장음표시 사용
231쪽
i8r F. THO M. CAMPANE L L A sed cum appropinquauerit&nouerit herum, hominem partiacularem, blanditur,ergo, &c. Quamuis huiusmodi intelligere& discurrere, & prudentia, omnisq, brutorum virtus sensitiva sit tantum,non mentalis, licet & Anima, quae Mens est a Deo hominibus modo indita, dicatur etiam Intellectus & Spiritus, sicut accidit quod ignotum discimus ac nominamus a noto simili i Et plaerumq; proprium alicui facimus quod multis communis est et sic ergo homines intellectuales ac rationales dicis riui utria mus, no autem bruta,quamuis f intelligant sentianis discursilia inussi rendo obscuro quidem modo: quoniam omnis cognitio a Priassere conue ma Sapientia est,iccirco nobis & illis similis est.
nit etiam Intellectio igitur Ideae sicut sigilli propria est Menti: Idear t. vero sicut sigillati est sensus interioris et ac languida cognitio via..io..id deri debet, eo quod commune apprehendit retineis, non aui, is, non tem particularitates tenere potest, quoniam illud in similibus est intestin multis,ergo & multoties mouet; hae vero in paucis,ergo & raroclum vice- mouent i iccirco & minus memoria retinentur.
pit tunc la- Vere sapiens est non, qui modo nouit Petrum esse hombit nerei, sed, qui sitas particulares proprietates temperier, figurae, h. i. virtutum, vitiorum, actionum, passionumq; minimarum ac Pe- ..h ' ut is culiarium pernotata Sapientissimus Deus est, quia omnes sinore cegno gularitates minimas & omnino cognoscit in seipsum conspi- sitim uni ciendo,Vnde ipsae derivantur, sicuti opificium ab opifice. At uersis ian homo e rebus scientiam acquirens, non potest retinere nisi guida vi, commune,quod reperit in illis,a quo ergo pluries mouetur im- cum S . primian: ob dicat, Laallum habrae isterient m.θ S.August darintelligere potentia assimasiva S cogitativa, qua est in
bruti. tese o Thoma. O Salomon sui cogitare tribu t,cor is, inquieni deprimit sun cogitantem ubi acrapit sensum pro Mente,aut'ossvritu eius ministro. Et 'Thom dicis animalia habentia memoriam habere prudentiam. ct in L pecunda cogitatiuam esse partem censuatitua 'a ticinam, ibi: utram intellectust pars prudentia, dirocat etiam celtatiuam intellectum. At quis ita insanit, ut escat paristicularia ex quibud fit inductio uniuersala,vitreius epotentia, ctyniurasse quod est conclain inducti nis. alieriis dum diis,hiti homo mouetur,ct ille,se iste, dic. ergo omnis. rbipatet conclusi em esse umdem cognosti enta intulis ci praemi e .. . Dumsitomm hordeum esse bonam, Mnesii hordeum es mile Iclaaterna sicuti nos: quibus Arist. tollens Mundo opificem, tollit Idearum intellectum
232쪽
PH v s I o Lo o I C o R. CAP. X VI. 183 primiturq;: non autem proprietates minutas Ac intrinsecas atq;a sensu distantes, quas per similitudinem inuestigat; cum non sit ipsarum opifex ,sed cognitor tantum . Huius odi uniuersalis cognitio est quidem obiecti non praesentis, ita sensui interiori sicut exteriori. Nam cum procul sensus hominem videt,
dicit iudicio : Animal est. Deinde appropinquante magis eodem, dicit: homo est: deinde appropinquante magis, dicit: Monachus est: tandem de maxime propinquo sensus ait, Petrus est Hinc g palam fit, cur sensibile robustum destruat sen- g Rcydn- sum, sicut Sol oculos,&ignis manum : at intelligibile robustum detis ari- confortat intellectum; propterea quod ipsum est absens obie- At si inctum &a longe. At vero,qui distantem rem videt, melius vicinam videre potest; sed non econtra: quia diltans minus mouet
minusq; afficit. nam, &qui paruam passionem facile suscipit,
