장음표시 사용
171쪽
te sene- primitate generationis, est singula: Oiationis vapum. Probo illud in notitia abstiam noli- cliuaeli primo cognitum a potentia tia abstra intellectitia. φ pranao sibi representat et ua corspecies intelligibilis,sed illud est singulasa.gd . lare vagum,ei go di c. Maior patri,quia nihil appiehendit intellectus abluacitiue, nisi quod sibi lepresentat species ,
et go quod primo representatur,prImo cognoscitur ab intellecitu. Minor patet, quia species illud primo repletentat,a quo causatur , sed causatur a sinsulari,eigo &c. Ex hoc patet, si species pes in- intelligibilis plinio representat sing telligibi- lare vagum, ta quam id a quo gignitur. lis quid Secundo representat naturam laquampriino re id si est ratio gignendi. I ertio Iepi psentat . semat illa, quae includuntur in natura. Ultimo representat singulare signatum.
Simpti Notandum, v licet quanto aliquid est
primo magis uniuersale, tanto magis confuse notu in cognosci possit, non tamen est conce- notita . dendum,nugis uniuersale esse simplici confusa ter primo notiam in ordine cognoscenan sit ma di consi se . Huius ratio est quia magis gis v m- cosusa sunt simpliciter primo nota no-uet Iale . bis in ordine cognoscendi confuse, ut patet primo Phy si. tex .com. 3. sed totues lentiale est simpliciter magis confusum, ollam sit totum uniuei late, seu Po. tentiale quia quod continet sol maliter . suas partes est magis confusum, quam illud, P tantum potentialiter continet eas, sed totum essentiale continet sor- maliter sitas partes,& totum uniuers te tantum potentialiter,ereo &c. Et ex. Mi hoc potest haberi ratio ac probandum individuum esse simpliciter primo notum in notitia consusa, non continet sol irialiter plures pat tes, quam species
specialissima,& quam quodcunque si obiectu perius. I et tia conclusio sit,si loque intelle- do de notitia in uitiua distincta, & dectus in s obiecto ptimo primitate gnationis; sornotitio te potest dici. Primum Obieetiam ininti ait tua tellectus esse naturam ut in se praese erit icta. tialiter exist entem. vide Scotum in . d. qs. qJ. iespondendo ad secundum obiectu principale. aliarta concluso sit,93 pr Priuuian mum obiectauia primicite gemiavonis
in notitia abstractiva distincta est insgis uniuersale, extendendo nominem uniuersalis ad ipsum ens, non .n .hic pono di iam inter comune, G uniuersale: igitur simpliciter priminii cognitum in tali notitia est enS. Probo,cti pol concipi distinctissime aliis non concepi IS,&sine quo alia non Pos Iuni concipi diastinctissime,est primo notum in ordine distinete concipiendi, sed tale est ens, ei OS c. Minor probat quo ad utranque partem, ta pranio, P ens possit di-hinae cocipi sine aliis patet, nam ens habet conceptum, ita irmpliciter si Elicem, i mnil includit, nec quiddit liue, nec denominatiue, alia autem ab ipso ente,aut includunt ens quiddilatiaue,ut sunt omnia,quc non haOent conaceptum simpliciter sit inplicem; aut i eludunt ens denominatiue, ut sunt dris vltimae, & passones entis. Ex quos quitur conceptum entis esse magis simpliciter simplicem, quam sit conceptus cuiuscunque alterius. Et ex hoc patet secunda pars minoris , si scilicet nihil potest distincte, seu distinctissime concipi non concepto ente: quod saltem est verum de includentibus ens quid- ditariue. Quinta conclusio sit, ili primum obitatum intellecti is in notitia
abiti activa tam consula,q distinctauo quendo de prinutate piaecisionis est uniuersale. Probatur illud est pi imum obiectum pr imitate praecisionis, quod potest apprehendi a solo intellectu, de
non a seni ii, tale est uniuersale tam in notitia comia, g in disiimna, ergo &c Minos patet, lura uniuersale potest c cipi ut pars,& hc diit in die, vel ut tolli,& sic confuse: nec potest apprehensa sensu,& hoc vel quia species fantastica non representat uniuersale, cum tO-
taliter causetur a singulari: vel qui Lilantasia no est absit activa: vel propter utrunq; simul. Sexta conclusio si, vprimum obiectum intellecitus primitate praecisonis in notitia intuitiua distincta est natura, ut eis prior sugular itate. Probatur , inam lenius non cΟ-
Concespium entis elimagis simpliciter simplex, et conce
Obiectuptimumpi imita te pi aeci- sonas in notiti
172쪽
intuitiua sngularitas est conditio necesamo an-
distincta nexa natu iae, ut est ratio iei minandi actionem sensus; intellectus autem potest in tu illuc cognoscere natui a , ut
est prior singularitate; si videt ui cse
tollitur a quia natura ut est prior singulati tale non est existens, ergo non potest cognosci intilitive. Dicas , Q non eis existens existentia ultimata, sed bene non vltimara i re ista susscit ad hoc , ut intellectus possit cognoscete intuiti uerrisum ipsam natu tam . Septima conclusio fit, obieetu . py mu obiectuna pramitate adaequa- ad aedua onis, in liuendo de ad quatione, ustioni, est ad sinentiam ellens inquantuens.
