장음표시 사용
291쪽
Io appellati sunt) siue de locis sophisticis agamus . uestudiosi adolescentes, si quibus haec nostra lucubratio
uoquo modo profuerit unquam, post artem uel me-iocriter perceptam, ex hoc iam etiam percipere po sint,quaenam sint propria huius artis,quae non sint: tametsi sine his nec ars ipsa satis sibi conitare potest,ut nec Grammatica,quae recte loquendi scientia definitur nisi in hac quoque de Barbarismo atque Soloecismo foedi simis eius artis uitiis cura desumeretur non parua e id& in morum disciplina iam pro comperto omnibus e se potest. Atque adeo haec cura de artium quoque uitiisl rodendis necessaria est: quod uitia latius serpere so- eant suapte natura,& ut supra dic tam est nonnunquam uirtutum species sibi induant,quo citius circumueniant incautos.Hinc rectissime ab eodem Horatio dictum est, In uitium ducit culpae fuga, si caret arte. Sed
iam de Elencho quid primum dicamus , & unde huius tractatus inscriptio.
C AE s A R. t v s in hac praefatione docet rationem, cur post utranque dialecticae partem inuentionem, & iudiciu, nune tradat locos sophisticos ex quibus sallaces conclusiones colliguntur. Caeterum quomani. )Ex hoc loco praecipua ratio sumitur loci superioris . Etsi is qui nouit contexere verum syllogismum, etiam nouit fallacem rectum enim est index sui & obliqui, ut primo de anima Aristo . docet tamen quoniam siepenumero falsum sub ueri specie irrepit, uisum est Caesario etiam post Aristo.eos addere locos, quibus cognitis capti osas conclusiunculas dextre dissoluere possimus . Non enim minus est ingeniosum acute posse ponere quaestionem quam propter diluere. Esse aute quotadam impostores syllogismos, Ari sto.j.cap.j. lib. Elenchorum similitudine eleganti docet. Quemadmodum quidam
homines , a natura formosi sunt, quidam suco se exornat, de ut argentum quoddam est verum quoddam adulteri nucita etiam quidam sunt ueri syllogismi quidam sallaces . Quod
292쪽
TRACTAT us x. I 8 Quod non solum in Dialectica, sed Rhetorica, & aliis artibus usu venit. Unde Aristo ad snem ij. Rhetoricorum locos quosdam tradidit, quibus salsas argumentationes dissoluere possemus. Quarum haec I praecipua intentio. Id ex Platonis sophista perspicuum est. Plato enim postquam sex proposuit sophistae finitiones,eas epilogo perstringens ait. Prima in uestigatio docuit sophistam mercenarium uenatorem iuuenum ac diuitum. Sccunda, Mercatorem circa hnimi doctrinas. Tertia circa haec eadem cauponem. Quarta suorum inuentorem uenditorem. Quinta, circa sermones artificiosum nimium litigatorem. Sexta purgatore animae, extirpantem eas opiniones quae doctrinis impedimento sunt. Septima, accedat sophista est contradictor. Ad ultimum Plato ita colligit. Sophista in omnibus repugnat, ergo sophista in omnibus sapies esse uidetur. Est enim prae
igiator, & verar um rerum imitator. Aristote. uero paucis uerbis multa complexus est. Ait enim . vi v
apparens sapientia sed quae non existit . Et sophista est aucupator pecuniarum ab apparente sapientia, sed quae re- Uera non est. Haec copiosius susiusque ex Platone , & Aristotele commemoraui, ut tyrones sophistae nomen, quod in inuidiam nunc abiit, & cuius toties mentio incurrit, Plane intelligerent. Nonnum' am uirtutum species ibi induant. Est enim quaedam uirtutum, & uitiorum uicinitas,ut Ouidius libro j. de Remedio amoris eleganter docet, Et mala sunt vicina bonis , errore sub illo, Pro uitio uirtus crimina saepe tulit. Quem locum nos etiam in scholiis quae Panegiricum Plinij scripsimus, copiosus enarrauimus .
Qua ratione de sophisticis elenchis inscri
ptio hu us tractatu S. SED antequam reliqua huius tractatus exequa
mur,dicere haud grauabor,cur desophisticis elenchis inscriptus sit, tum qui ab Ari otele nobis resistas est l,
293쪽
ber eiusdem negoti, tum qui nobis iam initituitur tractatur ad illius imitationem : quamuis de locis sphisticis inscriptio a nonnullis facta sit. Exissimat Iacobus Stapuleusis id ab Aristotele factum esse , partim quedhic praecipuus sit sophistarum finis inter quinque, quos illi coniectant,ac sibi proponunt, de quibus mox plura: partim quod huiusmodi hilogi inus, Elenchus inquam
sophicticus ustrumentumst maxime idoneum ad con-t inceadu,hoc est,ad coarguendum coaltercantem. Vnde Oapud Graecos Ag γλοψ nomen quod dicitur, apud Latinos praeter alia argumentum, siue probationem hignificat, ' uerbum s diras, quod arguo significat. Sed cum elenchus dicitur hoc loco pophisticus idcirco additur
ut per sophisticum elenchum eum late ligamus syllogismus dici ullo modo posset,non per quem probatio oesides rei dubiae fiat, cujusmodi certe dialecticus syllogissemus est, sed deceptio.
