장음표시 사용
261쪽
tem utrum animal de concha praedicetur Tertius proinde restat inueniendus,qui illos duos connectat, atque id quod propositum est ta esse confirmet,unde et medium appellatur,et ratio, et argumentu. Hinc iam tertius ille terminus ab altero illorum nomen accipiet,utpote quod ad eum sit aut ut definitio, ut ut definitu,aut ut genus, aut ut tesu,aut ut causa,aut quomodoctique aliter . Ut
sit xempli cause, tertius iste terminus,animalis defini. tio 'uae est substantia animata sensibilis. Tunc sic arguametoi Concha es substatia animata sensbius,igitur cocta est animal, quod nimiruta antea dubitari poterat: cuius dubitationis scrupulus hinc pendere uidetur, quod conchae nec uideant,nec ullum alium sensum habeant, quam cibi et periculi,hoc est ustus et tactus, autoribus Ardotele emunio Ergo qui tertius accessit terminus, et a definitiae alterius e duobus,ueluti it loco aliquo eductus avncscrupula Actulit.factusq; est illius argumen rationis probatio et argumenta, cuius deinde maxima superueniens propositio (quae quide est, De quocunque praedicatur definitio, et definitum omnem tollit dubi tationem , ambiguitatemque etsi forte interim dubitabatur adhuc quaenam sit ipsius definitionis ad definiatum habitudo.
REsr Ar igitur. Postposita diuisione locorum maximarum, redit ad diu ilionem eorum locorum, qui differen tiae maximarum dicti sunt. Qubd hi illii 'iuriores t. b Omnia uim uerl .iliora sunt pauciora, loci qui sunt differentiae maximarum lunt uniuertatiores, ergo sunt pauciores ipsis maximis. Ratio haec est Boetij lib. ii.differentiarum Tonicarum. Locornm.) Haec diuisio locorum est Themistii cuius Boetius refert sententia lib. iii. differentiarum Topicarum Aristo. uero liba. Rhetoricorum locos artificiales, &
262쪽
TRACTAT vs IN. inartificiales parti tu r. Qua partitione Arist.Cice. lib. 1. de Oratore ad PFratre. Quintil. lib.v. imitati sunt. Loci me dij a Themistio costitui facile ad internos reduci possunt, cui sentetior Rodulphux g. cap. r. lib. subscribit. Autoribus Ari, M. etsi n. Gustus & tactus sunt sensus necessaria omni animali:careeri iudetur ornameta queda, autor Aristo. ultimo cap. s. lib. de Anima Plin. in ea re lib.x. cap. xvij. scribit, Ta- eius sensus omnibus est etiam quibus nullus alius. Nam &ostreis & terrestribus uermibus quoq;. Aestimauerim omnibu, lenium & gustatus esse, cur enim alios alia sapores appetunt in quo est praecipua naturae architectio. Hactenus Plinius.
De tribus ocis,qui a substantia dicuntur.
TER MINOR v si porro, qui in quaestione ponatur,
ali Abstatia rei indicat ipsam cosequutursubstatia. Sub tantia rei indicat sue i substatia termitii diem sunt quicunq; in definitione uel sola cosissu ni. Definitio quip
pe est, quae substantia rei monstrat,indicatq;. Sed id tame, se patefaciamus. Age igitur, quaeratur an arbor stoli mal date; bmui madi argumentatis,animal est jubstantia aut malasensibilis arbor aute substantia animata sensibilis non est, non est igitur 'arbor animal. Locus quidem differentia Gaximae definitione. Locus uerbmaxima, icunque definitio no conuenit, nec definitu.
Praeterea aut quoties si descriptione argumentum ducitur, Locus d substantia dici potest. Nam ut definitio substantiam rei monstrat per genus di disserentias, ita descriptio eiusdem intelligentiam claudit quibusdam
accidentibus,rina proprietate,quae rei conueniat escietibus,uel substantialibuae disserent praeter conueniens genus aggregatis.quod quidem tum maxime contingit.
263쪽
c lm prima genera describuntur. Huius tale sit exemplum. Albedo nullus subiacet accidentibus,ergo albe do substantia non est. Etenimsubstantia est, quae omnibus
subiacet accidentibus. Locus quidem disserentia maximae, a descriptione. Locus uero maxima , Cuicunque non couenit descriptis,nec descriptum. Praeter hos duos ἀ substantia locos,te ratus est,quid nominis interpretatione dicitur,quem Marc.Cicero NotatIonem, Aristoteles Ombolum uocat,illis haud multum absimilis. D. quidem interpretatio nominis, eius reique nomine ipso
segnificatur,quaedam quas de natio est. Ab hac argumentum ducitur,si quaeratur,orim Philosophiae sudendum sit. d quod probandum talis instituitur Hilogismus.Philosophia amor capientiae est, atqui sapit nitaese ludendum nemo dubitat, Philolophiae igitursudendum est. Locus quidem disserenta maxime et, interpretatione. Locus vero maxima,cui nominis interpretatio convenat, Oissim nomen, cuius interpretatio facta es. Sanil hoc loco rem uti possunt si, qui linguarum imperiti non sunt. Siquide interpretari nihil aliudes, quam liveuam unam per aliam exponere. Fit tamen O in eadem nonnunquam linguaeut locuples dici
tur,qui locis abundat,hoc est praediis O possessionibus.
