장음표시 사용
301쪽
DE ELENCHO s o P H I S T. ita ambiguis,ut in ambas partes agi possint. Nam ut Croesus uictus a Cyro rege Persarum: ita Pyrrhus a Romanis, quorum uterque se ex oraculo superiorem fore sperabat. Hi erant cacodoemones, quibus homines humanas hostias immolabant. Quod nometi compositim. Theologi multum interesse putant inter has propositiones, homo potest non mori,& homo non potest mori. Ultima negat potentiam, prima minime. Vnde ex hoc loco haec fallacia componi potest,omne quod est immortale non potest mori, homo se cundum statum primae naturae erat immortalis (quia pote
rat non mori,ergo non poterat mori, ii.
De loco ex amphibologia. mphibologia autem (quemadmodum ex nomine ipso intelligi datur dicitur, cum ratio intra se ambigua claudit sententiam, qualis illa pollinis stario te Aeacida Romanos uincere posse ad Urrhum Epirotarum regem, cum oraculum consuluisset ipse super metu belli , quod contra Romanos animo desInauerat.sue uersum ex Ennio depromptu esse idem Cicero testatur eodede Diuinatione libro . Sane tota orationis ambiguitas ex eo dependet, quod accusativus, te , ut etiam Romanos , nunc d tergo, nunc a Fonte eius uerbi , uincere , construipotest. Atque ita incertu relinquitur ab incaciae , hoc est , d Pyrrho Romanos uinci posse, an contra , Aeacidem d Romanis. Ex hoc igitur loco captio fruitur , cum tales hisma conficitur, Ouicquid uidet quis iam, hoc ipsum uidet: at uidet aliquis columna ,
columna igitur uidet.Item,stuscunque uellem me apprehendere, uellem ut me apprehenderent: hostes autem uestem me apprehendere, igitur uellem ut hostes me apprehenderent. Similiter autem O hoc modo,
302쪽
TRACTA Tv s T. Isssuifiluis arat littus , littus proscindit aratro : isti optaram perdens, littus perhibetur arare: Ergo opera perdens, littus proscindit aratro. Dissere autem amphibologia ab aequivocatione , quod aequivocatio quidem ex nomine ipso res diuersas significante in captionem ac ducit . Ampiabologia autem ex oratione fallaciam imuenit. suosane nomine hunc appellare libuit , quaqua apud risotelem Graece legitur cμψιθολο - .
Amphiboloria. Vt a qui uocatio in uocibus simplicibus,ita amphibologia in oratione plura significat. Aiot Locus hic supra a nobis explicatus est. Quicquid uidet quispiam. Deceptio est in uocabulo hoc ipsum, nam si accusativus est, uera est oratio sin nomii ramuis, salia.Q-sicunque) Captio est ex accusativo me, qui potest pendere uel a uerbo apprehendere,a parte anteriori,& tunc sensus est, quicquid ego apprehenderem, uel a parte posteriori,& tunc sensus est quod me apprehenderent.
De loco ex compositione,&diuisione. COMPos ITIONEM hoc loco pro oratione composita , O diuiseonem pro oratione diuisa accipere de hemus. Et composita quidem oratio est, quae sensum habet compositum. Diuisa autem , quae diuisum.POSro compostus sensus est, cum in ipsa oratione partes secundum situm magis debitum intelliguntur. Diuisus uero, cum econtra. Rursus autem debitus partium in ipsa oratione situs is est, quem idiomatis peritus magis talem adiudicarit. Quod tamen ut facilius deprehendat , tres ad hoc regub d Iodoco Clichthoueo traditae
sunt , tribus uocabulis d Iacobo Fabro Stapulens prius
303쪽
annotatae: quas proinde hic subscribendas haud ab re
exillimauerim. Vocabula autem sunt, nodus, Determinatis , Determinabile. Itaque ex his prima regulaest. Si modus fuerit, aut subiectum, aut pr dicatum propositiovis , situs partium orationis magii cebitus erum: ut possibile est sedentem ambulare, aut sedentem ambulare es possibile. Secuuda. Si determinatio posita inter duo determiliabilia utrique ex xquo propitiqua, praecedens determinauerit, situs magis e bitus est ut Quicquid uiuitsemper, est. Adiectum est autem ex aequo propinqua: quoniam si non ex aequo utrique propinqua fuerit, tun i propinquus determinauerit , sensus magis debitus intelligitur: ut, Ouicunque