SED antec iram. Caesaritis obiter explicat tractatus huius inscriptionein aham hoc est argumentum probatio, sallax conclusiuncula.
De ollogismo sophistico quid sit,& quo pacto
a dialectico disserat. E x his iam qua dicta sunt,haud obscurum esse potest, eundem ollogismum esse,qui nunc sophisticus, nuclitigiosus, siue contentio ius dicitur. Eius porro duplex ab .ayistotele definitio traditur. Vna quidem , qua fillogismus esse intelligitur ,sed ex his colligens, quae ui deatur probabilia,tmperitis uidelicet, cum tamen non sint. Altera uero,qua apparet quidem esse syllogismus, attamen non es: tametsi ex probabilibus nunqua corali en
294쪽
ligitur. Unde etiam liquido nunc apparet, b huiusmodi fallogismo dialecticum syllogismum duplici ratione differre Primum, quod hic Dilogimus plane sit: deinde
quod ex probabilibus colligat. Caeterum probabilia ab Aristotele esse de iniuntur, quae uidentur omnibus, aut plurimis: aut sapientibus, ct his quidem vel omnibus, uel plurimis,uel maxime familiaribus di probatis: ut unumquenque amare eum, a quo beneficia acceperit.
Ex his iam. Aristo j. cap.j. lib.Topicorum duplicem syllogi linum sophisticum constituit: alterum qui falsum sumit & bene conludit, ut omnis substantia est animal, omnis homo est substantia, ergo omnis homo est animal et alterum qui uerum assumit & male colligit, ut omnis homo est animal, omnis equus est animal ,ergo omnis equus est homo. Priorem Aristo. putat dignum nomine syllogis mi , posteriorem minime.
De quinque sophistarum finibus, quas
Cubi ergo sopbista omnem neruum,omnemq; conatum eo intendat, ut coaltercantem circunueniat,i
laqueetq; uidendum est, quot o quaerat, qua ipse coniae et, ac si proponat,ut fines initi certaminis: quos ubi
etiam e cistus fuerit ,se iam uictorem aduersus corri-λalitem nimis seuperbe, insolenterq; proclamat atque uociferatur. Sunt uero haec numero quinque, Ledargutio, Falsum, Inopinabile, Soloecismus, ct Nugatio. V autem M largutio , cum vi dijutationis cogitur quillitam aut negare quod antea coiit perat, aut quod prius negauerat rursus concedere. Falyum uero, quod nullam habet ueritatis causam, ac ne apparentem quia dem
295쪽
dem. Inopinabile uero, quod praeter opinionem omnia, O maxime sapientum proponitur, ut matrem odisse filium suum. Tames id de Medea fingunt poetae. Soloracismus est quoties fecundum locutionem cogitur restondens barbarieare.Et si Donato definitur uitium in contextu partium orationis contra regulam artis Grammaticae factum. Videtur tamen hoc loco ct pro barbarismo communiter accipi, qui ab eodem Donato definitur, una orationis pars uitiosa in communi sermone. CDiomede uero, contra Romani sermonis lege , aut scripta, aut pronuntiata uitiosa dictio. Nugatio porro est, cum restondens cogitur idem sepius dicere. Vnde dnonnullis definitur , eiusdem uerbi inutilis repetitio.
CuM-Sophistat qui sueatam quandam speciem sa-ientiae profitebantur, lemper in unum ex his quinque fini
bus colli imabant, & cum unum horum assequuti erant, se aduersarium uicisse existimabant. vi disputationis.) Recte hoe dictum est,nam si respondens ingenii ostentandi gratia, utranque partem The malis propositi defendat & affirmet, quod prius negauerat uel contra , non dicitur impe-gita in metam redargutionis. Falsum uero Hic finis est quado respondens cogitur concedere, id quod omnibus est perspicuum esse falsum, ut uirtus est uitium.Iimp . o. Id quod et,pom p apud graecos est, hoc loco inopinabile dicitur, ut peccata omnia aequalia sunt, omnia mouentur,nihil mouetur. Neratio Haec est eiusdem uerbi ab eadem parte orationis, inutilis repetitio, ut Cato se Uticae interfecit. Nisi idem ornatus causa bis repetatur, ut Caesar Caesar faveas Reip. De hac figura uidendum est initium iiii.libr.ad
296쪽
diuisione. N v N et ad ipsos locos ueniamus, locos dico sophiasticos: hoc enim nomine d Georgio Valla Placentino mihi non absurde appellari uidentur: quippe quod ex his perinde fallaciae et sophistica argumenta ducuntur, atque ex locis dialecticis argumenta O probationes dialesticae. Ab Aristotele tamen mo is dicuntur, nonnunquam etiam loci. Horum autem prima diuisio haec
est,quod alij in diStione positi sunt , alij extra dictione.
