장음표시 사용
71쪽
TRACT A Tvs II. 3 Qua ratione uocabula harum duarum Catemgoriarum discerni possint. S AN p in his duobus praedicamentis spectare oportet non ad figuram duntaxat ipsius dictionis, sed ad significata potius. vam sunt quaedam , quae Osignifica
to Ofiguratione dictionis agendi uim habent, ut climare,docere,legere. Quaedam figuratione tantum,non etiasignificato: quippe quae active proferuntur , significato tamen passisa sunt: cuiusmodi uerba, seu uoces sunt inmere,moerere idere nielligere. Quaedam contra significato quidem activa sunt , figuratione uero passiua: ut insidiari, proficisci. tque id quidem quod iam disiamus, maxima sane ex parte comprobat, O confirmat Tristia. Gram.lib. 8. de uerborum significationibus: actito,inquit, species actionem semper significat, SD-cit ex se passivum,exceptis duobus, metuo metuor, tia meo timeor. Quin et ad sensuspertinentia uerba,si quis altius consideret,in activis vocibus passionem, O in passivis actione facere inuenimus,ut cum dis,uideo te, audio te,tango te, endo me in imo actu aliquid pati.D E sitrum et positione. Stare,sedere, accumbere, dicuntur constituere praedicamentum positionis,non quod sint primogenia,& praecipua huius praedicamenti, sed per sua denominantia, stationem, sessionem,accubitum.Denominatiua enim non per se, sed beneficio suorum denominantium ponuntur in praedicamentis. Eorum autem Ea habent situm secundum naturam, quorum partes principia sunt aliquorum motuum,ut in homine caput pedes,in plantis radices, rami. Ea uero habent situm secundum artem,quorum par es non sunt principia motuum, ut colomna, fundamen tum in domo. Elementorum situm Ouidius li.j.Fastorum, r& Plinius lib. 2.cap. S . eleganter describunt.
72쪽
De situ, siue Positione,&eius Species. S I T v M esse Aristoteles ait denominative dici apositione. suae quidem licet ipsa sit alicuius eorum,quae ad aliquia dicuntur,quae tamen ab ea denominative diacuntur,proprium praedicamenti genus faciunt: ut d statione,quae relatio es quaedam, sare denominative dici
tur,quod quidem es situm esse. Vnde et situm esse i Ioane Damasceno id dicitur, quod positione habet quoquo modo ad alterumsuta ad partes corporis, uel sic uel sic se habentis. Huius deinde tres Secies esse dicit, flare, sedere, recumbere, id est,iacere. Et stare quidem est, erracto omnino corpore esse.Sedere uero partim eredito,partim incuruo. Recumbere uero in totum esse corpore pro fram,quod di tribus contingit modis: nipe aut prone ,
aut supine,aut oblique. Eoru aut quae situm habet, haec quidem secundu natura sita sunt, ut elemeta in proprio suo quodque loco:haec autem secundum artem,ut statuae atque columnae. Rursus eorum quae sta sunt, haec
quide sunt,quae nunquam loco mouentur,ut terra: haec uero quae nunquam a motu quiescunt, ut coelum.
Huius cap .interpretatio praecedit Contra enim quim in aliis factum est,in quibus interpretatio sequitur.
De Vbi,& Quando, dc Habere. EODEM prope modo,ut Boetio placet, ubi, et quando,oe habere, se habent, ut quae lita ipse simpliciter intelligantur, quin potius ex alio naturam,id est,rationem trahant,id quod O Martianus Capella attestas tur. suo sit,ut nec ubi,nec quando essepossint, iis locuso tempus fuerint. Siquide locum ubi, O tempus quatido comitatur. Neque uero idem est tempus O quando ,
73쪽
nec locus O ubi Fd proposito prius loco , si qua res in eo loco est posita,ubi esse dicitur. Vnde S ab Aurelio Augustino recte dictum est. Locus est cuiq; rei, ubi est. Eodem modo si res quaepiam in tempore est,quando esse
perhibetur,ut natale Cia RIsTI, cum sit certo in tempore, nempe v i 11. Calend. Ianuaris,quando ipsum es
se dicimus. Vbi ergo O quando hoc DCto a quibusda de
finiunutr. Ubi est,quae a loci circunscriptioneprocedit corporis locatio. Quando uero,quae ex tempore relinquitur rerum assectio. Habent autem O ubi O quado proprias diuersitates. IXam ubi aliquoties quidem infinite dicitur,ut cum alicubi quempiam esse dicimus: aliquoties uero definite,ut inforo gymnasio. Sic et quando ni cdefinite,nunc indefinite dicitur. Habent rursus O ubi, O quando secundum locorum, O temporum disserentias, diuisionesque species quasdam ct differentias. Et locorum quidem di ferentiae sunt, sursum,deorsumMn-te,pon dextrorsum,laeuorsum et Temporum uero, pra-
siem,prcteritum, futurum. Habere porro suisubinde Boetius ait es quiddam extransscus adueniens,neq; innatum ei a quo habetur, imo aliud quam es illud ip/hum,d quo habetur,in se,uel potius circa st retinere: ut armatum esse,uel esse uestitum, O habere uestes atque
. arma,quae cum eo qui habet,nata noctunt, neque aliqua communi natura proprietateve coniunguntur.
