장음표시 사용
82쪽
fessoris, Animaduersishum Aristotea sicarum liber decimus nonus, de Elenchis inuentionis, ΑΒ. Carolum Lotharini ni
cardinalem. NI M A D VERsIONVM reliqua nita
teries est in duobus Elenchorum liabris: Syllogismum triplicem sibi con stituit Aristoteles,apodicticum, diale chicum, sophisticum: Sophiustici stile: gismi doctrina in Uenchis posita est ι
sed eade reliquis antecedetibus libris sepe iterata&repetita: Cui tamen in vera descriptione artis, locus esse non potest,quia nullam de vitiis praeceptumi est in virtutis explicatione catholicum a Imis relic ipsum,indeeest sui & obliqui: nee virtutis definitio probada est, nisi si hinc etiam manifesta cognitio 'vi*,ut antea tam sepe ex Aristotelecitauimus. Hos duos libros si illo persequi,ineptum videretur cum inuiologia intermenia, caeteraque hic animaduertendatis, qui superiores Animaduersolvim nostrariun libros legerint,iam satis
83쪽
supόrque perspicua esse debeant. Itaque comodius su rit. ut nucius huius uis est ,
ciatur, seligere exoi , Nin unum recolligore totam Aristotelis Sophistica, & exemplis illustrare, dc ea duobus libris distinguere . Superiores igitur Organi libri Logicam utcunque tradiderunt, opposita S phistica deinceps erit. Etenim, ut est primo capite primi Elenchorum sicut in aliis robustus quidem corporis inest habitus, in aliis vero species tantum,cum se ipsos inflent de comparent more tribulium,qui victimas suas,quo pinguiores videretur, ita subornabat: Atque ut aliis quide pulchritudine pulchri sunt, alij xero flico tantum,quo se ipsos fucat: quod de in rebus imanimis similiter accidit: In his siquide aliud argentum,
aliud aurum est reuera: aliud vero nequaqua ira, sed iudicio tantum sensus apparet: ut lithargyrina & stannea, uae argentea:& selle insecta, quae aurea videtur: sic ini sputationibus aliae tales sunt, quales apparent, aliae fallaces & captiosae sunt, id videntur tantum δα τά α- πψρίαν, propter inexperientiam:Atque hinc oritur, ut est
secundo capite eiusdem libri, Sophistice, simulata quidem, at non vera sapientia: fc sophistes,quaestum facies ἡ ficta sapientia,non vera. Vitium igitur logicu, appe blatur ab Aristotele sophisma, ex illa Sophisticae dennitione: hinc σοφισμα τωδες & ἄ- , captim hinc α-τκτικον & -ραλογισμός, fallax conclusio : ninς-ραλογτικον ελεγχος , reprehensio sephistica hinc & noc etiam nomine lisbet de logicis vitiis praecipiens inscriptus est: ac qua uis elencnus reprehensionem tam veram, quam fallatasgnificet, attamen pro captiosa specialiter sumitur: de ρακρουσις, dolus, & - ωφα ψ, calumnia: Sc quia si phistae iis inter se dolis concertare solent, λων, concertatio: hinc αγωνι κo dc ερie, contentio : hinc ἰριπικόν de ιυρι Sc ἁδiuo cxiae, iniustum certamε.Neque verδ h omnia,quae asserunt ris speciem rei & imaginem,non veritate, aliud in Logica santiquam in Glomatica
84쪽
matica barbarismi & soloecismi, ne quis sophistisam a
Logica, re alia putet esse distinctam. Ist vero sapientis officiam, ut est in Elenchis secundo capite primi, & primo secundi, non solum non fallere. sed sallentem deprehendere : vitiaque ista nosse plurimum coducit tum ad philosophiam, ut in ea captiones' eiusmodi facilὰ vitemus, tum ad nostras ipsoru meditationes & considerationes: nam qui facile fallitur ab aliis,neque tame id sentit, a seipso quoque persaepe fati