Cauendum autem ne temere quicquam interpretemur,
quemadmodum ii solent,qui nullius prope unguae satagunt. quo fit,ut iidem dinum lapidem esse interpretentur,quiod pedem sedates poteram, qu)d pedibus quas
tria sit:cum utrunque Graecam origine habeat, id quod Laurentius Valla quoque attestatur. Insper O alia pleraque ad eundem interpretantur modum,ridicule ui
264쪽
delicet magis,quam sies. Neque uero nominis interpretatio ob id dicenda non est,si ad uiuumsquo dicituro noreddiderit,id quod interpretandum proponitur, ut caelum,quod sui Varro interpretaturo quasi caelatum dictum est. ec item resertini non rei cui attribuitur, omni ex parte conueniat,ut Philippus, quod nomen intera pretatur,amator equorum. Quid si non omnibus conueniat, qui hoc nomine uocentur dummodo tamen illi conueniebat,cui primum impositum est,patri fortassis lexandri Magni. Ex quo frustra mihi laborare videntur hi , qui duplicem nominis interpretationem inducunt. Vnam quidem, quae cum interpretato conuertaturealteram ue ro,quae conuertibilis non sit. At nunc illud potius scire debemus,quod per dictos locos uarie amgu mentaripossumus,nunc subi ciendo,nunc praedicando eundem terminum,atque ipsum etiam de aliquo ni cconstruendo,nunc destruendo . Tumo conuerso ordine totidem modis,uerbigratia,a definito,d descripto ab interpretato nomine. simu maximas ipsas toties uariare:id quod quod studiosus huius artis facile ex seipso intelliget ilioqui inutilisprorsus,qui huic studio addicatur. Sed iam ad reliquos huius diuisionis locos traseundum esset, nisi illud succurreret prius admonendit,quod ut d definitione ad definitum, d descriptione ad descriptum, d nominis interpretatione ad interpretatum, firma est O perpetua consequendi ratio, ita O d pro prioMd id cuius est proprium, contra,ut si quid ri bile est,idem homo est. Hinc O equus mansuescere posse probatur,cum animal sit disciplinae capax, iuxta ira lud Horatij,Fingit equum tenera docilem ceruice ma-
265쪽
gister Ire uiam, quam monstrat eques. Locus quidem disserentia maximae d proprio. Locus uero maxima, Sinu propris alicuius rei conuenit,et id cuius est propriά.
T E R M r N o a v M porro. Locorum qui sumuntur a terminis positis in quaestione. alij sumuntur a substantia, alij a concomitantibus substantiam. locus a substantia dicitur, quando sumitur argumentum ab his, quae sunt de substantia rei de qua quaeritur,cuiusmodi est genus, species, disterentia. Finitio autem est tota rei substantia. A concomitanti bita substantia sumitur argumentum, quando ducitur argumentum ab aliquo, quod eius rei de qua quaeritur, comitatur substantiam. Hui tale. Hoc Enthymema sic in syllogismum coniicitur. Omnis substantia accidentibus substat, nulla albedo accidentibus substat, ergo nulla albedo est iubilantia. Ad quodprobandum. Hic locus sic in formam syllogismi reducitur, omni amori sapietiae est studendum, philosophia est amor sapientiae,ergo philosophiae est studendum. Atatune ilia Ab his tribus locis, finitione,defcra ptione, interpretatione nominis quatuor modis argumentari possumus,duobus assirmati de ex parte subieeti & praedicati,& ab iisdem terminis totidem negatriae.