Vs i erro. Vbi est quaedam habitudo corporis locum aliquem obtinentis. Quae habitudo in ipso loco prouenit exeo,quia ipsum loeatum a certo loco circonscribitur,& continetur. Unde dicimus bellum geritur in Africa. Cato Uticae se interfecit Quando est denominatio quae a tempore oritur,ut Homerus fuit ante Hesiodum.
74쪽
CoNfE xv ENs est aute de iis dicere, quae ut diximus post praedica menta d recentioribus appellam tur, primum quidem de Oppositis quoties scilicet opponantur. Opponi autem alterum alteri quadrupliciter dicitur. Nepe aut ad aliquid, aut ut contraria , aut ut habitus O priuatio , aut ut affirmatio, negatio. Atque haec omnia communi quidem nomine opposita dicuntur,quod ueluti ex aduerso sibi ob ere,oe contractare uideantur. Ad aliquid igitur opponi di,tur,quaecunque hoc ipsium quod sunt, positorum dicuntur, uel quomodolibet aliter ad haec: ut dimidium opponitur du
plo,ra eiusdem dupli dimidium est: O paruum opponi
tur magno,= ita, ut ipsum paruum ad magnum, cui opponitur, paruum set. Contraria uero dicuntur, quae ita sibi opponuntur,ut eorum non sint, quibus opponuntur,sed sunt i inuicem contraria: ut bonum, od licet malo opponatur, non tamen mali bonum essed malo contrarium.Itidem S album , non nigri album est, sed nigro contrarium.Habitus autem Opriuatio dicuntur,quae O ipsa quidem opponuntur sibidia ita, ut clauca idem aliquid necessario uersentur, ut uisus oe caecitas circa oculum,auestus surditas circa aurem. suartudemum oppositorum genus est,ut afrmatio O negatio quo quidem genere opponuntur, quaecunque inter se uerum, falsum condiuidunt,ut Socrates ambulat, Socrates non ambulat. D r oppositis Hic tractatus dicitur uulgo post praedicamenta,quia continet quorunda uocabuloria explicatione. quibus Aristoteles in praedicamentis usus est. Dicuntur autem opposita,quae in eodem, secundum idem, eodem tempore s
75쪽
pore,circa unam eandemque rem, simul esse non possunt . Rodolphus sic. Opposita dicuntur quae ita repugnant unuunt, ut neque alterum de altero, neque ambo de eodem ter
tio dici possint. Illud hic silentio inuoluendum non est, oppositionem in tribus inueniri. In terminis ,de qua disserit hic Caesarius. In syllogismis , de qua disputat Aristoteles decimo quinto cap. libro secundo priorum. In propositionibus, cuius mentio est apud Aristotelem libro de
De oppositorum desinitionibus,& proprietatibus. CAETERvM haec quonam pacto definiantur, Hicendum item breuiter . sit uero quoniam de his,quae ad aliquid seu relativa dicuntur supra die tum est, cum
de praedicamentis tractaremus: de reliquis tribus id tantum nunc agamus. Itaque contraria definiuntur, qua
in eodem genere posta, tirimum a se distant, qua eidem susceptibili uicissim insunt, unde O mutuose expellunt,nis quae per naturam subieStis suis insunt. Itaque ex contrarijs si unum fuerit non necesse est alterii esse. . Contraria rursus eide simul inesse est impossibile. Sed et
contraria omnia circa idem aut genere,aut si ecie ue
santur,ut aegritudo ct sanitas circa corpus, iustitia Oinjustitia circa anima. Omnia insuper contraria , uel in eodegenere sunt , ut albi. O nigrum: uel in contrariis generibus,ut iustitia ct iniustitia uel sunt ipsa cotraria genera,ut uirtus O uitis bonum item O malum Bono quippe malit ex necessitate contrarisi est: malo aut aliquando quidem bonum, aliquando uerg ct malum. Id
quod facile uidere es in uirtutibus O uites moralibus. Sed oe de contrarijs ipsis ad eundem fere modum Visiorinus loquitur in js commentarbs, quae in Boetorica
76쪽
Ciceronis de inuentione scripsi: Contraria Cinqui tribus modis inueniripossunt: cum aut sib eodem genere species multum inter se dirant: aut singula gener bus diuersis, species etiam diuerse sunt: aut duo genera inter se diuersi sunt. Haec ille. Porro quae hecundum habitum priuationem opponuntur , ea esse definiuntur, quae circa idem fieri nata sunt ordine irregressaeli , coetempore per naturam determinato. Et haec quidem sunt quae potentiae priuatione talia dicunturi eam quae talia sunt priuatione actus , haec utique circa idem fieri possunt,ordine regressibili: cuiusmodisane sunt motus inquies ux in tenebrae omnus uigilia. Iam uero in quae secundum rarmationem S negationem opponuntur, ea ipsa definiuntur , quorum sicundum se nullum datur medium quae in contradistione confisunt Co
rradictio porro dicta est,quasi opposita dictio dest locu
tio. Huius nimirum hoc prae caeteris proprium est, quod siue ressu satirae non sit omnino in alterutra tamen contrad tionis parte uel ueritas, uel falsitas semper inuenituretquod certe in aliis oppostionibus minime evenit Namsi quid omnino non est liud neque agrum,nc 'que sanum esse potest,tum neque caecum, neque uidetis.
