장음표시 사용
271쪽
Locus q.d.max.ab escctu ad causam necessariam, Lotue. ma. 'osto essectu, poxitur in eius necesseria causa. Rursus ab essectu ad causam sufficientem per defru-ectionem potius, quam per constri estonem, nando cc fruendo argumentationem nonsemper euenit,quod inferre uolumus. Vnde non rcflesiquItur, Hic interbi, ergo iugulatus est. Siquidem id euenire posset alio quonis casu,aut letali morbo correpto alicuj.Destruendo tamen ratum est quod insertur, ut,non interist,ergo iugulatus non es.Item,lumen solis non est, ergo eius lux notat,Tropteria scire debemus, quod ex ipsis causis latior patet argumentandi campus, autore Hegio. Itaque abesciente quidem causa arguere possumus statuam commendabilem esse, quia Phidias eam fecerit, aut Tomcletus,aut Praxiteles. Hinc illud Ouidi , Materiam superabat opus. A materia uero res pretiosis aut utiles esse,quippe quod tela strica pretio orsit lanea,et ianea item linea. Et iuxta Horatii sententiam, Vivus argentum est auro. Hinc etiam scientia de anima honorabilior ab Aristotele dicta es caetera quavis de natura parte. . a forma autem res extare,ct item dignas,et minus dignas ese, ut hominem, quod rationale animal sit, dogniorem Polibet animali. A fine, res bonas siue utiles, ut exempli cavsa,liberales artes, q&od bor os in utiles habeant fines. Caeterum qui ab ejectibus dictus es t cvs,hunc Boetius eundem esse dicit cum loco a genera, tioniblis. Sed nos eos seiunximus,quodgeneratio uidelicet non sit, quae ad causis ipsas sequatur, cuiusmodi ta men effectus definitur: sed quae potius uia quaedam fit ad issectus producendos et quemadmota n corruptio ad
272쪽
eorum destionem. Atqui horum speculatio alium possutit locum. generaticne igitur , araeumcntum taciti' hoc modo tuefactio ad uirtutem bona est glim uim
generatio bona est psum quoque bonum est. A csrruptione uero,ut desuefactio a uitio bona est Titur uitium
max. Cuius corruptio hcna est, ipsum quod corri in ratur, fine quod corruptim est, malum cst. Sane sciendi , quod quoties ab hoc loco argumcntamur . praedicatum consequentis contrarium, seu oppositum cse delet praedicato antecedentis. uod tamen non ita euenit in loco a generatione,ob eam fortassis causam , Ecd per hanc aliquid acquiratur, per illam autem deperdatur acquia stum. Etenim ut generatio,rei productio est: ita corruptio,ciusdem abolitio.
A s quam hoc loco Caesarius prono nit , est apud Aristo. iii. cap ij.lib. Auscultatoriorum. F st autem cauta necessaria Dei, ut loquitur Aristo .actu , ouam necessario sequitur effectus , ut ex arbore bona hectsi s rente, necessario bonus senuitur fructus. Alia est causa sufficiens non tamen necessaria quae impellit, S ad iii Patad effectum conse litendum , ut colloquium respectu amoris . Hic terat. Sic iugulare, est causa sufficiens interiri non tamen necessaria. Atqui hirum. In his duobiis locis a peneratione, I corruptione argumerationes componuntur praedicatis eliariatis secundum has uoces bonum, & mali . A generatione sic,generatio domus bona est, ergo domus est bona . Generatio Catili'ae pernicio o suit, ergo Cati lina perniciosus. At in loco a corruptim ne diuersum se: mitur praedicatum in antecedente , & consequente. ut domicilia latronii tanditiis quertere bonii est,ergo ipsi domicilia mala sunt. Arist. in Topicis saepe hos locos inculcar.
