장음표시 사용
341쪽
De Beneloquentia , , suo partibu
A R T. I c v L v s r. D En eloquentia est virtus regulans sermonem , ut sit nobis a aliis proficuus,amicitiasque retineat, dc bona nostrae mei tis communicet. Pandit amorem, salutat, laudat, bona Impre catur, doctrinas facit communes, suadet bona, vitupetrat vitia Et secatur in quatuor partes stilicet in Astabilitatem expaste - loquentis, in Eloquentiam ex modo loquendi, in Benedicentiam ex parte eorum ad quos loquimur, SI Veracitatem ex obiaiecto locutionis. n. e. E. Astabiliras est regula exhibendi se ad colloquium ali rate. orum. Si enim non respondea S nec facile loquaris, tanquam rusticus despiceris,&abs te recedunt. Si semper Si cuilibet v-bique loquaris,tanquam onerosus Si visis cris. Igitur astabilitas, vult, ut faciles simus adaeespondendum,&humanis verbis,quibus alliciantur auditores, cum hilaritate condescentando et-. iam agasonibus Si fullonibus, amorosum se praebendo, salutan-do, bona imprecando. Sic enim ten tur mutua betae uolentia, Et virtus - 3: Obmutcscentia est austeritas, abstinentia quaedam: a sermonet, ut vix dignetur amicissimis 3 paucis responsum da re, salutare,d otia sermoni, pra stare. Vitium naturale me
lancholicorum fuliginos brui qui pugnant intus cum sua suli gine,nec dignantur ad alios si aruum est undere, intus occupatum : quod infirinis accidit multis. At quando fit ex cicctione,, vitium est grande,pra sertim magnatum S principum. aut quia non dignenturi e miscere aliis hominibus, tanquam ipsi sint dii, alii vero bestiae; aut quia ignorantes sunt de simultat sapienti
am taciturnitate, caventque testes habere indocti sermonis,, cohibent sca risus cuna maxime ridere cuperent; ut videantur
graues; dc quidem stini graues , sed ut plumbum, non sic uc.
342쪽
Mo R A LrvM C A P. x ros . Qu itacent,quoniam responsum bonum reddere non habent,nec vellent malum, pruoentes sunt. s. Qui silentium obseruant ealios infestent ab oratio nibus &studiis,benevoli sunt. s. Qui secreta celant, discreti: non autem qui verba n Gant,ubi oportet. . Qui autem cum quolibet,& ubilibet, inutiliter Io-quuntur,non Affabiles sed Futiles dicendi sunt.
ARTI CNLvs II. Ti Loquentia dia regula modi loquendi. Sermo sit Harus,M, iuxta usum eorum, cum quibus loqueris, si inguam cestes: Nec peregrinas& grammaticales voces usurpes. Sit etiam breuis,&prout sufficiat expressisse quod cupis. Sicut in Rhetoricis declarauimus.1. Eloquentiae opponuntur Rusticitas& Dicacitas. Illa quasi rusticorum, nescit loqui, perplexum texit sermone nunquam, quod vult, bene exprimit; vocabulaque motica rem ratia profert,quamuis hiat minus audiri. Idcirco nec impetrant quod cupiunt nec sibinec aliissatisfaciunt;& coetibu5 in uisi,ac derisui habentur. s. Loquaces vero sunt, qui affectant verborum circumlocutionem,&ubi non habetnt vocabulum selectum, peregrina & grammaticalia attexunt : allegant semper autores vi docti appareant. Vitium paedagogorum, & indoctorum hominum , volentium videri sapientes. Et hi ridiculi ac iactabundi habentur: A vel ob hoc neque in senatu neque in coetibus aliis impetrant quod cupiunt, dc posthabentur rusticis, ut Metellus Mario. Quomodo autem in poesi, & orationibus, Ac philosophia sit loquendum,alibi dictum est.