non est omnino qui genuit am aut filius, aut pater erit. Verumtamen sine fuerit quippiam,sive nonsuerit,contradictio nihilominus co abit semper.Et veru et falsii dicet, uicuq; dixerit Socrates Guel Socrates no C.
ITAQFE reutraria) sinitio hic contrariorum complectitur solum qualitates accidentarias. Cuius prima pars reiicit priuatiua,q uae per se in nullo sunt genere. Secuda,colore, medios,qui non plurimum distant. Ultima remouet ea quorum alterum est a natura.Itaque recontrari'. Huic loco obiicitur
77쪽
TRACTATUS II. 'o obiicitur inexpugnabile argumentum. Aristo teges scribit
tertio capite de coelo,& mi ido,si unu contrarioru sit, oportere alterum esse, ut si terra sit oportere ignem esse . nam haec contraria sunt. Hoc obieetum sic deluendum est . in contrariis elementorum si es unum, oportet aliud este, quia haec perpetuo in se inuicem agunt, & a se nitituo patiuntur . Sed in aliis contrariis, id non est necesse. Porro quesecundum habitum. Ex hac finitione priuatorum duplicia priuatiua constituenda sunt. Quaedam potentiae, quae significant priuationem formae, quae recuperari non potest, ut caecitas & uisus. Alia sunt priuatiua actus,quae actum solum auferunt, ut tenebr* & lux. Cum ergo dicitur a priuatione ad habitum non est legressus, id ei accipiendum deprauatiuis potentiae, non autem actus. Quorum secundum se. id adiectum est, quia inter omnia oppolita est medium quoddam, quatenus ad contradictoria reducuntur. Inter contradictoria nullo modo est medium. Huius nimirum
Insigne discrimen niter contradictoria & caeteras species oppositionis.
PR I us autem alterum altero quinque dicitur modis. Primo quidem id quod secundum tempus altero prius est,ut quod antiquius altero e,aut uetustius.Hinc Thebanorum bellu prius,id est, antiquius seu uetustius dicitur excidio Troiano,idcirco quod tempore pracesserit: o P thagoram priorem,id est, semorem Socrate
dicimus,ct Socratem Aristotele. Secundo autem modo
prius illud dicitur, a quo non conuertitur subsisendi
consequentia: quo quidem modo, unum duobus prius est . Nam duobus existentibus , unum iam esse consi quelis est At non contra. Non enim si unu est,cosequens continuo erit ut i duo. rto; hoc modo quod prius est, si uadum naturam prius esse dicitur. Tertio uero mom
78쪽
do prius esse dicitur , quod ordine quodam anteuertit, id quodo disciplinis , orationibus Metoricis, alijs huiusmodi,ut in Reipubl. administrationibus facile essuidere. In disciplinis quidem,ut exempli causa in Geometria,elementa figurarii delineationibus priora sunt, o principia 's,quae ex illis demon rantur,hoc es, ipsis
corumclusionibus. Elementa autem dico,pu Ium inea , superficiem. In Myetoricis uero orationibus prooemis , idest,exordium narratione prius es,=m respub. administratione con lisi actione. Puarto deinde modo prius
id dicitur,quod melius est O honorabilius, ct praestantius, O dignius altero. Quo sane modo sol luna priores,ct anima corpore . Sed ut ipse Aristoteles ait, ali
ni mus hic modus es d significatione rioris. Siquidemisomodo P quod di Boetius approbare uidetur qui
cunque dignitate O reuerentia caeteris praecellunt,magis proprie uenerabiles O honorabiles dicuntur: ut v rb priores dicantur,abusio potius est,quam ulla proprietas. Quinto demum prius dicitur alterum altero in iis ,
quae secundum subsissendi consequentiam cEuertuntur, nepe illud quod alterius quomodolibet causa est, etprincipium, ut ueritas imagine i lux ipso lumine De leudore,di in orationibus prius quidem es rem ipsam iub-ssere,qtam ueritas constet propostionis: ut si uerum est hominem esse,uera iam ea est oratio quae dicit,homo
es. Laec rursus,se oratio uera est qua dicitur, homo est,
uerum iam quoque est hominem esse: O tamen homi-ncm esse, hoc est, eius rei subsistentia,causa insuperes, ut propositio de homine uera habeatur. Itaque reisub se sentia, ueritate sermonis prior est.
