장음표시 사용
121쪽
nempe , solis sensibilibus 5 jucundis modis attenti ad veritatem adipiscenda in ladulam seriamque vix unquam conserunt ope: am. Mi. De rebus tamen judicare ex externa specie , veritatem lite adsper- nari, quia i s non instructa est ornamentis quae nos juvini, quid abi r er i , mat, i et abludit Philosoplios vii os aue cordatos hasce jucundassia istori agendi dicendiqile rationes potaui quam veritatem iptam exquirere, e. & vanum verborum sonum retum soliditati anteponere pudeat, set uiri uti triis indoctum , animae carnis & sanguinis, numerosis periodis, Qui isque dc motibus quae affectus excitent, capiantur: omnia enim stolidi magis admirantur orantqvolarersis qua sub verbu Drιtantia cernΗnt Veraeque constituunt, qua belle cingere possunt
aures , O lepido qua sunt fucata sonore. At viri sapientes adversus vim malignam, sortesque istorum serisibilium modorum illecebras sese praemuniunt. Sensus quidem iptis ut carieris hominibus, quippe qui ctiam homines sint, nonnunquam fiscum faciunt; sed ipserum testi inonium generose despiciunt. Illustre illud judicum Areopagi aemulatites exemplum , qui causidicis istis pellacibus verbis, figurisque fallacibus uti interdicebant',ipsi, sique i unquam nisii in loco tenebricose audiebant ; ne verborum & gestuum venustas veritati pallium obduceret, ipsbsque a rerum soliditate deterreret.
Duo alis exempla. L Pritis de erroribus circa naturam corporμm. I I. Poperius de errorib- circa qualitates, eorundem corporum. I Nnumeros errores ab intenta mentis applicatione ad ea quae sun suum ope percipit, & a negligentia in qua versetur circa res ipsi
ab intellectu propositas , tanquam a prima causa manare , mOX demonstratum est. Hujusce rei exemplum non adspernandum ex mU- tuo hominum commercio & consuetudine depromptum ad Ethicam faciens, tradidimus. En tibi alia ex rerum natura deducta, quae in Physca observare necessu est. r. . Inter errores illos quos in Physica erramus, error quo plus substan-ε tia, corporibus quae sensus seriunt , quam iis quae vix sub sensum ca-20. .is inesse imaginamur , non est postremus. Plerique existimant in auro & in plumbo plus esse materiar quam in aere & in aqua. Et ipsi pueri qui aeris eii ecta sensibus non deprehenderunt, illum nihil ha
Aurum & plumbum sunt gravistima Sc durissima corpora sensit silue
122쪽
maxime serium , a tua vero dc aer vix sib se iis iis cad Ui t. Hinc concludunt priora lon e plus habere realitatis quam posἰcriora. De rerum veritate judicant per imprcilio licin scia uni quae nos nunquam non .
decipit ε, dum ideas claras & distinctas mentis quibus nunquam fallimur, negligunt ; quia i ilicet id quod sensibile est nos afficit & applicat, quod vero intelligibile sepore in creat. Haec falsa judicia pertinent ad subitantiam corporum, adsunt circa
Homincs ut plurimum ita sunt comparati, ut objecta quae in ipsis sensationes jucundiores excitant, perfectiora caeteris judicent & puriora ; qua in re consistat materiae persectio & puritas nescij , nedum solliciti. Aiunt , exempli gratia, lutum esse impurum , aquam Verb limpi- 1'. dam esse purissimam. Vertim cameli aqua lutosa gaudentes, & animalia quae in luto degunt, seclis sentirent. Belluae sunt.fateor; sed homines qui viscera rusticulae avis, & Martis excrementa amant, non censetit quicquam in iis esse impuri, quamvis id de caeterorum ani- nom. malium excrementis dicant. Moschus denique & electrum apud omnes magno habentur pretio, quamvis nihil aliud csso praeter excrementa existimentur.
Non aliter certe judicamus de persectione & puritate materiae quam relate ad se iasus nostros; clim autem sensus diversi sint in omnibus hominibus,ut fuse explicatum est, diversa admodum pariter esse debent judicia de persectione aut puritate materiae. Libri itaque qui quotidie de persectionibus imaginariis , quas nonnullis corporibus tribuunt, componuntur, non ponunt vin stupenda errorum farragine scateant; cum ipsorum ratiocinia fatus , confusis , & incertis sensitum ideis
Philo phi non debent affirmare, materiam esse puram aut imp ram , nisi prius quid per voces illas, purum & impurum, intelligant, cerib & accusate teneant. Res enim eloqui, nec eas intelligere, hoc est, ideas non habere distinctas, ouae terminis respondeant, turpe est.