potest de magnam suscipere facilius,fortius afficien rem . Ac d, quia issisiensibile vicinum magis mouet: dc qui magnam passionem sen- la destruit, tit,non potest paruam sentire. Pueri vero econtra antequam hanc con addiscant communet,addiscunt particulare et non tamen applia D igicare schinneo quod non discernunt particularitates ab uniue salitate: ideo appellant omnes homines Patres: h Propterea ergo multae memoriae eiusdem rei sensu cognitae efficiunt ex-- opo perimentum,quod est uniuersale ipsum, atque principium do- sitionessuntctrinae, quam tradimus aliis: sed particularia sunt principium vitagrum scientiae, quae inuestigatione addiscitur: propriam est spiritus siet Mimpuri & agilis, omni motu mobilis, ac discurrentis ad omnes si di militudines prompte, ita quod sussicit semel intuitam esse rem, ut retineat, ac simul conferat alteram alteri, faciatq; latentiam, fiuisitatis inuestigando essentiam ab actionibus; aut actiones ta passiones tua, rivis, abessentia et &ex una actione, alias actiones ac passiones pro- unde apta ut prius sibi offertur res haec quam illa,& huius nodi conditio sunt doctri- prius quam illa- Ergo discurrere est in aliis sentire: intelligere Aatium: sed
ipsa uniuersalia oportet infricere particularia, Ofame insic Mem, O quando quis mintus est m- ersatu, recurrit ad experientiam particulamium es sati intelligit, investigat; aut obhuimuur, recurru adsensimpro certetu terg. totascientia humana es insen tua in organo,sed inspiritusentiente inae qui aptis est retium ci confine apprehensa ab eiu
233쪽
rso F. Tuo M. CAM SANE L et vero est sentire languidum &a longe in spiritu: in mente verse insuper est analogicum, Ss ideale.
Dost intellectionem sequitur Iudicium in Anima, si perfecta
iam ex cognitio de re er ea quae intellectiis intus de essentia iugit,penetrat persensit, organa, praecedentesq; sensationes, memorias, fides,&discursum. Est enim intellactus quasi lac lum discursus, vel sensitivi, & tunc elicit iudicium partiale, aedat rei nomen conforme cognitioni habitae vi vel Mentalis, retunc elicit iudicium totale, quod dicitur definitio. aud deseriaptio,aut axioma,auc declaratio,probatio*,quae sunt fines inuestigationis, & principia doctrinae seu scietiarum Theoricarum. Esi enim Nomeria, definitio imperfecta; definitio vero nomen perfectum. Quando vero in uestigatur quod spectat advolitiauum, bonitas & malitia rei adfinem, ille discursus vocatur Ex meia,sicuti in veritatis & falsitatis inuestigatione vocabatur Ratiocinatio. Et Examennon ex notionibus sensoriorum & fidei,& rationis more it, sed etiam ex assectionibus organorum apis petitoriorum, quae sunt ventriculus. Cingua, prout illi deserauitin approbatione cibi &Potus; di pudenda, appetitoria generationis; revesica Nanus, appetitoria expulsionis; aliam stimulantia ad idem; Medici etiam jecur omni aenutritionis vasa examinant: dc tandem voluntas, quae ad haec se habet, ut Ratio ad sensoria. item aliorum fides,&memoria.& tunc se bsequitur iudicium partiale, quando sola appetitoria interrogantur:
sed cum etiam voluntas, totale. non enim quicquid ventric
lus Se mentula cupit, statim approbamus. Iudicium elicit ex his laudationem, vituperationem, approbationes & reprobatiopes, ae propositiones facit respondetes definitionibus & Axiomatis, quae vocantur decreta, fines inuestigationis,&principia scientiarum moralium, & persuasiones 3c electiones. Cum vero in uestigatur res pertinens ad potestativum, ut
an si tyossibilis vel impossibilia ,sacilis difficilis, magna,Potens,
234쪽
Pirus toro creo R CAP. xvI. in ponderans, parua, imbecillis, leuis: ille discursus vocarer perpensio&commensuratio, quo interrogantur organa potestatoria, quid valeant, & quae res aggredienda . Sunt autem potestatoria organa vel ad sustentandam corporis nostri machi nam, ut ossa; vel ad continendum humores & spiritus,ut venae, arteriae, lien, fel, vesica, intestina; & cerebrum, &nerui. in qui . bus expuli a & attractiva, & retentiva potestas quanta sit perpenditur; i& quanta vis obiectorum contentorum,uel ad transmutandum, ut iecurior, venter, reti forme. vel ad deferendum corpus, & sic pedes interrogantur, & locus in quo habent ambulare. Aues&pisces etiam alarum perpendunt facultatem .