scit lueras, nunc didicit illas. Tertia regula es. Si determinabilepositum inter duas determinationes utrique ex Cyuo pro Ullum cum praecedenti iurum gatur ,sevsus compositus est, ct situs partium orati nis magis debitus et ut, Vidi imaginem auream, uessem habentem. His ita praelibatis, adsophi mala si mamus, quorum ex hoc loco deceptio fruitur. Inte ea tamen ad illud prae monendum, quoties contexit aer Bllogismus iuxta eaepositos locos, si in eo sumpta or ito, iri sensu quidem Qui abera fuerat, in composito catem a Ia, deceptio ex loco a compositione prodesse discetur sin uero contra , captio per locum ex diuisones
ta esse intelligetur . , a sQuid sit composito de diuisio, hoc loco
serius qtiadam gradatione docet. Sic contra quando modus determinat uerbum . situ o , '
ny debitui, sensui diuisi ut hoc me est am
bulare, e re dumet. Adverbium, semper, est determinatio
304쪽
. et R A.C T A T v s x. C IS eio posita inter duo determinabilia, scilicet uiuit & est: debet autem cum uerbo est, cohaerere . Interea tamen . Est ergo sallacias compositionis, quando a sensu diuiso uero proceditur ad sensum compositum salsum : fallacia uero divisionis quando proceditur a isensu compos to uero ad diuisum falsum , id exempla sequentis capitis
De sophismatis, quae per locos a compositio-
ne& diuisio ne fiunt. . sIC ITu R iuxta tria superius annotata uocabula ,sophismata conficiuntur tribus quoque mod s. Trimo , cum modus ua latur,ut Quemcunqne possibile eli
ambulare, fieri potest ut ambulet: atqui sidentem possbile est ambulare, ergo fieri potest ut stilens ambulet.
Secundo , cum determinatio uariatur , ut Quicunquescit literas, nunc didicit illas: atqui Grammaticae poritus stit literas, igitur Grammaticae peritus nunc di
dicit eas. Item, quod unum filum potest ferre, plura potest ferre: quod autem unum filum potes ferre, non potest plura ferre: igitur quod potest plura ferre, noli
potes plura ferre. Tertio, cum determinabile uaria tur , ut Quicunque bonus es, bonus ess, atqui malus, artifex bonus es , malus igitur a rifex, bon ps est. Et hactenus quidem secundum compositionem facti para-logismi peccant. Qui uero sequuntur , secundum diu,
sonem totidem modis peccant, iuxta trium uocabulorumsuprapositorum annotationem , Trimo, ut Quiescentem ambulare est in polybile, igitur quiescentem impossbile est ambulare. Secundo , ut suocunque vi dissi hunc percussum , hic percussus est: atqui oculo hi-dsi hunc percussum , oculo igitur hic percussisses V et cro
305쪽
tio, sed esto sit quispiam artium imperitus, moribus autem probus, tunc tale convecto sopbima , Ouicuimque malus es, malus est: at malus artifex , bonus, titur malus artifex bonus est. Per diuisoriem prate ea fiunt paralogismi, quoties coniunctio tum copulat ua, tum disiunStiua, nunc terminos , nunc ipsas copu-
. lat disiungit ue propolitiones, ut quaecunque sunt duo, et tria, sunt paria atque imparia : at quinque sunt duo, di tria, quinque igitur sunt paria O imparia.
Imitur Modum, eterminationem determinabile,intelligit utqueinta mire Maior propositio m sentu composito est in nor in sensu composito est falsa. ut Si particula nune,construatur cum ue sto sir,uerus est sentu autem cum uerbo didicit, sensus est falsus. Itonmest ' inpositimis, quia ex parte praedicati, psum ponuntur, ad quae subiectum referri potest con unctim , &diuisim: coniunctim facit propositionem falsam. Te . Fallax est collectio ex nomine malus. Nam in antecedente sumitur pro malo moris,in consequente pro malo artis, hoe est perfectione. Sec si Si ablativus oculo construari cum uerbo uidisti, sensus est compositus, & uerus, ficu parti cipio percussus, sensus est diuisus,3c falsus. ut q- 2 3 Aeeipiendo duo, dc tria secundum compositionem, minor est uera, quia quinque sunt duo,& tria sint ut, cum dum diuisionem autem falsa, uia quinque neque duo,ndique tria sunt.