273쪽
De locis, qui ab usibus & communiter
accidentibus dicuntur. Vs v M defiuiunt rei cuiusique operationem, at munus proprie. QuandoquIdem multarum rerum usus aliquis esse probatur, quarum tamen nulla est operatio,ut, librorum quidem est aliquis,nulla autem operatio: agri item, glad3.Itaque restius definitur,cuiuA; rei functio. In quibusdam tamen conincidunt usus o operatio, ut uiso oculi, usus eius est, functio O ver ito pariter. Sed et illud hic cauendum moneo,ne abusum pro usus usurpemus: ut hi faciunt, qui ita argumentantur. Interscere hominem malum est, igitur gladius malus est,quando certe in hoc non usus gladis est ,sed ab sus. Quippe ad propulsandam potius muriam, non ad
inserendam gladius factus est. Vnde illud Diui pauli ad Asma. cap.xiij. Non frustra gladium gestat is, qui in republica potesate fungitur. Dei enim minister est uindex ad iram et,qui male agit. Ab usibus igitur, siue ab usu argumentum ducitur,sita argumentetur quis iam
Equ:tare bonum est, igitur equus bonus est. Locus quidem disserentia maxime ab usibus , sue ab usu. Locus
uel o maxima, Cuius usus bonus est, ipsum quoque bonuest. Communiter accidentia, ut hoc loco accipiuntur,
sunt quasse comitantur, idq; uelsemper, uelplurima. Ab his igitur argumenta ducuntur, quoties ea sumuntur accidentia,quae relinquere subiectum, uel non posessent, uel non sent: ut si quis hoc modo dicat, Sapien tem non poenitet, poenitentia enim malum factum si quitur. OIod quia in sapientem non cadit, ne poenitentia quidem. Loc.q. m.a communiter accidentibus. Locus uero
274쪽
uero maxima,cui non inest aliquid,ei nec illud qucd i lius ei, consequens,inese potestit Arsus di hoc modo se
cundum affirmationem, Pluit, ergo uapores in sublime leuatis utit. Unde nec illud iam praetereundum est,quod aliquoties Vrsae naturaliter priora sunt, tu propestione tamen sunt consequentia, ut Peperit, igitur cum viro concubuit. Quocirca non rcfle ita proportitur, Inimicitiae sunt, igitur bellum est. Sed e contrario potius, Bellum es , igitur inimicitia sunt . Ivam ut ludum plerunque comitatur certamen O ira, ita ex ira inimicitiae sepe oriuntur , ct ex his funebre bellum. id quod ab Horatio elegantissime adnotatum est tertia ad Mecoenatem epistola: Ludus enim genuit trepidum certamen O iram e Ira truces inimicitias, O funebre bellum. Aliquoties uero, qua naturaliter antecedunt, ea coe in propositione priora sunt, ut arrogans est, ergo
odiosus est. Ex arrogantia.mqui H; sit odiosus,Tale est et illud,quod Anselmus inter medii ordinis theologos,snis iudicio fallor collocandus, in libro de casu diaboli adnotauit his uerbis , Aliud est, inquit, rem aliquam causam esse alterius rei: aliud positionem rei causam esse, ut aliud sequatur. Nam cum incendium non sit causa
ignis, sed ignis e diuerso incendij : postio tamen incendii causa es , ut ignem esse sequatur.
v s v M definiunt. , ut inter locos numeratur, nihil aliud est, quam actus ipse utendi, siue operatio siue sun-etio uocetur. Sedet illi . Ducitur argumentu ab usu,quando ab ipsa rei bonitate uel malitia colligimus. Na ex hoe sumitur maxima per contrarium, cuius usus malus est,
iptim malum est cuius usus bonus est ipsum bovum
275쪽
DE LOCIs D l o E C T. est. Commis uter .rech euita. Haec sci. it quae cc επιTοπολυ, hoc est frequenter eueniunt, ut comptus e it, ergo amarum. philosophus et t. ergo suum negotium agit, & hominum conspectum fugit. Rursus er hoc modo. Elt enim pluvia uapor callidus, sumosus eleuatus,a corporibus humidis per calorem tulis, usque ad mediam aeris regionem, a cuius frigore conden latur, & in nubem conuertitur, quae nubes rursus in aquam dissoluitur .
De locis qui extrinsecus sumuntur qui " sunt. Expositis locis, qui ab ipsis terminis in quaestione postis sumuntur, recta ut dehicc expones ii, qui licet extrinsecus seu tior metita taliaeu quaestionibus impapediatalit.Hi uero sunt, a rei iudicio siue ab autoritate, a si ullus,a partibus,a proportioue maiore,a minoare,ab oppo itis,a re uecla litibus M transumptione, atransmutata propori one.
Ex alitu locis. Extrinseci loci dicuntur, quando sumitur argumentum ab his, quae sunt omnino selorata, a subitantia ter de qua quaeritur, ut liberalitas et uirtus, erilo non est vitium .