De his locis, qui terminorum sub
stantiam consequuntur. His ita praemonitis, eos iam aggrediamΠr locos, qui terminorum substantiam consequuntur. Horum sane multifaria diuisio est Siquidem plura sit, quae sen-gularibus substantiis adhaerescunt . Ea his igitur alii dtoto dicuntur,alij si partibus,alij ἀ causis, altis ab ess ctibus,sive ut Cicero ait,ab effectis, nonnulli a generatione, corruptione,Walij item ab usibus, quidem
etiam a communiter accidentibus.Sed ex his omnibus primus exponendus uenit,quia toto ASIus est: quod ut
comodius stat , quot modis ipsum totum dicatur, subi
266쪽
. TRACTAT v s. IX. Is scere oportet.Dicitur autem totum d obus modis: aut
enim ut genus,quod et totum uniuersale dicitur,aut ut iis,quod ex partibus integraturi toto igitur, quod Oxenus est,argumentum ducitur,ut si quaeratur. An iustitia sit bona, iatq; ollogismus hoc modo,omnis uirtus est bona, iusitia autem uirtus est , iustitia igitur bona
est. Locus quidem differentia maximae,a toto,hoc est, dgenere. Locus uerb maxima, Quae generi adsunt,di species. Rincussit quaestio,an humanae res prudentia regantur Dicimus ergo sic,Mundus prouidentia regitur , lasa
manae autem res mundi partes sunt, humanae igitur res prouidentia reguntur. Locus quidem differentia maximae,d toto,id est,ab integro,qisod partibus constat. Locus uer) maxima.quod toti conlienit Opartibus.Torro ut d toto,tum hoc:tum illa argumenta ducuntur,ita
in contra ab utrius iue partibus duci possunt. Itaq; a partibus totius,quod genus est , argumentum ducitur, ut si quaeratur, An uirtus sit mentis bene compositae habitus, ct fiat sillogismus hoc pacto, Iustitia somtitudo,temperantia,atque prudentia ,habitus sunt mentis bene compositae, O haec quatuor uni uirtuti uelut generisubjciuntur, uirtus igitur mentis bene copositae habitur est. Locus quidem disserentia maximae, d partibus totius siue generis.locus uer) maxima, Quod ptigulis ines partibus,id toti inesse necesse est. spartibus autem, quae integri partes esse dicuntur,argumenitim ducithr, ut si hac quaestio, E ne Rhetorica' utilis 3 Dicimus hoc modo , Inuentio utilis est O dispositio, clocutio , memoria , item O pronuntiatio, ct haec quinquem etorice partes sunt, ut ex quibat ipsa integratur,
267쪽
Rhetorica igitur utilis es.Tum uer) ct per destructifinem argumeratio procedit,ut si quaerat quispiam, num hic,quem seruum esse constiterit,uber sit. Hunc si quis non esse liberum monstrare uelit ast dicet. Si neq; cesu, neque uindicta, neq; testameto liber factus est, liber noest. At nulla eam parte liber factus est, non est igitur liber. Locus quidem in disserentia maxime a partibus, suerat Ciceroni placeto a partium enumeratione. L cus uero maxima,Si omnes partes a re qualibet abiumctae fuerint,ct totum necessario abiungetur.
His ita praemonitis. Explicat hoc capite locos quotadam, qui substantiam eius rei de qua quaeritur, consequuntur. A toto igitur. A toto uniuersali affirmativae colligimus, quando ipsum totum cum nota uniuersali lumitur, ut Tr ianus omnibus uirtutibus praeditus fuit, ergo etiam iustitia. Q reneria Quae generi insunt, etiam alicui sormarum conueniunt. Videndus est Aristo t. a. capite. r. lib. Topi
De aliis quibusdam modis totius. S v N et praeteria ab his duobus modis alij modi i lius. A amq; O totum dicitur in quantitatrio totum in modo,o totum in tempore,ct totum in loco. Quorutamen duos polierioressub toto in quantitate comprehendere plane licet )orum uerb partes sunt, quae sub ipses particularitersumuntur. Totum ergo in quantitate est,cum uniuersaliter quicquam dicitur,ut est omne anima cuius partes Ant homo, leo, bos, ct aliud quodvis animal.Totum in modo dicitur,cum simpliciter aliquid
proponitur,ut homo,aut ambulat. Pars uer) in modo est, quoties idem cum adiectione aliqua proponitur , ut homo literatus, aut ambulat pedetentim .ETotum in
268쪽
TRACTAT vs v III. I sctempore est,ut cum dicimus semper,cuius partes sunt, nunc )odie,aliquando.Totum in loco, ut cum dicimus, ubique,cuius partessiunt,hic alicubi, me. At horum omnium nunc exempla subjciantur. Igitur d toto ad partem secundum quantitatem exemplum sit. Si in omnibus es uerus uates Apollo, O in hoc uerus esse perhibetur,quod dixit. Aio te Aeacida Romanos vincereposet, toto autem ad partem secundum tempus, ut si Deus semper es, nunc est. RurAsd toto adpartem secundum locum,ut si ubique Deus es, hic est. Caeteruis his haud quaquam id consequens est,s dpa rae ad totum argumentum ducitur, nisi per negationem siue d fructionem,ut non est hic,ergo nec ubique est. At uerδd parte secundum modum utique recte argumentatio procedit,licet non contra: ut, si quoquo modo mouetur Deus, ct impliciter mouetur:irascitur autem Deus,ergo mouetur: si quis pedetentim ambulat, simpliciter ambulat. Talibus fere exemplis tum hic , tum alibi per hunc tractatum i cui id magis libeat , uti omnino potest,ut d toto uniuersalidue d genere ad species ,siue D rtes: per destructionem quidem,ut si non est animal,
quod eminus uidetur,ergo nec homo est,nec equus: per costructione uer),ut homo est,aut equus, ergo animal.
