장음표시 사용
391쪽
F. T H o M. C A M p A MAE L Lasapientia sed fortuna gubernabit, quae ignorat harmoniam, Minexorabilis est, quoniam necens ipsa est,sed inordinatio. erit sicut,si quis ambulet manibus, non pedibus;& lupus pecoris,& caper hominum fiat rex. videbitis ergo,quod ego regem Neronem non faciam: sed ignorantia vestra, quae est fortunarnec Socratemsubditum: nec Caipham pontificem, sed barbi-
tonsorem; ipse autem sapientiae pontificatum laruatus occupabit Et cum ipse ad vos manifestabor Emanuel, verus Rex, omnessturii reges,casuq , creati,contra me insurgent.Ita dc contra alios natura reges, isti casu reges, veluti in comoedia laruas
regias induti conspirabunt:Ast egoinfine dierum cuncta iudicabo in comoediae uniuersalis agnitione, redditis terrae larvis, euacuatis 3 scenis Iraedicebaet,quando legalem iustitiam ex di-Uma ac naturali expromebat, & poenam populis minabitur, qui neglecta sapientiaiortunam,fauores diuitiasque prae ocu lis habentes,instituent leges, Reges, Magistratus, ae Artes; ulaborantibus membris rependent damnum ,& dolis inuicem conuersabuntur et ueglecta v I acitate atque amore , quibus
. Filiustitiaetransgressores Iniustivocati sunt,qui bonaei
animi aut cuporis aut exterioribus. singulares homines , mrempub.Praueoperando,& bonas Omittendo operationes,defraudant. Qui autem nimis temporales obseruant leges,ut HS-braei sabbatiZantes,quando bello impetuntur, & torquatuS victorem filium necans ex apparenti culpa, non Iniusti,sedRigi.di dicuntur. Rigiditas nascitur ex eo, quod legis ratione igum rant,& fontem eius alternam legem, quae Ratio prima est pri- .maque sapientia,utilitatis Ac conseruationis non ruinae mas .stra. Non autem positae ad tempus leges propter instantia mala ;quibus transactis,cessat legis anima ratio: ergo & Iex cadauer tunc est. Et quibus Deussuam infudit lucem, habent mutandi potestatem uadendo: Ae cum republicam nacti fuerint
autoritatem,etiam coercendo. Iustitia omnis aequitas est:aequitas passionum ae operationumbonum ad finem. Qui scientiam boni dc aequi habet, hic solus leges condere, abrogare, irritare,
392쪽
MORALI v M CAP. XVI. 3 Pinterpretari, & dispensare utiliter nouit. Equitas naturalis lex est, unde moralis oritur. Aquitatis regula,aeterna lex,sapientia Dei est, Ac durat absque mutatione. Posita autem lex propter praesentes, non duraturas causas. Mutare potest,qui posuit: Deus diuinas, Rex regias, pontifex pontificias, ea tamen in parte, in qua nec naturales ncc diuiuae sunt: nemo cnim
potest in sibi superiorem. r. Ex iam dictis intelligere licet, iustitiam legalem esse
virtutem communitatis, regulantem passiones, notiones ta ac sectionesta operationes communitatis Si singulorum ad conseruationem ipsorum in se, de in filiis,& in fama, & in Deo; inspiratam a rerum autore , ut quae per virtutes naturale S nolummus exequi, aut ignoramus, per legalem acti rectique exequa mur: idcirco no esse aliud ab ipsis virtutibus in comunitate redactis.Neq; n. praecipit aliud: lacu de indifferentibus determinat,ut ne quis equitet mulam, aut ne sericis induantur, aut ut strata viarum purgent, ad aliquam virtutem reducit exercendam,&commoditatem dat virtutibus,S aufert vitiis,&male ficentiae. Vbi enim sunt mulae necessariae vectioni frugum, quibus utitur Sobrietas, prohibet ne alteri mancipentur ministerio. Vbi seri cum in luxum & prodigalitatem trahit affectum,ut conseruet parsimoniam Si liberalitatem interdicitur. Omnes ergo leges sunt virtutum regulae, ut conseruetur corpus commmune. Quae