F. Thomae Campanellae Calabri o.p. Realis philosophiae epilogisticae partes quatuor, hoc est De rerum natura, Hominum moribus, Politica, cui Ciuita solis iuncta est & Oeconomica, cum adnotationibus physiologicis. A Thobia Adami nunc primum editae ...

421쪽

s 8 F., TRO M. CAMPANELLA' propria prudentia metiri sese omnia & praeuidcrc posse. g. Leges optimae sunt,si breues,faciles,paucq numero,moribus populi & publico bono commodar. Leges tyrannicae stinet

plures,obscurae,dissiciles,quasi laquci multi,utiles uni tantum, aut paucis; nec moribus dc utilitatibus publicis accommodae; quo pauci earum autores impugnentur eleuenturque. o. Ubi siepe leges mutantur, ruinam instantem reipubl. in lacant;vt Florentiae olim compertum est.

io. Vbi sunt plures punitiuae quam instructivae, indicium, praui regiminis praebent. Optima est lex Iesu Dei nostri, si quis

omnia consideret.

ii. Actus legis sunt, imperare bona, prohibere mala, permittere indifferentia. ia. Legum stimuli sunt,praemium S poena.i3. Legis custodes sunt honor,(id est, obseruantium: amor .id est, utilitatis,quae ex obseruantia cunctis emanat: timor (id est,poenarum,uiolatoribus infligendarum.) iam autem contrario ordine hos tres custodes legibus apponit, praue decernit. Quin vero non omnes ponit custodes memoratoS, inualidus

legislator est, ignarus aut Lyrannus,aut S c. .

t . ubi, quod erat bonum, nocet, est prohibendum. Vbi malum iuuat,si poena est, non culpa, est imperandum. Vbi indifferens sectindum naturam fit malum aut bonum reipublicae,adhuc imperari aut prohiberi potest. Superfluum inter noxia pone. s. Lex diuina omnia vitia & mala, interiora atque exteri ra, prohibet, & omnia bona imperat: ipsaque sola iacit homines optimos simpliciter. Lex humana prohibet mala tantunia exteriora, bonaque reipubl.& vitae communi conferentia saltem iubet; facitque ciues bonos, non homines bonos simpliciter. Principes tamen simpliciter boni esse debent, quoniam a Itorum sunt lux ta lex

io. Debet lux ponere aequaIitarem, reipub. nutricem ;toIeire inaequalitatem consum tricem. Solenc n. valde paupere S,

esse tures nudiosi,periuri, ignari,&diuitum prauorum instrumenta et

422쪽

Po Orico RuM CAP. IV. V 'menta: valde diuites vero, superbi, luxurios indocti contume. liosi. Valde as uti, sunt variabilissimi: valde obriasi,serui sponte. Moderati stabiles in regno. Omnium instabalistima sint sem-

pcr respub. Florentina ob ingeniorum subtilitatem. Omnium stabilissima V eneta,ob mediocrem cras litiem. x . Bona consuetudo et altera lex, quae magis rempub. se uat, quam lex ipsa. Quinque consuetudines Romam, princi pem rerUmpubi. magnificauerunt, tesZe Catone apud Salustiaum. I. Publicae opes. 2.priuata paupertas. s. foris iustum imperium. g. intus in dicendo animus liber. s. neque formidini neque cupiditati obnoxius. Has omnes Veneta obseruat ex lege: excepto formidini obnoxia est, non in confidendo, sed ab externis,ob militiae propriae defectat. Porro defectu primae non sunt Genuenses domini maris, noui orbis, S c. defeetii quinis, exteris regibus quasi famulaturi defectu tertiae Galli nunqua imperium extra Gallia fundare potuerul. In quo tu Hispana ex parte

peccant,seuere & ceremoniose ubiq; dominates, regionis mores nil respici edo. Defectu quartae corruit respu. Florentinor v. 18. Bonas consuetudines introducunt boni rectores: malas mali: de foeminae ergo. Sed nulla supra diuinam aut naturalenta aut rationalem legem Valet consuetudo. Lex gentium est consuetudo totius speciei. ro. Borealibus homini b.natura ferocibus non conuenit imperium rigidum,sed licentiosium: cum vix reipub. ordinem pati queant. Idcirco apud illos an archiae S resp. &principatus tantum per electionem plerumque fiunt sicuti Tartari, Mosco ui

per successione rex ibi uspiam reperitur, haud plus potest qua

qui electione fiunt apud nos: exigens tributa parua, multa campopuli licentia,exiguaqua illius potentia: tametsi, post Romanum cultu ad ipsos introductu,paulo seuerius vivere caeperint. Australibus vero,praecipue degentibus sub tropicis, no nisi despotici coueniunt principatus,legem; seuerae quonia virib. deis biles,seaudibus et validi iiunt. Qua et ratione ceremoniosis su