Quam conclusionem declarauimus in nostra quaestione,in qua quaerebamus .
An intelligibilitas sit passio per se priamo competens enti reali γ Octava c
obiectu clusio sit, q, simpliciter primum obie- primum ctu intellectus primitate persectionis, primita- Vt persectio se tenet ex parte obiecti,
te perso est Deus, & post ipsum est singulat e ctionis . persectionis speciei specialissimae, quae est in uniuerso: & deinde singula e speciei proximae illi sic usq; ad si putat e infinis specieir de post omnia singularia,lunt species specialissim tu
θ. Ioi um: de pollea genera proxima, &scdeinceps resoluendo. Haec cones i i so probatur sic, qimo casisa naturalis approximam,disposita, de non impedita est persectior, tanto essectus est persectior,sed antellectus, di obiectu sunt causae totales intellectionis, et o si fit debita approximatio, & non adsit impedimentum , quanto perfectius erit Obiectum, tanto perfectror crit intelle- Obiectu cito. Nona conclusio sit, si primumpi imum obiectu primitate persectionis, ut pers sectis sectio se tenet ex palle cognitionis, est
nis plia sensibile, si est cacius mouet sensum, nutate . tale namq; cssicacius impi imit speciem sui in santasia,& hoc propter mobilitatem spirituum decurrentium, ac des rentium talem speciem ad fantasam;& piopter hoc intellectus plus attin-
sit illud lacundum eradum cognoscibitatis eius. Notandum pro his duabus
vltimis conclusionibus, i, possumus loqui de intellectu, vel ex natura potentiae , vel prout sequitur sensima, qualiscit intellectus noster pro statu iii I o- oquendo de intellectu primo modo, di- i
co st a sue faciliter quodlibet obiec u c ' mouet intellectum secundum sitam cos nitioncm, qua nauis non omnia aeque
intensam cognitionem possiat causa e.
Exemplum eii de igne paruo, cui aque
faciliter calefacit secundum Proportioncm caloris tui, sic tu maior ignis sicundiam proportionem sui calo iis ι lia cin minor ignis caulet intens olem c lorem. Et propren hoc persectio co- mrs snitionis in intes lectu separato, seu in cito co- intellectu consderato ex natura poten gnitio
tiae, loquendo de persectione, quae se nis in im
tenet ex parte cognitionis debet alien tellectudi secun cum proportionem ad virtute separato motitiam obiecti: non . n. debet attendi Pinnes secundum maiorem, vel minorem co- quid a natum intellectus, quia cum sit causita, tenditur. naturalis, in cuius potes late no est agere, vel non agere, nec ex consequenti
modus agendi, semper agit secundum ultimum sitae virtutis. Nec debet attendi ex parte intellectus recipientis, quia est summe dispositus ex se ad recipiemdam quamcunq; cognitione. Reliquuigitur est,ut attendatur secundum pro- i , portionem ad virtutem motivam ipsorum obiectorum persectiorem autem
virtutem motiue habet persectius obiectum, nam virtus motusa consequitur
substantiam rei; igitur immatelialium intellectio erit pei sectior cognitione materialium in intellectit separato, Sehoc ne dum ratione obiecti, sed etiam ratione intensionis ipsus cognitionis. Si autem sit sermo de intellectu pro sta Perse- tu illo, sic dico no omnia obiecta eque cito co- faciliter mouere potentiam, sed secun gniti cundu eorum co nitione , sed quanto nis in in- obiectum est perseetius sensibile , lato tellectu facilius mouet potentiam. Nec pei se- nostroctio, seu inrensio cognitionis attendit poenis secundum proportione ad virtute mo quid a tiua obiecti; sed secundum proportio tenditur. nem obiecti ad potentiam tendente in
173쪽
In cognitione habituali,& vutua
illud I intellectus autem pro statu illo,
cum tequatur sensum, magis tendit in sentibilia, ου. in ea,quae non sunt sensibilia,&niagis in ea, quae sunt magis sensibilia,et in ea,quae lunt minus iensibilia; polita tamen aequali distantia, Naequaliter remotis impedimentis : & iocognitio sensibilium erit persectioi ,&in te stor in no ibo intellectu, cogniti ne non sensibilium, & cognitio magissensibilis erit intensior cognitione minus sensibilis. Si autem quaeras ratione huius. Dico, ' cum intellectio sensibilium causetur a specie, & non ab obi cto relucente in specie, quia obiectum relucens in specie habet esse secudum quid, cii habeat esse representatum, &nihil ' habet esse secundum quid potelle caiisa actionis realis, qualis eli intellectio ; ideo quanto species intellisibilis est persectior, tanto erit pei& ior intellectio, sed sensibile quanto
fortius mouet sensum, tanto periectius fantasma causat in tantasia, & tanto P-fectior species intelligibilis pallialiter
causatur ab ipso tantas nute,& ex consequenti tanto perfectior intellectio. Decima conclusio est, P loquendo de notitia habituali,vel virtuali, communiora sunt prius nota via originis, vel generationis. Probo sic, qualem ordinem seruant sorinae diuertae, ordinate
ei ficientes idem perfectibile, talem
eruat eadem fomacotinens in se eminenter persectiones illarum formaru, sed si fio ma si ibi tantiae, & forma corporis essent formae diuel sae, sorma su stantiae prius perficeret, st forma corporis , quia imperfectius praecedit via