sic non sunt,vitiorum sunt exorbitantiq. Et quidem lex positiva diuina omnes virtutes SI actus omnes, ubi oportet, praecipit;vetatque omnia vitia, vitiososque actus omnes. At hummana non nisi eas,quae corpus reipub. continent in unum, praemeipit; Ar quae destruunt,vetati cetera pro indiffcrentibus habet. Nam & lupanaria & meretrices permittit, S mendacia, quae nulli obsunt vi non autem adulteria & mendacia in emtioni-hus & contractibus firmatis ex pacto, quoniam in aliorum in uriam & discordiam vergunt. Sed in bene moratis rebuspub. plura , in ceteris pauciora vitia vetantur. Et nulli bi omnes ingratitudines,nisi quae ex pacto. Voluit enim, quoma, quantum
rependant pro beneficio , dissimulabant scire post pudoris ia-. Xx 3 cturam,
393쪽
cturam Malii minus reddebant aut nihil; ut contractus fierent. Igitur beneficia in repub. sunt venditiones: Gratitudines sunt pretia. Potestatem summa patrii in filios no concedit, quoniam passione vincuntur 1 sed in unum iudicem dc patrem omnia
G. Igitutaliae leges sunt de sanctitate erga Deum: aliae de parentu ad filios.& filiorum ad parentes sabitudine, ae de coni iugiis,spectantes ad probitate Ac castitate . aliae de ciuiu conui-etii,& pace inter se, spectantes ad Beneuolentia, Beneloquentiam,&Beneficentiam,&suas asseclas: aliae de aequabilitate aequali,item inaequali,i e. de imperio dc obedientia : aliae de poenis ae praemiis,spectantes ad verecundiam Ac correctionem M. honorificentiam: aliae de Reipub. defensione , spectantes ad fortitudinem. Caeterae ex his. . Et quoniam omnes homines sunt aequales in naturalibus, Iustitiae pars,quae dicitur comutatiua hoc curat, ut quantu das, . tantum rccipias, in his quae seruant hominem in seipso: utque possit tame omnis homo benefacere,etiamsi non recipiat, iuxta morale, non legale. Idcirco inuenit hosce contractus, videtuDonatione,permutationem bonoru 31 te venditione&emtione, quae sunt unum: mutuatione eius quod non redditur idem numero; commodationem vero rerum, quae redduntur eaedem
numero: quibus depositionem addes,&pignorationem. item Iocationem fruetificantium rerum: SI conductionem personaropcrantis,cem cambia, societates in lucris, confoederationes, ast curationes,& arbitramc ta,& alia pacta. Quae omnia ad Beneficentia ae Gratitudine & AEquabilitatem simul spectant.& alunt Beneuolentiam & Beneloquontiam. Et in his quantudas,tantum recipis, &sicut ex pacto. Idcirco usurae tolluntur, ut beneficiis contrariae; praeterquam ubi damnum emerserit benefactori, qui tamen ex generositate potest non exigere. g. Quoniam vero in donis diuinis dc in virtutibus sunt ho mines inaequales , sicut 3c membra in corpore, & alii alis apta
iunctionibus, eis qui praecellunt, decreuit plus honorisi qui est
cultus in signum virtutis. Et sic nos infama seruat lex, Si con-
394쪽
F. Tuo M. CAMON ELO Vruertit virtutes priuatas in bonum commune. Idcirco senibus tanquam prudentia praecellentibus , dc hominibus praeclaris ingenio & viribus, honorcm seu reuerentiam tribuit: omnibuS quidem membris, quo membra, honorem aliquem,sed potio rem melioribus et sic enim honorati benefacient aliis. Aepraecellentibus virtute de disiaitate, quales sunt magistratus, qui non nisi virtuosi esse post unt, datur S honor seu obseruantia, S obedientia in his, quae ad bonum publicum imperant: in priuatis enim sunt aequales caeteris. Parentibus vero adhuc obseruantiam,obedientiam Si pietatem et quoniam sunt etiam nobis principium Ac instrumenta essendi. Similiter patriae, quoniam genus