F. Thomae Campanellae Calabri o.p. Realis philosophiae epilogisticae partes quatuor, hoc est De rerum natura, Hominum moribus, Politica, cui Ciuita solis iuncta est & Oeconomica, cum adnotationibus physiologicis. A Thobia Adami nunc primum editae ...

351쪽

pugnant. Nec enim a muliere stuprum, quamuis parata in re latrone, ut furetur detque altari. Denique quicquid aliqudi iure,siue diuino, siuenaturali, siue humano,nondum cadaueroso,negari potest , nec a dare parato petendum est. Dicitur peti tioliam Rogatio, quoniam tapreces & reuerentiam &suha . missione habet. Qui enim alteriu&ope indiget, submittitur illi in eo quod indiget. At princeps & dominus petit a seruis tanquam debitum sine precibus id, quod er tanquam publico ca-tpiti debetur,aut tanquam domino: sicut caput membris statim imperat: sed non absque causa. At in quibus estdominus seruo, aequalis,non petera etiose,sedhumiliteri Nec enin apisca tore pisdem, nisi sinario, petet : Ae cum non habet,rogitabit. Nec a populo tributa noua desuperflua: hoc enim indignum , .d contra virtutem: sicutsi caput petat a manu, ut seonti Iuto-lam laminam, aut cornu, impingat, unde foedatur caput & ma - - nus. In petitione caue importunitatem &arrogantiam. Fateret

ne stilatona, sicut ivraeteriliomines, te perpeti ius petendit atquc impetrandi propterea habere. Et urge, si habens negar, quo tuam patienciam experiatur, evan vere indigeas, an velis dato mala uti; vel quia obligationem non agnoscis mutuam fra cito dat, ubeneficii magnitudinem ignoras, re pro nihilo h bes: his enim de causis licet prorogare largirionem: SI cum illii commodiusquam tibi est quodpetis. Metita propria,debitum illius,necessitas,& causae honestas, precibus importunitatem. addere possunt debentque: praetipue autem si in illius cedidi

bonum: tuno enim arguere, obsecrare, increpare, oportunx Importune licebit. . Stino Ddederant, insuperangrati sunt, quia i preces sunt quaedam pretia , quibus accepti, ipsi tamen neouam: dolendum ergo potius illis, quam nobis. A Deo autem , quae Deo digna sunt, rogare debemus, Si nobis bona quoni am ignoramus,an proles, uxor, res, diuitiae, sanitas, ae caetera, hona corporis ae fortunae scientia etiam animi, nobis profutura sit; propterea Socrates a Deo, nonnisi uti det nobis bona , , ut sibi placet, petendum duxit, nec ut voluntaS nostra Conse-qpat quod peti ed ut appetat quod bonum vere est. Recto

sane.

352쪽

sine Sed tamen Si virtutes & bona corporis,& exteriora, oiniam sine ipso factum est nihil, quatenus ordinantur a tia vitam aetemam etiam solam a tanto latore digne peta-d tere licet atque ne det,siin malum exitum erat ut verganis aut vibene M istae vertat: M, si non dad, crimus salubriter unoortuni meque enim caput obtundimus et , cum petimus ; imo importunos nosesse existimat, quando importuni non lumus. Sicut pater,si non instanter usempra, quae viriniacon runt, ipsum rogamus,nos pro degenerantibus habet. Gaude enim nostro amore erga bonum exhoc plus,quam1 istatur e ria malum. Nullus enim artisex in artificio suo culpam non o dit:Quasi nicausam videatur redundare culpa effectus. Torrea sito nos sibi deuincit assuefacitque suo in amore &consortio Differt etiam Deus ob hoc ipsum quod vult dare,odque oraedictas paulo ance causas. Proeterea cum petamus em OL vlia a Deo recognoscimus ipsum aut em visibilium & multum,contra haeresin quae solitanuisibilia a Deo bono credit.Ita

tamen ut, cum nos petimus quT per noi pserarum' - si

simul laboremus re petamus. Qui erum mittamedessaria,otiosus de se,non de praecepto Bovi Heli. , is tentat Deum,vel de potentia; ut videat num possit sini parare mensam in deserto, vel dosapientia cum petit eam scientiisam,quam ipse de se potest adipisci, vel suturorum, quando ni hil adipsum pertinent, vel de amorecr a nos, cum signum Iutis a Deo poscit,neglecta medicina. Quae facienda nonsunt std supponendum , Deum esse omnipotentem Cnmiscrum

omnivolum: re cum nos perhumana media non postumus, rogandusest,ut miraculose auxilietur: cum vero possumuS , ope remur,rogantes Ut nostrum adiuuet laborem ; quoniam une pso nihil facere possumus. Homines autem tentare possumus, an diligant,anscia m,an valeant visi nostra vel ipsorum vel reta

nubi. experiri interes . .- .

et . Qui autem petere non vult ea quibus Indiger, ne vidcatur contemtibilis,is superbiae M a actantia litio laborat. Si ueCue Deum rogauere Gygarites, in sua robustitate conbii. I, Qq M vox a

353쪽

T. THO M. CAMPA BELLI vero , quia se indignum reputati vel ex hoc se dignum faciet.

quia proprias miserias confitetur. Si vero non petit, quia nomintelligit vivendi rationem. Exiguitas est vitium eius, Inertiae soror. Cum enim nullus sibi sum ciens sit, artibus Si exercitiis sese dedicat, ut benefaciendo beneficia recipiat: S cum nompotest,petit Ac accipit: imo etiam furabitur, quoniam communia sunt omnia ante politiae institutioncm in natura, Postea vero in necestitatis tempore, s. Qui autem ab omnibus omnia petit, otiose vivens, is petulantiae vitio tenetur: quod ex otio& in uerecunda a nascitur. Non enim vult laborare, Si non pudet se indignum earum, rerum declarare,quae vel in vilibus opificibus abundanter ad . miratur. Praeterea petens, a quo non debet, a non habentibus,

ae extra tempus ae locum, ta quae sibi parum prosunt,&quae vitiositati deseruiunt, deterior fuco, quem apum e repub. expellimus. Idcirco illi nebulones, qui se infirmos fingunt,imo crustas Ac ulcera sibi affingunt,interdumque brachia sibi truncant, ut extorqueant eleemobnam, ferendi non sunt. Ac neque illi, qui in aulis principum nugantur, parasi tantur, dc petitionibus ita inhiant ex consuetudine. ut pudefiant qui non dant, tanquam illiberales. Et profecto liberales estent, si eos, siti vitii admonitos, vacuos adi verecundiam remitteren L. Quid dicam de ergastillari)s, imo de praefectis Acmagistratibus, qui ex pauperibus munera petunt Ac extorquent per secretam vim, & si quando rogant, rosatio eorum, praeceptum est infleris.

De beneficentia, Soppositis.

A R T IcvLvs I. BEneficentia, generosa virtus,non ex coactione praecepti,ut iustitia,nec ex spe utilitatis, diuinum praeclarumque existimat benefacere, bonumque suum in aliorum utilitatem, nomtamquam escam in hamo, sed sicut fructum exuberantis naturae, de

354쪽

MORA OvM C A P. XL sirtae,de sua excellentia confidentis, de sibi dc alijs sussiciens esset,

communicat. Benefacit merentibus, saepeque cum sui detrimento,ubi bonum illius uisit nostrum exsuperat damnum. Itaque benefacere non nadigentibiis,sibique subtrahere aut egenis,negat ratio. Omnis aucem virtus ratio est. Mori pro inferiori aut viliori non est beneficentiae opus. At pro patria,ta pro multis, bonis praesertim,maxime est. Et regularites qui prauere totum partiac communitatem particularibus, dc coniunctiores minus comunctis, Ac praeclariores deterioribus, non fallitur. Imitatur enim Deum, gratia totius partes curancem ac herbas pro bestiis,dc bestias pro homine, dc deteriora pro me lioribus facietem. Interdum beneficus pro deterioribus mori cns, non pm illis, se lpro virtute, dc Dei amore, cuius sunt factura mori aetbitratur. Item seruatur in seruatis,uiuitque mor ens, inhonore quod est, breuem dc angustam, cum toga dc ampla, vicam commutare. Itaque bene iaci edum est Ac illis, a quiabus bona non speramus nec maleficia imo si Ac maleficia. Sic enim operationes edimus generosi dc puri Ad confide tis spiritus, qui iupterea benefacit, quia melior est diuiniorq: aliis per viris tutem: sicut Deus omni b. benefacit, quia optamuS solemq; sua oriri facit super bonos Ac malos, non quia a nobis aliquid cocupiscat,cum nullius indigea ed quia suae bonitatis exuberantia iubilat. Ut de Monarchae dc Reges praecipue huic virtuti tenetur. Beneficia mensurabis indagentia recipientium: oppressis defensionem, famelicis cibum, aduenis hospitium, nudis veste, moestis consolationem, perplexis consilium, ignorantibus scientiam,peccantabns correctionem, etiam per vim institiae, liberationem captitiis araestando. Oculis eriS caeco,dc pes clavido non autem oculuS claudo, dc pes coeco. Nec omnia uni: nec multum aut parum nimis sed uti potueris ita esto miscricors,id. est,in facto beneficus. Miscricora ian. in facto est beneficentia a. Haec virtus lapis Lydius cst, in quo homo propriam dc aliena beneuolentia dc beneloquetntia probat. O quot dixerur, Ac ita se facturos volucrunt, Ac crediderunt se fore paratos mecum dc in carcerem ire dc in moretcm,faeitS aute retrocester ut

355쪽

F. TR io Maxultantrarium qstitorunt,iaietandemntellexerunt,quodldverbo, non voluntate stabili,sed affectione quadam bona, prae, sentibus e rebus excitata,non fulcita potestatiui imperio de s turorum praeuisione, sed od ratione tantum,amauerintlFacile est bene loqu tuli bene velle amicis essed cum ad benefacere. Prout oportet venimus,hic us hicabor. vacillatio, metusanis ilionis fortunarum, vitae ,famae, deliciarum, commodit xum,omnia turbant. Cumfacta exigis tiadum verba&consultationes, Sc ad aliarumauxilium tanquam oportunius te e mittunt,seq; omni facereParatos pro te alunt praeter id quod

postulas Et in hac mentiuntur, & Maleficisum. s. Est enim Maleficentiae oppositum ilium,in onussione& commissioneyrauum. Siquidem non succurrere indige cum possis, S non satagere omnibus viii, ut possis quod non potes, malefici animi prTpostere est. .Nec qui utantse te, Ac non posse ., excusauit sum facta diligentia possibilitatem. nancisci contingat. undere Deus quasi contra se factam praeuaricatiouemaeoenis adiudicat aetervis eos, qui non cibarum famelicum non liberaruuis tauum tamEuamad se.nil pertitentem, aut quasi impotentes: quanto magis punientes eo 1 praesto est e:demmae Vocatc cxcusant se, spi& proditorum udicio puniendos se ostendunt. Forsan etiam deteriores unt,qui malefaciunt quoque; absque dubio,si amiacis,aut cootis.Sed qui delectantur maleficentia, dirisunt, humano generi pestis reflagellum: saepe cum diabolis hi conue santur,ut discanimaleficia, Mnihi non audent, cum sint timi dae saepe .mulieres. & viles homines a. in uitas crudelit tis est matera , spi xitus in impurui Bonos laepeextinctos volunt, quouiamanis chiam secum habent. Tmanni vero malescentissimi omnium a Prodentes iustitiamsi, commissam, quia viles pravique ipsi p inleso phos Ac promorasu Dei amicos interficiunt, retinent abiectos homines, stis ab aula eliminatis , quorum conscii sibi cunt, sese indagnos ectequi imp

356쪽

MGA ATIVM C A P. XI. et irent praestantioribus se, aut ubi testes adsunt sapientiores, suae nutiositatis aut ignorantiae hostes. Quos sane haud expellere meque occidete,sed cedere illis dominium,aut in partem regiminis aduocare ssurum consilia, sicut Pharao Iosephi, d hebant. . Qui autem econtra nulla habita discretione &electione cunctis beneficia confertit vilibus &indignis, &, quae iopus non sunt recipientibus, vel cum tempus Ac locus importuna sunt, itaque tollit sibi vere merentibus vereque indigentibus benefaciendi facultatem ,hic ncm maleficus est,sed ignarus, aut pusillanimus, ab omnibus emens securitatem &glo- iola inanem. Eius vitium innominatum est: possetque dici Incommodatio. Namia sibi Malijsincommodus est. Sed qui dat munera, de qui accipit ad peruertendam iushitiam S malefaciendum, uterque maleficus elicitive. sed auarus mendax

aut S C: imperative.

s. Hic problemaest, quisham magis diligat. benefactor

an qui accipit beneficium. Et quidem benefactor,quia sua rix.honitatem in alios diffusam amat; qui autem accipit, nihilIta diffundit,sed obligatus remanet: unde beatius dare quam accipere, quoniam exuberantis est illud, hoc indigentis,ut sapientia docuit: unde vir sanctus, etiam sus debere benefactorem beneficium accipienti quam econtra, paradoxum dixit. mam lucratur famam, amorem ab homini bus, & a Deo praemium. beneficiatus vero non nisi id parum, quod accepit,proque quo obligatur. Irgo, inquam, pater plus debet quam filius Problema verum est, quoad circumstantias, non quoadessentiam actus.

De alitudines ut quecontrarati

ARTICvLvs II. T N generosis, qui requirunt non donum sed fiuctum bonio Aperis sui ex distus a in alios bonitate,non erit tranquilla Beneficentia, s dixit Deus, in vulgaribus autem extinguetur: pro- Rr Pterca

357쪽

3- F. T HO M. CAM FANE L L Apterea addidit filiam illi Gratitudinem. Haec reddit benefactoribus beneficium, quando potest SP quando illis prodest, ac, plusquam accepit,reddit,ubi potest, S sic prodest: saltem overbis glatias agens,ostendit se obligatum memoremque; Mhoc quasi principium fructus,non praemii,&Vsiurae. Non autem animo redhabendi excedet nimas:esset en ina vilitas, benefici cheneficiis emere , ncn propriae confisus virtuti, beneficiis diagnae sinc cambio : similiter qui reddit non indagenti indigens aut subito, S intempestiue

r. Huius vitaUminnonianarum. Exgratitudo dici potest,

quia extra gratitudinem sertur. Deo, parentibus, &magistris. . scientiarum iasi ve ditarum,quod a sophistis indoctis fieri solet, par rcddere non possumus,ut inquiunt. Sed hoc de Deo veru . Sin. factus melior S doctior,sa trema morte laberas, Ac magi strum ab ignorantia ,reddes illa vitam, quam dedit,& huic do ctrinam .imo&supra par huic aliquand'. Deo aute non modo, de prosperitatibus, sed etiade infortunius grati et habendae sunt, longe magis ac parcntibus, medicis, ta magistris de plagis,n dum de blanditie: noliarm in his abusus incusandus modo est,is, iam vero statim reddit beneficium,qUasi nolens rema 'ne te obligatus ad reddendum,cumalius habebit opus: aut imdignatus debitum: ingratus cst. Sicut Ac bene actor, conferens: aliqua besac ficta,ut possit ex agere maiora, aut rencre obligati,

eum,cui confert; SL cum euenerit Lempus conferendi alia, ne gat; existimans pro prior ibu S se tenere amicum hamo,nec plu-

ra debere, ut quidam discipulus noster:is non beneficus est, sedi

malefactor, S usuratius.(Vsura enim es in quacunq; beneficiti Miu in mutuationet, nedum pecuniae, im O du Cor in multas: propriam illiberalium hominum,a s ulmum AO auarorum,qUI non benefaciunt quia bonum est diuinumqtre opus beneficium , sed e pandunt ipsum sicut rete in aptiaram pisciUmη pariterque in gratus, dum reddar, ut plus Vehabeas. Icem qui preces expectat,, ut recompenset beneficium, duplicat pretium. Nulla enuntionesto homini maior merces precibus: ae quod pretabus imp traetu onmuno pretio emitur.lim quinon reddit, quantum

358쪽

MORALI v M CAP. XI. gryre quando potest, benefactoribus,praesertam indigentibus,tmpurus,vitis,improbusque videtur. Hic extinctum optaret benefactorem aliquando,cui parreddere nequit,aut non vult ex avaritia,aut socordia pigritiaque, Saepe etiam odit vitam illius,

cui seobligatum nouit:&hoc superbiae est. Inuidet aliquando. O scelus execrabile: Neque enim dolendum, quis diuitissnos exsuperet & facultate benefaciendi: sed puritate de voluntam,quam aemulari.non inuidere,debemu .

De aequabilitate , hisque contrario,

ARTICvLvs I. D ta est AEquabilitas.vi,qui honoratur, honoret honoran tes,propria excellentia &virtvre gloriadisus,non autem honoribus,qui illius sunt signa. Hic electus in regem dc papam, tractabit se quasi unum ex subditis,qu colet tanquam min tes fratres, qui ipsum sibi quasi maiorem praefecerunt ,ut illorum bona animi dc corporis fortunae curet, doceatque omnes bene vivere exemplo suo, do strina S lege pascat, prouidendo necessaria,defendat armorum vi ab hostibus, Ac lites aetiniurias iustae tun his seruet imperis potestatem, nonsubditi humilitatem.Non enim excedit ex arrogantia, sed in suorum, utilitatem. Sacuti caput iubet S imperat in beneficium membrorum,non superbe,sed quasi unum e membris. Supcrfluitates , Ac delitias, dc res, quae ab hoc proposito ipsum diuertunt, amputabit. Si vero subditus fueris, obedies maioribus, non extimiditate, neque ex adulatione, sed quia tanquam membro communitatis conuenit sic in bonum totius vivere. Nec te minor ob hoc reputabis, sed optimum in loco tuo, si virtute illum seruabiS,

E. Arrogantia vitium est contrarium. Quae non reddit responsum&salutationes: inusitata appetit, ut, tamquam scientem quod nemo,admirentur omneseomnCm sibi gloriam usurpat: in vestibus, in consessu, in conuictu supereminere cupit: Rr a. alios

359쪽

ns F. THO M. CAMPANE LEAE alios spernit, tamquaam non homines, si ipse indignitatem a scenderituron pascit populum,sed seipsum ramque aliorum vertit in se,& non suam in alios. Nec loqui nec videri dignatum quasi s a tua Dei, Si idolum. comparet. Signum siverbi vilisque animioqui se carere excellentia conscius, excelletem se saltem ostendere cupit, in praee reptis honoribus, quibus nec dignatun alios;&dum illis caret, ani hin, infelicemque se reputat, obedire nesciens nisi extimore&aucupio gloriolae. Nain quando Extorquent vile ministerium,aut verbum blandum a suo rege,. iactant se tanquam coelesttpotitos eminentia. Instrumenta ministerii, quasi claues paradisi, inaurant, lictorum insignia quas. imperii fasces.s. Qui vero plus honoris reddit quam accipit,& blanditur honorantibus, tribuitque illis plus gloriae quam mereantur,ex hoc Aaulator dici potest; abiecti, timidi, ignavique ani

nu,mendicantis excellentiam qua caret, illam caeteris caremtibus largiendo , ut sibi reddant restituantque abundantius aut non noceant. Verum potius adulatio ista ex arrogantia imbecilla nascitur. Abiectus ergo vi omnibus se subiicid,nonem humilitatis virtute,sed vilitatis conscientia,

De Protestatione, uosseciebus , laudatione noris rauia ultu ama gloria cet

rei mn finem. Quicquid aliquid indicatquomodolibet, testimonium ossidera illius est: ut fumus ignem a longe declarat ; Sc omnis cstectus,

360쪽

MORALIUM CAP. m. mcipienter disputamus de Deo,quod sit mmmum bonum Si primum ens,illud est testimonium sapientiar,non arbitrii: S pertinet ad quiditatis enucleationem, non ad moralem intenti nem. Dicitur bonitatis Ac malitiae,siue ineraphysicae, siue mo xatis: ad differentiam testimonii veritatis & falsitatis, non ita, quantum bona vel mala, et item quia testimonium hoc regulae protestatio,illud sapientia,cuires sapiunt prout sunt. Ideoquet additur,prout se habent ad finem . Non enim moralis Iaudacpulcritudinem M vinum, prout sunt a natura formata S delineata, sed prout se habent, illa ad delectandum stud ad polluim. Est autem finis rerum perfectio ipsarum, Set usus ipsarum, S ea quae ex usu bona conquiruntur, siue sibi siue nobis; nam virosque fines moralis protestatio respicit. Unde Deum laudamus tamquam bonum summum sibi, dc tanquam nobis laudamus, honoramus & colimus. Diximus, decenter, ut virtutiSirationem constititamus. Cum enim non dixerimus, esse regulam testimonii sed testimonium , nequaquam virtutis rationem habebat,nisi de tum addidissemus. Et consulto factum,

est: quoniam etsi in omnr virtute decorum sit ne eessarium ut omnes cause actus vitiosi, prout decent, tam essentiae quam existentiae adsint .. tamen in protestatione expressius & lucu- Icntius innotescunt. Non enim pinguissimus decenter absquet sui accusatione commendat ieiunium.. Nec venetis tarma o- ruperatur,sed impudicus ab us,ssecenter. Nec decenter Pe uini idolo Deo suo pro reuerentia ostentant nates: Cum non nisi inhonoratio sit turpes partes offerre: peccand in re & momdo. Aiax decenter accipit in testimonium sertitudinis ab A-gomemnone cornua bouis: indecenter accepisset pedes; qui potius cursori conuenissent: non tamen pigri bovis, sed tygris pedes,audaquilae ala. Sic in insignibus gentilitiis, quae prosecfionis aut recte gestorum protestationes sunt, valde decor 8mboli obseruandus. Nec decented Diogenes in platea somiscetvxori: cum bestiae similitudo in medicanda mortalitam speciei, sit verecunda; S instiper , ubi aliorum aspectibus nomimpcdiatur nec officiat, sit operanda: at in quo putat se hono-