장음표시 사용
51쪽
tionis sunt Corpus, virtus,scientia. Secundae vero nomes, verbum,genus,subiectum,praedicatum.
De generibus diuersis , & non sub- alternatim positis.
ratim positorum diuersa sunt oecies, disserentiae, ut animalis S scientia. Animalis quippe disseretia sunt gressibilia bes,uo tithoe aquatile: scientiae uero harum nulla emquin potius ipsius mentiae disserentiae assgnari possunt,quod haec quidem naturalis haec moralis , illa uero rationalis exsit. At uer) generum Abalte norum, e subalternatim positorum nihil prohibet easdem esse disseretias,ut auis et animalis,quae genera sibi subalterna sunt. Siquidem Jecies animalis auis est,eademque coruigenus. Utriusique autem utpote tam animalis quam auis disserentiae eaedem essepossunt O dAuersae. Eadem quidem,ut si quis has animalis dissere tias annet,quod animalium alia fuit quae pascantur herbis,alia quae seminibunalia quae carnibus , per quas aues intersie diserre ignoscuntur,quandoquidem et inter aues aliae herbis pascutur,aliae seminibus,aliae carnabus. Diuersae uer),ut quum animalis digerentiae as gnantur,quod aliud quidem rationale est, aliud irrationale et quorsum sane nulla auis ab ave dissert.
DrvERso RuM GENERvM Secunda regula generum,diuersorum praedicamentorum,sunt diuersae disserentiae secundum speciem , hoc est constituentes diuersas species,ut animalis, qnod est in substantia disserentiae sunt. Aquatile,volatile . Scientiae vero quae est in qualitate di serentiae sun naturalis,moralis,rationalis,quae disserentiae
52쪽
DA PRAEDICAMENTIS simaprae cum genere diuersas constituunt species. At ver Genera subalterna siue subalternatim posita vocat, quae se inuicem continent. ut auis& animal. Et horum possunt eaedem este differentiae.
De praedicam entis generatim.E o R v M quae secundum nullam complexionem dicuntur,unumquodque significat aut Abstatiam, aut quantitatem rut qualitate,aut ad aliquid,aut ubi Mut quando,aut sitam esse aut habere rut agere, aut pati.
Et subsantia quidem est i exempli gratia dicam ut
homo,equus: quatitas,ut bicubitum, tritabitum: qua litas,ut Musicum, Grammaticum Mibum, nigrum: ad aliquiis,ut duplum,Hmidium,maius,minus e ubi uero , ut in foro, in theatro: quando alitem,ut heri inno superiori: situm esse,ut iacere edere,ctare: hahere alite , ut calceatum esse,armatum esse: agere,ut secare, ur
re et pati,ut secari, uri. Sane ex ei quae dicta sunt, ipsa quidem secundu hesingula in nulla afrmatione, uel negatione dicuntur, ut quae neque uerum, neque DFunii significent. Horum autem ad se inuicem complexioneas alio utique fit, aut negatio.
u o R v M QS AE ) Aristoteles. r.eao. t. lib. de Physico auditu scribit, nobis a natura insitum esse ut a nobis notioribus progrediamur. Hic igitur generatim in significata vocis incomplexae enumerantur. Haec enumeratio est, no diuisio. Nam diuitio est generis in species distributio. Praedicamenta autem genera superiora non habent.
De substantia quid sit, & quomodo diuidatur.