De loco ab authoritate, siue arei iudicio. Lo et v s qui rei iudicium tenet , e ab autoritate dicitur, huiusmodi ab est, ut si dicamus id esse, quod uel
omnes iudicavi, uel plu. hi uel Apiciales, uel in ren quaque artium penitus eruditi. Huius exemplum est, praeter firmet mentum eqse planetarum orbes septem:
quoniam id ita astrologi docti silmi, re in astrologia sa
pientes, penitusq; eruditi iudicarint. Locus quide disferentia maximae, ab authoritate, siue a rei iudicio. Locus uer) maxima, Quod omnibus uel pluribus, uel , - AH n-
276쪽
sapietitibus hominibus uidetur, ei contradicere non oportet. Huic O illa astipulatur maxima, Unicuiq; tu sua arte perito credendum est. Sane hic locus es per alias quoque complures dissiplinas usum suum praestat, in duabus tamen id praecipue spectatur obseruaturqVna quidem, quae ueluti caeterarum artium fundamentum quoddam es , ac per hoc omnium infima, quippe
literas docens , unde di nomen habet, a Graecis di aeta-μaeti v dista: altera uerb, quae quoniam circa diuinos
uersatur sermonesTheologiae nome illis ab accepit. Hine etiam disciplinario omnium suprema existit, cra tamquam aliarum regina haberi debet. Verum ut illius autoritas in primis apud poetas est atque hi oricos, caeterosq; idoneos, atque probatos scriptores: ita huius auatoritas ex nouo ct ueteri testamento petenda est. Pomro cum duplex sit autoritas,humana atque diuinae scire debemus, quod humana plerunque uacillat, diuina semper firma manet. Humanae igitur contrauenire interdum licet, diutine nunquami illa sepe rationibus
fulcitur , tac rationibus nullis indiget,sibi suscientissima. Ergo rum inhumanis disciplinis aliquis insituendus est, is (ut bturelij Augustini uerbis
in sentetitia utar duplici uia ducitur , autoritate, in ratione. Et tempore quidem autoritas, naturauero ratio prior est. Itaque quamuis imperitis adhuc autoritas uideatur esse accommodatior soportet Gnim,ut Aristoteles ait, addi sentem credereo ratio tamen apertior est eruditis. Iuthoritas igitur imperitis adhuc,ianuam quodammodo aperit doStrinarum,oe discentem ducit. natio autem eundem iam eruditis pres
277쪽
fis uestigi, haerere facit omnia intromissa luce com
L o et v s qui. Locus ab authoritate illis maxime nititur , quae in finitione probabili explicantur: est enim probabile , ut Aristoteles primo capite primi libri Topicorum sinit, quod uel omnibus, uel pluribus, uel sapientibus,&his uel omnibus, uel pluribus, uel maxime notis uidetur.
Vna quis ni Grammatica minimum ratione plurimit usu, tota authoritate constat. I iro Humana authoritas est, cuius prima origo a nobis est, ut syngraphum instrumen. tum: diuina quae uel Dei uel numinis uoce profertur. uidendus est Cicero, initio partitionum oratoriarum,& Rodolphurum agricola uicesimo tertio capite primi libri. Altera hero. Plut ualet authoritas in sacrosancta theologia, quam ratio, quia circa arduas res, & a sensibus remotas uersa tur, in qu bus ratio humana nutat.
De locis a similibus, & a partibus . . SIMILI A sunt,quibus eadem q alitas inesse perstititur. Vnde similitudo definitur, rerum dissent eadem qualitas. Atqui simile, ut hic accipi uidetur,sulit qui ita definiant: Simile est, quod eandem cum antem sitae ueritatis probabilitatem habet similibus erago, siue a simili, hoc paclo argumentum ducitur, ut se dubitetur,an homini proprium sit bipedem esse, id ita probamus,Simeliter inest equo quadrupedem esse, ut homini bipedem: at non est equo quadrupedem esse proprium,igitur nec homini esse bipedem.Locus quide differentia maximae a sim libus.Locus uero maxima , De
similibus idem est iudicium. Sane hoc loco usus est diuus Paulus,Si c hristus inquit mortus resurrexit, O nos
mortui resurgemus. Unde errare conuincuntur , qui
hunc locum uno pede claudicare dicunt: quod ut aiat
278쪽
pallat plerunque adducta similitudo. Verum id quotie, accidit, non iam a similitudine,sed potius a disymilitudine erroris sui causam tabet. Quapropter Quintili
nus huic praecipue loco indicium adhibendum monet
Solent enim uti,nos fallere plerunque similitudinum stactes,ideoq; adhibendum est his iudicium. Huic loco haud dissimilis est locus, qui a paribus dicitur. Sunt a tem petria, qtue eiusdem sunt qua sititatis: O paritas ipsa quantitatis ueluti similitudo quaedam est. Ab hoc a Umentum fit, si ita proponatur,Si cui in assimo est Demsthenem laudare, cur non ' I ullium laudabit, cum
a ter a teri parsit e mempe quantus in
dendi arte unus, tantus atteriLocus qbtilem Usserentia maximae, a paribus. Locus uero maxima, Partum idem est iudicium.