hoc patet per Auer. primo meta. com. I7. ubi dicit, i materia primo recipit formam uniuei salem,& postea mediate sornia uniuersali recipit formas alias usq; ad indiuiduales, ergo si eadem sorma continet eminenter formam substatiae, & formura corporis, prius inso mabit mate. iam sub ratione subitaliae,st sub ratione co poris. Igitur a similicum conceptus plui Ioici, in nus Ges habituales, vel virtuales nati sint perficere intellectum secundum talem ordinem, ut imperiectior tempersi prior via generationis, ergo si unus conceptus virtualiter includat omnes litos, prius perficiet sub ratione conceptus prioris,& uniuei salioris, qui lubrone conceptus particulatis. Quaeres Dissi Lforte quare non ita est in notitia actua- tas not Ii, quod. l. colosa sint prius notap Dico, bilis. si priora, seu colora sunt pi ius nota quantum est in se, licet status conditio impediat ne ita sit de secto. Vel dicas, 9, in notitia habituali,ac virtuali ta comuni Ota,q. minus coia simul divatione cognoscuntur; in notitia aure actuali cognoscunt successue, & ideo ibi non pote it impedire sortius mouens . hie autem potest, & ideo cum minus coia
sortius moueant,prius cognoscuntur. N ruri An tertium articulum , ii θin quo declarandum est, quo uniuersa le po: est poni primum obiectum intes . ilectus,dico. bd pol fieri copalatio, vel inter ipsa uniuersalia, , es inter unia uersale, & singulare . si fiat coraratio inter uniuersalsa, cOparado magis unia uersale ad minus uniuersale, sic dico , ras uniuersale esse primum obiectu .
lectus prinutate generationis, in c
notitia tam confiisa,quam distincta . -
De confusa patet, nam magis confiisa T . P. sunt pt imo nota nobis, primo Physi- . U. corum tex.com. 3 .sed magis uniuersale, . est magis confusiam, quam minus unia ς , min uersale, quia maius totum potentiale, tellectus&cx consequenti magis in distinctum, ergo &e. De distincta etiam patet,nam
quod poteli concipi distincte sine alia quo alio , & non illud aliud sine ipso,
cit pi imum obiectum pi imitate generationis in ordine cognolcendi a istincte: sed tale est magis uniuersale i spectit minus uniuersalis,ergo &c L quendo etiam de hac eadem primita .e, magis uni ursale potest dici primum obiectum intellectus in notitia habituali, re virtuali, ut clarum est ex co clusione io. praecedentis artita monaure potvit dici p. imum pi imitale
174쪽
persectionis; quia minus uniuersalo est persectius, quam magis uniuet sale, cum disserentia sit qua species ab udata genere, ut ait Porphy. in cap.de dis- ferentia,& ideo non potest dici prima obiectum primitatoe persectionis, ut persectio se tenet ex parte obiecti. Nec potest dici primum primi tale persectionis , ut persectio se tenet ex parte cognitionis, seu ex parte attingentiae: quoniam illud dicitur prunum
tali primitate , quod perfectius , idest
intensiori notitia attingitur, tale auteeli ininus uniuersale, cu sit proximius sngulari, ergo,&c. Potest autern sorte manis uniuei sale dici a sectius, idest
distin tius attingi. sed hoc esset comparare ordinem cognitionis distinctae ad yrdinem cognitionis confusae: hic autem loquor 1 ado in eodem ordine. Nec potest dici primum primitate praecisionis, quasi magis uniuersale praecise possit concipi ab intellectu,&minus uniuersale possit etiam concipi, ne dum ab intellectu, sed etiam a sensu. Nec potest dici primum primitate
adaequationis, secundum adaequatione ad potentiam,& hoc loquendo de magis uniuei lati, ut dis inguitur coni a-s minus uniuersale. Hoc patet, nam
aliter intellectus non posset apprehendere minus uniuersale, ouia potentia non excedit suum obiectum adae u tum. Posset tamen dici primum Ool
elum secudum adaequationem ad actu, & accipiendo etiam ly primum, ut ideest, quod per se . Sed hoc non esset
postea comparando magis uniuei sale ad minus uniuei sale, quia etiam minus
niuersale potest diei primum obiecta
intellectus his duobus vltimis modis. Si autem uniuersale comparetur ad singulare. Dico quod uniuersale est primum obiectum primitate generationis in notitia distincta. Et hoc dico, non quia singulare possit naturaliter a n
bis cognoles dastincte pro statu isto: sed quia si cognosceretur, vel posset cognosci dillinete, adhue viri uel sale esset sc prius notam, quia uniuersiae
osset cognosci distinctE non eognito
ingulari; non autem e conuerso. L
quendo etiam de ista eadem primitate vico, quod in notitia habituali, & vi tuali uniuersale est primum obiectum intellestias,ut patet ex supradictis. Nec
eli distinguendum hic de notitia distincta, & consula, quia confuse,& distincte sunt passiones notitiae utualis, &non notitiae habitualis, vel virtualis. Posset etiam uniuersale dici pr imuma primitate piaecisionis, quia uniuersale eraecise ab intellectu apprehenditur, singulare autem non praecise ab intel-Ieetu, sed etiam a sensu. In notitia ver , consula non est smpliciter priamu primitate generationis: quia illud dicitur simpliciter primum in tali notitia , quod eli magis confusum, tale est