79쪽
TRACTA Tvs II. IDE Mo Dis prioris ) hunc modum primum, Aristoteles vocat praecipuum, quia ab hoc caeteri omnes denominantur' quia quoad sensum notior est . Secuudo autem)Secundo modo id est prius quo posito no ponitur posterius,& quo interempto interimitur posterius, ut post to animali non ponitur homo.& sublato animali aufertur homo. Et generatim omne superius est prius secundo modo, si ad suu inferius referatur. Tertio modo Tertio modo ea priora dicuntur quae ordine quodam doctrinae praeponuntur, ut sequentibus pleniorem adferant lucem. Sic in Geometria finitiones lineae senerficiei sunt priores. Quarto deinde hoc quarto modo id dicitur prius quod praestantius est. Aristoteles vocat hunc modum alienum, quia non quatenus aliquid melius est prius est, sed quia in eode genere aliud praecedit. Author Simplicius. Quinto demum hoc mo hic dicitur prius natura quod cum alio couertitur, & illius est causa.
De tribus modis eorum, quae sunt simul.
SI M v L autem dicuntur aliqua tribus modis. Pri
mo quidem O simpliciter o proprie simul dicuntur ,
quorum generatio eodem fit tempore,ut gemini, qui ob id simul esse dicuntur, quod unius temporis ortu editi sunt. Secundo uero modo simul dicuntur, quaecunc, ad se inuicem conuertuntur , sed ita,ut alterum alter ub-hyendi neque causa set, neque principium: ut duplum in dimidium. Etenim haec adste inuicem conuertuntur:
quoniam si duplum est, timidium es: dis dimidium, et
duplum. O tamen neutrum alteri causa est, ut nec pater filio causa es ut fit,nec filius patri .suod uero dico, huiusmodi es, cleneas habuit Ascanium filium, non tamen causa fuit ut filius eget ,sed ut esset Ascanius, Sicut igitur filius dicitur quispiam, cum primum etfuerit pater , ita di pater iam dicitur,cum primum risuerit filius. Tertio autem modo simul dilutur,quae ex eo
80쪽
dem genere ex aduerso diuitatur d se inlucem, ut homo ct equus . Homo nanque di equus quoniam sub eodem genere ponuntur,nepe animali,simul e dicuntur.Eodem sine modo oe de caeteris 'eciebus dicen tu,quae iubeo se genere, uel hoc,vel alio ponuntur. Quo sit,ut omnes oecies eiusdem generis aequeue sibimet siret, generi illi aequaliter supponantur. Porro autem S disserentiae,quae genus aliquod condiuidunt simul esse dicuntur, ut rationale di irrationale . Sane sciendum quod qumcunque secundo O tertio modo simul sunt, haec natura simul dicuntur,primo uerb modo stimul dicu tur tepore.
P Rr Mo quidem et simpliciter ) Quemadmodum id proprie prius est quod tempore aliud antecedit, ita ea proprie dicuntur limul quorum generatio in eodem est tempore . secvudo uero moeto. Hic lecudus modus differt a quinto modo prioris . Nam hic alterum non est causa alterius, ibi vero alterum est causa alterius . Vt nec pater Pater non est causa filij ad uerum est si spectes relationem, habitudinem,respectum: Nam omnis causa est prior tuo esteistu, Pater autem quatenus patris nomenclatura habet, ne momento quidem temporis prior filio intelligi potest . Sub stantia patris est causa substantie filii . Nam res ea quae pater est,prior est tempore, substantia filii . Tertio modo) Hoc modo membra diuidentia aliquod totum sunt simul quatenus ad ipsum totum referatur,ut serum & mansuetum respectu animalis . Si vero alterumembrorum ad alteru referatur ut ferru ad mansuetu, alterii potest esse prius altero.
De sex speciebuS. M o et v s uer)Jecies sex sunt, generatio,corruptio,augmentatio, iminutio, alteratio, iecudum locum mutatio. Et generatio quidem motus est ad substantia, cui opponitur corruptio,motus proinde Z pii alia. Cugmentatio uer) motus ad quantitate, cui deminutio opponitur