vel ad pugnandum , i &sic discursus perpendit vires brachiorum, & ungues spinae robur sui de inimici pariter. bruta verodentes resertos, cornua, ac ungue , an valeant contra hostes
perpendunt,alioquin fugitini. vel sunt organa ad defendedum,& sic interrogatur cortu, caro,capilli,& pili. bruta etiam squammas , spinas, pilos, plumasue: homo autem non modo instrumenta naturalia in his interrogat, sed etiam quae Ars adsciuit, ut in defensione vcstein, loricantia; in offensione lanceam, glaudium : in delatione equum, currum et in sustentatione baculum: in continentia non habet quid. sicuti neq: in sensoriis omnibus. etsi enim habet ocularia, Ac auricularia: haud tamen nata ria,men tui ria, &o. ex horum perpensione sequitur partiale tu dicium. Sed cum etiam interrogat vires potestata ui, sic egredi tur totale,quod vocatur determinatio, quia terminum suarum
obiecti vitium ponit,& finis est in uestigationis: unde dicitur appreciatio,parvipensio, magni pensio,aequipesio; & sunt principia doctrinae operationum oeconornicarum,militariu,&poliisticarum&physicarum; unde illud: Cum leone non est inermi pugnandum, quoniam viribus impar. Cum homine aequali pugnantem non satis vincere posse,sed cum minori. Pondus mille sestertiorum non est aggrediendum. Et Mechanicae artes MMathematicae ex determinationibus principia habent, scurmorales ex sententiis, decretisq; , &Theoricae ex definitioni bus, thelibus s. At Manue
235쪽
F. Trio M. CAMPANELLAEAt quando aliquid est agendum necne, discursus praecedens vocatur Consilium: quo non propria organa modo Interrogantur ad executionem destinata,vi manus artes tractans, A corpora nobis pellens S appellens, &musculi, S iuncturae, or- gana motus quo indigent omnia organa in suis executionibus; sed communia, videt icet sensoria, appetitoria, & potestatoria in partiali indicio. Et in totali interrogantur nocti nes cognia tiui, sententiae volitivi,& determinationes potestativi, de se,
de obiecto. de ex hoc consilio egreditur iudicium quod vocatur electio de deliberatio, quia libere fit, Si liberat a dubio inquisito. Potest enim homo aggredi ex solis passionibus potestativi, vel notionibus cognosciti ui, affectibus sensitivi, ut faciunt bruta;& tunc casu aliquo posset obtinere finem bonum.Sed talis operatio vocatur praecipitatio opposita consultationi. & eius deliberatio dicitur temerarium iudicium. Ergo bruta non habent in his cunctis iudicium perfectum, quia carent Mente, dil intelligentia; sed id quod vocatur aestimatiua,quae illis est loco intes lectus,iudicis, A mensurationis. Nos autem vocavimus iudii cium, id quod ex ratiocinio egreditur, & debebat dici intellectus, d quod ex perpensione, re dicendum erat collatio, vel Mensura. Iudicium enim est solius voliti ui. Iustitia enim vi tus est communitatis iudicans quid boni S quid mali unicuiq: pro meritis debeatur. Sed cum iustum sit idem quod aequatio debita,cxtenditur etiam ad verum & salsum , ad possibile N impossibile. Etenim veritas nostra est aequatio intellectus ad rem,& rei ad diuinam Ideam intellectus diuini. unde in sacris literis
iustitia etiam veritas vocatur. Similiter cum vires nostras S rerum mensuramus, utrum si iusta vel iniusta aggressio, id est, aequata ad obiectum, decernitur. ergo possibilitas nostra est aequatio potestativi nostri ad possibile: Si possibilis ad diuinam
potentiam. quod enim sine Deo possumus,impotentiae tribui- Lur, ut peccatum in mente. dc cum de malo es bono iudicamus, O virum fini suo adaequetur, necne, an contrarietur, consideramus.& malum hoc, illud bonum dicimus, siue nostro, siue Reipubl. fini; cui rursus adiudicamus, id est aequamus Poenam vel
236쪽
Pnvs Io L o CICOR. CAP. XVI. rys praemium. unde bonitas nostra moralis est: aequatio nostrae voluntatis ad finem: & Finis ad diuinam voluntatem,absque qua
nil bonum,ut inruetaph. diximus. Sic & Phy sica &Metaphysica bonitas se habent,ut in sequibro patebit. Consideratio est
ratiocinium multa conferens ad judicium, ut sidera AstrologuS,unde nomen sortitur. Contemplatio est multorum simul attenta intellectio intuiti ua. Cogitatio & Meditatio ad unaginatiuam pertinent. quae laborat, ubi ex praedictis certitudo haberi non potuit. proptereaq; Ophirimum ideales causiis consulit aut fingit: sicuti Ratiocinium viplurimum materiales reformales: examen finales: perpensio effectivas, 5 quantum , Omnes tamen de omnibus.