latur, necesse est. postremo, erit etia gloriosum, in omenibus versatum & exercitatum, nec ullius arti .expς μtem aut ignarum videri. H c Aristotelea Sophisticae comedatio est in speciem quidem probabilis, cum sui ante dictum est ex vera Logica possit haec Sophistica percipi. Sed tamen gloriosum sit nulla in re rudem & ignarum videri: nec enim sophisma putandum modo, cum molestus in disseredo & odiosus altercator similem sui rabulam in schola deceperit: sed quicquid in artibus deoninibus vitae actionibus praue & peruerse iudicatur, sophisma est,ut verὸ Galenus secundo de Temperam Glis ait: taque latὸ patet, ac latius rationis abusus, 'varivsus. Hic summus & generalis percipiendae Sophistica, finis ab Aristotele proponitur: ne sellamus alium,neve ab alio fallamur. Tu quique speciales fines vitiose pro
reprehensio falsitas,inopinabile,soloecismus, nugatio: Elenchus enim, qui soloecismus est, contradimonem propositi concludens, falsum concludit, & inopinabile pro falso habetur:& soloecismus, Grammat cae culpa est,no Logicae:& Mbλεσχια, sicut obscuritas dereliqua de quibus dicetur de vitiis logicis unu est,quo
deducimur ad salsum,aut auertimur a vero. Hςc itaque
partitio sophisticorum finium vitiosa est, & Sophistacessummus & solus finis, est is ψευδερ quem finem,tum se phiste s ad fallendum, tum philosophus ad cauenta iii
85쪽
Inducendi falsi caussas multas variis libris Aristot les proposuit: nos summatim,ut statuimus, colligamus, id generatim componamus. Modi quid em rpprehensionis duo sunt, alij quidem sunt circa dictiope, alij ve id extra dictionem, ut est in Elenchis tertio capite primi libri. Hsc partitio partem capit a Gramatica & Rhetorica,pariem a Logica: Grammatica enim, ut Rhetori ea doctrina dictionis est: Logica autem,rationis ratum
est:Itaque elenchi dictionis, grammatica vatia sunt, Iogica: vitiose igitur in logicis tradutur. Caussae capti nis ci in dictione iri, pro dictionis varietate mulis sunt, aliae dictionis simplicis,aliae colunctae: Simplicis dictio his elenchi sunt, insolenti homonymia, metaphora.
Insolentia dictionis impedit rerum intelligentiam, di iudicium conturbat:ideoque ab Aristotele inter pe sata problematis statuitur primo capite secundi Topi-ςi: Vsitatam dictionem contemnere. Peccant enim ait, qui ali nis qqiminibus res appellant, ut platanum, hominem coqtemnunt enim vutatam appellationem.
rursus praecipit'r sec indo secundi Topici, nominibus sic res ppellandas esse,ut vulgus appellariti item secu do capite sexti Topici. Huius vitii exemplum est illud de Silenna in Bruto Ciceronis : Sisenna autem quasi emend tor sermonis usitati cum esse vellet, ne C. Rusio quide *ccusatore deterreri potuit, quominus inusitatis erbis uteretur. Quidnam istud estὶ inquit Brutus, aut quis est iste C. Ruliust Et ille fuit accusator inquit ve- s,cuo accusante Chiuilium, Sisenna defendens dixit quaea m eius sp*ratilio esse crimina. Tum C. Rusius: Circuliueniqr inquit Iudices, nisi subuenitis. Sisenna,
i uid dicas, nescio: metuo insidi s. sputatilica quid in focisputa quid sit,scio. tilicainescio. Maximi risus:sed
86쪽
ille tamen familiatis meus, loqui,putabat esse inusitatε loqui. Atque in hoc elencho propter obscuritatem dicendum, Non intelligo, ut hoc Rusiano monemur exemplo. Et hoc inusitatae dimonis vitium a Cicerone notatur,cum de latinitate, id est Grammaticae xise tute praecipit Oratorio tertio.
Homonyma, aliquando dicuntur res ipse, ut in Categoriis primo capite, quarum nomen est commune: at secudum nomen,essentiae ratio diuersa: ut homo,& homo pictus,homo dicitur,sed ratione diuersa: Sicque homo & homo pictus,dicuntur homonyma:quibus synonyma sunt contraria , quae nomine dc nominis ratione conueniunt: Nunc vero homonyma, dicuntur ipsa verba res diuersis nominibus signincantia: ut tertio capite
primi Elechi, μανθανήν, signincat discere,quod est discipuli : dc intelligere,quod esse possit magistri. Sic Martialis libro secundo de Paulo:
mira Paulus emit recisalsiua carmAa Paullu: Nini qπod emas,positae dicere iure tuum.