De loco per accentum. ACCENTus, quem O ueteres Latini, autore
Ouintiliano , tenorem appe guere,cti Gracii et ita ct item H dicitur, a Prisciano si e regula ad eleuandam deprimendam ue si stabam uniuscuius queparticula orationis. Ab eodem insuper
306쪽
in acutum ,grauem, O qui ex utrisiquefit, circuncte-aum diuiditur. Porro acutus s ut Diomedes tradito apud Latinos incorreptis semper , interdum in productis fi liabis uersatur. Circuit sexus in his quae producuntur. Grauis autem per se nusquam consistere in uerbo ullo potest: sed in his, in quibus circumlexus est, aut
acutus , caeteras Dilatas obtinet. Apud Graecos autem eum acutus in dictione tria loca obtineat, ultimum, penultimum, O antepenultimum: circunflexus quotlibet dilabarum sit dictio, non nisi penultimum tenebit locum. Igitur ut nulla uox sine uocali est, ita nullasne accentu. Ac proinde recte quidam putauerunt accentum ueluti animam uocis esse. Sed de accentu quiadem hactenus plus satis, quando apud Latinos pronuntiatio uocum iuxta accentum regulas in totum prope modum abolita est, cuius tamen loco quantitas Pyllabarum perinde obseruatur. Fiunt autemper locum ab accentu sophismata tribus modis. Primo, quando pro fllabae quantitate uariata, uariatur Osignificationis,ut suicquid malum est, fugiendum est, pomum cute malum est , igitur pomum fugiendum est. Secundo, quam do uariatur ipsius sedillabae aut aspiratio , aut orthographia , ut .ad aram, fiunt sacra, atqui hara porcorum sabulum est unde illud Ouidij, I mmundae cura fidelis harae: O illud item Ciceronis, Ex hara produStae, non schola igitur ad porcorum stabula fiunt sacra . Tertio, quando dictio aliqua interim diuiditur , interim tota manet, ut Quicquid inuitest, coacte fit, uinum autem fit in uite, ergo uinum fit coae te. Caeterum de loco sue modo per accentum, Aristoteles dicit non satile
307쪽
esse dialeoticis orationes facere in his,quae sunt sive scri
ptura . I n scripturis autem O poematibus magis,quod in his scilicet accentuum per certas notas, o Pyllabarum ob metri legem, accuratior habeatur obseruatio.
Accemus Totum hoc caput partim ex Latinis, partim ex Graecis grammaticis est Perspicuum. cum ait inefarius circunflexum accentum apud Graecos non itis penultimam afficere syllabam,rd rationibus accentuum apud Graecos omnino repugnat, accentus enim circunslexus ultimam,& penultima id syllabana afficit: qua hunc locum mendosum aut mutilatum et se puto,& sic legudum, nisi. ultimum uel penultimum tenebit locum .Prinio deceptatio en in nomine malum,nam prima longua significat pomum, breui, prauum. Semudo quando, Ara authore Varrone, quasi ancidicta est, quia sacrificantes aram manibus tenebant,sic etiaturantes olim aram tenebant. Unde est illa nobilis Periclis sententia: sum amicus usque ad aras.
AUFI c vRA dictionis hic locus nominatur,quod per eum quicunque fiunt paralogismi, causam apparentiae non aliunde habeant, quam a uocis sive dijἰῶ-nis cum alia qualibet siue uoce, siue dictione configuratione , hoc est ut planius dicam S consimili dictio iis cum alia qualibet dictione desinentia siue terminatione .. vec uideo tamen cur d quibusdam tam longe repetatur hoc loco figurae definitio, qua d Geometris desti, tur magnitudo, quae termino uel terminis clauditur , cum secundum hanc definitionem, figura nihil comm ne cum dictione habeat, undesimilitudo aliqua intelliagi possit. Ex hoc igitur loco captiones struuntur, quo-
308쪽
tlas argumentationem factam constare acrictest habere quis autumat, similitudine uocis hallucinatus , chiusmodi haec est. Discere est circa disciplinam exerceri, at exerceri circa disciplinam est docere, discere ergo docere est. Captio esti , per figuram dictionis et Figuratum sequidem epis assuum in activum , ct activum in passe suum. 2Nam exerceri circa disciplinam , O actionis passonis expressuum est. suandoquidem exerceri esse potest tam impersonalis quim assimi uerbi modus infinitum, ita ut ab impersonali actio, a passivo passio significetur. Fiunt praeterea secundum hunc locum paralogismi, cim ab uno praedicamento transitussit ad alterum, ut uicquid heri uidisti, hodie uides, atqui album heri uidisti , album igitur hodie uides.Hic transitus est d substantia ad qualitatem. Similis huic arguamentatio est hoc modo. stiicquid 'heri emisti , hodie comedisti , crudum heri emisti , ergo crudum hodie comedisti. Atque id quidem est , quod Aristoteles his uerbis stignificare uidetur. 2uae autem per figuram dictionissinquit fiunt sophisma ta ., accidunt qliando uel
bon idem ut idem interpsetantur , ut masculinum , faemininum , uel semininum, masculinum: vel quod imter haec est . nempe neutrum , alterum horum. Vel rursus quale s quantum: uel quantum , quale: uel facies,
patiens dioe a lia, quemadmodu haec prius diuisa sunt. Siquidem aliquid est, quod non est eorum quae sunt fa cere aut pati , O si uocis figura uideatur, ut ualere , quod qualitatem potius dicit , nempe sanitatem est Gnim ualere sanum esse quim actionem aut passonem.
