장음표시 사용
281쪽
ass F. Tito M. CAMPANE AEaffiniret' potest esse malus moraliter nobis ex eo quod iustias, ut dixere
Deum ma infelices homines quidam sed bonus. Iustitia enim bona est, talum im- virtus,vtinox palam fiet:& virtus est virtus, quia ab eo est in eum nos dirigit. Igitur ab eo est bona. Pudeat regulam dicere meliorem Rcgu latore. o. At si virtus est regula,unde menti innotescit A Deo interius regulante . & a fine exterius ostendente u. oe-I nim operationes Si palliones fini congruentes feceris, virtuo- sic age S. V t in conseruataone nostra, quando manducabis eas res de tantas,quales de quantae sitificiunt appetitui sano adseruam. i da in vitam, es sobrius: si plus, gulosus: Ac natura te punit indigestione, somnolentia, Sigritia, dc caeteriS malis ex gula natis: quando minus, macie, liectica, fami S Cruciatu . Igitur quoniam natura pinnas dat umosae operataoni,& praemium virtuosarista & Deum eius a tactorem facere existimandum est, quandos nobis dat leges regulasque.io. Operatio S a irectio bona dicitur iustitia, hoc est, aequitas, quia aequatur fini. Et vulgo iustum dicimus, quicquid
aequatur rei illi,cuiusgratia assilibetur. Vitiosa vero peccatum.&erratum, quia extra regulam tendit. Utque sit Virtuosa, requiruntur omnes caulae essentiae AI existentiae ipsius actus, siuent affectio siue operatio, videli t causa agens, patiens, finali formalis Ac utealis; irem tempus & locus; prout decet:& id decorum dicimus. Vt coitus cum non marito deficit in agenteal cum non uxore in patiente et Cum non generandi gratia , obit quam opifex rerum ipsum insti tui t, deficit in fine vi cum extrari vas ii forma actus; cum bestiarum more, in ideati similitudi- De; cum inplatea, locuS damnaturi cum statim a prandio, teIn pus: de caeteris idem iudica. Ergo vitiosus erit ah alicuius cau- . l . sae defectu tantum. Ad bonum eram omnia requiruntur bonae ad mal um suisicit unum. Rem nt, Nosces autem malitiam cauta quintuplicis in essentia actus, de duplicis in ex utentia in eo quod est: contra actus eius. dem virtutiS rationem, aut alteram virtutem vel finem eius pedix aut in vitium torquet. In Platea enim coitus cst con-
282쪽
MORALI v M CAP. Learmodestiam: a prandio contra sanitatem dc generationem: cum aliena contra ius,M pacein. Sic de caeteris. Distinguendum a qua virtute vel vitio clicitur actuS, Ma qua imperatur
Devirtutum disinctione , numer .
aliae a potestativo eliciuntur regulae passionum Ac op rationum eiusdem. Ut fortitudoest regula thoris &atidaciae,& operationum ex eis manantium. Strenuitas debilitatis de ferociae. Constantia rigiditatis de flexibilitatis. Alacritas promtitudini,&lentoris. Oportunitas velocitatiS S tarditatis. Per-Querantia obstimationis de instabili catlS- Longanimitas ac
dia, pernicitatis. Con fidentia seu fiducia dissidentiae ac par
tripennonis. Spes praestrintionis dc desperationis. Comprehensio exultabundae irruptionis de rocessionis. Imperiofitas irae M pauoris C lamentia crudelitatis S misericordiae. Tole rantia impatrentiae de insensibilitatis Mansuetudo iracundiae&asinitatis. Verecundia impuden Merubescentiae. Celsitu do tumoris de despicientiae. Diligentia negligcntiae Ac suspicio
ni S. A qua, itas arrogantiae dc abiectionis
A liae dircuntur ab intellectitio regulae notionum M operationum eius. Ut prudentia est regula scientiae Ac ignoram tae:&per philasophram realem prourdet ne erretur circa obiecta mediorum ad finem, per diuinam' circa finem; per commutanem , in investigatione p per medicinam conseruationi sui in se; per oeconomicam on semilia , per politicam in republica. Fides vero seu credibilitas incredulitatis Ac creduli litatis est regula. Ars memorandi memoriae dc obliuio nis. Consilium de logica perplexitatis Ac praecipitationis. Grammatica Rhetorica , Ac Poetica occultationis M
283쪽