423쪽

3go F. TRO M. CAMPAN ELL Iegamque temperamentum requiritur. Velut etiam sub clima tibus mediis inter boreales Ac tropicos moderata regimina, res pub.&leges inueniuntur magis minusque, prout magiS minusque tropicis propinquant: ut Graecis Italisque probatum est. ro. OrientaIes quidem meridionalibus plerumque, occidentales borealibus , ob maris situm , persimiles sunt, &prompter,&c. Hispani tamen Africanis ob propinquitatem.

De Legislatoribus.

T Egislator est, qui nouum impcrium sub nouis plerumque clegibus &religione & armis, aeritibusauspiciisque fundar: ut Moyses bonus, SI Machometus pervcrsus. Igitur legislator vel Deus est,ut Christus; vel Dci nuncius,ut Moyses : aut astutissimus politicus,horum imitator , ut Minos, Osiris, Iupiter, Macho metus,Zamoixis,M consimiles s qui sese a Deo missos

simularunt,ut fidem&amorem poplatorum captarent. Legis- Iator enim laudatissimus, sapientissimus,diuinissimus,reuerendissimus esse debet. a. Profecto omnivartifex, quia sepiens,in arte sua rex est Nam Sc medicus regi aegroto imperat: ae nauta, cum tempestat, accrdotibus S ducibusta principalibus dicit , sedc tu heic, iusta illic,&c. Ergo qui leges daturus est pluribus hominibus omnis ordinis, callere debet ipsorum omnium artes Aciunctiones,vel saltem fines earum, ut utilitates quas reipublicae conferre possunt , dc damna: ut possct superfluas& noxias. expellere, utiles necessariasque retinere Ac moderari, ne in prauitalcm degenerent; sicut Plato poetas mendaces lasciuosque,&laudibus bonorum abutentes in exaltatione malorum de sua repub. expellit: Moyses vero pseudoprophetas, S pi istores imaginum diuinarum,&cauponeS, &scortatores,&C. Debet quoque regionum mores & rem peramenta ex coelo & terra pernoue, fortunia quoque Si infortunisi eisdem accidere solita Disitiroe by Coos e

424쪽

POLITI COR v M CAP. Iv. 38t ita, ut inundationes, incendia , lepram, famem, m. 3. Legislatores humani vix minus quam diuini sapere debσm ; quoniam omnia mutare habent,excepta religioTe, ut Lycurgus, S Solon: quam tamen reformare aut expurgare habent,non autem de medio tollere: quorum illud Papa solet facere, dum abusus repentes propellit. . Legislatores sunt&nouorum ordinum in Christiana religione fundatores, ut Benedictus, Augustinus, Franciscus,&c. Sed hi regulas a Deo, eiusque de lege, non a nobis praestolantur.

s. Prima laus in virtutibus legislatori debetur. Secunda regnatoribus sacris. Tertia regnatoribus laicis. Quarta consiliariis. Quinta iudicibus. Sexta militibus. Septima artificibus. Quorum nobilissimi, in ciuitatibus montanis, sunt pastores, ut apud Helvetios Scy thasque. in planis agricolae, ut in AEgypto

in maritimis nautae & mercatores; qui quoniam plurima S VLilitates procurant, re pecunias tractant, A scientiam ex pluribus nationibus colligunt,perpetuo fere primas partes obtinuere. Vbi autem caeterae artes, praesertim superfluae, his praeponuntur, detrimentum ruinaque imminet..c. Legislator diuinus Ideam propriae reipub. habet in coelesti curia. Humanus in guberna tu uniuersi,& corporis laumani. Qui vero his ut minus sapientes succedunt,accipiunt ideam ab ideata repub. optimorum legislatorum, facto edita, ut de Lycurgi republica; vel scripto,sicut e republ. Moysis ; a quo nemmo non addiscat.