singulare, ut patet ex conclusione secunda praecedentis articuli. Nec potest dici p imum primitate persecti nis, tale namque potius est singulare, ut dictum est in nona conclusione is ciuidi at. Nec potest dici primum primitate adaequationis ad potentiam; quia aliter sintulare non posset apprehendi ab intellectu. Posset tame quoque dupliciter uniuersale poni primum obiectum intellectus uno modo loquendo de primitate adaquationis ad actum; alio modo accipiendo lyprimum, ut idem est, quod per se. Sed
tunc uniuei sale non dicitur primum
obiectum, ut distinguitur contra singulare; quia singulare potest per se concipi ab intellectu; & potest dici ad
quatum obiectum secundum adaequationem adactum. Nisi forte dicas minus uniuersale, & singulare , ut sunt partes subiectivae irrigis uniuersalis, non esse primum obiectum intel Lotus secundum adaequationem ad actum , sed tantum esse obiecta per se, quia quando concipitur aliquod totum pianao, concipitur eius pars non tamen
primo. AD ARGvMENTA principalia nunc
est respondendum. Ad pi imum, & ad
175쪽
ctoritates Aristi Commen. Possumus dicere quod non ponunt uniuei sale esse primum obiecium primitate a quationis, sed vel praecisionis, & hoc quando comparam illud ad singulare, vi faciunt pi imo Phy.&.2.de an invias, S primo poster. Vel loquutur de primitate generationis, S hoc cum comparant ma is uniuersale ad minus unia
uersale, vinciunt in proemio phy sicorum,ac alibi, cum d cunt magis uniuersalia esse nobis primo nota . Vel dicas aliter ad duo prima arnumenta, Phil sophum in illis locis loqui de intellectu, ut habet intellectionem scientificam, sic enim est uniuersalium , ut ait doctor. .d. s .qH. Vel dicas intenti nem Arist. in illis locis non esse pon re di flarentiam inter intellectum, & inter sensum poenes obiecta adaequata,
di praecisa , sed poenes illud quod apprehenditur ab una potentia, sic quod non ab alia, tale autem est uniuersale. Vnde dicit Scotus.q. I 3 . quOl. quod Intelle his est indiflei ens ad cognoscendum obiectum sub ratione quidditatiua absoluta, & sub ratione existentis: sensus autem est virtus limitata ad c gnoscendum obiectum sub ratione existentis. Potest etiam quarto dici,
quod Philosophus in praedicitis locis,
in quibus compar at uniuersale ad singulare, ponit niuersale esse primum obiectum intellectus primitate generationis,quia ibi non comparat uniuersale ad singulare vagum; sed ad singi lare sisnat um, vel ait singulare cogia scibile secundum propriam rationem sin latitatis: quidditas enim prae intellicitur ante sintulare gnatum. Ad, tertium principale, cu oa probat uni-- uel sile esse primum o ectum intelle--ς' eius primitate adaequationis,nego eo sequens esse falsum. Ad curus probationem dico, Quod anima per intellectum est intelligibilia, sed no praecise: Z: sic debet intelligi Philosophuso .de anima , . Vel dicas. Philosophum ibi non dicere animam per intellectui elle intelligibilia, sed dicit, quod per scientiam est scibilia, & sic concedo
animam per scientiam non esse sensibilia, seu singularia, sed tantum uniue salia; nam scientia est uniuersalii m . Vel dicas exponendo per scientia speciem intelligibilem, quod anima Perscientiam, idest per speciem, esse scibialia , idest intelligibilia per se, & dii e-cte; di ideo cum sinetilare vapum sit per se, & directe intelligibile ; in teli
duas erit per scientiam seu per speciem intelligibilem, tam uniuei sale, quam singulat e vagum; Cum vero id, quod
est per se pi imo sensib te, sit singulare
signatum, seu circullantionatum,& tale non cognoscatur per se dii te a nostro intellectu,sed quasi per lineam ra flexam; recurrit enim intellectus cognoscedo tale singulare ad fantasmata, ubi conditiones illae, & circus lantiae nugis determinate representatur ideo intellecti is per speciem non est sensibile: & ita anima per sensum erit sensibilia,&hon per intellectum. Adecundam probationem dico , quod potest poni utrunque. Et cum probatur quod eadem species non potest representare uniuersale, & singulare e patet quid est dicendum ex primo arta Et cum probatur hoc non polis esse per diuersas species: dico quod noris est simile, nam diuersae figurationes repugnant quantum ad esse earum reale, non autem repugnant ouantum ad esse quod habent in intellectu, quia rationes oppositorum non sunt opposits in intellectu, ut ait Philosophus,&Com
intelligibiles etiam oppositorum ponsiunt esse in intellectu. Ad ultimum i rincipale dico, quod intellectus, Rensus non sunt potentiae omnino dispalatae, sed sunt potentiae sub ordinatae. Vide Scotum. i. 3 4.qH. Ad confirmationem patet quid dicendum est ex dictis Ad argumentum ad oppositum
ut videtur concludere uniuersale nullo modo esse primum obiectinn intellectus, patet quid dicendum est ex tertio articulo
176쪽
Virum quicquid cognoscitur, o appetitura potemia ration li, essensitiva, cognoscatur, ct appetaturhub ratione uniuersalis PI DE T vn qnddnonis. Quod quatuor vijs probatur de intellectu . Et primo sic.Quaelibet ratio, sub cuius unitate intellectus maxime intelligit suum
obieehim, est ratio sub qua intellectiis maxime intelligit quicquid intelligit, sed sub unitate singularis intellectus maxime intelligit suum obiectum , e fο singularitas est ratio sub qua intelectus maxime intelligit quicquid intellipit. Maior patet quia opposi rum' pridicati inseri oppositum subiecti,na