est re principium totale, cuius pars est pater. Propterea in publicis S arduis non praeferes patrem, ubi bonum commune agitur: nec patri sed melioribus committes magis ratum, S a ruina patriam potius quam patrem seruabis. In cibo autem & vestibus, S c. patre in praefer, tanquam membrum patriae, tibi augustius,licet no aliis. In reuerentia patrem, in solatio filios,in caritate uxorem facies anteriorem, & iuxta leges. Deo tandem obseruantia, obedientia, pietas, & insuper Religio debetur, quae es perfecta seruitus Ac cultus. Nemini autem hominum sic seruies ut domino, eum sitnt membra tua&conserui erga Deum , ita ut maior sit pauper erga Deum qua rex. Principantur ergo v t membra potiora, non dominantur,ut leo in bestia s alterius speciei, sed in propria specie, ut caput in membra. Dicuntur Domini S Dii, sed analogia & participio. Et cum peccat homo, meretur, tanquam bestia factus, hominem dominum, qui homo perseverans iubetur ut Deo soli seruiat. Vnde benefici sunt , qui anthropophagos&idololatras armis subiugant; tanquam qui furiosos ligant, ut mediantur , si hic est ipsorum finis.
o. Religio autem constat sacrificio&voto, debitis Deo in signum omnipotentiae: quae nulli possunt comunicari creaturae. I Uramentu Ac consultatio in dubiis de futuris, quae no nisi ab eo sciri possunt, in signum sapientiae & veracitatis ; eodem pertinent. Laudatio item, gratiaru actio,& petitio, quae sunt parte
395쪽
ss 1 F. THO M. CAMONE L orationis, in signum amoris summi quo nos diligit Sc tuetur prouidet. Consecratione SA benedictiones ad ista referuntur. Idcirco iustitia legalis eligit sacerdotes puros, quasi mentem
reipub. qui curent iam dictas reS erga Deum;&contraria punirseuerissime. Supcrstitionis enim partes, religioni contrariae, sunt omissiones dictorum, S cum creaturis applicantur; ut idololatria, SI cultus daemonum, & elementorum per sacrificia, diuinationem,uota, iuramenta, S c. Irreligiositas autem est vitium, quo omnia ista impugnantur ut vana: cum a Deo ordinata sint,& tota natura reclamet. Nec enim ulla unquam politica institui potuit absque religione, neque ab Atheis his &: Epicuraeis: quoniam nullum corpus humanum potest esse humanum absque mente, Stulti philosophi quidam, qui haec ad multitudinem illudendam inuenta putant f quae tot miraculis, Ac necessitate vivendi a Deo S natura, stabilita sunt. De quibus in Theologia& Metaphysicis& paulo ante iam diximus. io. Quaecunque opponuntur pietati, obedientia ,&obseruantiae; ad maleficentiam ingratitudinem spectant,ae in
aequabilitatem seu arrogantiam. Et sunt partes iniustitiae omnesiaestiones famae,corporis & fortunarum. Vt in cunctis videas, nil este iustitiam,nisi virtutes in debito declaratione positas. Ex horum obfhruatione pax; quae est beneuolentiae effectus compaginantis rem publicam resultat inter meliorcs & de te riores, Et Deum S homines: etenim meliores rependunt doctrinam defensionem. 52 bonum .exemplum. Magistratus eadem,& inter membra insuper pacem. Pater eadem, Ac hereditatem, Si bona sua supra natiuitatem & educationem: Patria insuper haec& tutamen ab internisfexternis malis de hostibus,& correctionem an vitiis,& praemia, & dignitatem, Ac ordinem senatorium vel qualemcunque largitur. Deus vero haeet omnia, Stan superesse, Vittere, virtutes, defensionem a diabolis, auxilium in bonis operibus, & vitam aeternam. Addit respub. modum colendi Deum & homines lege, ut nemo cxcusetatur, 3 couueniamus in unum:& quod in virtutibus latebat, ex
