장음표시 사용
61쪽
dicitur nempe dimidis,itidem S scientia. Etenim ut duplum dimidis duplum es, ita scientia ,scibilis scientia .
Adiectum est autem,uel quomodolibet aliter ad aliud tu intelligamus relatiuorum quaedam esse,quae casu alia quo , quaedam qua absque casu reserantur. Casu re runtur, quae aliorum esse dicuntur: absque casu uero , quae quomodolibet aliter ad aliud: ut cum dicitur , mos magnus ad montem paruum, relatio quidem est magnia paruum, sed non quae per casum facta sit, tametsi in
ea casus accusatiuussi plus est, quod nimirum ideo euenire Boetius ait, quod illius relationis uis non in casu,
fled inpraepositionesiola conssit. Per casim itaque referuntur,cu aut per genitius referuntur, ut pater filii pater. Aut per datiuu, ut similis simili similis. ut
per ablatiuu,ut maius minori maius.Sunt etia quae mutatis casbus reseratur,ut scientia scibilis scietia,et scibile scietia scibile. Sunt ite qua restrantur nominibus eisdem,ut amicus amici amicus,etsocius Scijsfocius.Sunt quae diuersis,ut alia sere omnia. Sciendu autem dicta definitionem Platonis es, non. Aristotelis, id quod Bootius plane astruit: O proinde alia ab Aristotele ipso traditur,quae huiusmodi est,ct quidem propria. Ad aliquidsunt, quibus hoc ipsum es es ad aliud quoddam,
modo se habere. Sane hac definitione ea relativa descriabuntur,quae in quadam comparatione, O relationis habitudine considerantur solum: ut quaternarius, quod duplus est,non ex se habet, ted hoc ipsum ex medio trahit d quod refrtur,nempe ex binario. tque e diue so hinarius,quἰd medius sit ex eo tantum habet, quod ad quaternarium resti tur. Relativorum igitur quae Propri
62쪽
DA PRAEDICAM ENTI Sproprie dicuntur, siue eorum quae sunt ad aliquid, hoces esse, id est, haec eorum natura est , ut ad aliud r ferantur, sine quo ne intelligi quidem possunt. uos, ut prior definitio maior sit quamposerior , hoc est,communior ut quae omnia quaecunque ad aliquid utcunque dicuntur, complectatur.
R Arro ordinis cuius Philosophu ualde curiosum e se oportet aaec est posita quantitate ponitur maius aut minus, haec autem relata sunt ergo post quantitatem ordo e flagitat,ut de relativis dicatur. ad licec in qualitate est mentio tacta relativorum: ut autem huic praedicamento lucis aliquid adferamus, tenenda in primis est haec diuisio. En tium quaedam sunt absoluta, ut substantia, quantitas, qualitas,quq per se intelligi possunt. Alia sunt. relativa quoru ignis eatio ad aliud refertur e Non sum nescius auribus delicatoribus duram,& impositam hanc diuisionem uideri. Sed & docentibus,& scribentibus ( cuius ego saepe auditores meos de loco superiore commonefeci artis vocabula non tam latina quam usu trita,ut res tutelligatur: retinenda sunt. Verissime Fabius, non refert quibus quidque nominibus appelletur, modo de re constet. Nos si in hac spinosa & ieiuna Philosophia quatuor illas virtutes orationis,emendatam,perspicuam,ornatam bene accomodatam, exprimere non possumus,duas priores tamen emendatam
di perspicuam ( sine quibus nihil recte docetur retinere
conabimur. Sed haec E 3 Top et et laeetToc rara Roborum . Ad aliquid uero. Prima haec sinitio comunis est,& omnia relatiua quouis modo dicta coplectitur. Prima pars finitionis lea continet,quae cum casu ad se inuicem reseruntur. Secundaver' ea complectitur quae uel cum casu uel sine casu dicti
tur. Prima haec finitio est apud Platonem libro se de Republica. Ad aliquidsunt secunda haec descriptio complectitur solum relativa quq ex propria significatione relationem significant. Id enim sonant naec uerba, quibus hoc ipsum eia se est ad aliud se habere. Et hic uulgo dicuntur relativa secundum esse.Alia sunt retariua secundum dici, quae ex pr
63쪽
TRACTAT vs II. 33ina significatione ens absolutum significant,sed secundo loco habitudinem & respectum,ut scientia,dominus.