343쪽
tores circa sensumcorum,quatenusin apsbrum animis pro ducit affectus.Itaque plures producit exinde effectus. Salutat precatur,laudat virtutes, vituperat vitia, corrigit peccantesis mitigat iras, solatur tristes, absentes praesentesque honorat, . peccata aliena tegit, ubi non illorum re reipubl. detegere refert; bonum praebet exemplum,.pandit doctrinam Sc profis
1. Propterea huic virtuti opponitur Maledicentia, que praca dividitur in imprecationem malam , cum a Deo petimuSm tum auditoribus M aliis: in Turpiloquium, cum de obscoeni Turpi '-trae aturun vaniloquium, cum non seria nem quaa spor X ctant ad rem: in Contumeliam, quando tumentibus labiis im,uiliis iuria cimus: &Conuitium, cum de peccato iniuriose cxpro-c-- brato laedimus:& detractionem,cum famam aliorum in secrevi nisis. to diminuimus:5 Susurrationem,quae dissidia inter amicos fa . Conuui cit,dum interserit mutuasorensiones & viti de Murmuratio- Detram' nem, cum de aliorum factis re dictis Braua interpretationis,
rum, ' tanquam nocentibusiaut minus Mobloquiniur, denis patiuM isu enter absque murmure ab eis ferimus: & Calumniamu, quae ratio. Culpas alienas,qua probare non potest, via quaenonsent,iudi calum. ci aefert; jtem Falsam testimonaum. Aliaque mala producitr. m. lingua maledica, cxosactiam Deo, cum numen eius blasph F qum mai,M cum pro gratiarum actione murmurat de prouidentia ustime Q gubematu Dei; Sc tribuit Deo quae non habet, aufertquc. qiue habet. Quae omniaquarenus prauos affectus producunt ' & faciunt homines malos,aut nobis infestos, a Maledicentiai sunt. Namex obiecto sunt impietates S maleficentiae in proximum. Similiter de responsis iudicato,quae mollias anguntia
ram, dura excitam furorem . Et mora&vita in manu linguae. Quot regna & familiadicorruerunr propior eam Ipsa est etiam .ans tirumentum imperii & r gionis & sapientiae: heuellit ac plantatas Diuitiam by COOste
344쪽
MORALIUM C A. P. IX. yemplantat, destruit de aedificat. Propterea summopere colenda virtus haec,exterminandumque suum oppositum s. Cui in desectu opponitur A dulatior ae laudat quaecunque aliorum facta S dicta, praesertim potentum, bona. Ac mala; redditque ignorantes & scelestos eos qui stat probiscemfirmatque prauos in sua prauitate; obcaecat mentes homi- num laudas immense cupidorum; ae in bestias,sicut Circe, eos conuertit. Uitium meretricum, scurrarum, pseudoprophetarum, qui dicum pax ubi non est,&bonum malum, S malum, bonum, ut a populis dc principibus extorqueant pecunias det honores. Nescio an peior sit aduIatio maledicentia, si posset in Deum,sicut c,grassari. Non enim potes ita Iaudare Deum, ut excedas: quia maior est omni laude. Ecqui falsa eius miracula praedicant, si eius Matiam aucupari se putant, peiores sunt diabolis, quoniam Deum similem bestialibus hominiis
De veracitate O stipartibus ac oppositi
AR Ti Erivs IT. I Eritas rei est entitas ut correspondet ideae factoris su sicut v verus ensis est, qui ideae fabricantis ensem correspondet.. Sicut autem in seipsis sunt res, homo non nouit, quia non feciceas, nisi ex parte dc confiisc. Non ergo verus omnino est nisi
Deus,qui veritas ipsa est, mensuraque rerum. Attamen verax homo est, dicendU res prout eas nouit creditque esse, ac facuendo ut sit, quod facturum promittit, & negando prout nomnouit,& non faciendo quod non facturum pollicetur. Potest enim de verax esse, dicendo falsum, quod putabat esse verum,. Ac mendax, dicendo verum quod putat esse falsum. Munere testificandi sensus primo gaudct spiritui annunciando pro .
assicitur: spiritus vero menti testimonium reddit. Et possunc fallere absque eritate, dicentes rem non sicut est,sed non abstque veracita ter quoniamsrout assiciuntur are, ipsam testantur. Et hoc si ciebat viventibus seorsum singulis hominibu . .