Su a s TANTI A dicta esse uidetur, quZd aliis omnibus sub et e proinde a Ioanne Damasceno hocpaa
cto describitur. Substantia est,quaepe esubsistit, alio
53쪽
neutiquam indiges ut sit. Haec ipsi ab Aripotele in pilmam diuiditur secundam. Et primam quidem ratu edi inquaproprie S principaliter, et maxime'bstare dicitur,quae neque de subiecto dicitur,neq; in pubiecto est,ut quida homo,ut Socrates, ut Plato,et se quid huiusmodi ess, nempe singulare coe indiuiduum. Secumdam uerb substantiam, idest, secundae subsantiae nomine, appellat stes ipsas,in quibus quae principaliter substantia dicuntur sunt, harum specierumgenem,ut homo,ut animal. Caeterum primae substantiae idcirco dici uidentur, qu)dsensus propinquiores sint, primanius occurrant, ut Ita suaru hausta prius flensibus cogniatione,generalitas deinde animo concepta colligitur,constituiturque. Id quod O diuus Seuerinus Boetius in iistro de duabus naturis in Cia RIs T o, alijs quidem uerbis ,sed sensu prope eodem dicere uidetur Intellectus inquit, unauersalium rem ex particularibus sumptus est. Ex quo et liquido costatiquEd ex secundis sub
stanti is magis substantia ea dicitur,quae primis substatutiis propinquior est,quippe quae in pluribus etiam su stat. Quo fit ut-pecies magis substantia seliquim ge
nus,S homo quam animal. Porro inter jecies ipsas , quae quidem huiusmodi fiunt ut genera esse non possint, ulla magis substantia est quam altera, quemadmodum nec in primis substantes, altera alaeta magis substantia est . l .
et v M REs numero sint infinitae, nomina vero finita, ideo Aristoteles estutam illam & immensam rerum varietatem ad dece capita reuocauit. Inter haec substantia prior est natura,quia alia sine hac subsistere no poli unt, ratione , Quia in uniuscuiusque rei ratione , ratio substantiae inest .
54쪽
DE PRAEDICAM ANTIS Cognitione,quia tunc unumquod cognoscimus cum quid sit,& substantia eius intelligimus. Tempore,quia sola haec separabilis est. substantia est ) Tyrones hic admonedi sunt,
generum summorum nullam esse finitionem. Omnis enim finitio genere & differentia constat. Supremorum aut generum nulla genera sunt. Ob eandem rationem indiuiduorum nulla est propria finitio , quia nullas habent proprias disserentias. Describit ergo substantia per id quod est proprium substantiae, scilicet per se subsistere . Quae proprie singula haec adverbia suum pondus, & momentum habent. Proprie ) quia primae substantiae sensibus obiiciuntur. Principaliter ) quia primae substantiae alia omnia prius insunt. Maxime nam prima substantia ut Rodolphus agricola ait est ,
cui reliqua omnia sunt innixa,quaeque reliqn orti receptaculum est,& fundamentum . Secundurum Secundae substantiae sunt genera & species primarum substatiarum . Quare color licet genus sit, tamen no est secunda substantia, quia non est genus primae substantiae. Caeterum) docet nominis rationem cur primae substantiae dicantur: Hunc locum magni viri conuellere conantur: secudis substantijs interemptis etiam interimuntur primae,quocirca secundae substantiae primae dicendae videntur. Hunc scrupulum sic eximere oportet, ut primae substantie sunt sensibus propinquiores. ita etiam primis nominibus appellandae erant. IntelleCAuinquit Locus hic est apud Aristotelem. xxix. cap.i.lib. Posteriorum. Ex singularibus plurimis,uniuersale manifestu est. Ex quo liquida constat Magis & minus hoc loco non significant intentionem,aut remissiouem,sed significant, potitis,similius, propinquius. Hoc sensu substantiae vocabula, has voces admittunt. Sic Aristoteles accipiedus est primo cap ij.lsb de Anima. Cum dicit corpora naturalia esse magis substatias quam artificialia. Porro Huius loci ratio est,
quia spes infimae aeque propinquae,prim* substantiae sunt .
De sex substantiae proprietatibus. O M N 1 3 v s substantiis, tam primis quam pecundis,proprium quodammodo es in subiecto non esse.D
55쪽
co autem quodammodo,quando id non his conuenit si
sis sed oe earum perinde disserentiis,quippe quae nec ipse in subiecto sunt aliquo. Omnibus insuper secundis substantsin, earum disserenths conuenit uniuoce praedicari deprimjs, ut homo O animal de Socrate , Ode eodeitem Socrate ationale. Omnia nanque haec de Socrate praedicantur nomine pariter o ratione, id quod univoce praedicari supra definitum est. Subctantiae praeterea nihil est contrarium. Quod tamen omnino 'uerum esse non uidetur,cum igni,aqua, aquae ignis contrarius esse putetur. Sane hunc scrupulum Boetius paucis uerbis ita diluit,idq; iuxta flexandri Aphrodis ei mentem, Neutrum nquiens,horum elementorum alteri contrarium est,licet eorum inter se qualitas repugnent diue
seq; sint. Sub nantiae igitur nihil est contrarium. At nec proprium hoc substantiae est , quando quantitati perinde conuenit, O alijs quibusdam . Substantia item neque magis,neq; minus suscipit,ut homo non est magis aut minus homo,uel seipsoprius uel posterius,uel altero quolibet homine. suod ergo dictum est,neque magis neque minussuscipit d ita intelligitur quod substantia i sa neque intenditur neque remittitur. Sed nec illud substantia proprium , quando neque circulus alio circula magis aut minus circulus est. Videtur autem omnis substantia hoc aliquid significare. id quod in primis quidem substantirum haud dubie ita se habet. In secundis utaro non ita plantans ob appellationis figuram, ut quum
quis dicit hominem,aut animat,is iam perinde ac quendam hominem,aut quoddam animal dixisse uideri potes.Atqui id ita non est.Quapropterfecunda substa
56쪽
tia non hoc aliqui sed potius quale quid significat. Ma
xime uero propriumsubstantiae est,quod tamets una eademque numero istis exsit,siecundumsui tamen mutationem,contrariorum susceptibilis est,ut quidam homo:
cui licet unus,idemque numero maneat,ipse tamen nuccalidus,nunc frigidus, nunc paruus,nunc fludioins existit, mutaturq; hocpacto interim contrari' inter se qualitatibus id quod neq; orationi,neque opinione conuenire potest duppe quod neutra earum s quantum quide tin ipsa symutatur: se aliquando uera viliquando falsi iudicaturiquin potius res ipsa,de qua uel oratio pr sertur,uel opinio habetur , mutatione sui admittit, titurq;. Nam utaristoteles inquit,eatenus oratio aut uera,autfalsa est,quatenus res se habet. Idem de opinione sentiendum,
A Rrs TOTELEs de more habet ea quae a sensibus temotissima sunt, per ea quae sensibus proximiora sunt, explicare. Quam docendi rationem Aristoteles in libris dhanima de hystoria, partibus, generatione animalium, seclitus est . Hoc loco itaque Caesarius Aristotelem secutus, substantia quae intellectu percipitur, per proprietates quae nobis notiores sunt,copiosius declarat. Omnihus sub antiis. prima hie communitas propria uidetur secundo modo . Nam omni substantiae & non soli conuenit. Sedet earum perinde disserent s. Ex hoc loco aliquis conuincere poterit differentias non esse substantias. Nam hic nominatim Caesarius dicit , non esse in stibiecto conuenire aliis a substantiis, nimirum differentiis. Hic nodus sic dissoluendus esta Differentia, nec omnino est substantia,nec omnino acci dens,sed medias inii locum inter utrunque tenet,est enim qualitas(vt vulgo loquimur substantialis. Omnibus insuper. Secundae enisu substantiae,& nomine, & ratione de primis dicuntur . Substantia praeterea. Huius ratio est facilis , lilia
contraria proprie in solis qualitatibus reperiuntur. Sub Liutin
57쪽
TRACTAT vs II. sonu locus a nobis iam explicatus est . Hoc tamen addam. Res omnis cuius est aliquis terminus ess entiae suae,& ad quem cum peruenerit habet essentiae illius nomen , non dicitur esse hoc magis aut minus quod fit. Quemadmodum Cicero dicit de Beato , libro quinto Tuscula. Nade qui beatus est,non intelligo quid requirat ut sit beatior. Ita substantia postquam peruenit ad terminum suae persectionis non dicitur magis aut minus,alioqui non esset perfecta. Videtur aurem. Prima substatia significat hoc aliquid
hoc est rem singularem . Secunda substantia prima sacie etiam uidetur significare rem singularem ob appellationis Agur ,hoc est quia dicitur de prima. Sed non est ita quin potius quale quid signiscat, hoc est naturam communem multis & speciebus & indiuiduis, Neque hic quale sumitur quemadmodum in praedicamento qualitatis scilicet pro
qualitate accidentaria, sed pro notione communi essentia-li. Ataxime itero. Haec sexta communitas est propria quarto modo no eo uenit omni substantiae. Primis per se, secundis quatenus insunt primis:ut quia laic homo aegrotat, dicimus hominem aegrotare. Praeterea conuenit soli substantiae. Nanihil ex praedicamento accidentium, manens unum & ide numero,contraria uicissim recipit Id quod . Recipit tacita obiectionem Jubstantia recipit contraria secundum sui mutationem,at oratio & opinio si contraria suscipiant,ipsa nomutantur. Deinde oratio & opinio non suscipiunt uerunt
uel falsum, sed potius res ipse. Nam ueritas orationis uel opinionis,pendet a re ipsa. ut enim se res habet inquit Aristoteles, ita oratio est uera uel falsa .
De quantitate. Qv AN Tt TAs est pecundum quam in partes quip
piam diuiditur . si uantitatis autem alia continua est , alia uero discreta . Continua quantitas ab Afrissotelera esse definitur,cuiuspartes ad eundem terminum com munem copulantur, ut lineae ad punctumis lineam su
perficiei, O adsuperficiem demum ipsis corporis. Id ,
58쪽
quod de linea ostendissatis fortassis fuerit , quantum
praesens hoc insitutum exigit. Itaque sit linea aliqua in duas partes per punctum in ea signatum,secta, animo tamen magis quam re ipsa. Haec quia continua est, partes ipsas ad eundem illum punctum, nempe termiunm utrique communem chcque o cohaerentes habet ora epulatas. Continua ergo quantitas es ut lineasu uperbficies orpus. Additur his di tempus , cuius partes , quoniam successione solum continuantur , ad instans , quod O nunc dicitur, copulari habeat. Et locus , hedimproprie, ine quod re magis quam ratione quantiatas sit.Porro discreta quantitas est , cuius partes ad nullum tertium communem copulantur, si Est inuicem seiunctesunt,atque discretae,ut numerus, , oratio. umeri quippe, ut exempli causa , denari, partes sunt, quinque re quinque, aut tria o se te ut quomodolibet aliter idem dividatur numerus: ipse nimirum , quaecunque eius numeripartes fuerint , inter se disiune laesunt atque si aratae. Sic in oratione partes,nempe literae,sedillabae, O item dictiones , tum breuitate, longitudineuessum ipsa prolationesi arantur,quinetia scriptura,utper quam oculi eas facile discernant,atque distinguant.
