장음표시 사용
301쪽
asi F. THO M. CAMPANEL L stari,S quae coria expilat. Item carnificis ars, quae ciuitatem ciuibus foedis vitiosisque, iudice iubente, expurgat. Non ergo est ei similis militaris, quae contra exteros pugnat. Lictorum. ars etiam in expurgatione eiusmodi est praeparatoria, ideoque vilis,quia contra foeda marcescentia reipubl. membra exercetur. Militaris mercenaria non absimilis est, dum contra hostes pretio pugnat mobilior auxiliaris: nobilior propria, quia pro defensione reipubl. non pro pecunia. Artes, quae foedant corpus, viliores quibusdam existimantur, ut coriaria et sed fallaciter: nam pictura foedat ex parte ,& tamen excellit multas non, foedantes. Quae foedant animum,uilissimae sunt,ut nummularia, negotiatoria, teloniaria, lenocinatoria, meretricia, si tamen artes dici merentur. Non enim omne exercitium ex quo
vivimus, est ars, sed illud proprie, quod in matcria imprimit MLquam formam, imitando naturam. Et tunc imitabitur nego tiator, cum emit, ut meliorata reuendat, sicut iecur chylum emit,&in guinem vertit reuenditquet 'At chorcarum ars
non imprimit. Imprimit quidem in nobis saltationes numero issas, coelestem chorum imitantes, etsi non in materia,(sic soni in aere) sed formas tanseuntes, quales colores iridis, S tonitru hombus. Insicri enim habent usum non in effectu permanente, nisi in animali forsan spiritu. Item videntur nobiliores, ubi
plus ingenii quam ha boris inest. Sed in militari plus laboris deminus ingenii inest, nec tamen cedit picturae, ubi ingenium commendatur,nec Citharoedo. Est vera plerumque assertio, non semper. Item videri potest utiIsor nobilior. At utilissi maeomnium sunt, pastoralis,agricu Itura, Ac medicina et illae tamem duae viles habentur in re publica. An melior, quae nobibus naturae artificium imitatur At ferraria, quae imitatur angeloso pifices, non est nobilior naui factiva, quae aues. Porro ad nobilitatem arti nobilitas materiae S formae, S ingeniositas & utilitas, videntur concurrere,& ubi plura istorum ibi nobilitas maior. Adde S imperium. Naui tactiva enim nobilior dola
ciua lignorum, re dolatiua quam caesoria, & nauigatiua quam naui factiva: sicut equestri, melior quam fraenafactitia , quia huic
302쪽
2so MORALivM C A P. II. huic imperat ut sic fraenum faciati&haec seruit. Hoc tamen est
verum,ubi ars cui seruit est nobilis: alioquin praeparativa melior. Agrico Ia enim frumentum faciens molendinario, nori, est deterior illo. Et molendinarius farinam panifico, non est melior isto. Et ferrarius non est deterior fossore, cui ligonem praeparat. De his statis. Animalia quoque alia potes aliuo, ut c-quus,alia intellectitio, ut gallus dc cornix, alia appetitiuo, ut agnus,inseruiunt. s. Contraria vitia sunt Anxietas S Inertia. Haec bona. acquirere, dc arteS unde vivat, nil curat: nec ad inuenienduim
cui bona sit exercitio, habilis est. Signum sane spiritus crassi, fuliginosi, in vasis densis angustiati vel modici, facileque patibilis, ad multas industrias applicabilis; quo mens parum uti potest in operibus internis externisque. AnxietasNero est spiritus vitis,inconfidentis, copiosi, habitantis invasis laxis, unde crebro exhalet: propterea plus industriis quam prosit, insudat,
undique conquirens, laborat multum , seque consumit, media semper excogitando ad acquirendum undecunq; S quandocunque,serias,festa,& loca, dc modum vix distinguendo, ni si coactus. Malus hic : sed iners dcterior, quia vel seruus vel rei publ. excrementum, otiosumque membrum, si habet unde vi uat impediens caetera; ut qui falso nobiles vocantur. Artem. imperatoriana 2 iudicum & sacerdotum non tetigi, quoniam spectant ad altiorem gradum , quam mechanicae non tenent artes. Vide seq. p. 3. r. Artes mechanicae requirunt aptitudinem ae exerci- γ-tium. AcquiruntUr enim, quando tractant obiecta experiendo a F. illa & se in illis. Scientiae vero insunt a natura, & per scibilia putat vir specificantur, M reuocatur mens ad scibilium consideratio a rutra is,nem, non autem ad scientiam acquirendam ab externis insciis-μntiuque rebus, ut dictum est prius : sed nec ad artem, quatenus est ba.