Illie possessor significatur, quod emerit: hic author, uod fecerit. Sic cdm Sextus Annalis reu laesisset, de imaret identidem accusator Ciceroni, Dic M. Tulli, nu- quid potes de sexto Annali: Versus autem Cicero, ve intilianus ait quarto capite sexti, dicere coepit de libro Enni j Annali texto: Eu potis inritis oras euoluere belliὶ Sic Croesiis Lymae rex, ut est apud Herodotum libro primo, cum Apollinem de bello aduersus Cyru Persam regem consulereti oraculo ambiguo falsus est: quod ab Aristotele citatur quinto capite tertij Rhetorici:
Croesus Habm penetrans, magnam peruertet opu vim.
Credidit Croesus cum Halym Cappadociae fluuium traiecisset, se hostium magna vim peruersuru:peruertit sui. ait α.de Diuinati Cicero. Homon Imia propter a
87쪽
- cum dixi flatu,rides q si Lirbara verba: Et dici μοι Caeciliane, iubes.
Dic tu sictu, qu-scimiu in arbore nasci: Dic tu scos Caeciliane,tuos. Atque hoc etiam homonymiae vitium,grammaticum est, non logicum:& cem de perspicuitate orationis prPcipitur a Cicerone,de xtruda ambiguitate verbi sermonisque praecipitur.
Metaphora verb, ut docetur in arte poetica, est no minis alieni illatio, aut a genere ad speciem, aut a specie ad genus,aut a specie ad speciem, aut secundu prompositionem. Hic Aristoteles metaphorς nomine, t Cis cero in Oratore rectὸ animaduertit, tropos omnes c5prehendit: In iis enim omnibus alienum nomen assi inituri sed certὰ quatuor illis partibus non satis accur te diuisit: quarum duae primae synecdochem,quarta v ro metaphoram exprimit:tertia senassis possit ironiam& allegoriam comprehendere, quae cotrariam speciem
pro contraria sumunt. At id Aristoteles non exprimit, nec tropi nomen ullum speciale ponit: ut eius aetate via deatur ars troporum nondum extitisse . Sed metaphoras, id est tropos, Aristoteles quinque locis a logica disputatione in organo reiicit. Tautologia perridicula, sed tamen Aristoteli usitata. Cum igitur dixisset in Posterioribus decimo quinto capite secundi, dissicilius genera quam species definiri,quia in iis homonymi magis latent: tum ad eas cauendum, metaphoras ita reiicit: Si vero non disserendu si metaphoris, sane nequaquam definiedum,neque metaphoris, neque per ea quet metaphoris exprimuntur. disserendum enim metaph ris esset. Hic Aristoteles metaphoras , velut homonymiae latebras reiicit. Secundus est locus tertio capite
quarti Topici: Considerandum verὁ etiam an secsidum metaphoram dictum, ut genus assignauit. Metaphora reprehendit
88쪽
reprehedit Aristoteles in assignatione generis,quia genus non secundum metaphoram, sed proprie de specie dicitur. Tertius est locus secundo capite sexti Topici, Quod obscura sit definitio, si secundum metaphora dixit: quidlibet enim obscurum est metaphora pronum tiatum. Accidit autem etiam,vt qui metaphoris utitur, imponat & calumnietur. Hic metaphorae culpa ostenditur, quod incerta & obscura signincatio sit. Quartus .emocus repetitus E proximo secundo capite septimi Topici:Tum si transferendo dixit nomen. intus:Tu cuius veritas exquiritur, siquis tractatis nominibus ut tur,in his maximὸ latebit: Nam quia incertum est, utra pars vera sit, sophisticὀ agere no videbitur: Cumque sit ambiguum,neque mentiri videbituta metaphora siquidem disputationem, reprehensionis expertem praestabit. Hic superior illa culpa citatur, & metaphora inter elenchos ian lanὸ numeraturi tametsi metaphora plerunque necessaria est, clim verbis propriis caremus: Et metaphora,quae vera metaphora est, ut Aristoteles ipse docet secundo capite sexti Topici, quodammodo quod significatur,notum facit periimilitudinem: Et Aristoteles in Posterioribus analogiam nominum, id est mei phora hanc probauit: Idemque in Rhetoricis tales m taphoras imprimis celebrauit,quae suaves, significates, ὸ propinquo sumptet essent: eisque imaginem,amplitudinem orationis, facetias, subiectiones ante oculos, prouerbia,superlationes subiicit. Qu id ergor Certe a bitror Platonis caussa ab Aristoteleta valde metaph ram reprehendi,cuius oratio videatur Aristoteli, qua to capite secundi Politici, redundantiam habere, Si l quacitatem dc insolentiam & assectationem: nam propter metaphoras M Tropos Platonis,id opinor est Aristoteli visum. QAare metaphora licet ab Aristotele tot locis reprehendatur, obscura tamen & inustata potios videatur,quam omnis metaphora reprehedi: aut in accurata disceptatione, verbi proprietati postponi: quia propriis verbis, pςrspicua fiat ora la,m Nifieatis pin
89쪽
ANIMA D. LIB. XIX. fris,ut est secundo capite tertij Rhetorici: tanqua ad pe secte docendum rhetorica elocutio n5 conueniat: quuuis ad rudes nec satis attentos quales plerique natura sumus omnes excitadum plurimum possit. Atque huic lencho distinistione similiter est occurrendum, ut propria & modificata significatio dividatur. Neque hoemetaphorae vitium, quodcunque possis esse, logicum xitium est sed rhetoricum.