De quinque eorum, quae ad aliquid dicuntur , proprietatibuS.IN E s T autem , his quae ad aliquid dicuntur,
contrarietas. Nam uirtus uitio , mentia ignorantiae contraria est. Atqui ut hoc ipsum,nec proprium omnibus est, ita nec coe. Videntur ite O magis S minus suscipere.Simile naque alicui quippia dicitur,et magis, et minus. Verum ne hoc quidem omnibus aut proprium, aut commune. Omnia porr) quae sunt ad aliquid ad rem uertentiam dicuntur,ut seruus doministruus,ct domi nusserui dominus. Sed neque in his firma semper conuertentia est,nis conuenienter id ad quod dicitur , as-gnetur: ut se ala auis ala dicatur, non recte assignatio facta est , di per hoc nec conuertitur, ut drcatur auis alae auis: sedit ala alati ala dicatur , iam conuertentia fiet hocpacto,alatum ala alatum. Prornde re te Ariapoteles nos monuit,necesse esse aliquoties,ut nomina fingantur. Videntur autem ea quae ad aliquid dicuntur, simul esse natura ,id quod in pluribus quidem uerum est, ut smul sunt duplum, dimidium,dominus item et seruus.In aliquibus uero non ita est: nam scibile quippiam est,cuius tamenscientia fortassis nondum habetur. Vndeo a nonnullis haud ab re relativorum talis assigna tur Asinino, uisent quaedam quae actu reserantur,quaedam quaepotestate holum. Maxime uero proprium est eorum,quae ad aliquid dicuntur,quod ex his uno definite cognito , cognoscitur eodem modo , di reliquum: ut s
quis definite sciat quippiam duplum esse dem etiam de
64쪽
finitescit id, cuius es duplum,nempe dimidium.(ueadmodum si quis scierit Anchisen Aeneae esse patrem , is proculdubio iam mel Aeneam Anchisesiliu m esse.
Hoc loco regula tradenda est qua cognoscemus, quibus relativis insit coutrarietas. Si praedicamento a quo relativa sumuntur aliquid est contrarium, etia relati iiis erit aliquid contrarium ut uirtus & uitium relata sunt, illa refertur ad studiosum,hoc ad uitiosum. Contraria quoque sunt, quia aqualitate humuntur, in qua proprie contraria reperiuntur, visenti/r. Haec communitas etiam ex Praedicamelis, & quihus relativa sumuntur intelligenda est. Omina porro Conuerti hoc loco est quando prunum resertur ad secundum, di rursus secundum ad primum, ut pater ad stium, & filius ad patrem. Sed id non semper contingit, nisi relativa apte assignentur. Videtur autem. Ea dicunrur hoc loco simul e tase natura quae nati tuo sep cinunt,& interimunt, & quorum alterum non est cauo alterius. Et relatjua actu secundum actum,Potestate relativassecundum potestatem se mutuo inseruntur.
De Qualitate. sv ALIT As est,secundu qua quales esse dicimur,tit secundum Muscam musici, O secundum albedinem albi. Porro qualitatis steries ab Insotest quatuor assignantur. Ex his una est,quae habitus di distositio, e
assectio dicitur: sed ab habitu disto sitio disseri,quod per
manentior quidem habitus fit , diuturnior: distositonero facile mobilis O cito mutabilis. Et habitus quidefunt,ut scientia ct uirtutes: dijstiones uero, ut calor inguisquae tamen exempla magis analogitas quam retiera hoc loco ponuntur tum S sanitas, O aegrit
eo. Namque secundum has dissonitur, asscsturq qu
65쪽
TRACTAT vs II, 3 dammodo homo,aut aliud quodvis animale uerum cito in contrarias mutatur qualitates, ut d sanitate in aegritudinem facilis est transtus,o rursus ab aegritudine insanitatem. mlinunquam uero euenit,ut earum aliqua temporis pratractione in alicuius transeat naturam, ut nigritia ex solis ardore leto tempore contracta,ct quae hecticafebris Graeco uocabulo a medicis dicta est,Latis
no uero habitualis dicipotest. Vndefit,ut dispositio quas quaedam uia sit ad habitum,&per hoc habitus imperfelius. Habitus uero constans omnino atque perfecta dispositio,& ueluti ipsius distositionis terminus. Hinc habitus definitur,qualitas difficulter mobilis ab eo, in quo est: dispositio contra,qualitas quae facile a sub ecto dimouetur. Rursus autem,ct habitus modo quodam dispos tiones dici possunt: distositiones uero ut habitus dicatur,non est necesse. Ilia autem qualitatis specie, est , qua niaturalis potentia di impotentia dicitur, ecundum quam quidem quispiam non ex eo quod talis ess,dicitur,
sed quod talis die potest: ut docilis puer dicitur,non qui iam doctus sit,sed qui aptus est doceri: O si agile lignu, non quod iam stactum sit,sed quia tale cst, ut frangi poss . Sic durum dicitur,quod naturalem remendi potentiam habet,ut non facile secetur,dividaturq; contra molli,quod ad hoc naturalem habet impotentiam ad hanc quoque modu saltatores, pugiles dicimus aliquos, non quod in his artibus,saltandi inquam S concertam di , periculum unquam fecerint ded quod ad eas insita suapte natura potentiam habeant, habilitatemq;. Tei
tia uero species ea esse dicitur,qua passio et passibilis qualitas notatur,et dissere haec ab illa erinde atqi habitus
66쪽
a disto tione, quod passibiles quidem qualitates pera tuo perdurant,ut in melle dulcedo , ct in glacie stigus: passiones autem ad tempus exortae, facile commutantur: quare o qualitates uix dici merentur,oe in facie rubor ex uerecundia subortus, di ex metu pallor. suarta demum qualitatis species est, quae dicitur figura , Ocirca hoc aliquid constans forma , ut triangulum, qua dratum, cubitum, O alia huiusmodi,quae qualia omnis no dicuntur , ab ipsa uidelicet figura , hoc est, a linearum ,superficierumque deductione , se magnitudinis nomina sunt: ueld descriptione, situque numerorum, se multitudinis. Eadem insuper , ct ab ipsa forma qualia dici solent , utpote d concinna partium compositione. Haud secus in his quae artificio constant ,sese habet id , quod dictum est, ut in domo, naui,statua , O alds huiusmodi quorum unumquodque duplici qualitate as Etum,ex iam dictis nemo non percipit, nempe tum figura,tumforma. Figura quidem,ut uerbigratia, statua ab ipsorum lineamentorum deductione, qua hunc aut illam exprimit, repraesenta Forma uero a convenienti illorum inter se consensu,quae debita proportio rei didici solet, commensuratio , d Graecis cυ-cipsae appellata HAEc qualitatis descriptio solu qualitates acciderarias complectitur. assignata est etiam per noti iis,quia quale denominatiuum est notius quo ad sensum qualitate denominente. Ex his. Aristoteles quatuor formas qualitatis proposuit,& singulas geminato uocabulo expressit, penuria (credo simplicium vocum coactus: habitus & dispositio nec genere,nec specie,sed numero latum differunt. Vt enim duo indiuidua qualitate accidentaria disserunt tantum: ita habitus
67쪽
bitus & dispositio qualitate separantur tantum. Habitus enim est firma qualitas, dispositio non est firma. Alia autem Naturalis potentia est quaedam qualitas congenita, alicui per quam ipsi in redditur naturaliter potens ad aliquid agendum. Contra uero de naturali 'impotentia dicendum est. Tertia uero Passio est qualitas transiens, quae sensui inseri passionem, ut calor tactui, uel quae ex pastione infertur, ut rubedo ex uerecundia. Passibilis qualitas est qualitas permanens,inferens sensui passionem, ut color plom beus ex melancholia. Caeterum hic exoritur quaestio. Patasio est genus summum ergo non potest esse species. Hoc sic diluitur. Passio , ut est effectus actionis est genus summum, sed ut sensum mouet est species qualitatis. Quarta camum. Figura est, quae termino uel terminis clauditur, ut circulus triangulus. Forma est ipsa protractio, & delineatio figurae.
De communitatibus, & proprietatibus ipsius QualitatiS.
I N E s T autem O Qualitati contrarietas,ut luctitiae iniustitia contraria est,ct albedo nigredini. Verum non in omnibus hoc ita habet. Nempe rubori di pali ri, taeterisque huiusmodi mediis coloribus nihil es contrarium et alioqui uni plura contraria erunt. Tum di
figurae nihil contrarium est,ut exempligratia priangulo,quadrato,cubito,necnon O ipsi circulo. Suscipiunt autem di magis O minus,non ade) qualitates ipse,sed quae ab his qualia denominative dicuntur: album magis O minus album dicitur,uel heipso, uel altero quia, het albae si uero ne hoc quidem figuris ipsis conuenit, suscipere in quam magis , O minus. Nam quaecunque aut trianguli,aut quadrati,aut circuli definitionem suscipiunt, omnia peraeque aut triangula , aut quadrata , aut circuli sunt.Sciendum uero quod tam hanc, iam u
68쪽
DE PRAEDICAMENTI sia communitate potius quam proprietate dixerimus equando ea secundu utranque dicta sunt,ne olu nec omnibus conueniant qualitatibus. Maxime aut propria
qualitati est,ut secundum eam similia di dissimilia dica
tur. Simile enim aut dissimile alterum alteri dicitur,no
fecundum aliud quippiam,quam secundum id quod quale es, siue d qualitate denominatur.