scientia. Subito enim eius theoria percipitur:Praxis et F., i
303쪽
De Moderatione vel Uficientia.
ANXrE T AT is vitio assinis est cupiditas similiter in acqui rendo,appetitus exorbitans,propriumque mulierum,nuIIis unquam satiatus di uitiis S rapinis &praeda. Nec est idem cum Avaritia,cum qua tamen saepe confunditur: quae est vitium in possessione&expensione rerum acquisitarum, opposita prodigalitati: quae etiam solet esse cupida in acquisitione Si rapax. Virtus Cupiditati opposita est Moderatio animi, conten ta paucis,unde Sc suificientia dicitur ab eo, qui scit abundare,& penuriam pati; ab aliis, pauperta&voluntaria, licet extremussit vocabuliun. Nobilis sane virtus, philosophorum propriae, . qui sui probitate contenti , non in reexterna ponunt felicitatem, sed in seipsis coram Deo. Vitium deficientiae innominatum est.sed Exiguitas dici queat, necessariorum vix appetensis unde pluribus patet malis ; nanonerteS omitatur. .
De Parcimonia, Magnificentia Mundi
ita cammquc oppositis. . et APUT IV. .
ii: CE vl TvRParsimonia quae inrequisitarum ianirerum se per solertiam usu modumsonit. non ex cupiditate sed v tilitate. Sunt enim qui in omni materia conseruationis Excedunt. vestes caudatas volunt,plus vini, plus olei nasiimunt qua decet,& in solum Iroiiciunt dum utuntur. Ollas grandiores . quam sussiciunt cpulis servos plures quam ministerio, re commoditates duplicant consumunt, tractantque quassii nunquam defuturas. Horum I iti tun est luxuria, &supcrabun-dantia,quando fit exinconsideratione. 2,Quando , Diuitig CO le
304쪽
MORALI vM C A P. IV. a ra. Quando vero ex ostentatione, est iactantia de vento . sitas,cui medetur magnificentia. Videas ventosos mundos ambitiosos in vestibus Accibis & domo,ut sint lautae, pictae, deliciosae: sed luxuriosos sordidos, male accinctos , vestibus de commoditatibus onerosis potius quam deliciosis utentes. Parsimonia his medetur malis prouida ne quid desit; etiam obu-liun unum S minimam aceti partem non patitur perire, nomex auaritia sed odio superfluitatis, quam natura in cunctis effugit, sicuti in necessariss non deficit; negligit tamen minimae. propter magna. Modicitas vitium in defectu, ex eo quod regulam non tenet non ex avaritia. icitur, utens rebus modice& insufficienter; paruificentiae amica, quae ex animi partiitate sumtus facit paruomcasa S paruas,vestes curtaS, theatrum incapax. Magnificentia autem grandis animi, omnia magna,si Vistilia. Si inutilia,ur pyramides SI sepulcra,& quae ad rem parum spectant, ventosim S erit . . 3: Nimia quoque munditiae affectatio in vestibus, non, extrinseca. tantum, quam facit iactantia, sed quomodocunque,vitium est fastidiosum sibi & alijs, nTrigens meliora propter minus,sim iter tot cere momae in vasis&alhs: nec nomen habet,scd seruilis est animi. Sorditas impuri dc nauseam prouocantas. Munditia virtus est puri, sibi &aliis delectabilis. I U S D E M conseruationis nostrae in nobis gratia, alia. virtus sequitur, dicta Liberalitas : quoniam liberi spiratus est signum in amplis aedibus habitantis, puri copiosique S confidentis Haec expendit bona, qti ac solertia comparauli. Et large utatur ad sui utilitatem,&amicorum, quibuscum vivit, ut seruetur. Nec enim prodest scire acquirere, nisi scias S acquisitis uti. Haec ergo sapientiae portio, (cum omnis virtus sit ipsa lapicntia, beneuti nouit rc bus humani Sexternis.