Inter nouem praedicamenta accidentium, quantitas primum locum tenet,quia mediante quantitate caetera in substan
tia sunt. adde,omnis res simulatque est in numerum cadit sest enim una uel plures haec aute quantiretis scientia colliguntur: Continua quantitas Conesinua qualitas sic dicta est quia partes ita sunt connexae & copulatae, ut si quis eas seiungere uelit diuellere necesse sit.Vt linea superficies comups.Terminus communis hic dicitur qui est finis unius partis,
59쪽
TRACTAT vs II. T 3Itis,& initium alterius,ut punctum in linea,linea in supersi-cie,superficies in corpore. Additur ius et tempus Aristoteles in praedicamento substantiae docet tempus esse quantitate per se.At decimo tertio cap. s.lib primae Philosophiae dilerte docet,tempus esse quantitatem per accidens. Quae duo tam pugnantia sunt quam quae maxime. Haec quaestio sub discitis: sic est dissoluenda Aristoteles quinto metaphysi ces sumit quantitatem secundu esse, & sic tempus est quantitas per accidens, quia habet esse a magnitudine in praedicamento quantitatis. Quantitas sumitur secundum rationem mensurae & eo modo tempus est quantitas per se quia habet rationem mensurae per se. Et secus. locus quocunque quis se uertat siue rem spectet, siue rationem non uidetur esse quantitatis species distincta ab aliis. Nam secundum rem est superficies. Est enim locus ut Aristoteles quarto libro de physico auditu finit, superficies concaua corporis continentis immobilis prima: si quis spectet rationem locus est ex numero relatorum. Nam ad locatum refertur et propterea proxime videntur mihi ad veritatem accedere qui scribunt Aristotelem hic veterum Philosophorum opinionem secutiim. Qui dicebant locum esse quoddam spatium immensum,in quo cum corpora erant, lenum vocabant, cu vero nulla corpora continebat, dicebant esse vacuum. Prudenter igitur Aristoteles in prima Philosophia veterum opinionem explosit. Nam cum quantitatis species enumeraret, omisso loco substituit motum: Porro Aser,ia Discreta quantitas sic dicta est quod partes eius sint discretae,disiunctae, separatae. Numeri qui ste hic locus denumero numerante est intelligendus. Est autem numerus numerans numerus absolute acceptus & rebus non applicatus,vi denarius. Numerus numeratus est numerus rebus
ipsis applicatus ut decem homines. Sic et in oratione ) Oratio hic sumitur pro certo quodam tenore syllabarum, quae modo extenduntur, modo contrahuntur. Idque quoniam sit in tempore quod est quantitas,oratio etia quantitas est. Et quidem discretae,quia syllabae quarum quaedam extenduntur , quaedam contrahuntur, nullo termino communi
60쪽
De tribus quantitatis proprietatibus. CAATE Ruri quantitati nihil es contrarium, id quod in iis quidem, quae finita fiunt, nulla m habet dubitationem ut bicubito aut tricubito nihil es contrarii . In ijs uero quae sunt indefinita,uidetur quidem alterum alteri contrarium esse, ut multum pauco, S magnum paruo: uerum horum nihil quantitas est,quemadmoduarissoteles dicit, sed ad aliqvjd potius, quippe cum nia hil sit, quod per se magnum aut paruum, multum aut paucum dicatur sed id aliorum euenit restectu. ctuanti impraeterei neque magis neque minus suscipit: ut bis cubitum non est alio bicubito magis aut minus lacubratum, neque numerus alio numero magisis ut minus numerus cs. Maxime autem proprium quantitati est, ut secundum eam squale quicquam dicatur Mut inaequale. Ita secundum numerum,exercitus unus alteri aequalis,
aut inaequalis dicitur: O pcundum magnitudinem Ziagnum ligno aquale est,ut cum alterum alteri respondet aut hecundum longitudinem,aut secundum latitudinem aut secundum crassitem, aut secundum has omnes diamensionessimul.Quod quiasuo constat ternario, persecte quantum dicitur.
CAETER v Mi Definita quantitas est quae certa numeri quantitate censetur ut binarius ternarius indesinita quae nulla certa numeri quantitate censetur,ut multum, paucu. Maxime autem ) Aequale & inaequale non tam quantitatea sunt quam qualitates & passiones ipsius quantitatis.
De iis quae ad aliquid dicuntur. A d aliquid uero talia dicuntur, quaecunque hoc ipsum quo unt,aliorum esse dicuntur, uel quomodolibet aliter ad aliud, ut duplum hoc ipsum quod est , alterius