primit, de plura addit ex indifferentibus, ut dictum est. ii Tan
396쪽
ii. Tandem Respub. accipit ex fortitudinis virtute mi- Iitiam dc bellum, tam contra hostes externos, quam contra pra-tra reipub. membra; quae resecat, ubi desperat posse utilia heri, in exemplum aliorum. Hoc accipita virtute ultionas. Et sicut illa non occidit se homo, sed punit, & meliorum arbitrio subiicit: sic Respub. se totam non interficit, sed veniam i Deo petit,& in aliorum manu aIiquando se victam tradit suo crimine: est& ubi seruasit, sicut homo bello captus : ut in omnibus totum N pars corespondeant. Addit sibi gymnasia,& scientias,& praeceptores publicos, ut bene utatur scientiis: si e ut studiositas de prudentia paulo ante docuerunt. Artes ex solertia distribuit: dc ab exercith virtute omnia exercitia praebet. Vt vanitatis 3 ignoranta a arguat, qui non Ex virtute legem ferunt: Comoe dias moratas ab Hilaritate accepit, utilesque ludos. Tribunalia Iustitiae e rei it cum accusatoribus Si testibus, instar consciisentia interioriS, quae nos accusat & damnat de defendit Si tuetur: quo theatro nullum maius. Omnis animus inordinatus est stibi poena. Culpa aliqua tutum, nulla securum sinit nec impudentes. Hinc sapientia in fine seculorum condemnabit eos qui nec a repub. coerciti, nec a natura, peccare in finem destite-Tunt. Et ego credo. dc sic bene intelligo.
De Sublimitate,virtutum Apice, Epilogo.
TAntam celsitudinem in animo experimur humano, quod etsi virtutem de bonitarem in se non habet, fingit tamen se rapiti.
habere et quasi docens, illius priuationem sibi non conuenire, io origiis sed quasi ex accidenti dc culpa occulta, de qua verccundetur, nati es- oriri Prauitates suas occultat, quantum potest, & cum nequit, uni defendit tanquam virtuteS. Parentum & patriae de amicorum ib/q Pignobilitatem, S consanguineorum, tegit quantum Nubi po- i. iuati, test: S: cum non potest, miris modis de illa Iese excusat. Subec id . . . se ita abominatur ac mortem. Ec cum tirui nihil ita exhorre- intimis.
397쪽
scit, ain dici seruus mancipiumq;. Ministeria etiam vilissimi, quibus coactus addicitur, laudat, simulatque honesta, quoad potest;& cum non potest,se eis indigne,non culpa sed fortuna,
grauatum quaeritur. Verecundia etiam belle declarauit, quae tam subito vultum rubore suffundit humanum, non modo viatia Si prauas operationes, sed etiam ineptitudinem ad virtutes,& virtutum carentiam S bonorum externorum aediuinorum,S: ignobilitatem originas, Ac omnem malam apparentiam n dum exi stentiam , imo solam reputationem aliorum de mali m nobis non inest,aut suspicione ne sic suspicentur,exosam esse homini , ac se carentem velle punire. Mirares. Quam multi
etiam sese occiderunt ob idems quando Ac niger seruas se in speculo tam deformem inter albos videns , de fenestra sese praecipitauit. Et quanta sit laudis immensa cupido etiam in vitiosis, b ostendunt, qui natos & parentes Si patriam honoris gratia pessumdederunt. Nec post diuinas tot religiones aliter suadentes, potest genus humanum credere , se lacessitum ac
spretum vel laesum , non teneri ad mortem adigere laesorem Nec verbum, qui ven ius est, aut sputum,si despicientiae signum
est,patitur absque ultione , si posset. De saperbia & inuidia,
quae grauia sunt mala, non verecundatur, quoniam vel falsam habent celsitudinem , sicut dc venereo actu, &demanduca-
. trone St esestione acutoribus: quoniam haec habent specimen contemtibile, quia sunt medicinae mortalitatis ,& nobis eum vilibus besti is communes. Quid tam praecIarum latet in nobis.