: Homo mas foeminas, reipub elementa, constant animmo, corpore, bonisq; exterioribus. Respublica habet B anima sapientiam religionemq;: pro corpore senatum conciliumque, dc quicunq; ossicio reipubl. utili funguntur: pro bonis externis milites, mercenarios dc auxiliarios, & mercatores aduenaS, S artifices aduentantes propter ossicii communitatem:pro spiri tibus legem: pro oculis sapientes inuestigatores scientia ru: pro auribus exploratores SD mercatores.: pro lingua praedicatores, doctorcs,& legatos:pro manibus proprios malites:pro pedibus

425쪽

agricolas,artificesq;. Sunt S purgatores ciuitatis pro alio:& ad Iustentanda corporis animiq; bona, (id est, virtutes scientiasq;, ae sanitatem, robur,pulcritudine, fortunas haberi hoc est,ser uos,frugeS,Pdia, pecunia. Haec legii coditor apprime cosideret g. Item qualiter secundum naturam anima dominatur*iritui politice, re corpori despotice, corpus vero fortunis iuxta regulam animae:sic religio legibus &senatui politice imperat. At militibus ae artificibus & caeteris, senatus& Iex, & religio

pro rata.

s. Bonum animi primo loco optandum procvrundumqtem secundo Corporis. tertio sortunarum. Item pluris Ecere debet homo bonum proprii animi, quam animi amici &ciuis: sic achonum corporis &fortunae propriae,quam corporis & fortuitqamici. verum pluris faciendum est bonum animi amicoruin, quam bonum proprium fortunarum. At quando in fortunis taperderes decem ducatos,amicus verolucraretur centum,pr ponere debes lucrum illius,detrimeto tuo: quoniam potest tota rempub. ex illo lucro excrescente compεsare. Omnia enim bona aliorum ad nos aliquo pacto pertinent. Sed clim non seruaturiste ordo,respublicae omnes labascut:&vbimagis obseruatur,ratio maior gubernar; ubi minus, casus plus potest.l Igitur amittendum tibi est parum boni animiticorporis & foramnarum,ut multum lucrifacias in amicis & reipublicae; ut Gerardus frater S,Bernardi obseruabat. Alioquin nequaquam amicitia,sed cupiditas sui tantum regnaret in singulis. Iuxta has regulas lex instituenda venit, .

diuersorum climatum regionibus imperat, diuersias cleges eis ferre debet: vel eassem, facta permutatione inis arum per mutuas colonias ae transmigrationes. Sic Romani ex propriis in Germaniam coloniasdeduxerunt,ut imperium tutum redderent, harumque exemplo Germanos sius legibus

426쪽

POLI 2ICOR vM C P. VI. 383et. Coloniae conflandae sunt ex civibus propriis metropolis imperit,aut ex conuicinis,ut ex Romanis & Latinis. Locarique debent tot in ciuitatibus, quod sufficiunt ad prouinciam tuendam. Quae ciuitates sint metropolitanae ipsius regionis, aut aliae nouiter aedificatae, quando indigenae moribus nouarum coloniarum, aut commodis minime conueniunt. Itas ponuntur

sub nouis auspiciis, legibus, religionibusque. Campique aequaliter distribuuntur secundum ipsorum virtutem per legem agrariam.

3. Si coloni a Republ. mittuntur, ciuitates nouae reci iussuper montes locantur pro libertatis defensione. Si aMonarchia, melius in planitie. Si caput monarchiae est ad mare, ut Venetiar, melius in littoribus. Si in continente melius in locis oportunis , per quos aditus ad succurrendum defendatur. l . Adfluuiorum ripas Ac maris littora, & in planitie, ciuita tes, ut grandescant,ponendae sunt; ubi necessaria ad vitam facile conducuntur,& hospites commercia ineunt. In montibus vero & scopulis pro tuenda liberta te S lege,& virtute non e

neruanda, commodius aedificantur. Oportet autem SI aquam

rum salubrium, Ac aeris, & ventorum, & aspectus ad ortum Malias coeli plagas, rationem habere. s. Incolarum numerus partiendus est in Rectores, bd est,sacerdotes & iudices, & in defensores, sid est,milites ducesque de in artifices, & nutritios reipubl. (id est, agricolds, pastores,&c. Ac tot esse debent,quot defensioni sufficiunt,tellusq; alere potest. Idcirco indigenas quoque transmigrare illinc oportet, si tellus eorum causa tuis defensoribus alendis minime su ficit, aut defensioni incommodi sint.

s. Num maior,an minor defensorum numerus, sicuri & bernatorum Ac artificum, ponendus sit, regionis natura determinabit,plana vel montosa, vicina vel distans, contermina hostibus aut distita, septemtrionalis aut meridionalis, S c.