In dictione rursus , alius ab aequivocatione , alius ab amphibologia, alius d compositione , alius d diuisone, alius ab accentu , alius d Mura dictioni Extra diectionem item, alius ab accidente,alius ab eo quod est secundum quid ad id quod simpliciter dicitur , alius ab ignorantia elenchi, alius d petitione principii, alius d consequenti , alius ab eo quod est non causam pro causa ponere , alius ab eo quod est plures interrogationes unam facere. Patet igitur huiusmodi siue locos, siue modos in summa esse numero tredecim , ex quibus quidem iudictione sex enumerati sunt, extra dictionem vero septe. Praeterea mendum , quod argumentationes , quae istiusmodistruunturfallaciis , nunc sophismata , nuncμ-ralogismi d Graecis dicuntur , nominibus prosect) accosmodatissimis: quippe quae d uerbis deducuntur , o oosa
tardore Vi π sthodis v, quae uerba apud Latinos intem pretantur imponere, siue decipere. Hinc O impossura , O deceptiones. Adeo enim his cauillationibus araque argutiis decipitur imperitus quispiam , ut credat laese quod non est innou esse quod es. Vnde etia Arb
297쪽
soteles fallacias ipsas ct sophistica argumenta, qu)d
intra colorem tantu sint ueritatis, orichalco recte comparat, auri uidelicet respectu . Nam ut orichalcum imperitis hominibus aurum es e uidetur, ita haec ab imperitis uera argumenta esse creduntur, cum tamen aperitis Da tim falsa esse deprehendantur
Nunc ad ipsos locos i vitamus. Quemad inodum ex locis Dialecticis argumenta eruuntur ad thema propositum probandum uel improbandum: ita ex locis sophisticis argumen ta ducuntur ad fallendum decipiendumq;. Et ut loci Diale- eiici in locos internos,& externos diuiduntur et ita etiam loci sophistici in eos qui in dictione, & eos qui extra dictio nem sunt, liuidutur. Vtriusque membri Caesarius hoc cap. partes enumerat, sequenti capite diuisionem declaraturus.
Vtere sit. Hinc potest colligi descriptio fallaciae, quae est deceptio qua aliquis opinatur id quod est uerum, esse falsum, uel id quod est falsum esse uerum.
Qua ratione ex his locis alii indictione, alii ex tradictionem existere
NEC illud omittendum putauerim , Quanquἀm fortias haud ita magni momenti, cur ex Attis iam locis alii in dictione, al, extra dictionem existere dicantur . Sane in dictione dici ob id uideripossunt qu)d quae ex his locis fallaciae stimuntur, apparentia suae causam habent ex proprietate hue affectione aliqua, quae v cichoc est, dictioni in primis cbuenit. Cuiusmodi sunt, quae iam dictae sunt, aequivocatio , amphibologia,compositio, Auso, accentus, S uocis figuratio. Extradictionem uero, quod ex hissumpta argumenta O c posita fallacia cri talitatis suae causam sumunt uel ex
298쪽
TRACTAT vs X. Is Irebus ipsis quae significantur, uel ex animi intentione, qua sola rerum rationes, O rarum pariter ad se inuracem conssequentias expendit , atque discernit. Vnde inter ipsas quoque sallacias nolinihil discriminis habe tur: quippe quod per fallacias, quae ex dictione prou niunt, accipitur qui stiam potissimum, quoties cu alio quolibet disputat. Per fallacias uero , quae praeter dictionem accidunt, quoties secum dissutat , aut quippiam considerat , pensiculatque attentius.