I N E S T autem. Haec comunitas primo modo propria est.Conuenit enim soli Qualitati per se, caeteris praedicamentis non nisi propter Qualitates. Sed non omni qualitati conuenit. Alioqui. Id incommodum sic ostenditur. Sit. n.(doctrinae causa Pallor contrarius rubori. Viridis color eadem ratione erit rubori contrarius.Quia non est potior ratio de uno colore medio, quam de alio. Quo fit ut plura scilicet pallor,& uiridis color sint uni robori contraria secundum idem .Quod est euertere Aristotelis pronuntiatum. Qui quarto capite primi libri de coelo & mundo docet, unum tantum uni esse cotrarium secundum idem . Nec sum nescius plura posse esse uni contraria diuersa ratione, ut audacia & timiditas fortitudini. Qua de re disserit Aristoteles viii. cap.ii. lib. Ethicorum,& in cap.de oppositiis.Suscipiunt. Denominatiua magis,& minus admittunt, non autem ipsa denominantia. Maxime. Vt secundum quantitatem dicimur
aequales uel inaequales, sic secundum qualitatem similes, uel dissimiles.
De caeteris sex Praedicamentis breuis annotatio.
DE cvRs I s hactenus prioribus quatuor praedicamentis ex Aristotelis traditione,quae certe codideratione aliqua egere uisa sunt etiam ipsi ristoteli,quemadmodum idipsum O Boetius aperte attestantur. stant posteriora fiex: de quibus priusquam ea prosequamur, praesari hocpacto libuit, Aristotelem uidelicet,
69쪽
TRACTAT vs II. sccum priora illa quatuor latisme prosecutus esset, pol fleaquἀm omllia numero decem,in principio sui tractatus ex ordine connumerasset, Oper conuenientia exempla declarasset, haec sera posteriora ne repetere quidem curasse, praeterquam ex his duo tantum Agere O Pa- , ti,fied cursim admodum,atque idprofecto haud inconsit te: id quod di Iacobus Faber Stabulensis ingenue comtestatur, quod eorum scilicet uocabula , praesertim ultumorum quatuor,trita prorsus,et uulgariasint, nullumque proinde ad disciplinas momentum habeant, imo u ro cratilibus atque forensebus negotijs, necnon hissoriam
scriptoribus accommodatiora. Verum enimvero Gilbertus cognomento Poretanus,non contentus hoc Aris
telis siue cosilio, siue iudicio,librum sexultimis scriptum reliquit,alijs mirifice probatum, aliis propemodum contemplum,ut quibus labor ille superuacaneus plane iudia catus sit, uum si quid in illis ad disciplinas usus esset drristotelem nequaquam latuisset. Abs igitur,ut tempori aliquid concedamus,uel potius ne ab insitatis quorundam prorsus adhorrere rudeamur, inter Aristotele ipsum,S hunc Gilbertum mediam tenebimus uiam,o
in transcursu tantummodo de his susceptum prosequemur tractatum, DE cvRsi s. Aristoteles prolixe, copiose , de quatuoruerimis praedicamentis disseruit, quia hec principia,& eie- a menta omnium aliorum sunt. Succinte disputat de reliquis sex, quia haec relationem significant,quae explicata fuit. etiam quia haec in libris de Physica auditu.& Prima Pnu sophia explicantur,
70쪽
De Achione,& Passione,& earum utriusque tam communitatibus, quam proprietatibus. FACERE, siue agere dicitur quistiam, cuius actio ab imo in aliam quamlibet rem ueniens consederatur: Pati uero is n quo actio illa consideratur,ut in que
uenerat: ut quem secat quispiam, eius flectio in id quod
secatur, transit. Et quum quid percutitur , percutientis actio in eo recipitur,atque eatenus ipsa percusso passio dicitur, Secare igitur opercutere, agere est. Secari uero ct percuti sati. Actio igitur est ,secundum quam in id quod subiicitur,agere dicimur.Passo uero illatio essectusque actionis. Recipit autem agere di pati contrarietatem, O magis O minus: quippe calefacere
contrarium est ei, quod est fini facere: di calefieri ei, id quod est Frige fieri. Sic O calefacere Ofigefacere, et calefieri,item Ostigefieri dicimus hoc, vel illud magis ,
aut minus. Acrro igitur.) Actio hoc loco est sorma quaedam,perquam in materiam subiectam agere dicimur. Omnis enim actio requirit subiectum in quod uim suam explicet. Id dicitur hoc loco subiici quod ab alio uirtute agendi superatur. Recipit autem. Agere,de pati recipiunt contrarietatem , similiter magis & minus per accidens, propter contrariasqnalitates,quas patiens ab agente recipit,ut calefacere est contrarium ei quod est frigefacere,quia calor & frigus cotraria sunt. Videre intel&gere.)Huius ratio est, ut enim uidere
est suscipere speciem obiecti in oculo,ita intelligere est re cipere formam rei intelligibilis in intellectu . Quare utrunque eorum pati est . Hac de re extat nobilis controuersia inter Peripateticos, Platonicos, Opticos, quam Ioannes uel Curio in Physica sua accurate examinat.