345쪽
At inter se At alios & in corpore commu ni oportet homines u- tecum alteri verum dicere: alioquin filius non crederet patri. t nec uxor marito,nec mercator agricolae, nec discipulus magi- , ' stro,nec dux militibus: itaque commercium, amicitia,&poli- tia destruere rar. Quid N- a. Dicti litur aute exacitas in plures virtutes. Vocatur i in enim veracitas in assertionibus, cum verbis, quod latet inani-- O ino,exprimit Vocatur Fides in promissionibus, quado fit quod P dicitur, ut vocabulum monet. Fidelitas in commissioni bus , utcu quis se mihi committit salvandum,aut secretum Credit, non . dicendum absque pernicie; etiam si mihi sit inimicus ivnompromitto illum seruaete, teneor ex hoc, quod me pro fideli habens,la mibi credidit. limplicitas in ostensionibus: qualis enim est homo, dri et se ostendere; aut si tegi t propria vitia, non debet se venditare pro sancto & virtuoso verbis vel factis. Clari-
tas in contentionibus: quando enim tenetur homo pugnare paribus armis, Ac quando ostensi os renuitatis sit, non debet ex occulto adoriri, nec armis non visis: victoria cnim tartitudinis est propria, non prudentiae ut aitutiae. Sinceritas in contractibus re comm ciis. Iugenuitas in conuersationibus, 3. Opposita his vitia sunt, Mendacium veracitati, quo contra mentem itur, dicendo quod non est in animo, & negan-
do quod est, sciens volens s signum infelicissimi spiritus,impu-ri,fuligitiosi, qui nec prout sunt sapit res, nec prout sapit enuni clat: nec ad veritatem sui csse, S diuinam, cuius exemplari conis
formari debet, inspicit, scd breue falsumque utile extraneum, sibi: unde seipsum annihil at dicendo quod non est in mente, M sic reducendo suum esse ad suum non esse. Fidei Perfidia opponitur, fallens spem alienam, & propriam franges entitatem, pessum dans commercia, humanum scnus dissoluens. Lethale crimen,ubi promissio iusta,SI a non mente capto nec in imposisibilitatem redacto .heu pestem seculii Fidelitati Proditio: dicimus enim proditorem, & Traditorem, qui amicum, & rem commissam hostibus, aut ubi in malum incidit, prodit tradit*rivnobilis animi vitium, quod occasionem etiam se pro nobiliri ostentandi
346쪽
MORA OvM C A P. X. solostentandi vertit in sibi dedecus. alis prod'nt arcana, alij patriam hostibus, aId scripturas de tactrinas amicorum sibi rem
missas, tanquam propra s venditant,eduntqtie in lucem; quod deterius est quam si victimares fisum in conspectu patris, simplices animo sunt proditorum magnes. Simplici rati hyp qcrta sis, quae simulat sanctitatem habitu aut verbis, animo fallend non autem si est suae professionis habitus sanctus rnemo eniim tenetur vitia propria & infe Iicitates detegere, nifi maxim eri pus sit qui autem per ironiam simillanc se malos cum fini borii, etiam peccant, si aliis seqndalo fuerint, & inanis gloriae cataec, non autem si proprias agnoscendo imperfectiones sic humi traantur: bona enim sunt a Deo de quibus gIoriari non licet quasi ex nobis sint, scue de malis se accusare. qui autem falsis sese lauis dant ex iactantiae nota, quae est arrogantia in verbo, sicut arrigantia est iactantia in facto, Si utraque mendacium lini superbine busones sunt, nec fidem inueniunt uspiam. Claritati, qua vocabulo caret,opponitur insidia: quae conceditur contra hostes reipublicae, de ubi digni sunt deceptione; S inter militaria strategemata computantur : at ubi ex aequo concurritur
ex pacto, insidiae turpes sunt. qui detrahunt famae in occulto , insidios sunt, minus tamen mali eis, qui in aperto, re qui irrisionis actum addunt. Sinceritati Circumuentio Si Fraus, ita pretio defraudans,in negotiis decipiens, labores in socium, im se lucra reiiciens Ingenuitata Duplicitas, Dolus, Fallacia: quae in cunctis ob propriam utilitatem facto dictoq; decipit conuiuente S. Mulierum mentita statura puIchitudoque ad dolum& fraudem simul pertinent: quarum mala in Oeconomicis, pandi miri. . Qui vero econtra in omnibus veritatem dicere subito vult, apertusque esse , etiamsi mala sequantur ne, ipse mendax sit , labor. it ignoti vocabuli vitio , sed Uericiditiare, dici queat: occidrt enlim proditque veritatem et Cur enime, interrogatus de proprio enormi peccato a quocumque , fateatur illud e Fateatur DEO Ac mini
siro DEI sicut oportet. Si Dauid , Solon , Brutusquet
347쪽
F. Tuo M. CAMPANILLAE insaniam non simulassent, laude mirae prudentiae caruissent: hoc autem est facto non voce mentiri, ubi oportet. Item curimedicus puero medicinam amaram porrigens , si dixerit esset discem, peccet. Quapropter mendacium ossiciosum alii concedunt, quoniam non fit animo fallendi, sed iuuandi imo et
dam si fallendi eum qui meretur falli, ut Iudith Holofernen C. Maccabaea sic Antiocho illusit: dc Helis eus ad Benhadad
inquit, Non morieris, quemQmoriturum nouerat: & Iacobinentitur in seatris damnum coram patre: S licet figurative sit veritas, historice tamen est mendacium sermo eius. Historia fundat dogma. Nec enim adulterium David non est adulterium,quia significat mirifica, S. Gregorio teste. Vere quidem fa . bulae de parabolae,nisi perniciose sint, mendacia non sunt, nec mala. Non enim quod verbatonant, sed iluod res per verba uis unificatae iterum significant,sensum habent. At historia, noti comoedia est quod dicimus. Quapropter saluo meliorum iudicio,cum Chrysostomo Hieronymo ossiciosa falsitas conceditur, quoniam pro mcndacio non computatur, sed prostrate-stemate. Simimaicet inrerficere in uasorem nocturnum, ne me occidat, cur interrogatus nomen mei, quem ipse quaeritat ad mortem,non possem dicere, me non esse Thomam, consulens meae vitae atq; suae simul Nonne dc minus malum imo bonum esse occidere inuasorem,quidam arbitrantur e Praeter iuris ordinemnemo tenetur fateri verum. De iocoso mendacio leuiter dubitatur.