Nec imamimmium Sophisticus syllogismus dicitur fieri in dictione,quoties causa cur uerus syllogismus esse ui deatur,potissimum ex dictione sumitur, ut is quis ita colligat,omne sanum est animal,omni s urina est sana,ergo omnis urina est animal.Cum dico deceptionem esse in dictione, dictionem tam pro simplici, quam pro composita acci pio.Fallax syllogismus dicitur fieri extra dictionem, quando ratio. causa, cur uerus in speciem appareat non proprie ex dictione, sed ex habitudine rei ad rem sumitur. Quod tamen sine uocibus non fit: ut quidam homo est animal, quidam equus est animal, ergo quidam equus est homo.De loco ex aequi uocatione. Ax quivocatio dicitur, cum dictio siue uox simplex plura significat. Caeterum AEquivoca uox duobus dicitur modis . Aut enim simpliciter talis est, aut Analogic s. Simpliciter quidem, ut canis, quod omnem aeque quadrupedem latrabilem , piscem morinum, O sidus coeleste fignificat. Analogitas autem, lit animalis u men , quod tam uiuitis, quam piumn animal signifcat, sed non ex aequo, Itaque in paralogistros, quorum ex hoc loco argumenta ducuntur,tot modis uaria-
299쪽
ri contingit. Primo, cum id quod in argumentatione sumitur ,simpliciter aequivocum est , ut , Omne rapta diens bonum est, malum autem expediens es, malum igitur bonum est. Expediens hoc loco aequivocum es. Nam ct necessarium, , aliud utile, ct opportunu, expediens dicitur, ct quod per se bonum es. In mino, re igitur propositione pro utili hue necessario assumptus. Fecuniae nanque O mercium abietitiones, O id genus alia, cum persee mala sint , sepenumero tamen utialia sunt di necessaria. In maiore autem eapediens sumptum es , ut per se bonum significans: ac per hoc ex aequivoco paralogismus nomen inuenit. Tali cauilla olim civis ut efit apud Herodotum tar pollo diuinus ualens
credimus, cum Croesum Lydorum regem oraculo consulto induceret , ut C ro Persarum regi bellum indic ret , ita dixit, Perdet Croesus Hubn, transgressus plurima regna Perdo enim significat in defruo, in amitto. Sciendum tamen, quod hic uersus apud Herodotum Graece integer non legitur ,sed apud Suidam mliunde haud dubie repetitus. κ poetae: αλ cdc bes Any etpλην ΚαταλυσH. Quem Cicero secundo de Diuinatio.libro ita uertit, ac Latinum reddidit , Croesus Ha-bn penetrans magnam peruertet opum uim . Secundo
cum id sumitur, quod Analogi s aequiuocum dicitur, ut omne animal est motus sensuumq; per se particeps :quod autem pictum es, animal est: igitur quod picta est ,sensibus O motu participat. Item,omnes gemmae sunt pretios lapilli , at in palmitibus gemmae reperiuntur , testante id Vergilio. Turgent in palmite gemmae: igitur in palmitibus praetiose reperiuntur lapilli. Sunt
300쪽
TRACTAT v s x. Istporro qui praeter duos aequivocationis modos addat ii super O tres alios, nempe ex compositione, O conmgnificatione , ct ex transumptione. Ex compositio
ne quidem , quoties uox siue dictio simplex O in
composita, imum aliquid significat duntaxat, composta autem plura: ut immortale , quod nomen compo
situm significat , id quod potest non mori , O quod
non potess mori: cum tamen simplex mortale id signi cet , quod potest mori. Et consignificatione autem , ut cum sic contexitur sophisma, Quicunquesanabatur,sanus est: aegrotans autem sanabatur , aegrotans igitur sinus est.Participium aegrotans cum alias unum aliquid
significet, ex consignificatione tamen ad diuersa tempora trabitur, nempe ad praesens O praeteritum impe festum . Ex transumptione uero, ut sit quis pratum os habere dicat , quia rideat , hoc est , laetum sit, oeserti- Ie ct pingue. Hinc Vergilius in Bucolicis dixit, Omnia nunc rident , de arboribus O fructibus inibi loquens.
Aequivocatio. Simpliciter aequivocum hoc loco uocat aequi vocum a casti, quod plura habet significata aeque primo,nec unum propter similitudinem alterius, ut canis. Id dicitur aequivocum drooruierar, quod uulgo a consilio aequivocum dicitur,quod plura habet significata, sed unum propter similitudinem alterius, ut homo. Id enim consilio, studio factum esse uidetur , ut unum significatum propter similitudinem alterius significaret. Nec debet quis hanc aequi uoci distinctionem tanquam sophisticam, & inutilem conuellere,ea enim ex ipso Aristotele vj. cap.j. lib. Ethicorum sumpta est, ut ergo duplex est aequivocum: ita etiam duplex ex hoc loco construitur sallacia. Tali c. sis Hac dere Vergilius Polydorus libro quinto,cap. viii. hunc in modum scribit. Fallebant praeterea mortat es eiusmodi daemones amphibologiis nodosis,flexiloquis responsis, hoc est,