unitas potentiae sumitur ab unitate actus, & unitas achis ab unitate obi cti, & unitas obiecti ab unitate ratio nis sor malis. Minor probatur, quia sub illa unitate, quae est maxime sensibilis, intellectus maxime intelligit suuprimum obieetiam, nam quod est na xime lensibile, est maxime intelligibile; sed unitas singularis est maxime sensibilis , ergo sub unitate singularis intellestus maxime intelligit suum obi
ctum. Minor huius rationis probatur, quia unitas est sensibilis ex. a.de anima
tex. comm. 64. ergo maxima unitas est
maxime sensib:lis, quia sicut simplicia
ter ad simpliciter, ita maximum ad maximum. I. iv.cap. q. sed unitas singularis est maxima unitas: tum quia est
simpliciter indivisibilis, fit implurificabilis. Tum quia est maxime realis, ergo, S c. Item si quicquid intelligitur, intellieatur si: b ratione uniuersalis ab intellectu nolito,ergo hoc similiter esset dicendum de intellectu angeli. Coi. sequens est falsum, ut eat et, Ponendo ens inquantum eas obiectu
primum intellectus angelicis esto, &
accidens . Consenuentia dupliciter . probatur. Primo sic, intellectus angeli non est magis dispositus respectit cuiuscunque intellectionis, quam i tellectus noster, nam summo no datur maius, licet possit dati aequale, si sumatur nefatiue, sed intellectus noster est summe dispositus respectu cuiuscus ueintellectionis, cum nihil contrarium habeat, & ad quamcunque naturaliter inclinetur sicut imperfectu ad sui perfectionem, unde dicitur 3.de anima , quod eius est omitia fieri, ergo cum x intellectus angeli non sit magis dispositus respectu intellectionis, quam i tellectus noster, si intellectus noster non potest aliquid intelligere sub ratione singularis , sed tantum sub ratione uniuersalis, ita quoque erit dicendude intellectu angeli. Secundo sic. ubi est minor resistentia, ibi susscit debilius agens, sed in intellectu nostro,
cum sit minoris potentiae ) est minor
resistentia, quam in intellectu angeli ;& singularitas est agens imperfectum, seu debile, igitur si non potest monere intellectum nostrum,ita ut nihil possit intelligi a nobis sub ratione singula ris,sed tantum sub ratione uniuersalis;
nec ex consequenti poterit mouere
intellectum angelis & ideo quicquid angelus intelligit intelliget sub ratione uniuersalis. Item tertio principaliter sic arguitur. od cognoscitur sub ratione existentiae, non cognoscitur sub ratione uniuersalis, seu potius sub ratione singularis, at quaedam cognoscuntur a nobis pro statu illo sub ratione existentiae, erῆo, S c. Maior patet q: ita videtur ex mentiam esse posteriore in singularitate,& quod cognoscitur sub ratione posteriori singularitate, non cognoscitur sub ratione viriuersalis. Minor patet per doctorem 4 d. Α . q. 3. dicentem, 'uod naturam, ut existentem, intuititie cognoscit intellectus. Et iam Franc. de May. concedit intellectum nosti una cognoscere
in tuuiuu actum intelligendi, di quod
177쪽
cognoscitur intuitiue cognoscitur sub
ratione existentiae. Item quarto osseditur, quod nihil intelligatur sub tone
uniuerialis, & sic. Ratio lilb qua aliquid intelligitur praecedit intellecti
nem illius , sed uniuei salitas nulla minintellectionem obiecti piaecedit, cum nulla secunda intentio causetur an Ocognitionem obiecti, & uniuersalitas si secunda inientio, ergo, &c. Probatur etiam de sensu, quod non possit cognoscere aliquid sub ratione uniuers lis. Cuius est actus, eius est potentia, sed sentire, qui est actus potentiae sen-stiuae, est obiecti sub ratione singula ris , ergo, & sensus. Maior est Arist. de somno, & vigilia lib.primo,cap.primo. Minor est etiam Arist. a. poster. in fine s. Item si sensus esset alicuius sub ratione uniuersalis, tuc intellectus& sensus non distinguerentur poenes obiecta formalia, quia tunc non esset proprium intellectus esse circa uniuersale ' quod est contra Philosophum
a.de anima tex. comm. 6o. Item tunc
uniuei salitas praecederet omnem op rationem intellectus, quod est contra Commen. primo de anima comm. 8.dicentem,intellectum facere uniuersalitatem in rebus. Probatur conseque
tia, nam sentire praecedit intelligere,& obtectum senses, seu ratio serm Iis obiecti sensus praecedit sentire , e go & intelligere, igitur si uniuers litas est ratio formalis obiecti sensus, Iraecedit actum intellectus; SI ex coequenti intellectus non erit ille, qui facit uniuersalitatem in rebus. Item si sensus eget alicuius sub ratione uniuersalis,ergo aliquid esset per se obiectum sensus sub aliqua ratione , secundum quam esset impossibile sensum cognoscere illud per se . Consequet tia proba ur, nam sensus nihil cognoscit nisi sentiendo, sentire vero est per se solius sin laris, S non, n mers lis, e go, Sc. Item si sensus posset aliquid cognoscere sub ratione uniuersalis, ergo sensus esset abstractivus. δest fusum, quia non est immatelialis. Item Philosophus in proemῖo me a. vult, quod cognitiones singularitim sint maxime propriε sensibus. Et Auer.