a o F. THO M. CAMPANE LLA declarationis, suasionis & dissuasionis. Vigilantia animaduertentiae & iliaducrtentiae. Studiositas custositatis & incuriae. , Veracitas mendacii iti ironiae. Prophetia diuinationis &improuidentiae. Solertia inertiae dc anxietatis. Beneloquentia manifestationis &obmutcscentiae. Disciplinabilitas ruditatis de sciolorum vitii, Ac C. Aliae sitiat volitivi regulae ortae in eius affectus Ac operationes. Vt circa finis amorem Acimpctum sanistitas. Erga parentes' S patriam caritas. Erga uxorem castitas. Erga filios dilectio. Erga amicos beneuolentia. Cupiditatis temperantia: auaritiae&prodigalitatis regulae sunt liberalitas&parsimonia. Luxuriae in domo, veste,ac cibis, moderatio. Ambitionis & vilitatis honorificentia. Malignitatis, benignitas. Voluptatis de doloris, attemperatio. inuidiae&applausus, aemulatio. De quibus sigil- latim infra. a. Secundo partiuntur circa modos conseruaudi, qui est finis. Nam aliae nos in nobis, ut fortitudo, exercitium, solertia, prudentia,probitas,liberalitas,3 c. Aliae in filais, ut castitas A-l iae in amicis, ut beneficentia, benedicentia, Ac bene loquentia, A liae it Republica, ut iustitia. Aliae in Deo, ut sublimi
s. Tertio distinguuntur ab obiectis. quando specialem assiciendi & operandi modum requirunt. Alius enim est affectus ad Venerea,qui per castitatem; alius ad cibum,qui per sobrietatem regulatur: unde non licet CXYtrisque unam temperantiae virtutem facere: praescrtim quando etiam subiecto distingui contingit vivi in Germanis ebrietas, in Calabris inglu- .utes,illa potus, ista cibi sorsan reperiuntur. De quibus suo loco. . Distinguuntur etiam ex principatu Nam ex fortitudine , prudentia &sanctitate, omncs suboriuntur simplicitcn Ad alios vero, ex beneuolcntia, benedicentia, Ac
284쪽
A R T I C. I. i. UEMADMODv M in physicis virtutibus prima est vis' seu robur aut fortitudo, quoniam primo seruat ante v- sum liberi arbitris, Ac primati tatas origine primae est soboles: itae conuerso in moralibus prima est quae volitiuum roborat, in quo perficitur essentiatio& operationum exordium,&vnde regressus ad priores prima litatcs detegit moralitatem. Non e- nun est malum morale,falsum pro vero accipere in intellectiatio , sed pii scum, nisi sit voluntarium, cuius obiectum est bonum quod ad se ordinat possibile& verum in conseruatione. Nec voluntas cst moraliter mala, nisi ubi intellectus distinguere valet:nec valet, nisi possit. Ergo in tribus est moralitas: & involitiuore incipit post physicas operationes. r. Et quoniam virtus facit res bonas de indiflarentibus, quatenus fini vero sit inmoque eas adaptari illa prima est virtuS, Virtulam quae finem praestituit nobis sequendum, ad quem omnes ali) ii Melitatemnes sunt media, & boni; quatenus ad ipsum media: alias mali, Plato po=dico,moraliter. Sanctitas ergo et prima virtus, quae Deum ti--Ar - ,-nem nobis esse sancit, SI ad eum omnia dirigit a quo sunt, natura docente omnia ad sua principia ,ut ab eis seruentur,reuer- h. ti, aquas ad ma re, ignes ad solem, A sic deinceps, ut in caeteri S, Mi his.systematis existimare licet. Cum enim sint tot, de summo bo nec in mono de fine acntentiae, lancicndum est homini, quid sequendum. Nosque diu ratiocinati non inuenimus aliud qυod digne statuamus sincin optimum,nisi Deum, a quo & ad quem si int omnia, Ac ad quem cuncta bona dicuntur per analogiam , sicut paulo ante memorabamus. Dicitur sancti ta S, quoniam sancit de linc,& sanctificat nos, id est, puros facit mundosque a con . taminatione finium prauorum,. allectibus eorum,& prauis operibu S. Ita enim op cratur omnis homo prout est affectus:
qui allicitur plutosophia,philosophicc: qui mulieribus,mulie- Hli briter:
285쪽
a et F. Tito M. CAMPANE LObriter: qui ludis, ludo vitam agit: qui diuiths, auariter: qui dominio, superbe: qui autem Deo, diuinam vitam,operationes diuinas, Sc longe magis. exsuperat enim veri boni amor falsorum amorem affectusque, si ex toto corde, ex tota mente, M. totis viribus,ut oportet, ametur : haec enim ab eo habemus, erisgo citas gratia. Et quamui&ad sui conseruatioIIem in se,&in