Anc cognitionem subsequitur Imaginatio, quae est actiis alius eiusdem spiritus; quo ex notis rebus quando recta es imaginatio a figuramus ignotas, veluti Angliam imaginamur a Timet ticuiusmodi sit contemplando Siciliam. Ergo Imaginatiua est sim discursus licet utens tanquam imagine viplurimum , non regum, Misensu percepta, sed discursu nota, aut intellectu per alias res nou mq 'itas illis. Ego Centaurum figuro cogitando cuiusmodi Equus& Eques armatus una sinit: quoniam vero res cogitatione notae assicientes sunt magis, quae sensibiles sunt magis, magisq; co militin nerporales: iccirco Imaginatiua corporeis figuris Plaerunq; res re- ta lim.'- praesentat. hinc Poetae figurant virtutes imaginibus mulierum: go quac
&ad significandum aliquid componunt, diuidunt m res, sensu rerum iniit , perceptas, imaginatione. Cui minor fides adhiberi debet quam m caeteris cognitionibus, licet & ipsa sit eiusdem spiritus actus. Ita
quoniam motiones in animo sentiente remanent, saepe susci-hi ructa, tantur aut truncatae,aut mistae,unde fit ut somniemus hominem tunsine capite, aut montem aureum . quod ideo fieri potest, quod in nobis est motio auri alias visi, atque montis saepe visi : hasq; duas motiones aptus est spiritus copulare, ac proinde montem B b aureum
237쪽
is F. THO M. CAMPANELLAE aureum imaginari. Verum si huic imaginationi credat, errat. nunquam enim sensus montem aureum vidit Itidem Et qui diceret, reperi hominem ingentissimae magnitudinis, ex quo omnes partici pcnt homines, id ideo facere pollet, quod in luo spiritu est motio hominis, , magnitudinis: Ergo de coniungere illas potest: hoc autem ex alia etiam exteriori si inititudine i a cile agnoscit: sicuti, quia vidit ex eadem massa magna plures feri panes, & una ex figura multa sigilla. Verumtamen huius modi imaginatio falsa foret, quoniam segregaret uniue alea particulari, quod nunquam diuisum subsistens repertum es h. Sic errat, qui dixit, Solem non esse calidum, nec lucidum, imaginatus hoc ex eo quod vidit duos lapides non calidos nec lucidos percutientes se in ilicem emittere ignem. propterea quod imago non respondet imaginato in sensu exteriori prorsus , cum Sol non percutiat quippiam; nec sit durus ut pollit percutere; nec quae ab ipso percuti finguntur, recipiant plagam; nec conclusum densitate calorem, quem percussa adaperta i emictant, habent. Saltem hoc dubium est, cum rationes multae contradicant. Quapropter qui magis a sensu recedit, magis ad imaginatiuam vanam acccedit , ac fallacem scientia in captat. Qui vero magis s en sui accc sit, ab imaginatiua rccedit magis,
ac discursus veraciores sormat. propterea Syllogismi ponderandi sunt iuxta distantiam ac propinquitatem prae uetarum
Hinus modi virtus imaginandi quando de industriast in spiritu corporeo significandi gratia pulcra est, propterea quod significat habilitatem ipsus ad componendum ac diuidendum Z transferendum res prout libet. de quando eth in tensii finiritu, essicit aptitudinem ad Theologicas de Metaphysicas ae Mora
Ies scientias , contempla trices rerum sensui non expostaritim, et
quae figurantur imaginibus seni ibilibus. multum is prodest Io-quenti ad populum rudem in persuasione. Quando vero est in
piritu corpo lento copiosoque eincit aptitudinem ad Mechanicas artes Horologiorum , fabricarum , , tv pographiae , dcc. Qifando vero non ex instituto, sed casu oritur imaginatio is
238쪽