s. Iuramentum huic virtuti ex diuino testimonio additum est i quod iudicium, iustitiam & veritatem requirit , sicut
promissio & votum. His nonstantibus; aut in malum exitum verio iuramento, non est seruandum; sed culpafuit iurare,&crime,obseruare,quod iurasti, sicut Herodes Agamemnon. Deus enim in malis non contestatur. Promissiones,assertiones, iuramenta,&ostensiones aliae, sunt accipiendae secundumdi centis sensum, ubi loquitur obscure, amphibologice, aequium ce,ubi non tenetur dicere verum&seruare: ubi tenetur, ad sensum audientis.
348쪽
A R et I sC voL v s V. 1. PDrum stat veracitas in republica & inter amicos, nisi di redatur.Nec vero credendum omnibus dictisoninium hominum, nec nullis: quum mendacia tot S falsitates expertisimus. Regula ergo credetndi vocetur Credibilitas,cuius ob - .iectum est fides in promittentibus , veracitu in asserentibus, s.&c: dc pr'pterea capitur aliquando pro credibilitate. Hi qui bus credimus,non sint decepti nec deceptores Ergo debetici-- ire id quod dicunt,3 posse absque timole dicere,&velle. Qua mira tapropter probi sepientibus,& non timentibus credendum estim vidi omnino, quando loquuntur tanquam testes;quando tanquam A. opinantes,opinare S tu. Ideo plus credam Columbo testifi- l iganti de altero hemisphaerio affirmatic ebquam S Augustino o-,pinanti negative. VerbisDe credamus, ut intelligamus. Vcr- his hominum intesiectum vi .experientiam adhibeamas , ut i credamu&, ubi testes oculati non sunt. In sermonibuε vulgari-hus urbanitas est credere:5 Noluntaria, ubi nil refert,credasne annon; ubii efert perpende..1. Opponuntur Credibilitati Credulitas.& Incredo iastas. Illa leuis animi est cuicunque vinanti fidem adhibens. Spiritus enim tenuis facile mouetur omni vento octrinae.& Soquacitatis Stulti,qui Iouis haeresiarchis,absque miraculis Accnguine re deificatione,credunt:quoniam nolunt examinaret accusationeSeorum in veteremreligionem, Pumorum re anim uiarum , SI commodum cilientium ex credulitate. est hoc ritium.
g. Incredulitas durat Certricis, nescit examinare erita item dc testimoniunx. . Mod semes haesit, obstinate tenet.
Quicquid syllogi as, o falso habet. Eam cti,aliquando nota
rcdunt prophetis,& credunt inanibus scientiis. Indigent baculo,& dccipi volunt. At non sic in sero, ubi cmtores vendi-
eorra tot mendaciis conuersantur,quce S nolunt. Sed vivat victor per credulitatem 5 incredulitatem. Bone Deus, tuis tan-
349쪽
sos T. THO M. C A M P A N E L L Ata corriget males Scribe,operam perdis. Quist mirum lacrimdulitas credulitas mundum , volentem helaonice decipiis iubiugatum omnino calcant Illa sectariorum,ista sectantium
De rogatione es fiuiae oppositis.