specie, in repubI. & in fama sanctus multa operetur; haec tamen omnia ad Deum dirigit; ita ut Deo vitae vivat, Deo patri omnium filios procreet, Deo regi regum rempub. administret, Deo gloriosissimo honores suos acquirat, a quo habet dona de virtutes & commoditatem & fortunam ad acquirendum: ae sic sanctificat fines me da os relatione ad ultimum, sine quo va- russime abal as tanquam v Itimi tam instabiles res sanciuntur, sanctificanturque Insuper nostra fiagilitas id nos admonet Cum enim boni aliquid accidit nobis, naturale est manus ad coelum tendere in gratiarum actionem: cum quid mali ad auxilium implorandum Cumque nihil a nobis, nec nos ipsos hae-hea mussi vude cuncta & elle habemus, re ferre acceptum debemus. Tenctur igitur homo, simulac mens sui compos fuerit tamque libertatis acceperit, de fine, ad quem omnes dirigat affectus S opcratione S,s mcire, longe magis quam de arte, quae vitam sustentet Et quamuis nasceretur homo in sylvis, nec de Deo aliquid sciret, si seipsum considerando &caetera animalia a quo formata sint, & unde sensum S virtu tem hauriant,& solem & ccc Ium vnde tot bona, quasi in publIca scriptura
statim intelliget conditorem situm cui sese dedicet commendetque Si enim tanta arte Dcus fabricatur animalia, tantam bonitatem digdatus os Zendere ; eadem arte Si bonitate in Eorum gubernatu non desit oportet Frustrae enim tacuitas, quod esse nolumus Vnde apibus vim a Ionge flares cognoscendi dedit m ellificanda,& cellas fabricandi,non autem nobis: formicis prouidentiam congress . ndi IconibuS venandi unde vivant: imo hoedus recens sectus ex utero matris, solus statim ambularc nouit, Ssi vasorum pIenorum liquoribus non nisi unum lacte planum,caeteris spretas.& non gustatis, gustare, teste experientia et Disit iam by Cooste
286쪽
tia: imo araneae mox natae texere muscisinsidi is norunt. Multo itaque magis homini ea, quae silo fini conueniunt, ipsumque finem cognoscendi vim contulit, cum a Deo immediate sit mens humana. At ne excusatio capiat hominem, ferat cum gregale animal, aptumque dii iplinae, S talem qui nequeat a principio nisi subparentum cura vivere; a quibus via tutes et-ilim doceatur. Alioquin qui dat coruorum pullis, a parentibus neglectis,escam,aleret S hominem. Tota ergo rerum natura Si parentes de lex, de tali fine sanciendum nos monent a principio. Ex hac virtute orta est Religio, preces, sacrificia,vota,oraculi, iuramentum, consecratio. Vnde S moenia ciuitatis
Romani sancta dixerunt, eo quod per ipsa defendatur ciuitas a Deo: vel sub Dci lint tutcla. Ambulabit erga vir sanctus intra mundum , quasi intra palatium Dei, S in cunctis autorem honorabit,ci ab eo tutelam,& bona animi, Cori oris, & coerna agnoscet;& Deum in suis laudabit operibus: credetq; Deo, Deum,& in DeUm.
s. Qui autem alium finem sibi praestituit. vitio laborar, quod dicitur peruersitas; S tanto quidem peioret, quanto pe hesi ius est in fincin quam in media peccare. Vnde mortale crimen sibii ,
hoc appellatur. Nec recte quidam peccata faciunt paria, cum ta obiecta S operationes,&aiffectus, E fontes sint impare S. Igi- in pectat tur sicut qui ambulans turrim prae oculis habet, aut lucem, inportu ad quem iturus est, etsi erret in via, tamen sem per oculos in turrim habens,per quamcunq; viam tandem ad ipsiam peruenit, licet laboriose: qui autem aspectum turris amittit, fluctuat, coecutit,errat,nec scit quo vadat, SI casm quodam venit, nec ad finem optatum peruenit: sic qui Deum prae oculis habet, licet erret, non ad mortem errat, sed resipiscit: omnia sua, actus,&aflectus, coram Deo est antelligens, pudet.&Corripit se: velut qui coram rege est,non peccat nisi in minimis, de statim, ne offendat eius aspectum, si corrigit. Atqui Deum esse negat, aut liu mana non curare putat, is omnibus se sceleribus irretit, S in mala cadit innumera. Quare vel ob hoc ipsam credete Deo Nin Demn est utilissima virtuS.
287쪽
2 F. T n o M. CAMON LO . Qui etiam Deo falso tanquam. fini inhaerent, miser, sunt: illique praesertim qui Deum faciunt aliquid peius sese, vi arbores, fluuios, vitulum. Qui autem solem, minus mali : sed nut 'is' cum tu uri se non videan; a sole , dc spiciunt ipsum. Perversi sunt de illi, qui Deum mali causam malumque arbitrati, illum. 'et, imitari gestiunt: ut qui scortatorem Iouem, dc praedestinato
etes, qui rem ad malum introducunt, tyrannianaque . Sanctus de Deo tutare Deu sentit in sanctitate dc bonitate:alioquin quomodo se commen Oii sim uia dabit illi Utri autet in verum Deum norunt, ita tamen non Pan-
NM quam Deum honorant, sed Diis patriae sese commendant, dii- plici poena ligni sunt Stulte, qui sanctitatem dixit esse amici in a. tiam Dei, dubitat, cuius Dei, cum Dii contrarii sint: si sic, quo et ' modo Uii , Alius vero amicitiam hanc negat ;qtua impares u-ansibi. in mus Deo: qUOniam nec amorem diuinum erga opera propria, Aia. nec prouidentiam,scire optauit; bonorum omnium largitorem omnibus caducis bonis postposuit.. Qui tandem norunc verum Deum,S prouidentiam ,& caritarem erga nos, nec tamen propriis anteponunt affectibus S rebus, hi sponte perue si miserique : ut vel ob ipsorum punitionem liceat dogma det paradiso S: gehenna tartius crederC .. . Vitium in cxccstii sanctitas non habet. Non enuat pol sumus excedere in amorem, laudem , de gratiarum actioner . Ac commendationem nostri Deo, nec in sanctioinc sic perpe tuo operandi : nisi quis, crrans incredibilitate sentiat, nec co medendum,nec operandum quid nisi praedictas res: nesciens, quod Deus vitam &nato S S rem, ut tueamur illa, donec sibi placuerit,nobis concessit, quibus operam dare, tamquam Deo
ministrantes, debeamuS. Caucanius tamen, ne fincm tanquam. medium, nec media tanquam finem habetamuS,v- tentes fruendis, de fruciates utendis, seruientes nobis de DCo, nou. seruientcs Deo. -
288쪽
De prostitate, suis oppositis,&ramis.
r. DO si TA regusa affectus erga finem, sequi tui secunda cra ganos ipsos. Licet enim amor sui sit prior amore Dci in notitia illata S physica, quoniam mens in corpus immissa Deum non nouit, sod corporis fabricam curat:. tamen innat est prior amor Dei, ordine naturae de temporis. In reflexa, quoque, ubi coeperit usias arbitrii, & bonum a malo segregatie maius a minori, est prior mora liter amor Dei. Subsequitur ergo amotaui. Cuius regula, innominata veteribu S, vocetur Probitas , vel Bonitas, vel Rectitudo. Facit cnim proximet hominem bonum sibi de aliis. Ex amore cn m recto sui, vespratro, sequitur Circa res alias amor rectus, ve I prauus. Quicnim sibi nequam , cui bonus erit Z Ordinem ponit probitas, ut magis anaci homo Deum quam se, sicuri magis totum S o-Dtimum, quam partem de deteriris. Si autem homo non elicilio mo ex participatione diuini esse, sed aliunde, quod est impossibile; non teneretur amare Deum plusquam se, sed saltem appretiare tanquam incliti S. Quemadmodum sit manu S non .ciici pars corporis, sed quicquid habet , aliunde quam a suo toto haberet, tunc non sese exponeret morti pro Capite iv corpore sicut facit.. Sed cum conseruatio sui consistat in totius conseruatione, recte priferi totum sibi: sic Rectitudo homini Deum, a quo,in quo de cuius gratia est pliusquam pars totius in toto. Secundo plus amabit suam animam' quam corpus; Sc bonaeanimi quam corporis; deinde plus corpusqtiam bona ex rcriora ; quibus etiam amicos practeret, tamquam partes suae speciei, nedum parentes, Uxorem, narosque,partes ctiam sui: non tamen bona amicorum , nisi lucrum suum paruum lucro decuplo aut supra quintuplum amicorum posui abeat Patiar enim perdere unum, si amicus lucratur quinque tam in bonis corporis quam fortuna'. vel etiam animi. Nam lucro iiii caritate dc Lanctitate erga Deum, si ex eius resbectu sic
289쪽