. Sufficienter forte praescriberemus coloniae tot pastores repecudes,quantum lanae requiritur ad ipsoru vestes, & lactis ad victum

427쪽

F. T n o M. C A M P A N E L L A victum: tot boues ad arandum, tot campos, ut duodecim frumenti modios pro singulis colonis annuatim ferre possint,praeter hortilitia: SI pro quibusque mille hominibus milites centum, ducesque decem. At regulae huiusmodi fallunt in praxi. Porro plus frumenti in planitie habetur, plus lanae in montibus, S c. Idcirco permutationeS, Cambia, Ac mercatus inuenti sunt,& monetae signatae,&c.&,defectu militum, arces & bomis bardae.

De inclrumentis acquirendi conseruandique imperia, eorumque vin , com

x Cquirendi,conseruandi,gubernandiq; regna sunt instrvi A. menta tria, Lingua, Gladius, Ac Thesaurus. Siquidem linama instrumentum est religionis Ac prudentiae,id est, bonorum animi; Gladius est corporis instrumentum,eiusque bonorum. Thesaurus fortunarum magis: quae corpori animoque seruiunt secundario.vera tamen instrumenta sunt, Lingua re Gladius. a. Qui solo gladio utuntur, in eo potentiam suam fundaniates, hi cito amittunt imperium : veluti Tamerianus, Attila, Brenneus, plerumq; boreales. Qui autem sola utuntur limma cito super animos imperium acquirunt. paulatim vero politicum postmodum adiiciunt : at vitae propriae iacturam patiuntur,pro veritate quampraedicant: ipsorumque successores politicum principatum conficiunt. Sic prophetae , pluresque praedicatores sancti, in infidelium regnis, dc hodiernis temporibus Iesultae in Iaponis prouincia,lingua animos capiunt: dehinc facile erit imperium Hispanum de Papale , principibus eorum ad fidem conuersis,condere. Huiusmodi autem domi.nia valida sunt, durabiliaque, si praedicatores veraces fuisse,

postmodum comprobatur. Itidem cum parum a vero recedunt,aliquid obtinent. Praeterea qui nouam sectam in aliqua

428쪽

veritate fundatam praedicat , acquirit lingua imperium, contentiones serendo inter veterem religionem nouamq; sectam, populorum gustui accommodatam. Verumtamen huiusmodi imperium parum durat per se. Neque fundatores vitam pro dogmate suo libenter impendunt. Exemplum habemus inhaeresiarchig: qui licet multum primo acquirunt, parum mox tuentur, ut Ioannes Leidensis, S frater Dulcinus, S Theudas.

Qui autem partum dominatim conservarunt, non lingUae viri-hm,sed gladio sibi credentium, seruarunt,nec ut ipsi dominentur,sed principes ipsorum in fidc assectae.3. Qui autem gladio linguaqueutuntur, imperium longum durabiicque fundant. Quapropter si lingua veraces fuerunt, Ac in gladio S acquisitione iusti,quamuis partum imperium politicum amittant, permanent nihilominus ipsorum leges , transeuntque in nationes alias, sui quoque victrices. Sic Moyses tu sto gladio, linguaque veraci, infir uctus a Deo, fundauit Hebraicum imperium cito S diuturnum. Ita ut, quamuis Hebraei imperii iacturam fecerint, permanserit tamen religio Mosaica cum superstitione in Hebraeis,&Machumetanis, de cum reformatione praeclarissima in Christianis. Qui aurimis gladio,linguaque mendaci utuntur, quamuis cito diuturnumque conficiant imperium, tamen fracto profligatoq; imperio, lex, quam arma imperii duntaxat tutabantur, aboletur exstinguiturque. Sic Machomerus occupauit regiones multas. At eius deleto imperio, delebitur simul dc lex. Sicuti dc lex Cyri de Ieta est, qui se Dei commissarium faciebat, ut nouas leges imperiumque fundaret;& Alexandri, qui se ob idem Ammonis Dei filium praedicabat: de Numae, de Beli, Ac Minois,dc Putha gorae,& Zamoixis leges perierunt, eisdem de causis. Id Ma

chia vellus impius non considerauit. . Qui nescit victis imponere leges, cito partum amittit regnum: qui vero imponit, tuetur. Sic Carolus V occupat uni. Tunetum de deuictam G ermaniam amitit, quoniam leges coloniasque adiicere nesciuit. Hoc dc Pyrrho accidit saepiusmon sic autem Romanis.

