장음표시 사용
361쪽
xare naturam, ipsam profanat. Finis eius erat hoc tali actu testiaricari, naturam in cunctis honorabilem esse. Sic de caeteris. Indecens enim est, quicquid virtutis fini,aut veritati, aut aliarum
virtutum rationi repugnat.1. Diuiditur Protestatio in Laudem, Honorem, Cultu, Famam, Gloriam, dc in horum opposita. Dilarum' s Laus latissime patet. Est enim testificatio decens cuiu cunque boni, metaphy sici, physici,&moralis, cum commendatione. Laudari ergo possunt, mundus, sydera,tellus, Calor,linea, cunctaque entia, cum nullum sit non bonum, aut bi,dc suae cognationi, dc mundo toti, Ac Deo, utilitatis expers, ut immetaphysicis probatum est: imo mors, claudicatio, desectus. culpa,quatenus feliciter a Deo in bonum usiim fiunt aut permittuntur, laudabilia sunt aliqua ex causa, saltem finali, proxima vel remota; vel quoniam opificii dc ordinationis autori meis commendatur, qui supremus rerum est simul autor Ac finis. Nullum enimens, aut non-entis usus est, quiDei omnipotentia
de sapientiam Sc bonitatem, simul vel seorsim, non manifestet: sicuti omne opificium suum opificem declarat. Diximus dece-tem, sicut in priori definitione: non enim mortis substantiam , sed usum; quia propter libertatem, Sc quia alterius Seneratio, Et quia fortiter fertur,laudamus, dc congruentibus lignis; ut in Rhetorica de Poetica diximus. Omnis laus est insuper iucuda:
quoniam omnis boni memoria iocunditatem etiam inter I chrimas miscet. Vituperabile Nihilum modo, si expers usus, inuenio. Physice autem nobis non omnia, sed quae nostrae conseruationi usuique, bona sunt: quoniam non simpliciter Acadtotum ens talis consideratio,omnesque in usus,refertur, sed secundum nos nostrosque modo. Sic fortitudo equi ad bellum . asini ad onera,panis ad cibum,vinum ad potum, pulcritudo ad delectandum, commendantur laudanturque: eademque res laudatur ut bona, dc damnatur ut mala nobis ; ut puta sol blandus in Maio laudatur, in Iulio ardens damnatur, Ac equus ferox Ac mansuetus pariter,dcc. Igitur Vituperium, quod est mali contra nos testificatio cum codemnatione, fertur in mortem, in ser-
362쪽
in serpentem,in claudicationem, Sc caetera superius enumerata mala animi,corporis Ac fortunae. Et omnis homo Iaudatur ab omni,eo quo sibi de reipublicae utilis ad asi quam functionem,, ad quam eligi debet secundum naturae testimonium in politiaca:sed quo hostilis,damnatur. Iniquitas autem S turpitudo liquando laudantur, non quo mala, sed quo apparent bona eLmis ura bona,stultis vel scelestis. Malum enim quo maIum laudari nequit omnino. . Honor vero et potestatio decens veraxque virtutis De bo Frtantum moralis siue regula testi candi demoraIiter bono. Er- go pressiusquid Iaude.Hinc iuuenes laudabiliores, senes hono- rabitores illi enim physicis,hi moralibus praestant bonis. Honor ergo laudatione, statuis, memoriis, magistratu, cathedra, inclinationibus, coronis , salutationibus, titulis, aliisque fit fiagnn. Quae aliquando pura sunt, ut cum Aiaci victori cornua, de in Olympo o Ieagina corona, in capi tono laurea etiam poetis,triumphus heroibus, exhibentur: S haec optabiliora magnanimis Aliquando miscentur praemio aliquo, ut Cum cat nam auream dc munera simuI accipiunt:& haec optabilia minus ; indicant cni in Ac honorem ge indigentiam simul, sed non in Torquato: de indigentia autem verecundamur. Est quidem tam Laus quam Honor, vel simplexu commendatio, quae omnibu3 