Puus Ioto et rco R. C A p . X v I spiritu ,vana est inutilis i. Sic febricitans in pariete quamcunq, modicam similitud me hominis aut bestiae videat, quoniam erilem habet spiritat tenuem l , facile patitur a minima & truncara similitudine: ergo de in trisaginatione incidit , quod videat hominem aut bestiam, aut aliud prius notum, vel denuo fictum simulacrum, ex praeteritorum depraesentium cocursu. b Cum in bnum cogitationem inciderit ex motione, quae suscitatur in ipso, assi- sim ima-citur ita ut in illam immutetur nimis, nec frenare proinde pollit in os, alfectum, quia spiritus exilitas alienatione incurrit. Itaq: limo. σ3 '
tio gallinae in ipso suscitabitur, putabit se esse gallinam,atque ita et
esse obstinate tunc affirmabit, cum adeo vehemens affectio cit, tulit. i. quod no permittit illi cognoscere alias dissimilitudines, ex qui- --hu bus possit discurrere ad cognosce luna falsitate illiusmodi affe- immodia eius. quod Ac sensui exteriori euenit: nam lingua amara bile per- mul,
fusia rem omne sentit amaram. At ii vanam cogit atione incur- qm qui
rendo asseuerabit eousq: illam, quousq spiritus in illa passione
nimia perstare rabit. Quocirca consueuerunt homines ex nimia Vira vel amore nimio furere. Interdit velo ex nimio studio spiritus incalescit nimis, dum tot motionibus agitatur inuestigando tiom,. incertu incerto &in semicerto es hinc nimis afficitur, & furit: tur Galen. nam in seipsum redire volens nequit, cum valde attenuatus ac puram esse
fectusq; iam sit. Caeterum si non satis afficitur motu quopiam homspiritus tenuis exilisq; a calore, quo attenuatur, forasq; educi. 8' -- . tur, quicquid offertur sensibus agitat ipsum: ac ipse de motione i i5, hi , in motionem transit absque stabilitate: omnisq; eius discursus utris Ain ob hoc interrumpitur, & ob fuligines, ob exhalationem sui ce- fas es in te terem, nouamq; ob aggenerationem,ut dictum est. Ideoq; dici- rebro : cum tur insanire ac furere. attamen non perditur memoria, quando ufuror fit a fuliginibus &atrabili interrumpentibus discursum ., v- ere deprauantibus imaginatiuam, quippe cum spiritus illarum pauens nigredine, videtur sibi monstruosa videre ac terribilia. quin timori fidem cuicunque adhibent tales, quoniam intus ipsum habent; quare plaerunq; imaginantur coelum ruere; de se esse mortuos,& bella ingentia & daemonas, S c. Nec etiam perditur memoria quando ab humoribus va-
239쪽
ssc F. THO M. CAMPANELLAporibusve cerebrum ascendentibus infestantur, dum spiritus idem remanet, eadem qua exhalans affectus passione. At memoria perditur, cum fuerint nimia caliditate excandentes attenuati s velut phrenetici, quoniam spiritus tenuitas morbi pastione supera flecta, dum exhalat, non communicat quae scieri bat spiritui succedenti: c qua de causa piae riq; post Egritudi-M i. i. nem saeuam totam scientiam amiserunt: quoniam totus spiritatemst, tus scientia astectus exhalavit ; nec communicauit successori ritis carent nisi passionem morbificam vehementem . Alij vero postea re- mmcris, Iminiscuntur scientiae deperditae, sed ex parre, quoniam exhala- tio copiosa non erat illis perpetuo , nec ita vehemens passio, ba quod Ominei motiones phantasiae deturbare, austereq; poster, rum exivi. impedirc tantum . Quapropter spiritus primae dispositio plo insani. ni restitutus, quacunq; noua similitudine potest ad sopitos renatitiam currere motus scientificos . Eiusdem fluxus ac refluxus perpe tui causa, de quia ccrebri cellas non habent huini litate muta fium ' i' das, de quia assuefacti non sunt, pueri non recordantur, nec dis-
cummi, neC. imaginantur recte: at senes bene discurrunt ex is hali. usu: parum recordantur ob tenuitatem CXhalantem:Wmotio ira avre. Res multaS se inuicem collidentes. hsidet rei absentes , et ei supra intis ,suit duae res s duo actus eiu dem rei, sec. .