o homines,quod tanta dignum veneratione reputamus,ut uulis tum malum illi conuenire , nec naturale, nec fortuitUm,nte
morale,nec a Deo inflictum,fas ducamus, aut credi quod conueniat,etiamsi totius naturae ordo Sc Deus ipse ita ferant Tam. tumne theseurum invasis fictilibus E Diabolus ipse hoc ne sese excusat thesauro, ne forte vilescat,si a Deo, quas subiectus,veniam petat Ergonc supra Deum aliquid in nobis est E Et cur quaeso homines dii appillari & creda voluerunt, quamuis mortales &morientes sese agnoscerent, ipsa quoq: in morte sedeo,
398쪽
MORALI v M C X P. XVII cules,Bacchus, Iupiter, Alexander. Absque dubio diuina ima
go in nostra mente id suggerit, suae diuinitatis conscia: errat tame,quonia ea, a quo datur, Comendanda est: qui si nos inter tot procellas Si pericula elementoru de spiritus animalis inuolucris&vinculis ea allegauit proculdubio no ab . causa summaq; ratione, iS,Vt emergamuS, etiam dabit. Interim falsae lau. dis Si famae Ac gloriae staenanda cupido, donec lux oriatur in tenebris, S nos ad se perducat,qui sui gratia nos in exilio creauit. Nec extra patria quies, nec extra Deum deificatio quaerenda.2. Itaq; alii propterea imperant honoraturq;, tanta bonitate ac virtutibus abundent, quarga peopriae alio tuque susticiunt
conseruationi. Tanta autem bonitas in mente relucet, cum Rspiritu,quem informat, consimilis possidetur, absque turbatio. ne. Puritas igitur lucida,spiritus animalis coelo per similis, fundamentu virtutu inferior umoraliu, natural tu vero essentialitas,& mentis superioriique ministra, est nobilitas vera, ac proinde intrinseca conseruatio; cuius opera sunt virtutes, quibus externa parantur bona , videt.diuitiae , honores, amicitia, ita peria,gloria,sanitas, res priuata publicaque et quae consertiatio
nis internae gratia sunt, quam ae Lernare Cupimus 1 non autem fines, quorum gratia interna bona sunt. h itur quoniam tanti facimus huius nobilitatis indicium, hoc es Hionorem, nedum ut commode vivamus, cu saepe absq; illo melius vivamus, re pro illo vitam perdamus dc patriam dc rem, Ac dij quamuis falli haberi velimus , Ac sunt econtra qui testem tanti decoris sui ab oditi videt. mano curat, exuti verecuudiam,vi possint frui obiectis sua tu affectionii. Vnde maledicti sunt qui honore negligunt a Deo. Aliiq; nec noscur,quid natura velit in verecu-dia. Propterea opus fuit heroica virtute, q Sublimitas aut Magnanimitas aut Generositas dici potest: q tanta gloriae cupiditate Ac negligentia insu p corrigat modereturq;. Haec docet,notae pugnadu cu cis g nobis honores negatma p se boni no sunt, sed testes bonitatis internq, ac psaepe falsi, cu de vitiosi sint Reges &Imp. adoreturq;& nefa di. Nec diuitiaru dolet vacuitate,
sublimis qua do&improbis hi adsint, sints falsi quos virtutis Ty a testes
399쪽
testes cum, etsi aliquando virtute, non raro tamen vitio Ac hereditaret acquirantur. Nec generis Ac patriae ignobilitas ipsum cruciat, cum ex praeclara patria,&generosis viris, praui nascantur homines, falso teste nobilitatis, sanguine gloriantes. Curat igitur colitque tantum propriam excellentiam, gaudens illa, quam intus possidet, puritate; vultque honorata ab aliis ipsam videre tanquam resplendentem Dei imaginem. Cuius testes veros exhibebit operationes perpetuo bonas sibi ac toti hominum generi. At si minime honoretur, aliorum inuidia omnia in contrarium interpretante,aut inscitia actiones magnas studiaque mirifica pro vanis habente. non inceret generosus sibi, sed illis,curn conscius sit,s e dignum honore esse. Hacque sui beatitudine