Sic re d toto,quod partibus integratur, ad ipsas partes per constructionem quidem, ut domus est , ergo tectum est,ct parietes, di fundamentum. Per destructionem ueri,uis non est paries,aut tectum,aut fundamentum
SuNT praeterea. Totum in quantitate hoc loco dicitur quilibet terminus communis cum nota uniuersali sumptus.
269쪽
DE LOCIs DIALEC T. Plus.Totum uero uniuersale est terminus communis sine nota uniuersali sumptus, ut iustitia est totum uniuersale, omnis iustitia est totum in quantitate Ab utroque termino
eodem modo argumentamur. Ceterami in bis. A parte in loco ad totum ualidum est argumentum negative tantum, ut in coelo non sunt nota, ergo nec ubique.
De locis qui a causis dicuntur. A c A v s i s loci dicuntur, uel ab efiiciente, ueld materiali et a formali, uel d finali. Tot enim modis causa dicitur.Et e siciens quidem causa est , quae principium motus praestat,ut aliquἰ stat. Materia, quae fommas rerum subiecta suscipit. Forma clitem, quae cujuslibet rei species est di ratIo. Finis uero, cuius gratia alia
quid sit. sectus porro,qui has sequitur. . Zb Usciente
igitur causa argumentum ducitur, ut si quis iustitiam naturalem esse ostendere uoluerit, O dicat hoc modo, congregatio hominum naturalis es homo quippe naturaliter ciuile animal est. Iustitiam uero hominum ficit congregatio:Iustitia igitur naturalis est. Locus quidem dis erentia maximae si causa essiciente. Locus uero ma- Tma. Quorum efficiens causa naturalis est psa quoque naturalia sunt. materiali uero, ut se quis Mauros non habere arma contendat , idcirco quod serrum eis dest. Vel hoc modo,Ferrum lion est,igitur gladius non est. Locus quidem dissere itia maximae d causa materiali. Locus uero maxima.Si non est causa materialis,neq;
ipsa,quae ex ea conficiuntur,esse possunt. formali autem: ut se quis probet Dadalum non potuisse uolare,quoniam nullas naturali forma pennas habuisset. Locus quidem differetia maximae d causa formali. Locus uero maxima,Tantum liliumquodque potest, quantu forma
270쪽
TRACTAT vs I x. IJ Teius naturalis permittit. A fine, siue a causa finali amgumentum ducitur: ut sit propositim, an iustitia bonast, fiatq; hoc modo argumentum. Si beatum esse bonum est, ct iustitia bona est. Hic est enim iusitiae sinis, ut squis secundum iussitiam uiuat ad beatitudinem perducatur. Locus quidem disserentia maximae a fine, siue a causa finali. Locus uero maxima,Cuius finis bonus est, ipsum quoque bonimi est.
A CAvsis. Causa dicitur in uniuersum, ad cuius esse aliud sequitur. Causarum tractatio frequens est, &apud Dialecticos & physicos . Causae pertinent ad philosophum naturalem, quatenus principia quaedam sunt, &ad motu reducuntur. Ad dialecticu uero quatenus uel per eas suit, vel demonstrat ab eis argumenta ducuntur. Ci I. erre ratio hontinum naturalis est. Hic locus sic ad syllogisnium reducitur. omnis congregatio hominu est naturalis, iustitia orta est ex congregatione ergo iustitia est naturalis. Tantum unum quodque potesp. A causa sormali metimur uni auscuiusque rei virtutem , ergo si forma non adfuerit, quae requiritur ad talem operationem, & operatio aberit, ut calor est quaedam forma accidentalis mediante qua ignis calefacit, ergo si haec cesset etiam cessabit calor.
De locis, qui ab effectibus dicuntur ,& item
a generatione & corruptione. A a ejectibus quoque harum argumenta ducuntur.
Verum ad hoc ipsum scire oportet, duplicem esse cuiuslibet essectus causam necessariam, ut sine qua efectus esse non potesi: ira fuscientem, quae certe huiusmodi est,ut si ad sit, impos ile sit esectum non esse. Ita i abefectu ad causam necessariam ita argumentari possumus per constructionem, Gladius est, ergo ferrum est rin domus est , ergo intritum est, lapides, ligna.