.de anima comm. I. ait, qu5d sensus
complehendit intentionem huius hominis indiuiduali , & uniuersaliter intentionem uniuscuiusq; decem praedicamentorum induit dualium, non autem compi chendit essentias rei t m ,
quia hoc est potentiae, quae dicitur intellectus. Plobatur etiam ultimo de
appetitu; quod scilicet non quicqvus appetit, appetat sub ratione uniuei s lis . Nam Ioan . primo dicitur. Qui non ditistit fratrem suum, quem videt,
quomodo Deum, quem non videt,diligere potest λ eigo dilectio , & appetitus sunt respectu singularis. Item actiones sunt singulat tum, ex proemio
meta. sed intellectio, & volitio, & uniuersaliter quilibet actus elicitus,vel sit potentiae cognitiuae, vel appetit tuae, est actio, ergo quilibet est singulari ii,
&ex consequenti nullus actus are litus erit alicuius sub rone uniuersali. AD oppost Tu M arguo sic, si alia
quid cognosceretur a nobis pro statu illo sub ratione sinpularis, sic quod nosub ratione uniuersalis, ergo inteli Etus, vel sensus noster circumscripto quocunque alio posset distingue e illud a quocunque alio; quod tamen est manifeste fit sum, ut patet de dia
bus ovis per miraculum exilientibus in eodem loco; vel de duobus ovis quorum unum post alterum ponitur in eodem loco; inter quos nec sensus, nec intellectus distinguere pol. Pr batur consequentia, quia potentia cognoscens pioprium obiectum secui dum aliquam unita em, potest illud di singuere a quocunque non habente
talem unitatem, sed si aliquid cognosceretur a nobis pro statu isto sub conasngularis, cognosceretur secundum piopriam unitate numerale, ergo,&c.
Item quod est ratio assimilandi est ratio cognoscendi, & maxime in notitia abistractiva , in qua intellectus per speciem assimilatur obiecto, t patet
178쪽
ex. 3.cla anima, sed natura communis, seu uniuei sale est ratio inimitandi , &non singularitas, quia sngularita radi flerunt singularia, ego, &c. Item si singillaritas esset latio ini malis obi dii tensus, 3 non uniuertalitas, erilo potentiae lensitiuae dispa alae non aistinguerenter per obiecta formalia a , quod videtur esse contra Philosophua.de anima tex.com.33.& 3 8. nam singularitas , ut singularitas videtur esse eiusde rationis in colore, & in sono. Et si dicas duas singularitates esse primo diueisas. Concedo quidditatiue, nego denominative. Item idem sub ea.dem ratione ponitur obiectum cognit uae,N appetatiuae,sed nihil est obiectu cognitutae , ut in nobis sub ratio i e singularis, si tantum sub ratione uniuersalis; ergo nec appetitiuar. Probatur antecedens coemtitia, & appetitiva sibi correspondens sunt aequalis ambitus,& sicut appetiti ita non potest habere actum citra iginotum,ut paret per Fhilosophum. 3. Et hic. cap. 3. SP per August. 9. de trin. dicentem, neminem illo pacto diligere posse quae ignorat, ita non potest tabere actu clica obi vium, sub aliqua ratione sol mali obi est, qua sit omnino ignota. Confirmatur nam obiectum formale voluntatis, secundum quosdam, est bonitas, sed intellectus potest cognoscere bonitatem. Ium quia ponit ditarentiam inter bonitatem, & veritatem. Tum quia ostendit bonitatem de ente. Tum quia
secundum Avicen. 6.meta. p. vltimo,
si esset scientia de omnibus causis, illaesiet nobilissim quae esset de causa finali , at ratio finis, ut communiter ducitur, est bonitas, ergo, A c.