305쪽
aris F. T n o M. CAMPANE AEa. Quando vero homo acquirendis modo bonis intendit, illisque ad sui usum uti timet, sollicitus ne forte desint, ac propriam mentem Corpusque consumit ex quocunque siue honesto siue inhonesto negotio rem familiarem augendo,quae nec sibi nec amicis stat proui; illamqun seruat, at non se: hic vitium habet: quod dicunt Auaritiam seu illiberalitatem : signu. . spiritus vilis, in confidentis, fuliginosi, exigui, propriae ignauiae e conscis : ut in senibus videmus, paruae confidentiae auarisque. verum auaritia acquisitionem conseruationem dc expensas foedat ; Illiberalitas proprie expensas.
i. Qui vero quicquid acquirit, expendit dilapidatque
temere, ad libitum vanum sui amicorumve, merentium imis merentiumve, praeter necellitatem dc discretionem; Prodiga litate laborat: & ignarus est, nescius cogitare, quod dilapidat. propriae necessitati dc amicorum defuturum este, ac mali cauiam eius defectum fore. Magnum est hoc vitium, sed auaritia minus. Nam saltem amicos comparat, licet parum utiles. Quum enim probi ac mali aeque tractari se norint, gratiam illi non seruant. Qui principes nati sunt, plus nocumenti a prodigalitate nanciscuntur. Nam in necessitatem redacta, fiunt mox rapaces, sicut Caligula Ac Nero. Sed acquirentibus principata tum plus prodeli,ut Cariari ac Cyro, ad conciliandum milites sibi,unde principatus futurus Pendet cotuS.
Desobrietate vitiisque oppositis.
ARTiCvLvs IIL r V o N I A M cibo & potu, tanquam naturalibus medi- cinis contra mortem,vita humana stat primum, S Suitio medicinalis acquisitorum; qui autem nimi S comedit, morbis laborat innumeris ex cruditate ortis; qui vero parum edit perpetuoque ieiunio affligitur, patitur debilitatem, extenua tionem, Ac a quovis frigore caloreve re iniuria quavis laedituri valde: illa scientia. quae praescribit voluntatis imperio cibum
306쪽
MORALivu C Ap. Iv. Tri potumque prout satis est ad necessitatem , virtus est, vocata si 'Sobrietas: scientiae medicinalis pars magna. .Quae tempus Sobrietra manducandi docet, quando adest fames in corpore sano, SI ct conseruationis gratia non voluptatis,quae ad illam nos inuitat, Mi g, d non ad se; in aegro vero, quando vis natiua cum morbo non pu- 'gnat: ob idem cibos praescribit solidiores illis, qui corpus exer huhiu .cent; tenuiores, qui ingenium: ac semper pluS cibi in Promit--ii tit, quam fit deperditio: SI in aestate, in infantia,in senectute,Ci- perantia. bos paucos, crebros mollesque iubet; in hyeme, in iuuentute, Sed pera plures, solidos re raro ; in mediocribus temporibus aetatibus- peram. que me aiocriter Nam
parata inueniuntur. Boreales enim laborant ebrietate O non renere.E contra miridionales. Item diuersavissunt acquirendi boni. altera enim insui altera in nota nosseruat.1. Oppositum vitium in excessu est, Gula & ingluvies in cibo,& Ebrietas in potu: quae praebent plurimum cibi aut potu S,non obseruato tempore S necessitate finis ut vivamus, sed quasi vivamus ut edamus. Sequitur ergo SI cruditas est menti: quae fit ob impotentiam caloris natiui, non separantis faeces a bonis saccis, cum sint copiosi valde, nec potentis ab cisdem succis in tanguinem redactis sequestrare