contentatur, Deo nota probataque S coelicoliS: quos longe melius iudicare probe nouit. Imo etiamsi vilipendatur,ita iniuriis afficiatur, non ulciscitur illatas iniurias:: sed cauet tantum dum inferuntur. At postea vindictam non exigit, sicut nec a laedente asino, ut ebrio, aut puero: tum, quia suos. imalcfactores indignos reputat qui secum contendant, tameL- si fortitudo, generositatis soror, illatas per despicientiam modo ulciscatur,non autem Casu, aut ab ebrio, aut a patre olim repraeceptore, SI medico vulnus secante:J tum quia in se iniurianti cadere non intelligit nasi a semctipso laedatur per vitium: cum iniuriatores probitatem eius ignorent, & quasi in alium, quem mente alium concipiant,dnsanire sibi videantur: existimatque
se ab eis legemaccipere, similisque illis fieri, si, dum sibi male
faciunt verbo vel facto , COS malefacientes imitatur, malum
reddendo pro malo. At omnibus & pro malo bonum reddit; non quia timet, sed quia sic legem benefaciendi, seseque imitandi,vult ceteri accipiant: dc quia se dignum nouit,qui cunctis. bcne faciat, vincatque ferinos animos humanitate, ciliciatque
humanos: quod dc Dei proprium. Quod si nequit, a Deo petit,
ut reddat probos,non ut puniat,nisi ad saltitem. Nec tandem mori timet, nisi propriam ob culpam. Et ita clam sicut palam contra vitia dc infortunia pugnat,ne a scipso degeneret; non ergo tantum ne appareat degenerare.Et uullius pudore afficitur
400쪽
MORALI v M CAP. X VII. 3s magis quam sui, fi quando praue quid operatur: quia coram se
tanquam coram praestantissimo delinquere nefas ducit. Ergo in tenebris secum micantem non decipietinec Gygis annulo munitus indigna admittet: & in naufragio tabulam se meliori reipublicaeque utiliori cedet ;& praecepta consiliis vel desiderio
superabit: maxime autem coram Deo. g. Attamen omnes homines ipse amat colitque,tanquam
partes sui generis; nec sibi sed toti natum se credit mundo. Et hic est cultus, quem suae praestat menti, diui nitatis ad imaginem
creatae. ut sicut Deus, omnium creator, nihil odit eorum quTfecit, Onon enim coactus sed amore cu*cta creauit bona & a- 'mabilia stibi, non quae odio habeat, ita generosus,particeps diuinitatis per mentem, quam spiritus animalis purus nil turbet, sed sua inserenitate permittit, omnia amet, praecipue autem praestantiora ,sibique coniunctiora: ergo magis homines , qui cunctis corporeis antecellunt rebus. Igitur colit inferiore S ml-nimosque, tanquam suae speciei partes; Si quos sibi in virtute similes fieri cupit,&satagit: aequales vero,tanquam sui similes: praestantiores vero, tanquam quibus similis fieri opici curetq;. Obeditque legibus sanctis, tanquam a sui similibus editis,magis autem si a Deo, quem sirpra seipsum unum colendum pernoscit. Conferentes sibi honorem beneficiaque, honorat, quamuis inferiores virtute: quoniam id in eis honorat, cuius participem fieri dignum se nouit;& tanquam testes suae admiratoresque virtuti S. Inimicis vero benefacit,&pro eiS rogitat, misertus Impuritatis eorum s tanquam sui corporis membra distorta&aegra; quibus S sanitatem procurat. Item tantam
ob animi celsitudinem quicquid admirabile dicitur de Deo,
de prudentia eius circa nos , de descensu eius ad homines in carne, de glorificatione hominis post mortem, omnia credit, Lanquam minora , quam suxcelsitudinis credibilitas fert : dignumque Deo amorem tantum tantamque curam probat.
. Ut autem Deum imitetur, omnia posse cupit, omnia ire,&omnia velle:nihilq: sibi aduersari. Vnde optimus seremtate ingenii, omnem artiunt mechanicarum facile addi scit