A L T I. C. . I X si AH di Vlto pran ii et negotio a Imaginatiua: at dormiendo ma ciet datam im bis ' proptereae quod quicunq; humor in capite exuberat, O WHi i spiritum animalem variis mouet modis. Itaq; humore colerico ii, infestatus somniat se prassiari: Caliditate vero, sitire, ac mi,.
netret Ar tium proinde recordatur. Atrabili infestatus daemones ac mon-- filius struosa insomnis videt. cum vapores in caput ascenderint, qui aliis petiti bus spiritus supernatat, somniat volare ac natare: si si diuida norit sili me, lux deorsum intercurrens, somniat cadere Cum dulcis pituita
restimen dare intelleclise, qui ibi nunquam dormit y im d sursus se stilogismidcimiendo sunt, qui Aia
240쪽
P H v s Io Loci co R. CAP. XVI. Is Tin linguam ceciderit, sommac edere mel & huiusmodi. Cumalis humores,i es alias. Porro corporis pars omnis passionem nouam enicere pote st. Ita l. ii semen abundauerit in vasissenii nariis,ac prinitus ortus fuerat, imaginatur foeminae copulari, ac proinde quaecunq; primo in memoria suscitetur, quamuis mater aut soror sit, lomni arcius venere frui, ac simul abominari, quando simul de prohibitionis memoria suscitatur. nihilominus videtur sibi nec posse coitum illum austu re, eo quod spiritus in testiculis mordicatue a caloret seminali ac huiusmodiae sensum cerebro communicat. Sic aliae corporis partes affectae alias suscitant imaginationes . . Praeterea res consueta: sentiri, Eremanenon memoria, loquacunci; minima sunt litudine excitantur in dormiente animali : quamobrem miles belligerare agricola arare, Philosophus disputare, amator amatae res, so- mniant; quia semper li ascercs cogitanteS, quocunq; motu mih nimo similis,somniant illas, veluti exili sensui quacunq; ex deli- neatione parua in pariete videtur sibi animal videre. Nec do intentis spiritus discernere verati e sint quae videt, potens est, propterea quod in Capitis pene cratibus moratur ; nec consueuit scire nisi per sensus interiores. Ideoq; somniando videtur ae sibi res non inti a caput sentire, sed foris,ubi coni leuit. Ex quo palam fit sensum feri intra mittendo& non exit amittendo. In terdum vero somnians spiritus simu omniat se non somniare, ob memoriam praeteritorum somniorum ita ipso excitatam ; redicit, Ecce hoc non es somnium . . Essiciuntur quoq; somnia. ab aere communi spiritu , quo nutriuntur de vivificantur ani-mantia cuncta, propterea quod ipse sensitiuus est, omnesq; rerum passiones participat communicat i spiritibus animalium, quibus copulatur: Iccirco pluuia; repraelia praeuident animalia multa: quia ipsorum principia in aere fiunt; qui ab illis combmotus mouet proinde spiritum animalem : & sicuti desert no- . bis voces,ita Ec alias passiones deferit Ast homines aliis intenti curis, has non pcrcipiunt passiones ; ideoq; nec praesentiscunt: suturos effectus. Melanchol ci tamen spiritu tenui possibilique , valde donati, cuius causa aliorum consortium auersantur, facia