429쪽

sts F. Tuo M. CAMON LAs. Qui proprium dominium gladio linguaque tutatur,

melius fortiusque conseruat, quam qui unico utitur instru

mento.

o. Qui ingenium linguamque solummodo exercet,praeda eorum fiet qui arma corpusque exercent.Ideoque Saturnus divique reges antiquissimi,cum essent sacerdotes,solo religio- nis metu venerationeque regna tuentes, imperium nequaquam conservarunt,sed Iupiter eos armis deuicit. Perseusque bellator regnum abstulit Atlantiastrologo. Pythagoras quom ab aliis armatis priuatus est. Pontificesque Romani,quando arismorum usu carebant,crebro praeda hostium erant, ac plerumque etiam amicorum. . Qui vero arma tantummodo exercet, non autem inis

genium linguamque ad imperii tutamen, debiliter dominatum unde Germanus imperator, populos religione a se discrepantes habens,nal super ipsos praeualet. Suntque huiusmodi regnatores plerumque illorum praeda, qui ingenium exercent. Ueluti saepe saepius Impcratores a S. Pontificibus donati priuatim dominio fuerunt: regesque Hebraei a prophetis. Proptereaque Romani numquam ingenium sine corpore exercebant,aic Salustius 8. At qui utrumque exercet, utique melius diutiusquet seruat regnum; sicuti rex Turcarum,&rex Abassinorum, Mdux Mosco uitarum. Philosophia quoque fabulosia idem sentie, dum Palladi, Deae sapientiae, codicem &hastam tribuit, ut sic inuicta; Marti vero arma tantum; quem &saepe victumpoetar

s. Hinc factum est,ut septentrionales populi,quia armis ac multitudine, ob ferociam foecunditatemque , abundant, semper occuparint, sicut apes,regna meridionalia. meridiona. les vero, religione ingenioque potentes, semper leges septentrionalibus, quamuis victoribus, imposuerint. Sic Tartari re Turcae boreales religionem legesqae ab Arabibus, a se devictis acceperunt: Hunni vero, Vandali,Longobardi,& Gothi,.

430쪽

POL irrco RuM CAP. VII. ro. Porro sic Deus hominum pastor, ut meridionales

prole armisque, septentrionales vero religione scientiaculae .cundaret, solet hos ad illos, &econtra, mittere, inserendo inuicem,sicut arbores, ut fiant generosiores ; destruendoque vetustatem, plantasque degenerantes utrobique puniendo, remunerandoque quosliber, in quo magis exuberant deficiunt

n. Ex filiis Iaphet descendunt Imperia. Ex Sem Sacer dotia Legesque. Ex Cham serui, tyrannique. Sicuti apparet ex mundi partitione in boreales, medios, dc australes . atque ex prophetia sapientissimi Noae.

De causis tribus regnorum, politice non physice, se mo. primo deprima causa politiarum, siue de Deo , Religione.

CAPUT. VIII.

f r.I Vndant gubernantque imperia causae tres,(politice lo- L quendo,) videlicet,Deus,Prudentia, de occasio: sed in aliquibus notior alia est. In Hebraeorum regno, Deus magis; ire, Romanorum, Prudentia magis; in Hispanorum, occasio ma gis,in propatulo est. quamuis physice omnium causarum cauta sit DeuS. a. Principatus omnes agnouerunt (excepto impio Machiauello prudentiam non adeo valere,ut possit praescire,quaecunque bona malaque imminent sibi semper & in omni re. Idcirco nationes cunctasad Deum confugerunt,aliae per rectam, aliae per tortam viam. Igitur principes Assyriorum S AEgyptiorum Si Persiarum inquisierunt Dei voluntatem, ipsumque implorarunt insideribus per astrologiam; Graeci per oracula Sibyllarum,tenuitate spiritus Deo copia labilium: Romani in haruspicina&auguriis. a quibus parum absuntBrasilienses. Christiani autem recto tramite ad spiritum sanctum,per prophetas,