309쪽
DE LOCIS DIALECT. A Dura Acbmis. Haec fallacia ess, quando una dictio est similis alteri terminatione, sed non significatione, ut si quis sic colligit,poeta est primae innectionis, ergo etiam poema.-lieri emisti. Dictio haec quicquid , in
antecedente signincat substantiam, album in minori significat qualitatem,& fita praedicamento in praedicamentum sit transitus. Quae autem. Ex tertio capite primi libri elenchorum addit multos, modos, quibus haec fallacia com
De loco ab accidente. S E Q v v N T v R loci, qui extra dictionem dicti sunt. Ex his primus est, qui ab accidente dicitur. Is autem Ulcquemadmodum fristoteles tradit per quem captiones fiunt , quoties similiter quodcunque existimabitur rei ct accidenti incise . quam quia multa eidem accidunt, non est necesse omnibus praedicatis , et ei de quo praedicantur, omnia illa similiter inesse. Quandoquidem hoc pacto omnia illa eadem erunt, quemas modum sophissae dicunt: ut si Socrates es alter d Platone , Plato autem homo est, Socrates igitur ab homine alter est. Tale est illud apud Aulum Gellium si
phisma, quod proponitur hoc pacto, quod ego sum, tu
non es: ego autem sum homo, tu igitur homo non es. Item O hoc modo , Homo animal est, animal aut ego nus, homo igitur genus est. Ac rursus , Pol carpus
est homo, at uero homo Adllabum estino carpus stratur disyllabum est. Sane haec di alia id genus sophismata per accidens seri dicuntur. Per accidens ii quam , hocpst , per extraneum siue diuersum quodammodo aliquid, ut in quibus complexio orationis, eas quae circa naturam sunt diuersitates, ad natura ipsam
transtulit. Aliud quippe est, secundum naturam esse,
310쪽
S aliud secundum personales accidentalesque propri tates , ut uerbi caiisa , Animal cum de homine praedicatur , essentialiter de homine dicitur: cum uero de animali genus praedicatur , huiusmodi praedicatio essenti lis non est ,sed per accidenssui nec cum de ea uoce qua
m homo,d distabum praedicatur propterea qu)d aliudes animal homo, aliud animal genus. Animal siqui
dem genus , simpliciter animal est , hoc est , tale animal , quod cunilas sub se species communi ratione couligit , eatenus uidelicet, quatenus uita ab solutam sentiendi ui praedictam gerant . Homo autem animal una talium est Pecierum, qua uitae tali, nempe absoluta rationalitatem di dexteritatem affert. Homo igitur
non est simpliciter animal , sed tale animal. Tale porro animal non est genus ,sed species. Sed hac fortassis multo altius repetita fiunt, quam praesens institutio ferat.
Sequuntur lota. Captiticulae hactenus tractatae ad distinctionem significationum cuiusque uocis referuntur: pertinent enim ad genus sermonis: sequentes uero captiones potitis a rebus quam a genere sermonis(ut iam dicium est oriuntur. I sautem est. Ex hoc loco oriuntur sallaces syllogismi , quoties similiter quid existimamus rei, & accidenti inesse nam cum plura eidem sed diuersa ratione accidunt, si accidentia male accommodantur, uitiosum fit argumetum . ut si Sora te, in hoc sophismate non fit distinctio substantiae,& accidenris. Nam est altera Platone, secundum accidens, sed Socrates secundum essentiam est homo. Tale eL )In huius sophismatis solutione, multos uehementer impeditos& occupatos fuisse uideo. alii asserunt collectum esse , ut olim barbari sophistae loquebantur,non a distributo ad di-st ributum: alii alias tenebrosas excogitant solutiones. sed his nugacissimis omissis nugis, id quod res est dicamus: cusic colligimus,quod ego sum,tu non es, ego sum homo, ergo