spumam, cinerem, fuligines ac faeces; quapropter delatus languis ad partes nutribiles, ipsarum meatus excrementis repIet, & calorem natiuum earundem suffocat, omnes nutrit proinde morbos, qui in iumctutis debilibusque fiunt partibus. Ex hoc vitio orta est anthropophagia & m differens usus escarum; cum natura nulla in simillam prorsus agat, ut nec calor in calorem ; nec ex dissimilibus nutriatur. Ergo animalium mobilium M immobilium parates meliores,sunt nobis esca,non autem humanae carnes nostr speciei icc tellus,&fimus; nec oppositae naturae plantae & bestiae,qua propterea vel veneno vel difficultate & deprauatione nos ciunt,ut in Medicina docebimus. Ebrietas quoque non minus malum accersit, quae ex immodico vini usu corpore
vinoso reddito, sicut citia vcl pica fit ex faecibus de spurcitiis ventriculo adhaetentibus impactisque similium foedus appeta-
307쪽
26. I. THO M. CAMPANE LI Atus, auiditatem diram vini ingenerat :& quod a Deo datum
fuit ad robur stomachi S ingenij, S corporis vires foecundan. das,&moestis hilaritatem conciliandam temperanter sumtum, in contrarium prorsas conuertitur usum in bibacibus. Obnubilat enim plus spiri tus animales, ingenium hebetat, minres grauitate & calore vincit, ut alienas apiant operenturque. Somnolentiam, rixas, laruas,parastvsin, immobilitatem, vomitum, spasi mi ni,aliaque addit mala: ut non modo brutis sed cadaueribus hominem reddat consimilem. Quo autem vino, Mquibus,& qua aetate utendum, in Medicinae a. lib. diximus. Vbi Ar instar intimonii ebrietatem vomitoriam aliquando con-
g. Oppositum vero in defectu vitium non manducanti-nmuti opus est, S proficua,vocatur inedia: quae consumit paulatim spiritus, ac nutrimentulem humiditatem, unde corpus hecticum fit, spirariisquc vanus phantasinata plurima videns obfuit uitatem aptam quacunque ab apparentia pati tanquam ab existentia. Saepe exsiccantur nerui, & contrahuntur,& fit spasmus: dulcibus curandus balneis,&cibo multo humidoque. . Qui vero Dei venerationc abstinent a carnibus, Mieiunant, non,itio sed Sanctitate pollent: quae quidem a Religione derivatur: ex qua Ctiam virtus omnis in superiorem Ani- iram emanat. Et quicquid ipsa imperat sapienter rationabili
obsequio Dei, virtus fit. Cum virtus Ratio sit consiliumque.Ratio autem summa Deu Sest , Vnde omne S pendent rationcs. Per sciunium enim Ceilant turbatioueS vapcirum in mente, fir-que aptior Contemplationii titillationes in carne ;& crudiatates in visceribus;&morbi corporis,& animi, &animositas ad malum. Qui ieiunatalia ratione
308쪽
De virtutibus comitantibus operationis actus, assed T.
t. D O ST Q A M correximus affectiones S notiones,nunc ad a pastiones transgredi oportet, quae in executionibus centingunt arduis,in quibus relucet virtus. Nam licet in cunctis se exerceat,etiam facilibus, ubi non indifferenter fiunt, vel a nolente, aut non aduertente nesciunteque, & in omissionibus inon potente; in arduis tamen elucescit. Sunt autem exequutiones iliae ad bonum acquirendum, ut disdere artes,matrimonium concludere, nauigare opum causa, S c. aliae ad malum, propulsandum,ut bellicae expeditiones,duella, repulsio latronum,&c. Primo ergo de acquisitiuis sitiserino.