datur, particularia virtutis habentibus, etiam coquo, SI ab omnibus: vel Magnificatao,quae egregiis,Mamamioribus rues Mirificatio, quae virtute praestantissimis heroibus- , que, a sui similibus, a tota republ. de a Deo, est enim fastigium honorationis& laudationis. Dixi verax: nam faIsa testificatio est dedi fio. Quapropter laudari a mendacibus, scelerosis impurisque, non honor sed vituperium, vel ob symbolum cum vis, vel ob mendacium, reputatur: Ab illustribus vero ambitur runde qui a regibus honorantur, in precio sunt, quasi regeS non mentiantur quod sint honore digni: quod ex debito verum. At cum facto plerumque exaItent prauo eorum testimonium non rc capitur. Idcirco pluris facimus a viris philo- - . mphis
363쪽
sophis, poetisque diuinis exhibitum honorem. Sed cum cor,
cingat & hosfalli,interdumque adulari praesertim poetas,fur calane dignos nedum exilio, tanquam sui muneris peruerso a es, virtutique iniurios: propterea viri meliores sua probitate contenti, testimonio conscientiae operationumque perpetuo honarum gloriantur,etsi secus vulgo videantur; testimonium que solius Dei, qui solus est verax, praestolantur: ta quoniam xerum in se habent honorem, idcirco illum ab hominibus minime mendicant: gaudent tamen, ubi sponte .non falso exhibetur , quatenus sic utiles S imitabiles aliis. Inseruire autem,
honori aliunde mendicato. dira servitus est: gaudiorum tarranquillitatis saga necatrix. At quidem nec seipses laudantimsi conscientiae testimonio certi humanitus & diuinitus aliquando; nisi ubi aliorum utilitas vel necessitas cogi ut coram discipulis Paulus,&Bernardus interdum. Est ubi propria defensio curamiudice,cum patimur calumniam,hoc exigit item apud principes & ignotos, ne virtutem ignotam subparmota habitu despiciant: & hoc verecunde ,& ubi paratus est homo illico ea, de quibus sese iactat, prestare, aequae aliis nota sunt probataque. Vir eminens,falsitatis nescius,d sui amore non deceptus (quod timentes nec staphslaudare, nec mendicari audent homines sua praeclara gesta narrabit ; sicut Moses det Iulius Caesar propria scripserunt. In mediocrium ore laus sordescit propria. Propterea ambitiosiores praepostere laudari volentes,sese deturpant, tanquam iustissimi &humiles&veracissimi contrasemetipsos & parentes & uxores inanishonmris misera cupidine tumidi:ac limul duplicitatis vituperiis sese
commaculant. Extra casum necessitatis ac summae utilitatis haec testimonia scandala indecentiaque prors sunt. Vir autephilosophus in hoc a vulgaribus differtiquod affectibus etsi titillatur,non tamen ,sicut illissuperatur. i. Debetur quidem omnibus hominibus non modo Laus, quoniam sunt utiles alter alteri, Si reipubl. unde mulimnes &liciores laudamus,quasi bene fungentes ossicio suo. viatuperamusque, si male; non autem si non bene scripserint. Metiam
364쪽
' - v MORALivM C Ap. XII. etiam particula honoris mullus enim virtutis prorsus expers: ex toto namque malus necad momentum,quin per se vel per alios perdatur, vivere queat: virtute enim seruamur & viuimus Igitur uire aliquo honorantur laude, salutatione, conuitau,iacrorum participio: maxime autem cum proprio funguntur exercitio. Tunc enim & rex est omnis homo, & seruitur ei,& obedi tur etiam a praestantioribus: quoniam est in fine gratia cuius est ars. Barbitonsor cum radit barbam aliis, vel etiam. regi, Imperat illis, & regi, ut sic volvant caput, ut ferant calidam,ut speculum,S