simplicis dimonis elenchos sequuntur coniuncta dictionis elenchi, amphiboliae & expositionis. Λmphiabolia, est ambiguitas orationis,noi e verborum sipnim catione,sed e sin taxi deducta: ut, O te Aida Remanos vincere posse. Qua ambiguitate deceptus est Pyrrhus bello adversus Romanos suscςpto: Hic statu utar compositio de diuisio pro generibus elenchorum in dioione. de quiabus tertio capite primi Elechi: vi, Possibile est non scriabentem scribere: compone non scribentem cum scriberet & tempus utriusque compone: ut propositionis huius spossibile est non scribentem scribere in sit sensus non scribens scribit: in propositio est possibilis; sensus erit contradictionis &impossibilis:significabitur nepe, nudd quis habet potestatem,ut non scribens scribaci. At diuisio faciet sensum facilem, si tempora diuidas & diastinguas: Possibile est non scribentem scribere. significatur enim quod quis,quando non scribit, habet pol
statem ut aliquado scribat. Hic igitur,ut in cetteris eleu-ςhis,per oppositum solutio erit sicut praecipitur in Elechis tertio capite primi: & quia compositione temporis , elenchus creatur, diuisione temporis dissoluetur.
Didimiles amphiboliet sequuntur in Elenchis tertio capite primi: sesinquaginti virum centum Iis it diuis ob sies. Pone post quinquaginta, virgula,sensus erit, Achil, Iet E rixis cetum liquit quinquaginta:ronς ppst virum,. sensus
90쪽
yi. P ΕΤ O R AMI l . Isensus erit, ἡ quinquaginta viris Achilles liquit e Au
quod etsi fieri non potest,nec sensum turbare potest,ad. tamen ipsum syntaxeos genus est vitiosum, tetiam Quintilianus annotauit secundo capite libri octaui. Item, EFo te feci seruum liberum: vel e seruo liberum, vel cotra e libero seruum. Quinque sunt duo & tria: e go paria & imparia: compositus in antecedente sensus veru s est,quod quinque sunt duo & tria simul iuncta:diuisus,falsus : nec enim quinque sunt duo: nec ite quimque sunt tria. Id c compositionis & diuisionis exempla, sunt iccirco vitiosa, quia amphibola: Itaque eiusmodi
orationis c6positionε & diuisione, amphiboliae subiiscio: alia reru c5positio &diuisio erit,de qua postea in diuisionis elencho. Atque amphibolia diuisione senteti ἔum spluetur ut homonymia, diuisione significationu: te oracia Remanos Vincere postri Distingue, vel quod Aeacides possit Romanos, velluod Romani Aeacidem. Atque adhuc tres elenchiunt in quibus dicendum est, Distinguo. Atque hoc etiaamphiboliae vitium grammaticum est, de grammaticae
Praeter amphiboliam notat Aristoteles prauam ex positionei,dόque eius elencho copiose disserit tricesumo tertio eapite primi Priorum: Frequenter autem e rare continget, quia non recte exponantur secundum propositionem, termini: ut si nuc habitus, nunc du τοι susceptiui vocabula ponantur: 3 g emtudo potest essesanitaso Homo est aegritudinis capri: immo igitur non potest esse us. Videtur conclusi o sillogistica essetat sallacia est: h ips verὁ caussa est, quia non apta dictione, termini exponanturm oui si aptὸ exponatur,c5clusio non procedet: