장음표시 사용
181쪽
Appetit' natis et disportat Ro, seum lus
bilis, quae est respectu conuenientis vel disconuenientis : & irrascibilis , quae est respectu vindicabilis, vel oia
fendentis. O gana harum potenti rum sunt circa cor, ut ait ScotuS. I.
dist. 3 4. sunt enim ibi duae pelliculae,
quarum una constringitur, & dilat tur , quae est organum concupiscen tiae. Alia quae fit matur, Iconstringitur, facitque ebulite languinem , & talis est O: Eanum irascibilis. Non desunt etiam dicentes idem esse o g num cognitiuae , & appetitiuae. P tentiae veri, quae non sunt cognitium nec apeetitiuae, sunt nutritiua, augmentativa, & gene aliua, de quarum organis alibi erit ferino. Potentiae non organicae sunt uitellectus, & v
Tertio declaro quotuplex est apy litus, & dico, quoa est triplex, scilicet naturalis, animalis seu senutivus,& r tionalis seu intellectivus. Et notain quod appetitus intellectilius,&appotitus intellectus diiserunt, nam Primus est liber, secundus vero est naturalis appe: irus, de quo loqui in Philos
plius in principio meta. cum ait, Omnes homines naturaliter appetere linsum sch. Notandum quoque est, quod appetitus naturalis non appetit eliciendo actum : nam appete te ampetitu naturali tantum importat naturalem inclinationem i ei appetensetis ad propitum bonum, ac persecti nem . Appetitus vero tam sensitiauus, quam iri ellectivus appetit eliciendo actum a Notandum quoque,quba appetitus quandoque importat actam primini, quando aue ali im secundum, sicut etiam de intellectus ibi diximas. Quarto declaro quot uplex est ratio , seu modus coenoscen di, & dico, quod eit triplex, scilice: sub qua, per quam . & line qua aliquid coanosci non po: eiti Aliquid potest esse ratioco .i celam sub qua . quod tamen, a ciu rauo cogaolcetidi Pe. quam, ut patet de secundis intentionibus , quae sunt rationes, seu modi sub quiabus concipiuntur pi imae intentiones 3 non tamen sunt rationes per quas mirumae intentiones mollire, aut tecinita
liue cognoscamur. Aliquid etiam est
ratio co nos 2.cii per quam, quod tamen non erit ratio sub qu . Pro quo notandum quod duplex est ratioc gnoscendi per quam, quaedam est ratio representans, ut est species intelligibilis: quedam est ratio sor malis obiecti motivi, vel terminatiui, ut est alb dmeitas respectu huius albedinis .
Quod est ratio pet quam aliquid c
gnoscitur tanqtiam per representans,
non est ratio sub qua illuci cognoscitur, quia talis est ratio cognoscendi non coῆnita, ut clarum est de speci intelligibili. Quod vero est ratio perquam aliquid cognoscitur, tanquam per rationem sor leni obiecti , est etiam ratio sub qua illud cognoscitur, ut clarum est de albedineitate . Aliasid etiam potest esse ratio sine qua i quid cognosci non potest, quoi t men non erit ratio sub qua , nec perquam illud cognoscitur, ut est de quantitate, quae non est ratio lub qua, nec per quam, sed tantum sine qua scolor videri non potest; & sic pollet dici de singulat itate respectu cognitionis selisitiuae. Quinto de vitandum est quot uplex est uniuersale, de dico quod est duplex scilicet in representando, de in pi aedia cando , Et vide R. o declaratione tu rum ea quae diximus in lupe. tot i quae
Sexto declaro quot upliciter contingit aliquid cognosci, Ad appeti. Et dico, quod dupliciter scilicet, vequod, & ut quo. Illud cognoscitur,& appetitur, ut quod, quod e minat anum Illud au em cogno itatur. & api itur ut quo, quos est ratio mou li P eariam, vel ce. m. iandi eius actui .
Septimo Ratio cognosces per qui
182쪽
Actio septimo declaro quotupliciter alia quot upli qua actio, puta cognitio potest dici naei ter di- turalis. Et dico , quod hoc coi tingiteatur na tripliciter. Vno modo accipiendo natui alis . rurale , ut distinguitur contra supernaturale,& sic actio, quae est ab adente nato mouere potentiam secundum cursum causarum creatarum,dicitur naturalis. Et per oppositum,actio,quae cst ab agete, quod secundum communem cursum causarum secundarum non elinarum mouere potentiam, dicitur si pe maturalis: ut patet ex his,quae diximus in nostia quaestione de necessitate theologiae. Alio modo accipiendo naturale , ut distinguitur contra viole tum , de contra neutrum : & sic actio illa dicitur naturalis ad quam potentia naturaliter inclinatur. Si autem daretur aliqua actio ad cuius oppositum potentia natu: aliter inclina ietur, talis rustio diceretur violenta, seu violenter inesse potentiae. Si verb dat etur alia qua actio ad quam potentia naturaliter non inclinaretur, nec ad eius oppositum, illa neutraliter inesset potentiae . . Tertio modo accipiendo naturale vidistinguitur contra intellemiale, & sic actio illa dicitur natu alis, quae habet fieri respectu ma eriae aliquo moto sensibilis. A ctio velo intellectualis est illa, quae habet fieri iespectu intellectus , & materiae abit actae ab omni quali a e sensibili. Principium sor-
male actionis naturalis, & ratio termia nandi talem actionem est natura, &quidditas, quia natu: a est pi incipiummo u ,de quietis ex 2 .plis Principium autem formale in actione in ellectu si , seu rario formalis mouendi intellectum nostrum ex natura potentiae, esten has limitata, & aosoluta. Dico liamitata , quia nec essentia diuina, nec voluntas diuina in ratione obiecti i secus est in ratione caulae ericientis ipsa volunta e , ac de essen tia volente )sossunt mouere intellectum nostrum. fico etiam absolii a , quia entitas ie- speetiua uoci pore it elleiatio mouenci uitellacium. Racto vero sol malis
iis . Principium formale actionis
intellectualis. singularitas n6 est inito per qua sensus cognoscit
terminandi actum intelle his est quae- Ro sor- libet entitas, vel sit absoluta, vel rei pe- malis teret tua, vel realis, vel rationis, vel finita, minandi vel infinita, ut ex his, quae liximus in actum in nosti a quae itione de intelligibilitat eo talectus ciarum est.
dum est, An quicquid cognoschur issensu,co noscatur sub ratione uniueris
salis, vel lub ratione singularis γ Cui difficultati respondeo per sex conci siones. rarum prima est, quod singularitas iton potest esse ratio per qualentus cognoscat suum obiectum. Pr bo actio lenius est actio naturalis, te tio modo accipiendo actionem naturale, sed natui a est pi incipium formale in tali actione, et go non singularitas. Item illud est principium sormale ii actione sensus, quod est ratio assimilandi, tale autem eli natura, & non singularitas,eigo &c. Minor patet, quia susularitate disserunt singularia. Item si singularitas esset ratio cognoscendi, singulate cognosceret sensus sub ratione singularitatis: quod non est diacendum. Secunda conclusio sit, quod singularitas non potest esse ratio sub
qua sensiis cognoscit suum obiectum. Probo, quia rario sub qua sensus aliquid cognoscit, cognoscitiir a sensu ut ratio cognoscendi, & non tantum ut ratio cognita; sed singularitas non cognoicitur a sensu ut ratio cognosce Qi,e go dec. Maior patet, quia ad hoc, ut aliquid sit ratio cogno endi, non sussicit quod sit ratio cognita; nam curatio cognita sit totum obiectu, quo dcogit Dicitur, & quodlibet quoa est pa s, vel quasi pars essentialis obiecti cogniti; igitur si ad esse rationem c gnoscendi iussceret esse r tioncm c gnitam sequeretur quod Gem esset ratio cognolcendi seipsum ne similiter quaelibet pars essentialis esset ratio co- noscendi' non enim est maior ratio e una, quam de alia, quia quaelibet est ratio cognita . Minor probazur, nam
aliter sensus posse dii tinguere inter duo singulalia secius o quocunq; alio ,
183쪽
Uniue .sale prosecunda intenti
gnoscit quic2d quod est salsum. Tertia conclusio sit, quod singularitas est ratio sine qua nocontingit obiectum mouere sensum, vel terminare eius actum. Probo nam sicut singularitas est conditio necessario requisita in actione reali ad hoc ut agens possit aliquid causare, SI ad hoc, ut escius possit terminare actionem agentis, seu causantis, quia actiones sunt singularium ex pro emio meta. ita quoque videtur esse dicendum de singularitate respectu obiecti mouentisiensium,& terminantis eius actum; de maxime si talis actio est actio natur lis. Quarta conclusio est, quod uniue sale,secunde intentionaliter sumptum, non est ratio per quam, nec sub qua, nec sine qua no respectu actionis obiecti in senium. Pro , quia quaelibet talis ratio praecedit actum sensus, & ex consequenti actum intellectus, at unia uersale pro secunda intentione no eraecedit actum intellectus,cum ab idiib causetur, ergo nullo modo potest esse ratio obiecti in mouendo sensum, vel in terminando eius actum. Quinta conclusio est, quod uniuersale sumptupro inndamento temoto, de propinquo non pol esse ratio respectu acti nis sensus. Probatur, nam uniuersale illo modo sumptum non praecedit simpliciter omnem actum intellectus , ut clarum est ex dictis in quaestione nostra. An uniuersale si primum Obi ctum intellectus. Unde quamuis uniuuersale sumptum pro fundamento remoto , quod est natura relucens i specie intelligibili) praecedat actum intellectus possibilis, non tamen piaecedit actum intellectus aetentis: quia intellectus agens causando speciem intelligibilom facit uniuersalitatem in rebus. Sexta conclusio est, quod uniuersale sumptum pro standamento remotissmo quod est natura exiliens in singulatibus est ratio per quam,& subria sensus cognoscit quicquid copia cit. Haec concluso probari potest nedum ex hoc, quod natura, quae est in ,siugulari, ut ps cedens singularitatem, est principium formati in acti ne naturali, ac etiam est ratio terminandi i lem actionem. Sed etiam ex hoc, quddnatura sumpta hoc modo ,est ratio assimilandi. Talis enim ratio non est singularitas, quia per ipsam singithoi
non conueniunt, nec assi dantur, sed differunt, ergo ratio assmilandi est natura. Consequentia probatur, nanus
singulare ut est per se principium, nil aliud includit quam naturam,& singularitatem; quia ut includit existet iam,& alia accidentia non est unum per se, & ideo non potest esse principium si er se actionis naturalis. Cum igitur ensatio sit actio naturalis, S fat per
assimilationem,ut patet ex R. d anima, ideo sequitur naturam esse rationem
per quam, de sub qua. Et si obijcias,
quia tunc sensus cognosceret uniue
sale in actu, Gia natura ut est prior sinfularitate est apta nata dici de plurisus, sed quod est aptum natum dici de
pluribus est unita ei sale in actu. Dico, natura, quae est in singulari, ut prior singularitate, est apta nata dici de plurimis aptitudine remotissima, sed non aptitudine propinqua, & ideo naturavi prior singularitate non est uniuersale in actu. Uel sorte dicas , quod licet
'niuei sale sit ratio per qua, & sub qua
in cognitione sensitiva: tamen videtur sensum non cognoscere uniuersale .
Quia aliud est quod, & aliud est quo
respectu cognitionis sensititiae: quod movet sensum , dc ter minat eius acti nem est singulare, quia singularitas est ratio sine qua no e natura vero est quo.
Et propter hoc Philosophi s saepe diacit, sensum esse singularium. Exemplum est de essentia diuina,quae est te minus formalis generationis, non tamen generatur. IM TERTIO articulo declarandum est. Utrum quicquid cognoscit in teulectus cognoscat sub ratione, δe per rationem uniuersalis. Huic dis scultati respondeo per octo conclusiones.
Quarum prima est, qu5d singularitas non est ratio per quam intellectus noster cogno scita obi ctionis dilutuo. Sensus
184쪽
ster p'o statu isto aliquid cognoscit. Probo iram intellectus noster pro it tu illo n5 apprehendit singularitatem ut distinctam a natura, vel ab alia singula: itate, in hoe enim conueniunt intellectas noster Pro statu illo, & sensus, e go singularitas non potest esse ratioso nolis obiectiva, per quam ii tellectus noller aliquid app ehendat. Antecedens patet, nam aliter intellectus noster pollet distinguere inter duo singularia lectuso quocunque alio, quod experientia docet cile falsum. Sed co-tra illam rationem pollet quis Obijcere
dupliciter. Primo contra modum a
guendi , nam a simili pote it quis argu- mentari hoc modo: lcnsus non potest cognoscere naturam distinctam a sin- Mi ltate, ergo natu a non potest esse ratio formalis obiectiva in actione sensus. Secundo posset quis obiicet e contra antecedens assumptum, nam si intellectu nostetuon potest concipere singula: itatem ut distinctam a natura , ergo nec intellectus angelicus hoc posset. Consequens est fallum, igiturci antecedens. Consequentia probatur , intellecti is namque angelicus non est magis dispositus respectu intellectionis, quam intellectus noster. Ad primum alco,qubd non est simile de intellectit & sensu, nam sensus seorsu, seu distincte cognoscere non po est suam rationem cognoscendi, & ideo non sequitur sensus non potest cognoscere naturam vidistinctam, seu seorsum a singularitate, ergo natura non
est ratio per quam in eius actione. Cuautem intellectus possit cognoscetidis filicte, seu seorsum suam rationem cognoscendi: quia est potentia reflexiva,& abstractura: ex hoc enim Quod est reflexiuiis potest se rege icie supra rationem prius confuse cognitam; &ex hoc quod est absti activus, potest illam seorsum cognoscere ς ideo tenet haec consequentia, in ellectus non potest cognoscere singularitatem ut diastinctam a natura, vel ab alia singulari-iate,ergo singularitas non est ratio perluam intellectus noster aliquid arer endit. Ad secundum quod obiicitur
negandam consequentia,nam intellectus noster pro statu isto recipit speciem, ac intellectionem ab obiecto medrante aetione naturali, seu sensitiva; quod non est verum de huellectu an-gesico. Ad eius probationem dico, intellectum nostriimede summe dispositum passive respectu cultiscunque intellectionis, non tamen est summe dispositus active. Secunda coclusi' est, ouod sineularitas non potest esse ratio sub qua aliquid cognoicitur ab intellectu nostro pro statu illo. Probo, Intellecti is potest cognoscere seorsum
id quod uit ratio cognoscedi sub qua,
sed hoc non est verum de singularit te,erso singularitas non potest esse ratio sub qua . Assumptum probatur, uia quslibet potentia reflexim,ac.a stractiva ponens differentiam inter ali- ua duo, cognoscit utrumque seorsum ub propria ratione, sed intellectus est rcflex tuus,& abstractivus,ponitq; disserentum inter suum obiectum, & r tionem sub qua illud coguoscit, ergo intellectus potest cognoscere seorsum id quod est ratio cognoscendi sub qua. Tertia conclusio est, quod singularit snon est ratio line qua non in Oi actione intellectus, quasi intellectus nihil possit intelligere sine singularitate . Probatur, illud quod sine singularitate representat species intelligibilis, pori teli intelligi sine singularitate, talis autem est natura, ergo natura potest intelligi sine singularitate, & ex cons quenti singularitas non erit ratio sine 'ua non in omni actione intes lectus. Notandum, quod species sensibilis norepresentat ia a turam sine singularitate, quod tamen potest facere species intelligibilis: quia species sensibilis, aut totaliter causatur ab obiecto aut si etiam partialiter causatur a sensu, non tamen causetur a virtute abstractiva: species autem intelli ibilis causatur partiali- te: ab intellectu agente, qui est virtus abstractiva. Et si oblocias, quia tunc
ster quo summe disposiatus ad intellectionem quacumquc.
185쪽
ctus ages ruo vim tus a sit activa.
Abstractio, Rabur hens duplex. singularitas potelleiatiosne quano rei pectu alicuius actionis intel-
scendi duplex. intellectus agens cognosceret phantasmata, abili aliens namque co*noscit id a quo fit abstractio. Dico quod duplex est abibactio, & ex consequenti duplex est abstrahens, quadam fit ab incognito: quaedam fit a notor pi ima conuenit intellectui agenti absti enuspeciem intelligibilem a phantasmate: secunda conuenit intellectui possibili
absti alienti conclusionem ex piaemisiss; pi a millae enim ex quibus inferuntur conclusiones debent esse prius notae , cum ex ignoto nihil cognoscatur, ut sibi habet videri. Qua ita conclusio est, quod singularitas sumpta generati, seu pro singularitate vaga , C in determinata, potest esse ratio sine qua non respectu alicuius actionis intellemis. Probatur, nam intellectus potest cognoscere singulare v sum directe, & per se, & hoc non Gne singularitate, ergo singular itas r spectu illius actionis dicitur ratio; non autem est ratio per quam, nec sub qua, igitur eli ratio sine qua non . Nec est mconueniens dicere, speciem intelligibilem representare singulare vagum. Quinta conclusio sit, quia loquendo de uniuersali in representando, quod
est species intelligibilis qualibet namque species intelligibilis potest
vocari uniuersale in representando , quia quaelibet, vel representat uniuersale, vel saltem nulla est, quae representet singulare sub propria ratior
singularitatis fc dici potest. Quod
quicquid cognoscitur a os fractive, c gnoscitur per rationem uniuersalis, non tamen sub ratione uniueis alis. Primum patet, species enim intelligibilis est ratio per quam abstracti-uE cognoscitur odiectum cum ab iissa partialiter causetur notitia absti actii ara . Secundum quoque patet, nam
ratio sub qua aliquid concipitur est
ratio cognoscendi cogi ita, species autem est ratio cognouendi non co- ita, quia species est i alio cognoscendi in actu i ecto, ipsa ei b non corn scitur nisi mac. u. cficao. Sexta cc
clusio est, quod loquedo de vi hi ei sali Quicb
in praedicando, sumpto pro si diamen- to remotissimo, quicquid cognoscitur scit moti simili motiue, & terminative ab intel- ue,& terlectu nostro pro statu illo,cognoscitur minati uel er rationem, Sc sub latione uniuersa- smul cois . Primum probatur, nam quidditas gnoscit rei materialis,vel quidditas rei sensibi- per ratiolis est primum obiectum motivum in- tum, &tellectus nostri pro statu ilior sed talis sub ione ouidditas, seu natura est uniuersa 'αν uniuersa sumptum pro fundamento remotiss- lis. .ergo S c. Secundum pi obatur,qssest ratio mouendi est ratio terminandi. in eo,qu his cognoscitur motiue,ti' terminatiue smul; sed natura, seu quidditas i ei sensibilis est ratio mouendi i tellectum nostium pro statu tuo; et go erit etiam ratio rei minandi, in eo quod moliue, di te minatiue smul com scitur: S ex consequenti quicquid c gnoscitur motiue,& terminatiue smici cognoscitur per rationem, & subi tione v niuei salis. I em intellectus h bet sensum pro causa in eo, quod c*gnoscit fimul motiue, & rei minatiue sqa nihil est in intellectu motiue, quin
prius fuerit in sensu,per Philosophum de sensu & sensato, e go quod est ratio ei quod intelligitur motiue, & terminative .existendi in sensu, & te minam di eius acri na, et it eidem ratio essendi in intellectu, S terminandi eius actu, talis autem est natura, seu univca sa e sin potentia remotis ina, eigo S c. S
ptima conclusio, si sit sermo de uniuer- Qt os ali pi opi te sumpto, pro eo. s. quod ouid poetum est piadicari de pluribus unium cocia ch,& limitate; sic dico. Qv ncrus sci. noquicquid cognoscinii a nobis te mi- iubi alio native tantum pro flatu isto, cogi Dici ne unitur praci se sub ratione Unit e sali uersalis. Plobo aliquid porcii cognosci sub λ - Fns nontione entis, sed en s non es Viritici tale est i i- propite sum p im , cuia Iicet pixdicetur de plui ibus,'ideo si commune, ron an e p aedicatur de illis 1 mi oce, di i mr a te; et poron esse niuersa 'es' . nde in plus se habe commvne, C l an. MLe. late. Octaua concluso st Quoti
186쪽
petitus aliquid appetat. Singui ritas est ratio fia
si est sermo de uniuersali secunde inte-tionaliter sumpto, quicquid intelligitnr a nobis pro statu illo distincte , &logice,cognoscitur sub ratione uniuersalis secunde intentionaliter sumpti. Probatur, nam nihil cognoscitur distincte a logico, nisi quidditas i quae nec logice cognoscitur, nisi sub rati ne uniuersalis, nam logicus non considerat intentiones prinias, nisi ut sunt sub secundis. Uide ad hoc scripta nostra superq. . uniuersalium Scoti parum ante declarationem argument rum pi incipalium . IN uvAaro articulo quaero. Utrum
quicquid appetitur ab appetitu sensit uo, appetatur sub ratione uniuersalis λCui respondeo per quatuor conclusio. nes. Prinia est, quod singularitas non est ratio per quam, nec sub qua appetitiis sensitiuus aliquid appetitur. Pr batur , nam ratio formalis obiectiva ipsius appetitus eli bonitas, ut communiter dicitur, sed ratio singularitatis noest ratio bonitatis, ergo &c. Item ampetitus sensitiuus no fertur in aliquod obiectum, sub aliqua ratione, nec per aliquam rationem, nisi illa ratio sit pri cognita, sed singularitas non cognosci .ur a sensu, ergo dec. Secunda comclusio sit, qubd singularitas est ratio tane qua aptetitus sensitiuus nihil are tere potest. Probatur, Appetitus bensitivus, eo modo alpetit obiectu, quo cognoscitur, sed Ooiectum non potest cognosci a sensu sine singularitate, emgo nec potest appeti ab appetitu sensitivo sine singularitate. Notandum pro isto argumento , quod si potentia cognitiua ,&appetit tua sunt adaequatae, ita ut in tot possit una, in quot potest alia ; tunc est dicendum, ambo Potentias habere idem obiectum, ac sub eadem ratione: & ita quod est ratio sine qua non respectu actus cognitiuae, et itratio sine qua non respectu actus appetitiuae sensit tuae: Non autem e con-ue so; nam cognitio est latio sine qua non respe tu actus appetit tuae,& tameno est racio sine qua no respectu actus
cognitiuae. Si autem non sunt potentiae adaequatquedin plura obieeta posisit una potentia, quam alia i hoc erit, vel quia cognitiva potest in pluia,qua appetitiua, vel e conuerso . Non sc cu-dum,quia tunc aepetit tua posset appetere aliquid Omnino igno .um,quia posset appetere aliquid, quod non contianetur sub obiecto cognitiuae. Si autem datur Primum quod scilicet cognitiua Possit in plura, quam appetit tua sic diu cendum eli, obiectum appetitiuae contineri sub obiecto cognitiuae. Et hoc videtur elle de mente Scoti. ἔ.d 3. q. s. Scin lib. de anima. q. io. Et tunc hoc posito dicendum est. Cognitivam, Mappetiti uam habere idem obi etiam,&sub eadem ratione sor mali. Quod est
verum, accipiendo oblectum cognitialiae pro obiecto cometo sub eius obiecto adequato, S: non pro ipso obiecto adaequaro. Et hoc quoque Io. Bach
quitur, quod nihil potest esse ratio se malis respectu obiecti appetitiuae , q1 non sit ratio formalis, saltem respectu alicui .is obiecti cognitiuae: & propter hoc Scotus ubi supra, negat istas p tentias distingui per obiecta formalia. Tertia conclusio sit, quod uniuersale, si impium pro ipsa natura, est ratio perquam , & sub qua aliquid primo appetitur ab appetitu sensitivo. Haec conclusio patet ex praecedenti, quia cum idem sub eadem ratione sit obiectum cpgnitiuae, ac appetiatus, nihilu; aliud a natura sit ratio per quam, Se sub qua primo aliquid apprehenditur a sensu, erSo ratio P quain, & sub qua aliquid primo appetitur ab appetitu sensititio, est natura . Verum tamen est, quod sicut ratio sub qua concommitanter aestimatiua appraehendit aliquit , est intentio non sensata quae sic nomin tur , quia non apprehenditur ab aliquo sensu particulari ) ita ratio peruam, seu sub qua appetitus se, vel c appetit, puta pi osequendo, vel si trado, vindicando, heu puniendo, uot diue .sae rationes sub quibus co X commia
mo appς titur Intentio non sen
187쪽
hil appetit sub ratione boni, ut bonitas est passio entis a
Bonitas duplex. Singularitas quo non estio respectu cullibet actus
commi tanter apprehenditur obiectuma 1 ensu. Agnus enim prosequir ouem, quia habet accidentia sibi conuenientia; ouam conuenientiam apprshendit aestimat tua: fugit autem lupum a ,
quia in eo accidentia sibi disconuenielia e ste apprehendit & ita conuenientia , vel disconuenientia est ratio con- comitans. Quarta conclusio sit, quod
appethus sensitiuus nihil appetit sub
ratione boni, accipiendo bonitatem pro passione entis. Probatur, sensus nihil cognoscit sub ratione boni, ut bonitas est passio entis, ergo nec appetitus potest aliquid appetere sub ratione boni, ut bonum est passio entis. Consequentia patet ex probatione si cundae conclusionis huius articuli. Notandu tamen est, si si appetitus sensitiuus pol aliquid appetere sub ratione boni, hoc erit veru loquendo de bonitate fundamentali, qtiae est ipsa natura.
quicquid a pretitura voluntate quae
clicitur appetitus rationalis in appetatur sub ratione uniuersalis. Cui respondeo per quatuor conclusiones. Prima est, quod singularitas non est ratio per quam, nec sto qua, nec sine qua non respectu cuiuslibet altus voluntatis: respectu tamen alicuius altus potestoni causa sine qua non. Primum pr o, voluntas sorte est causa totalis sui actus 3, saltem obiectum extra non po- teli causare volitioncm in voluntate, ut patet a doctore in i .d. x s. sed singularitas est tale obie tum, ergo S c. Secundum probatur sic ,intellectus & voluntas possunt tendere in unum obiectum ut in se, & ut habet esse dimini tum in intelle tu , ut dicit Scotus. q. l. 49.q. q. Pa uin ante responsonem ad principalia , ergo voluntas non tendit
in quodcunque sub ratione singularitatis. Et ex eadem auctoritate patet singularitatem no esse rationem sine qua non respectu cuiuslibet actus voluntatis. Vltimum etiam patet, nam voluntas non potest velle lingulare, nisi vellit singularitatem; sicut nec etiam potest velle hominem, nisi velit rationalitat cm . Secunda conclusio est, quod
extendc do nominatione uniuersalis ad commune, eo modo quo accipitur, cudicimus ens esse uniuersale. Sic dico, quod uniuersale fundamentaliter sumptum estiatios tib qua respectu cuiuscunque actus voluntatis. Non tamen
forte cli ratio Ier suam. P imum probatur, idem sub eadem latione est obiectum intellectus,& volunt iis, sed ensinquantum ens est obiectum intellectus,ergo ens inquantum ens est obiectum voluntatis : & ita ratio sub qua respectu actus voluntatis cil ens . Secundum probatur, quia si voluntas nomouetur a rebus extra ita ut ipsa sit totalis causia tui actus quod videtur esse tenendum, si volitio eli motus animae ad rem ergo ens non e ii ratio per qui respectu alicuius actus voluntatis. Confirmatur,voluntas est libera quantum ad velle, & non velle ι nolle, &non nollet & hoc respectu cuius imque entis; etiam respectu viuini finis apprehensi in uniuersali,vel in particu
ens non est ratio per quam respectu actus oluntatis I aliter ipsa voluntas determinaretur a tali ente ad talom actum. Tertia conclusio sit, quod bonitas ut eli pastio emis, non est ratio sol malis odiecti voluntatis. Probo supponendo bonitatem, ut est passiociatis , importare respectum aptitudinalem. Quod non repugnat doctor in l. l. 3. cum ait, passiones entis esse absolutas. Ibi namque pro tanto dicit ipsas esse absolutas, quia non in portant respectum actualem. Nec rationes Heruei Natalis inquOl. 3. q. a. me cogunt, ut alibi ollendam . Hoc stante, sic arguo . Nulla potentia po- teli attingere suum obiectum sine ratione mi mali obiectiva, sed voluntas potest aliquid velle sne respectu, ergo respectus non eli ratio fornialis obiecti voluntatis, nec ex consequenti b nitas, cum sit respectus. Minor probatur, quia nullus rcipectus eii Princis
quo id vult, vult subrone unitiei salis . Bonitas ut est passo entis no est rosei malis obiecti
188쪽
pium agendi, vel mouendi; nec potest cile terminus, vel ratio terminanda ex .phy. Item si bonitas, quae est respoetus,est ratio formalis obiecti voluntatis, igitur obiectum voluntatis non est aliquod unum per se ; patet quia ex ab. soluto, & respectivo non fit unum per se. Quarta conclusio cit, quod ratiosormalis obiecti voluntatis, quantum ad actum qui est velle, est bonum, salutem accipiendo bonum indamentaliter, &quidditatiue : obiectuin vero voluntatis quantum actum qui est nolle , Ut malum, vel desectus bom, qui
pio malo reputatur, ut ait doctor irinquo l. q. 16.art. I. obiectum vero x oluntatis quantiam ad velle, & nolle e It ensinqitantum ens: non quia ex libertate sua voluntas possit circa quodcunqueens habere ambos istos actus, quia nopotest nolle, seu odire Deum, cu In eo non s t desectus boni libertas enim voluntatis attenditur quatum ad velle, &non velle, nolle, & non nolle, & non
respeci u velle & nolle ) sed quia circa
aliquod ens,puta circa Deum pol tantum habere velle,& circa eras creatu diuersimode consideratu, pol habere velle, vel nolle. Notandu tamen, Q, licet voluntas qufitum ad velle non habeatens inquantu ens pro obiecto adaequato, tamen semper i tat, idem & sub eaderatione ,esse obiectu intellectus,& voluntatis. Pro quo sciendum ,gi intellectus pol tripliciter cosiderari, uno modo in comparatione ad suum propriuobiectu adaequatum. Secundo in coparatione ad ea,quae continent sub obi cto adaequato. Tertio inquatum est iudex, & regula voluntatis. Primo modo idem adaequate,& sub eadem ratione formali est primum obiectum tam intellectus, quam voluntatis, & hoc
considerando voluntatem quantum ad omnes actus eius. Secundo modo ide,& sub eadem ratione, non tamen adaequate, est obiectum intellectus,& v luntatis consideratae quantum ad alterum eius actum positivum. s. velle, veInolle. Patet, tiarn sicut intellcctus po-