Raeterea quoniam ncmo ita sibi sitssiciens est, quanallorum ., ope indigeat,nec si rex sis; imo quo nator in politica, eo indigentior. hinc militum dc semorum assistentium de ministram lium copia.. Voluit enim sapientia, ut omnes aliorum opera mutuo indigeant, tuo alteri alter beneficusfiar,nullusq; iners, dissidens,omciisque vacuus. Ac quidem, quoniam indigentias, nostrasnon omnes seiunc percipiuntque, quas si taceamus,pereundumst velancommodissime vivendum, Ac sunt qui scien-tes,nisirogati,non auxiliantur;sin vero pro quacunq; rca quo cunque petamusauxilium, victum, Vestitum, defensionem, Itaque necessaria mendicando, tunc dc nos odiosi erimus, tanquam fuci inertes aliorum viventes labore;& potitia peribit si omnesnullo laborante mendicabur; nec n. erit quin is bona exteriora nec corpdris nec animi det, omni b. medicantibus Mnullo habente: Hinc necessaria est re Ia perendi quae oportetata quando oportet,dca quibu&obtinere possimus Annominata: priscis,sed quam lapientia commenda ait: Perite, inquiens, Maccipietis, pulsate M aperietur vobISetiam in media nocte . nai saltem propter importunitare dabunt vobis. Est virtus haec Beis. neloquentiae species,quatenus sibi prodest, no qua aliis, ut spe cies radictae. Voce turergo Rogatio: quae, quid peramus,a qt M quomodo,& ubi, dc quando,admonet Profecto cu petiti declaretandigentiam,quae vel culpa vel sorte nobis accitat, ve recundacst. Quilibet n. sita infortunia dcculpa declarare ex horrescit, nisi usi necestitas cogit, dc excusatio culpae vel fictaaiaest. Quapnopter non quamcunq; rem petemus, nec quado libet,sed qua egenus dc ubi egenus. Impudens enim petet pa nem,promanense Augusti futura indigentia,in Maio: A quan doM
350쪽
do,qui dare vult,non habet. Item quando in urgentiori nego tio est occupatus, quam tua necessi tas est, numquid recte petes ab eo, ut tibi narret historiam Romanam, aut viam ambulet longam tecum Nec panem a famelico'teS; nec a reget, t tuam de luto subleuet asinam, nec amedico calceos, sed medici-mam,St a quolibet id quo abundat. Cum autem nemo habet, pete a quocunque; quia forsan quis habet,itu enotus sirite igno
tus; quanquam a notis,& scientibuS necessitatem, minus vereocudamur. In superfluis vero, minus ab ignotis.Petes autem bona animiaudentior, nunquam tamen non humiliteri ut consilium,doctrinam,legis explicationem: nec, quia senex, verere.
Polus enim Sc turpius est ignorare quam addiscere. Petes corporis bona audens, Mando aegrotas aut cecidisti, ut saneris, lubleueris.Bona exteriora pariter in egestate, utvictum S vestitum,si non ex ignauia& inertia eges, sed quia spoliatus a latronist,us,assiictus in carcere,&c: Ab his, qui tibi debent, liberius,sed non tanquam dcbitum poscens, ne pudefiant, sed tanquambeneficium,ut generosus ae hilariter dent. Eris etia importunus, ubi durus est benefactor, &potest, A tua urget ne-
'cessitas, maxime aure si debet; ut amicus,ratione amicitiae; iudex quia ad faciendam iustitiam est stipendiatus; a magistro,
quia scit docere & de bet. Omnis n.homo omni homini amoret debet& beneficium:maxime autem coniunctiores,, qui sunt adhoc munus electi,& qui abs te acceperunt, re qui pollicen . cur vitro. Et quide hi non solum malefici sunt,si non praestant:
petis, sed insuper ingrati, & fidei 5 spei proditores : praecipue
qui bona animi abs te acceperunt. Sin. vobis seminamias spiritualia, quid magnu est,si vestra beneficia carnalia metamus/Propterea 3c monachis licet petere necessaraa a populo, H quo in spiritualib.laborantivi&omnium gentium fecere sacerdorcs. Nec inertes sunt,quado per sapientia,& orationes,dc bonuexemplum aedificant & deficant genus humanu, siquis recte conlepletur. Proptereaq; se obligat, etiano petentib spiritualia ministrare:quae mechanicis artis. miscere, minuere est. Noperesautem superflua,sednecessaria, dc quae cum virtute nom