'ue articuli. In primo pro dilucidatione te: minorum quaestionis, &pro intellectu eorum quae dicemus, septem declarabo. Et primo quomodo, &qua e potentiae cognit uae, δ' appeti tuae vocan uriotentiae. Et dico quod potentia roten accipi dupliciter, uno
modo pro potentia obiectiva, qur est
differentia entis,& distinguitur contra actum existendi. Quam potentianus
manifeste ponit Auer. 8. meta. c m. s.
Et de hac intelligitur illud dicti in
& potentia esse eiusdem generis: imo sunt etiam eiusdem speciei, & eiusdem numeri, nam ages transserens aliquid de potentia ad actum, non largitur ei multitudinem, sed persectionem iris esse, ut dicit Auer. ubi supra, & Philosophus.3.phv. tex. comm. 8. ait, quod
Zaedam eadem & potentu, S actu
at. Et Commen. ln epit. me a. tractis
primo dicit, quod geneia entis in actu
iunt tot, quot sunt genera entis in potentia. Alio modo potentia accipitur
ut significat idem quod principium, de
qua 'loquitur Philosopnus. v.meta. tex.co m. 37. quam distinguit in potentiama 'luam, G passivam. Potentiae animae
quae dicunt partes animae non subiectivae, nec enentiales, sed virtuales non appellantur potentiae accipiendo potentiam primo modo : & hinc est quω non est necesse concedere intellectum, & voluntatem esse in genere sualitatis, quamuis intellectio, & v litio sint qualitates. sed secundo m do,unde quaedam potentis animae sunt activae, ut intellectus astens, & sensus agens, si datur; & intellecti is Ict uus, ac sensus activus, ut talis. QNaed. m veri, sunt passur,ut intellectus inqua-tiim intellistit, & sensus inquantu senti t. na intelligere, & sentire est quoddam pati. I .de animain. Secundo declaro quot sunt potentiae animae in nobis, & dico quod sunt in uiplici disserentia, nam quaedatri sunt cognitiuae, quaedam appe vivae, quaedam nec appetit tuae, nec cognitiuae . Potentiae cognitiuae sunt in dimplici di rei tia, qu dam sunt passiuae, quaedam activae. Potentiae cognitiuae passitae sunt quae so maliter cognoscunt, ut intellectus possibilis, & sensus passivus; nam sicut intellectus posi
ponitur ab Arist.& Auer. Intelle
179쪽
sibilis. bilis recipit huellectionem, ita sensus passilius recipit seluationem , & sicut intellectus recipiendo intellectionem dicitur formaliter intelligere, ita sensus recipiendo sensationem dicitur fornaaliter sentite . Est autem sei
sus passivus, non oganum,ncc potentia sensitiva, sed totum collitu ui sex organo, & potentia s verum tamen
est quod sentatio dicitur recipi in potentia lensitiva aliquo modo, sed non
primo' nam quod primo recipitur in stoto, secundario recipitur in partibus, cum ergo satio primo recipiatur in toto constituto ex organo, & potentia sens sua, ideo aliquo modo dicitur recipi in potentia ,. Et notandum
quod non est simile de intellectu potentiali, & de sensu passivo quantum ad receptionem speciei; nam species intelligibilis recipi ur in intellectu potentias, at species sensibilis recipitur, non in sensu passivo, sed in organo.Quod inaniret te patet per Philos
plaum. 3. de anima tex. cOInmen. 6. ubi commendat antiquos dicentes , animam esse locum specierum, non totam, sed intelle tivam , . Vult igitur Philolophus, quod pars intellectitia, idest intellectus possibilis , sit locus specierum, sed pa s sensitiua , idestiensus passivus, non eli locus speciet una: & ibi accipit Philosophus locum pro parte in qua aliquid subiectatur:
sicut communiter capitur locus cum dicimus, scutum in tali loco esse album, & in tali loco esse nigrum. Et
hinc est quod species intelligibilis potest dici indelebilis subiective, quod
postea non est vem in de specie lens uili, nam oranum potest corrumpi, vel alterari aberatione disco tuemula te retensioni speciei, quod non est dicendum de intellectu . Potentiae cognitiuae activae psssunt sc appellari, quia in ratione potentiae causant, vel cognitionem, vel aliquid is aerequisi tum ad cognitionem, quod praerequitiau, au. sicut caula cognitioni , am sicut esse ius prior .FPrimo modo intellectus activus causans intellecti nem, & sensus activus causans iens tionem dicuntur potentiae cognitiuae. Secundo modo intellectus agens, re senius agens, si datur, postiuit dici potentiae cognitiuae, nam in notitia ii tuitiua caulant speciem, ut Ciseci um , priorem, in notitia veli, ab i. activa caulant speciem, It cetasam partialem notitiae ; quia notitia non causatur ab obiecto relucente in specie, sed a i pecie vice obiecti, ut alias declarauimUS. Potentia appetistio, quae appetit eliciendo actum, est duplex, qt aed. in
passiua, quaedainacriua r. Et nota