Si Miti A sunt. Vt Cornus & Aethiops dicuntur si
milia, quia eis eadem qualitas secundum speciem inest. Vinsteritim. Omnium locoru e quibus argumenta ducuntur, nulli minus est uirium quam loco a limiinparum contra renitentem ualet aduersarium plurimu ad illii Itrandam orationem, ut apud QuintiIianum, quemadmodum valcula oris an ulli, sparsam humoris copiam respuunt, leniim aute in stillantibus replentur: ita tenera puerorum ingenia pro modo uirium suaru docenda sunt, insuper in loco a simili hoc obseruandum est. sit esse similia in uno tantu consentire, uon autem in omnibus. Vt quemadmodum oculus in corpore,ita mens in anima: in eo est similitudo, quia ut oculus est ornamentum corporis , ita mens animar : liquis autem ita ratiocinaretur, ut oculus in corpore , ita mens in anima : sed oculus est corporeus, ergo mens est corporea. fallaci uteretur conclusione: quia in eo no consistit similitudo. Hanc rem totam paucis uerbis Cicero in praeceptis herennianis libro quarto expressit: non enim
279쪽
D E LOCIS DIALEC T. res tota toti rei necesse est similis sit ad ipsum, ad quod cofertur, similitudinem habeat oporteat. Si cui in animo. De comparatione Demosthenis & Ciceronis uidendus est Plutarchus.
De loco a proportione. CONFINis porro duobus illis quodammodo est, qui a proportione locus dicitur. 2vam ut similitudineres rei comparatur fecundum qualitatem , di paritate fecundum quantitatem: ita proportione habitudo comparatur habitudini. Est enim proportio quaedam habitudinis comparatio. U proportione igitur argumentum
ducitur, ut si quaeratur,an sorte eligendi sent in ciuitatibus magistratus dicimus,minime: quia nec regendis nauibusforte praeficiturgubernator. Locus quide differ
tia mammae,a proportione.Locus uero maxima, Euod
in unaquaque re euenit, id in eius proportionali euen re probabile est. Hoc loco Arsoteles usus est in Ethbeis libro primo,cum ait, Ut oculus in capite ta mens in anima. Sane hic locus accomodari in primis iudicibus potest, necnon di negotiatoribus.Siquidem ut operatio ad operationem,ua merces ad mercedem: O ut meritu ad meritum, ita praemium adpraemium: ct rursius, ut delictum ad delictum, ita poena ad poenam. Haec enim
Co N F t M i s horro. Locus a proportione suntlis est duobus locis superioribus, a pari, & a inniti. est igitur locus, a proportione unius habitudinis ad altera comparatio, hoc loco. Aristoteles. Locus est Apud Aristotele sexto eapite primi libri Ethicorum, huius exempli in superiori capite, a nobis facta est mentio. Suiuidem ut operoto. Huius
280쪽
TRACTAT vs IT. . I et loci plenior explicatio ex libro quinto Ethicorum Aristotelis,cum de iustitia distributiva disputat, repetenda est.
De locis, a maiore, mino re. M ius quod hic dicitur,ct item minus,hoc pasto desiniri possunt: Maius est, quodsua ueritatis maiorem habet probabilitatem: e diuerso minus,quod minus,qliod minorem. A maiore autem argumentum ducitur, set ita Acas: NAn potest: rex arcem, aut urbem expugnare,ergo nec miles.Item,si non licuit Herodi habere uxorem viri alieni,igitur neque fratris. Locus qui, dem dijerentia maximae, a maiore. Locus uero maxies
ma, Si id quod magis uidetur inesse, non inest, nec id quod minus uidetur inesse nerit. A minore uero conuerso modo, ut, se quilebet uelgregarius miles potest expianare aut arcem,aut urbem,ct imperator. Item,Si Scssoni priuatio licuit Calism Gracchum mediocriter Reipublicae statum labefactantem interficere, quanto magis considibus licuit persequi, ac demum ultimo ascere ,=pplicio Catilinam, terras caede, atque incendio uastantemeItem,Sistrae diligunt partus suos, quanam in liberos nostros uti diligentia debemus t Locus quidem ei ferentia maximae,a minore. Locus uero mamma, Si id quod minus uidetur in Giness, id quod magis uidebitur in e nerit. Hos locos Cicero O Quintilianus
uocant a comparatione maiorum O minorum. A comparatione quidem maiorum et ut, Si quis sacrilegium aut peculatum committit, ct furtum committet. A coparatione uero minorumsqui tamen oratoribus magis
quam philoseophus usui est ut,Qui facile palam mentis tur,idem Opeierabit. Maius