i. CENER ALITER quidem in cunctis virtus prima est viri- M litas: quae ferociae bestiarum, & debilitati mulierum est media . Vir enim ab utroque declinat. Scythae feroces Lydii estorminati. Isti praedae fortium, illi praedae sophistarum de haeresiarcharum patent. Debilitas & ferocia naturaIcs,sunt vitia naturalia,ut in multis experimur. Quae autem ex vitae institutione & electione reperiuntur,sunt moralia. Ferox enim fertur impetuose in id quod vult, & crudeliter statim temerequem id quod non placet. Debilitas in utrumque segniter. Curan . tui virilitate Ac exercitio & conuersatione virorum magnorum. Sed feroces religione magis: effoeminati bellico exercitio.
309쪽
ARTICrivs II. r. I N executionis exordio spes assequendi ptae cedat oportet. i Spes non aggreditur bonum impossibile, sed possibile di ficile vel facile Euasio mali quoque, &victoria speratur, quatenus bonum est carere malis. Sed contra malum proprie est fortitudo, audaciae de timoris moderatrix. Spes in spiritu celso recipitur, confidente,multoque . Vnde iuuencs Ac fortcs spe rant: senes miseri desherant. Est ergo mentis iter in spiritacciso ad bonum arduum. Ham prius perpendit, an aggredi queat,& difficultates occurrentes, S quid ferre rectilent quid valeant humeri: hinc se movet,quamuis, in quo confidar,confuse intelligat. Cum au tem astulserit,quod viribus propriis aut amicorum,aut Dei, quando opuS pium est, assequi queat, tunc nascitur assecla virtus, quae vocatur confidentia, quia stimul fidem in aliquo habet: bona sane: neque enim de Deo confidimus, nisi amemus, promistaque habeamus ,& exempla amicorum Dei, qui peruenerunt optatam ad rem. Nobiles is ae virtutes nec in carcere, nec in profundo mari, nec in morte relinquunt hominem, quamuis spes sit quasi somnium vigilantis, confidentia vero seu fiducia visio expergiscentis.1 Vitia contraria sunt desperatio & praesumtio. Illa vilis animi,& parum in Deum credentis. Nam si opus est prauunc, virtuose desperat,& vitiose sperat. Est aliquando salus nullam merare salutem; ubi videlicet te non potic euadere malum putas irruisque viturus in malum de moritUru S. Sic enim potius euadere contingit, quam cumstabundo. Pro similio multi spiritus. calidique, pericula non perpendentis, in sila ferocia confidentis est aut vani, tenuis, quouis auxilio tanqinim sufficientevtentis: Dissidentia desperationi, temerita Spraesutauio mconueniunt; plurima adducune mala, tentant Deum, in periculis ruinam certam inferunt.
310쪽
MORALivM C A p. v. sic'. ' De alacritate.
ARTiCvLvs III. i. N prosecutione operis accidit statiin aut praeparatio, aut segnities At lentor. . Quas passiones ex icineritate Si diffidentia suborientes curat Alacritas, non frustra confidentis antini vis. Sunt enim quidam praeproperi, ut Gallie quidam lenti,ut Hispani a principio. Quorum utrumque vitiosum; nisi r S tempus aliter Exigae.
HVic succedit Rigiditas & Flexibilitas. Quorum utrumq;barbarum. Nam ccdere loco,ubi oportet, de inconcusso stare ubi oportet ad prosequutionem actionis, est virtus Strenuitas,magnis digna viris.
ARTICvLUS V.C Equitur longanimitas, quae succurrit positis in opere, dum, taedio non proficiunt, aut pernicitate euertunt opus,&se ineptos reddunt ad consequentia. Non proficere autem in bono,est deficere: & transilire interdum cst euertere. Idcirco longanimitate est opus,ut huic non displiceat mora utilis, ut in Fabio Maximo probatur : Ac illum non taedeat prosequutio longa,sed elonget animum una cum operatione.
ARTICvLvs VI. EADEM fere virtus videtur Cunctatio, media inter accelerationem si tarditatem, quatenus sunt temporis qualita-