoluta, quorum hic est sensus,finitio in qua quidpiam defideratur, latius patet quam finitum, & sic defectus dictionum, quibus opus est in finitione,facit abundantiam rei, scilicet ipsius finitionis, quae pluribus quam finitum couenit. Id hoc exemplo declaro, si quis finiat equum animal quadrupes,finitio propter defectum dietionum pluribus quam finitum conuenit. si autem aliquid abundauerit in finitione,contrarium eueniet, scilicet definitum de pluribus dici, quam ipsam finitionem. t si quis sic finiat hominem, animal rationale medicum,homo dicitur de omnibus hominibus non tamen animal rationale medicum. haec est eoruperplexorum uerborum dilucida explicatio.
De diuisione. REsTAT hinc tertum philosephiae instrumentum,quod quidem est diuisio,quae quem habeat usum ad disciplinas comparsi das,hinc quoque nosse licebit,quod
me hac quemadmodum definitio quidem fieri debeat, haud plane intelligi possit. Qiippe per quam ea,quae ad
definitionem sumuntur, ex ordine prius colliguntur. id
quod facile liquebit, si exempli causa,vcme ipsumsusceperis definiendum. 'am primo huius genus uox sim,
tur,dernde uocem ipsam diuido,in vocem significatiua,
O non significativam. Desinitio igitur, Teo me quod essum segnificatiuae quae oratio quia nomini nondu aequatur,rursus diuido significatiuam uocem in eam, quae s
240쪽
cundum placitum significativa est,hoc est, ex hominum limossitione,ct eam quae naturaliter signiscat Itaque orationi addo secundum placitum, sitq; definitio nominis hoc modo, vomen est uox significativa secundum placitum. Verum quia nec sic definitio definito ex aequo conuenit,idcirco id quod est significare secunduplacitum,deinde divido,ac dico, cum secundum placitum significantium,aliae quidem cum tempore, aliae urara sine tempore significant. Sed quid ne sic quidem pera secta nominis definitio haberetur, rursus aliam aggredior diuisionem,nempe eius quod est significare sine tempore. 23 am huius aliud quidem est, cuius partes extri significant:aliud uero,cujus partes extra non significat. Itaque nominis definitionem ladem hoc modo compleo ac dico. lamen est uox significativa secundum plac, tum,sine tempore,cuius nulla pars extra significativa est. Sed nunc quid sit Auso, di quot liciter dicatur, dicendum hinc est.
REsTAT HrNC. ) Finitionem esse inuestigandam ex diuisione. Aristoteles.xiiii. capite. i. libri Posteriorum docet. Quod siue hac.) diuidere enim nihil aliud est quam ex genere per differentias diuiso in species descedere, uide Rodolphum Agricolam septimo capite primi libri . Qui pe. ) Docet exemplo finitionem per diuisonem esse inquirendam.
De diuisione quid sit,& quot modis dicatur. Divisio igitur c ut in uviuersum dicamus est communioris in minus communia diductio. Semper enim q uod diuiditur,communius ijs est, per quae diuisio fit, per hoc latius patet. Fit autem multis modis. Si quidem alia est diuiso generis in jecies alia cum totum ueluti in partes secatur,quamproinde quidem partiti