test considerare ens quantum ad somnialem rationem entis, ita potest considerare contenta sub ente quantum ad rationes formales eoi um, sed obiectuvnluntatis consideratae quantum ad alterum actum eius continetur sub ente, ergo intellectus potest considerare t te obiectum sub propria eius ratione .& ex conlequenti idem sub eadem ratione erit obiectum intellectus, ct v luntatis. Quod autem non adaequale probo, nam nolle non est respectu totius entis, quia non respectu Dei: &velle no v idetur esse respectu miseri et . Tertio modo idem sub eadem ratione est obiectum intellectus,& voluntatis. Sic intelligendo, quod nihil voluntas potest eligere, aut respuere,nisi praeintelligatui sub illa eadem ratione ab intellectu dictante illud esse eligendum ,
aut respitendum. Hoc patet, quia vOluntas non sertur in obiectum elige do, vel respuendo illud, nisi sit praec enitum sub illa eadem ratione; na electio, seu prosecutio M' fuga sequunt cognitione. Est namq; electio voluntariupreconsilia tum, ut dra Ethicor AD I RIΜvM principale respondeo negando minorem . Ad eius probationem dico, quod unitas singularis noest maxime sensibilis. Et cuin proba tur, quia unitas est sensibilis, ergo maxima unitas quibus est unitas numeralis ) eil maxime sensibilis , quia sicut simpliciter ad simpliciter &c. Dico consequentiam nullam esse . Nec illa regula de secudo Topaliquid probat,
quia tenet quinque conditionibus semitatis. Priina,quod illa, quae subiiciuntur suscipiant magis, & minus. Secunda , quod coearentur ad aliquod praedicatum per Ie s . Tertia, quod extremorum excessus non exeat aequalitatem. Quarta, quod . praedicatum posisit sit scipere magis, & minus respectu eorum de quibus dicitur. Quinta ,suod aeque primo natum sit dici de illis extremis. Desectu primae non sequitur, homo est animal, ergo magis homo est magis animal, quia unus hOX i moplectio quid . sicut sitnpliciter
189쪽
sint per se sensibini 1 n est mag s homo, v alius homo.
Ex defectu fecitnda: coditionis non se- 'lii tu ,albu cli dulce, ergo magis albuest magis dulce qtria dulce non inest pse albo,& magis albo. Ex desectu tertiqnon sequi ur, calefacere est utile, ergo magis calefacere est magis utile, na mavis calefacere exit aequalitatem. Ex derectu quartae no sequit, album est coloratum,ergo magis albu est magis col ratum, nam licet coloratum in se suscipiat magis & minus, no tame respectu albi, R imagis albi. De se tu quintae nosequit, unitas est sensibilis, ergo maior unitas est malis sensibilis, nam elle sensibile potitis cir per se primo de unitate consequente naturam; quam de unitare singularis e quoniam illa , quae ins
Quuntur naturam, essicacius mouent
sensum, quam illa quae insequuntur singularitatem, cum natura sit ratio agendi in sensum, & in intellectum coniunctum. Ex his omnibus patet tres conditiones deficere unitati singularis' prima , quia in se non suscipit magis, deminus: & licet unitas singularis sit ma
ior Viri ate naturae, non tamen est ma
gis unitas , quia quantitas non suscipit magis, & minus. Deficit etiam ei secunda conditio,quia esse sensibile non videtur dici per se de numero, nec de unitate; quia sorte non caulant propriam speciem in sensu, ut dicit Scotus in libris de anima. q. rdi. Vel si detur, quod unitas, &aba sensi, i lia commi Dia caiisent propriam si eciem in sensum , & sint per se sensibilia ad quami artem videtur doctorem in dist. ii q. I. respondendo ad ter trum princ.d es nate. Dicenctum tunc, quod unitati
deficit quinta conditio: quia esie ser sibile aeque plinio non conuenit unitati singularis, & unitati natu ae, ut patet ex si irradictis. Potest etiam dici, quod consequentia illa peccat sic cundum aequii iocationem, nam licet unitas,quq est principium numeri, sit per se sentibili sidit colligit ex a.deata, non amen
sequitur viri teni singularis esse per se sensibilem. Ad secundu principale ne go consequentia. Ad prinum probationem dico intellectum notitii pro statu illo ere sui niue dispositum passue,seu priuatiue, quia nihil habet cotrariu ,ut
dicit Scotu, I .d.3.q. 7. a pucdo Goisse dum. Propcer P d8 i Philos . Auer. 7. met.tex.cOm. 23 .ROnes Oppositoi u noe: te oppositas in intellectu. Non tameeit, nec pol est e,pro liatu illo naturaliter finianae dii politus active, seu positi. ue respectu pio prie notitie cuiuscunq; entis, quia habet ordine aia sensum, ut patet ex I. desa, 5 io active poleti ta-
tu es le dispositus respectit cognitioni S, si pol saliena originative habere ex l entibus. Intellectu, aut angeli,& intellectus ni pro alio statu, pol esse disposiatus active respectu coenitionis cuius.
res sorte,cu antellectus angeli sit persectior intellectu iapo separato, & cI cO- sequenti sit maioris uti tutis, pol ne plura naturaliter intelligere Daco, 2 est maioris uti tutis intesve,non aut torte ex te sitie. Ad secunda probatione dico, maiore esse veram , qn agens in perse-ctu .seu debile continet virtualiter, vel
eli latio continedi sol naa ad si passum est in potentia: si a sit nec continet, nec est to continedi vii tualiter tale sorma,
est falsa: quia qnq; passivia, in quo est
minor resisteria,ai: t cx se,a it ex aliquo ordine determinat ad fornia perfecta.
Exeplum est de materia denudata ab olforma,' ex se determinat i inmediate ad forina vibilantialem: Et licet in ipsa sit
minor resinetia icipectu formae introducendae, l. in aqua frigida respectu caliditati, malicende ab igne: non in s
quit, caliditas est to inducendi caliditate in aqua si igida, in qua es, maior resinentia q in materia denudata ab Oi sorma; Ugo caliditas, vel aliquid inapersectius caliditate, pol esse ro inducendi serma, ad K materia est immediate inpotentia ' na materia determines ex se immediate ad sol ma subsatiate,' non pt induci a caliditate, nec multo minus ab inarsectiori ipla caliditate. In sposito dico, sp dato, P in intellectu nio feminor
maioris virtutis intellectu nio.
190쪽
Resp. ad 3. princ. Notitia intuiti
exilietas. Resp. ad s. princ. Cuius eliactus ei
minor resistentia, quam in intellectu angeli, non tamen sequitur singulariatatem posse esse rationem mouendi intellectum nostium pro statu illo , quia singula: itas non est ratio continendi virtualiter intellectionem, ad suam intellectus noster est in potentia pro statu isto, ex ordine potentiarum. Ad tertium principale concedo maiorem de existentia ultimata, de qua procedit eius probatio. Nego autem de exisse tiar non vlt: mata de qua loquitur Sc tus in. . l. s. Aliter dico maiorem dupliciter inteni gi . Vno modo quod existentia sit ratio per quam, &Iub qua . Alio modo quod sit ratio nocessatio concomitans. Primo modo maior sorte concedi potest. Sed minor est falsa ; quia existentia in notitia ii tuitiua non est ratio per quam, vel subqua. Secundo modo maior eli falsa ,& minoi vera: exissetia enim est latio necessario concomitans in notitia i tuitiua, & in natura existentis est ratio
per quam, & sub qua . Ad quartum dico, quod non est hic sermo de uniuersali formaliter, sed fundamentaliter sumpto. Vel dicas uniuersalitatein formaliter sumptam p aecede, e intellectionem ,qua aliquid cognoscitur diasti icte, & logice . Ad quintum principale dico, quod illa auctoritas Arist. de somno , & vigilia, potest exponi vel subiective, vel active, vel obiecti-ue: quia ly cuius, potest referre actu, aut ad subiectum, aut ad agens, aut ad obiectum. Si exponatur subiective, sensus est: cuius tanquam subiecti est actus, eiusdem est potentia receptiua illius actus, & e conuerso. Et haec videtur esse intentio Arist. ubi supra, ut
dicit Egidius de Roma. .d. 8.q. 1.art. 2.& Ant. Anae primo meta. q 8. ac multi
alii. Intendit enim ibi Philosophus ostendere , quod sicut actus sentiendi est ipsius compositi, ita & potentia
recepti ua eli compositi,& non antine, nec corporis: sentire enim est quoddapati, ex. 3.de anima. Si autem exponatur active ; sensus est , cuius tanquam elicientis,aut tanquam rationis eliciei di est actus, eius est etiam potenti in elicitiva, Ru ratio formesis eliciendi actum; idest non alterius, & alterius
naturae est elicere, aut esse rationem
eliciendi acnim , & potentia elicitiua
actus. Si autem exponatur oblective
sensus est, cuius tanquam obiecit primi est actus, eiusdem tanquam primi obiecti est potentia. Et licet iste sensus forte no si ad mentem Aristo. ib dem, est tamen verus,quia idem est pri .mum obiectum actus, & potentiae . Quocunque igitur trium modori noexponatur Philosophus, semper veruesi, quod cuius es iactus, eiusdem est etiam potentia. Minor etiam concedi potest de primo obiecto pii mi tale adaequationis,quia singulare est pilarii obiec tum sensus tali primitate, cum sttotale eius obiectum. Non est autem rostea ver um , quod sentire si obiecti sub ratione singularitatis. Imo videtur Philosophum oppositum dicere. Ait enim. Sentii ur etenim singulare, set sus velo ipsius viriliet salis est. Notandum iamen pro intellectu illius auctoritatis Ai isto.ex. x posteriorum. Qii od
ut quidam dicunt semire potes di
pliciter considerari. Vno modo Quan M.ntire tum ad naturam actus; alio modo qu nilo uelitum ad singularitatem ipsus actus. Et iei methoc dupliciter aut incuratim est hic actus singulatis determinate, di signa' i . te, aut inquantuin est actus singularis indeierminate, & vage. Sentire primo modo silmptum cli circa obiectu secundum naturam, di ita obiecti m eius ille: lii esse uniuei sile . Sent. re sentire
autem inquantum est hic actus si gu- quo est lai is signare, elξ circa hocsrgulare s , signatum laquam cit ca obiectum, hoc singui enim sentiae est huius singularis, non ris quia haec singularitas sit ratio per qua,
aut sub qua; sed quoniam est ratio sine
qua non . Sen me vero in qnantum est
est actus singularis indetet minate , &vage, csi cit ca snsulare in communi, quia actus sic putatis in communi est circa si .gula: e in communi. Et thinc sinLini ita