c; Medicus longe magis. Fabricator, manipulorum seruitio, portantium lapides & calcem, ae domini spectatione in fabricando fit conspicuus. Coquus etiam laudatur SI rogatur a domano sivo, & i pueris ministrisque ei seruitur, praesertim si naturalem idoneitatem habet ad functione suam. Nam cumanus aliquid est prensatura, pedum ministerio eo transfestur, oculisquo iuuatur, & omnia membra. quasi famulantur: & cum oculus attente quid Sectat, omnia, membra quiescunt, vires ei suas ministrando. immo cum anus purgat aluum,pedeS ferunt, manus abstergit, oculus locum ei obseruat. Recte igitur dictum, honorem cuilibet homini, uti cuilibet membro, debera. quod in sui muneris actu manifestius comprobatur, ubi solertia vel alia virtus panditur. Reges cum alea ludunt aut venationi operam dant, minus conspicui sunt, re minus honoris haben trin throno autem, ubi ius dicunt, Dii apparentipVaesertim si idonei. Sic omnis homo in suo opificio ius dicit & facit. videmus etiam cunctos de proprio honoret
dirum ' qm res, latomos, cupidinarios, remi
ges ,&c. Quae sane honoras professio in republ. fouenda est Est enin participii diuinitatis latentis in nobis testimonium;ac simul fraenum, ab indignis passion ibus prauissque operationibus cohibens, custosque legum oculatissimus, nec indignis impartiendus, ne Sc dagni a benefaciendo tep
365쪽
3xa, p. TH o M. C A p A,D Lx as. Econtra omnis rex & homo, in exercitio vitii siuein crimine deprehensus, est mancietum,&a cunctis blasphem tui. Propterea opponitur honori contemtus, ae Dedecus. Ille
testimonium vacuitatis virtutis: contemnimus enim eos, qui
inertia & imprudentia re timiditate&aliis vitiis,defectum regulae indicantibus,abundant: Ac titulis suorum vitiorum ipses insignimus; & in conlata, conuictu &coetibus Iocavltima M. vilissimas functiones eis mandamus; & seruitio meliorum dedicamus,ut regulam,quam in se non habent, in aliis lectentur. Quod si non egerint tanquam insani &stulti,permistricordiam aluntur,qui per iustitiam coetibus eiiciendi essent. Quae enim non habet functionem in corpore pars,ut non membrum, recte separatur. Dedecus vero est regula dehonestandi i sos in excessu, ut astutos, fraudulentos, maleficos,maledicos,&e. Et si ad medelam not3ntur, est Reprehensio ,& Detest tio. Et apotiori crimIne nomen; unde latronesinduIteri,haeretici,proditores,vocantur:& in coetibus corripiuntur, vilipe duntur gnominiaque,ut resipiscant,replentur. Et hic gradus opponitur magnifieationi, sicut prior simplici commendationi. Postremus gradus est accusatio,& castigatio;& hoc proprie dedecus unde mutilantur,captiuantur remigio,& vestib. vilibus ac functionibus per vim dedecorantur, ut mirifice abiecti fiant. Fructuosa dedecoratio, ut caeteri eorum exemplo scam
datietati,hoc est,a viarecta per offendiculum commoti, non sc militer peccent,nec ipsi redeant ad vomitum. At quidem non modo sunt dedecorandi,qui malcfaciunt , sed etiam qui ben
facere,cumpossint,ornittunt,aut non satagunt,ut possint. Maiusn.malum est non succurrere amico,quamin leuiovibus Iarudere. Est M ubi peius atq; in magnis. Sicut non modo pes malusae inhonorabilis,si male ambulat, sed etiam si non ambulat, resi propter caput,se praestantius, extremis no se opponitpericulis Res quidem omnes plenae iunt facultatibus quae,& cu d prauantur ae cum otiantur, a fine pra scripto defraudat totu de, partes,& semetipsas dignas vituperio & exitio indicant.