a 6 F. T H o M. CAMPANELLA facio: Item in beneficentia&alijs. Nunquarti homo perdit, iin virtute lucratur. Si autem impsia perdit, nunquam lucratur, etiamsi mundi dominus fiat. r. Probitas dis hinsuitur in plures virtutes, quoniam cum sit amor sui, ramificatur in parentes, qui iunt principium sui,in uxorem , compartem sui; SO in filios, imaginem sui: Si in patriam totum sui. Hinc pietas,caritas, dilectioque. Nam pietas erga parentes & patriam est, quia sunt ambo principium no-
stri: & vocabulis caremus. Pietas reuerentiam&obedientiam
praestat,& cultum alium augustiorem ob principi) dignitatem. Tenemur etiam in necestitatibus parentum patriae praesto esse, S pugnare pro eis usque ad mortem; S cum iniuste ali-I i quid perpetrant, clam pro reuerentia admonere; S satagere, ut digne vitiant; & honestare eos etiam post: mortem: virtutes in pacita serere;&pudere nos ipsiuS vitiositatis, templa,plate as, pontes, Si omnia Patriae utilia tractare sicut domum propriam conari eam relinquere meliorem quam in v enimus. Praeferemus patriam parentibus tanquam totum parti in vitae virorumque discrimine &honore; in paruis utilitatibus pa
A i s. Dilectio erga uxorem erit tanqua in Crga tui partemia Non ergo verberabis ut seruam, nec vituperabis,sed honestabis in omnibus,& ubi peccat, blande corriges,nisi bestialis fiat, re inhonesta, ut baculo indigeat. Noli eri S coniugio perfidus.
Domi curam committes, illi conseruationem, tibi acquisitionem commendabis. Caetera in aeconomicis diximus, . Similiter amor filiorum,carita S forte vocatus,quia amor Dei erga nos filios etiam caritas dicitur, quaerit, ut custodia am&disciplinam eis adhibeamus,& curam animi Accorporis.l &fortunae ipsorum, eo ordinc quo nostram. Sic vi& in patria, &in Uxo re. De ipsorum educatione diximus inpoliticis & oeconomicis.
s. Opponitur probitati Improbitas, quae excedit inmodo & ordine amoris in se dc in suos: si quidem amat plus se quam. Dcum. Vnde eius auxilio destitutus, in mala cadit plurima. Aliquando
290쪽
Aliquando etiam se Deum facit, vultq; adorari, sicut AIexander At Nabuchodonosor de SaImon,inae fragilitatis obliti, Ac poena redarguti tadem Deo restituunt diuinita fem, sicuti scelestus Antiochus. Improbi fiunt de qui Deum verbis stuprast
efferunt, Ac dicunt illi, Fiat voluntas tua, dc tamen propriam voluntatem diuinae anteponunt, improbo sui amore occoecati. Item qui plus coiTus quam animam amant, fiunt ignorante S, imbecillique, dum parcunt labori corporis , nescientiasta virtutes acquirant. Alis puIcritudini&sanitati studentes, S in cute curanda operosi,sunt sibi graues,aliis Iudibrio: &dum saginant corpus, de pauperantur,& mentem sepeliunt, ut nihil coeleste,nihil honesti sapiata Improbi sunt etiam,qui bona externa corporis serua domini loco habent, M dum parcant illis, istud destruunt, SimiIiter qui ea amicis,parentibus, S patri anteponunt,& filiis,& vxori. Quanta enim ex his mala, palam est. Nam patriam tyrannide opprimunt, Ac furtis coinqui-
. nant, parentes Pauperie, uxorem impudicitia, filios turpitudine aniculnta; Impietas autem ex hoc oritur, quae reuerentiam &obedientiam de cultum vel negat, vel ipsoru in loco vituperi uim dc oppressionem Sc iniuriam reddit. Opposita caritati de dilectioni vocabula non habemus, nisi odium, genera Ie vocabu- Ium Sed manifesta est ipsorum malitia, quoniam illa uxorem tanquam ancillam aut meretricem tractat, s epeque vendit Set repudia i fine causa, filios vitiis ornat, prostituit, exponit: undet tot ma Iain se,&rempublicam- . Qui autem p Ius amant filios dc uxorem Sc patriam quam decet,ita ut pro leui causa quacunque vitam effundant, nec tempus aut Iocum serirent,nec modum; hi minuSpeccant. de Te Ius potesh ipsorum vitium vocari ; errant autem magis, si non amant acquirere illis vera bona, sed deIectationes, Ac apparentia in hoc ex ignorantia procedir-s . Itaque qui amat se minus quam decer, non inuenitur ter se, sed per accidens & interpretatiue: dum enim minora,
bona sibi cupit quaeritatque, pcrdit seipsum. Sicut pueri,qua yro