Dene , quod pono eandem distinctionem inter appetit tuam activam, & inter appetiti iram passivam , quam pono inter sensum activum, & sensum pausilium, ac inter intellectum activum, ω intellectum potentialim . Apphtitiua passiua cit quae forinaliter a petit . Aetiua vero eli quae causat totaliter , vel partialiter actum appetendi . Sicut enim datur potentia cognitiva passiua, & activa, ita quoque datur potentia appetitiua passiua,&activa: & scut potentia comiti is est ratio recipiendi, vel causandi co-
nitionem, ita suoque eit dicendume appetit tua respectu actu Sappeten die nec modo curo an potentia causet, & recipiat actum, an vero tantum sit ratio causandi, & recipiendi. Non tamen est ulterius verum, quod ficud datur cognitiua agens, ita quo ue detur appetitiua astens. Quia clatur intellectus agens ad hoc, ut fiat praestiis intellectui obtectum, ut actu cognoscibile; non sic autem obiectum
lac praesens intellectui, nisi per speciem intelligibilem causatam ab intellectu age me . Potentiae autem appetitiuae obrectum si praesens, noris actum cognoscen non est necesse Ronere potentiam appeti tuam cau-natem speciem aliquam . Cum igis tur Intellectus ages
per speciem, sed per ac lili:,& hinc est, qubdi
180쪽
rur potentia agens non Ponatur nisi propter causationem speciei, non debet poni appetitiua agens. Et pro ter hoc dicit Scotus. I. d. 3. q. 6.r pondendo ad primam rationem Henrici , quod causa praecisa cuiuscunque potent iae habendi speciem praesentetra Iepresentantem oblectum suum , est quia est potentia cognitiua . Ex quo sequitur nullam appetitium habere speciem; nam sicut in causis praecisis affirmatio est causa assi mationis, ita negatio est causa negationis. Potentiae, quae nec sunt cognitiuae, nec aP- peritiuae, sunt potentiae antinae vegetatiuae. Vel possimi aliter diuidi po-aentiae animae nostrae; nam quaedam sunt organicae, quaedam non organiacae . organicarum quaedam sunt cognitiuae, quaedam appetit tuae, quaedam nec cognatiuae, nec appetitiuae. Organicae cognitiuae sunt decem , scilicet suinque sensus exteriores, & quinque
diateriores. Organa sensuum, tam interiorum, quam exteriorum sunt ilia
triplici genere, quaedam se habent, ut subiecta, quaedam ut defendentia ,
quaedam ut ministrantia . organum
prohinquum visus, in ovo subiectatur species visibilis, est usi est intersec
tio neruorum ' organum Vero rem
tum est oculus. Quod organum visus, stillem remotum, dicimus cste de natura aquae, non quia sit aqua, nec quia assimiletur aquae quantum ad prim squalitates , sed bene quia assimilatur aquae quantum ad secundas qualit tes, suae sunt claritas, diaphane itas, &trans parenti . . organum defens thim vilias sunt palpebrae, stipercilia , de quidam ne tuus protegens Oculum. Organum auditus est timpanum auris, quod dicitur esse de natura aetis quai
tum ad qualitates secundas requisitas ad recep ionem specierum soni, cuiusmodi sunt diaphaneitas, aliqualis perspicuitas. Organum defenso tum
sunt cartilagines soris prominen es.
Organum olfactita est quodam membrum deputatum ad recipiendum species odoris, quod sorte siluatur in radice narium . Et dicitur esse pote tialiter de natura ignis; quia est itinpotentia calidum, α siccum: actues ter autem quantum ad piaedoininium est de natura aquae, vel aeris, Oig num defensorium in animalibus respirantibus est quaedam pellicula , quae aperitur per respirationem. In anima libus vero non respirantibus sorte non
est necesse ponere aliquod desens rium olfactus, sicut nec etiam animalia habentia oculos duros habent defensorium visus: & hoc quia non ita facialiter organum potest laedi. Organum yemotum gustus ponitur linguα,: &organum remotum tactus ponitur c ro, vel neruum expansum per totum
corpus. Organaque istorum sensuum dicuntur esse de natura terrae, qui debent esse dura, grossa, opaca, &compacta, sula sic melius possunt recipeie species tangibilium, S gust bili unus. Organa defensoria tactus,& gustus sunt pellis extrema linguae,& totius carnis, vel sorte ipsa mei caro. De organis sensuum interiorum,
di quomodo quorundam dispositio consistat in calido, & humido; qu rundam vero in frigido, di sicco, disecetur in quaestione de causa collati nis, reflexionis. Organa defensoria istorum sensuum interiorum sunt duo panniculi, unus vocatur dura in ter, alter pia mater. Organa administratoria, deserentia spiritum ad se sum communem, sunt duae vene ex nites a corde, SI ascendentes usque ad ventriculum, in quo est riganum sensus communis. Organa vero admini strat otia, deserentia spiritum ad alios sensus, sunt quidam nerui concaui, qui oriuntur a ventriculo sensus communis, per quorum foramina trans uni spiritus. Sed de his omnibus alias magis Deo annuente, de vita comite erit se mo. rotetitiae appetit illae, organicae sunt duae, scilicet concupiscLU a bilis,