. Ex his palam si,quod honor & dedecus,quq vitiosis viatiosisque praestamus aeo sunt testimonia virtutis &viiij ex parte
366쪽
Mon ALIUM C A P. XII. 3 risuissed testimonia S approbationes & reprobationes ex parte nostri. Operationes enim bonae 3c malae sunt virtutis & vitii testimonia secundum ipsorum essentiam sed secundum nostram arbitrariam moralitatem sunt, quae nos praestamus: de illorum, respectu dicuntur ornamenta,nostri autem testimonia. Nam, cum homines titulis,magistrum cathedra dignamur, dicimur
decorare. Decorare autem est, daret, P decet, ornamentu. Or- adde
namentum est notabile quid additum bono & pulcro,ut magis cor drora eluceseat. Unde sicuti domum bonam picturis, ita magistratu,
throno,purpura, cathedra,&titutis,uirtute fulgetos ornamus. Uuq indignis sunt derisio, sicutilaruatis Corona in comoedia, Ac vest L aurea pictaq; vetulae mulieri, aut cum cane Dani pro Rege a Gothis coacti in throno coluerunt. Quae derisio est ex parate ipsbrum,sed non ex parte nostri. Siquide utiliter coluntur a deis siegu obseruantiam; quonia non id, q, est individuum, sed P de- qu.-
bet este, in eis sic commendatur, 3 dignitas. Supponimus D. ne-do priaminem honorari magistratu, doctoratu, S c. nili virtute sibi&c rimas aliorum utilitati sufficiente, ad tales requisita functiones, anteia uisandi cellat caeteros. Aliqua doderisio est ex parte nostri non ipso tu, o ' ut cum D. Iesum, verum rege, non laruatum,purpura&sceptribde corona deridentes non derisum Iudaei decorant. Sic in alearum ludo lapilli pro scutis aureis a nobis,&stuti aurei pro lapillis a gallinis usurpantur. s. Hinc elucescit,quid sit cultus Mobseruantia. Est n. regu-m
Ia protestandi non de virtute tantu, sed de excelletiori virtutes illi natura . unde differt ab honore: quoniam honor a quocunq; uantis.& magis a superiori erga minores exhibetilr; cultus autem nonsareae
nisi a minoribus erga praestantiores. & sicu i in physi mos, ae in re tu more lex: sic in laude honor, re in honore cultus 32 gloria praeiaciunturrita priora aposterioribus,non posteriora a prioribus 'separantur. Siquidem eminentior natura ab inferiori iure eo inrum 'lenda est, ut sol ab heliotropio,& luna ab elephante: haud tamen colitur moraliter, nisi etiam possit honorari, id est , kabeat virtutem excellentem,m istam excellenti naturae. Pro
pterea enim. etsi diabolus laudari & coli possit, tamquam, Ss a. sapi-
367쪽
sapientia&potentia magna praeditus; tamen quia non benev-titur eis per virtutem, seci male per vitium, laudari potest,quia. Flaus in autorem refertur; non autem coli, quoniam non potest honorari. Solius enim virtutis est honor. Alexander autem equum Bucephalum titulo ciuitatis Bucephalaeae honorauit, quem solummodo ut bello bonum laudare poterat; quoniam non equum, sed seipsum in equi honore honorat,tamquam a Deo ad actiones virtuosas tam bono instrumento animato decoratum. Imagines quoque Caeliaris honorantur, quoniam non re S, sed in re praesentatus Caesar honestatur. Vidi etiain qui
moenia& theatrum Romanum& ruinas trophaeorum honorant dc osculantur, tamquam Romanae virtutis venerabiles memorias. Alii parentum mortuorum,alii heroum reliquias, alii imaginem amasiae venerantur. Omua tamen recte fiunt, si ad virtutis honorem &eius autoris feruntur. Tanta enim res est virtus, ut etiam relationis suae terminos suo honor decoret, Ac mala in bonum conuertat, de naturas inferiorcs
sublimioribus colendisque meliores eisque colendas faciat.Sic inferioris hierarchiae angeli virtuosi, superioris hierarchiae vitiosis praeseruntur. Gradus cultus re obseruantiae multi sunt. Diuites cnim coluntur tamquam excellenter solertes, (Solertia enim diuitiae comparantur, a dc non tamquam diuites, nisi a stultis: alioquin asinus auro onustus supra multos silet diuites colendus:per accidenS autem aliis virm tibus, aliquando.& vitiiS, congregantur. Rege S,tamquam eminenter iusti Si benefici, Deique propterea participes in gubernatu inon quia re sunt plurimum Ac supra multos: si cenam leo esset magi S colendus. immo S diabolus, qui est rex super omnes filios superbiae, nec est potestas quae comparetur et apud nos: colenda csset de regina Auaritia, quae innumerabilibus imperat, legeSque ponit auaris. Hinc libidinosi libidinem tamquam Deum,quem Cupidinem dixere,adorarunt: alia Febram, alia Pallorem tem plis coluerunt: stulti, quoniam cultum ab honores equestrarunt Seniore S coluntur tamquam prudentiores, imita tione sua nostram vitam instruentes, non laquam senes: sic enunomnia, Disi ipso by GO le
368쪽
omnia, quae nos tempore praecedunt, adoranda essent, tiam, Iapides. Parentes cultu pietatis coluntur, tamquam benevoli At benefici,principiaque nostri, & Dei vicarii ad nostrum esse, producendum alendumque. Unde a non filias, quibus n*m ruere excellenter benefici,non coluntur: nec a filiis, ubi a Dei vicariatu, contraria Deo docentes, exorbitant, sed tantum in naturalibus. Amici ex hoc videntur colendi. sed solis amicis, tamquam excellenter eis benevoli. Et hic cultus periculosus, quoniam ad quoscumque valde amatos valdeque amantes transfertur; ita ut saepe vitiosi, dc nobis deteriores, eae meretriisces colantur a praestantioribus. Vnde Chinenses dicuntur amicoS tamquam Deos plerumque adorare: & Alexander Hephaestionem pro Deo coli, quia sibi fuerat amicissimus, praecem pit: S Adrianus Imperator Antinoum pathicum etiam inter
sydera collocari. Amoris abusus talem in cultu abusum parit. Propterea arbitror,amicos honorandos esse,non colendos;nim
si ubi virtute praecesserint, non modo proprio sed aliorum quoque iudicio. Non enim amor, sed regula amoris, virtuS est. Philosophi Si litterati rationabilius obsermantur, tamquam
eminenter studiosi, prudentes, Si disciplinabiles, & principita
Dei vicaria, in nos docendo gubernandoque: at non Lanquam sapientcs alioquin diabolus sapientior, colendus esset magis. Sapientia laudatur, non colitur, nisi adiuncta virtuti morali; quae eius bonus usus. Accedunt tamen ad cultum , Potestas, Sapientia dc Amor, quoniam primalitates virtutum sunt. Et qui has perfectas habet,melior est ad virtutes, quam virtuosus carens . perfectione,& aliena utens regula. Optimus enim qui per se omnia novit,ait Hesiodus: proximus huic erit, qui credit recta monenti. At frustra feeit Dcus bona principia, nisi
bene progreda antur ad finem optimum. Supra cunctos laudantur viri fortissimi in bello uapientissimi in rerum inucntione,&declaratione arcanorum; dc amorosissimi fideles amici: sed non coluntur,nisi virtute honestati. Honestas ergo est ipsa, virtuositas,sic dicta, quia honore digna. Vnde cum virtuose a
liquid fieri praecipimus,prout fini congruit, honcste fieri iube S s 3 mus.
369쪽
F. Tuo M. CAMPANE Amus. Tandem Religiosi coluntur, tanquam eminenter sancti, re propterea mediatores inter nos &Deum, deificatoresque humani generis. At si reges,patres,senes, diuites,philosophi amici, & religiosi, a sua professione erga nos facto exorbitant, quaecunque dixerint,seruabimus sane: si autem Si dicto, contra virtutem Sc Deum docentes, tunc excidunt ab honore, ergo & a cultu;&tanquam sal infatuatum conculcadi sunt. Sunt enim lapilli in ludo,qui nec aurei scutati sunt, nec scutatos aureos significat. Hinc contra haereses M sophisinata & facinoro sa principia nostrae vitae, maior indignatio, quam contra vulgares peceatores, inflammatur. Hinc Chinensium aliorumqui gentiliu detestabilis ignorantia,qui diabolos colunt,quos malos esse norunt & virtutis inimicos me mala ab eis patiantur: repropterea deteriora patiuntur. Malus n.sibi, est aliis deterior. Contraria contrariis pelle da docet natura. Ergo malos genios per bonos. Ut hinc videas,cultores potentiae Ac sapientiae &amoris,uirtuti non annexorum, errare supra modum. Tandem supremo cultu Deus obseruatur, tanquam supereminentissimus natura atque virtute, naturarum & virtutum autor&rerum: qui in omni creatura laudatur , in virtuosa honoratur, i m. heroica glorificatur, in idiplo colitur per cultum nullis creaturis, a quibus esse & bonitaS non influitur, communicabile . .
Deinde diuini homines; qui instar Dei per natura, ipsi per vim
tutem omnia mala in bonum conuertere sategerunt, At ex dolorificis rebus, nedum ex voluptuosis (vt faciunt bruta de vulgares,) mirifice voluptatem elicere nouerunt i in pressura, in morte,in tortura gaudentes,& animi diuini celsitudine cuncta mala conculcantes ;& nobis bonitates participatas propagarunta Deo: dc hoc, cum Dei pro illis testimonium habemus. Si Deus esset mundi anima, recte concludebat Varro, theologiae gentilium CoriphaeuS,omnes creatura S adorari', tang Dei ine-hra, Romanis tuto posse. Sed cum sit abstractus, ut, expers passsionum mundi,possit dominari & rectissime iudicare, Si opifex
praecedere falluntur misere, eius cuicum communicantes brutis oc elementis syderibus de diabolis , nec quo eius imagines
370쪽
d Mo civ M C A P. XII. 3a aut vestigia sunt ;cum in diabolis sit deturpata, at in angelis licet perpolita sit, idololatriam pari t:tametsiSocrates in viro bono,potius quam in idolo,Deum adoret. At nec imago, sed ad 1-maginem est anima. De his in Theologia SI Me taphy sicis.
s. Modus autem colendi alius est intrinsecus, quo animam De ritis. praestantiori naturae ac virtuti subncimus,quoniam natura hoc io Ad . . docet S utilitas, omne enim inferius superiori sese subiiciens, melioratur ab eo ,si enim deterioratur,non est superius virtute maturaque. Alius exterior,ut per titulos, thronos sublimiores, tper oblationes,obedientiam, inclinationem, imitationem, d alia, qua apsorum superioritatem supra nos declarant. Vocantur enim Nobiles quasii Notabiles:vnde de sanctillimi ,reuerendisii ini, illustrissimi, serenissimi, clarissi ini,patres patriae, obseruantissimi, S c. nominantur. Nec quidem ex natura rei semper, sed secundum usum. Illustrissimus enim instar solis, melio reli quam serenissi mus instar puri aeris: & tamen hic regum, ille regulorum titulus est. Sic inobseruantia alis nudant caput, ut Chrishiant,alii pedes, ut Machometant,alii inclinant se, alii genu flectunt: alii tangunt barbam alii osculantur manus vel pedes. Deo etiam prosternimur,& sacrificamus, quod nulli fieri potest creaturae: Si hic cultus debet esse interior exterior- tque simul. Tales enim inclinationes Ac oblationes derisoriae
sunt, nisi & animus ei inclinetur & offeratur. CultuS ergo ex . terior est interioris protestatio, qui tape animum in ecuasio, admiratoriam & amatoriam rapit tantam, ut&corpus secum im aerem rapiat. Qui hoc negat,sensum ae historias innumeras it A& experientias negat. Sed profecto cultus melior nullus obedientia&imitatione:propterean.&obseruantia dicitur. Sin. reuera profiteri S, esse meliorem,quam tu, eum, quem coli S,Utique meliorari ab eo cupis. Hoe autem facis, si obedis prqceptisae facta imitaris. No ergo qui dicunt, domine,domine, dec: Tituli Ac inclinationes &genuflexiones sunt inaneS coraDeo,cor spectate,nisi& atteius animus humilietur ad recipiendu ab eo,
cui humiliat,gratia& influxu. Sic philosopha S reges &paretes