Quod si ut i quet hoc vocabulo ideas claras & distinctas alligallent, ilquod purum dictitant saepe impurissimum esse , quod vcrb ipsiis impurum videtur puristimum tamen esse deprehenderent. Si, exempli gratia , decernerent materiam illam esse purissimam& persectillimam, cujus partes sunt tenuiores & ad motum aptiores, aurum , argentum , margaritae essent corpora admodum imperfecta, aer vero dc ignis corpora perfectissima , caro corruptioni piopinqua& male olens , ad persectionem tendera. Et foetens cadaver perfectius esset carne integra. Quod si vice versa statuerent corpora illa esse omnium persectissima , quorum partes crassiores, solidiores, motuque dissiciliores , terra es et auro perscctior, atque aer dc ignis corpora citant omnium impcc-
123쪽
Quod si quis terminis pim se perfecti ideas distinctas de quibus verba
seci alligare recuset, alios potest substiti ere terminos, sed si hasce voces solis notionibus sensibilibus definire velit, omnia perpetub confundet , quia significatio terminorum quibus ex Drin. untiar nunqium erit determinata. Omnes hontines, ut id jam pi bavimus, varias de iisdem objectis habent se luationes r Ergo huc objecta et Y f n tionibus quas in nobis excitant , iudicari non debent ue nisi quis obsorritate& confusione gaudeat.
Sed, ut penitius rem introspiciamus nulla certe datur materia cxteris materiae portionibus perfectior , nequidem coelo mina materia Cujiistibet materiae tota aptitudo in eo milai videtur consillere, quod varios motus variasque figuras positit recipe te; Jam autem ii litis n)
tus 3c figurae sint regulares , ut ita loquar, aut irregulares id ipsi perinde est. Solem esse perfectiorem aut lucidiorem luto , fornratque illas egrcgias quas nobis animi gratia pingunt tabulae Sc carmina, cadaveribus esse praestantiores non comperimus. Id a sensibus nosti is fallacibus accepimus : Nec est quod quis tric quicqi iam obganniat ;Cuilibet enim ad rationes supra allatas atrent O cavillationes & cκ- clamationcs omnes , ridicula: & frigidiusculae proculdubib vide
Qui sentiunt tam tim , nec alia ratione reS percipere assuevcrimi, solem esse luce plenum existimant; inlii vero sentiunt sinuit & ratiocinantur , aliter censent : dummodo D. item judicium sagacitare sita sentiendi facultatem aeqEet. Sontentiam haud dubie mutarent qui sensibus pertinacius adhaerent, si sit pra dicta ferro meditarentur. Verum illusionibus sensim ira nimis indulgent, ipsorum servitio jamdudum a G. suefacti mentis sitae obliti sunt , ita ut omnes perfectiones quas in corporibus videre sibi videntur ab ipsi pendere non attendant. Nec vero hujusce commatis homines adorimur , laudent aut viruperent , id nobis perinde est , aus ultare recusant ; qui igitur possent judicare φ sat erit nobis si veritatis causam agamus nobisque illorum conciliemus approbationem, qui in id serio incumbunt, ut ab crroribus scias uim sese expcdiant, & luminibus mentis recte utantur. Hos
Enixe rogamus , ut haec nostra cogitata artente, quantum in iis erit
meditentur, ac postea judiccnt. Damnent, probent ipsis judicibus litem rc linquimus; Quippe meditatione s :a eb devenerunt, ut summiimi
jus in cogitata nostra ipsis denegari meritb non pollit.
124쪽
Hujusce primi Libri conelusio. I. S Uus nobis tantum eoncessos fulse in usum corporis nostri. II. Ipsorum usimonio diffldεndum .se. Istum nos parum promovisse, qui riιe Atque onoraune dώbitared scit. FRrores generales in quos sensiis nostri, sive circa propria ipserum objecta, sive circa res quae selo intes lectu percipiuntur, nos conjiciunt , fatis clare ni fallor aperuimus. Qui supradictis tantillum
attendet, nullum ut puto, admittet errorem, cujus causam facile non deprehendat. Vidimus praeterea sensias nostros nos tutissime & accuratissime do- icere analogias sive convenientias omnium corporum cum nostro; s/-mbis quamquam ut id etiam vidimus, eorum ope non possmus doceri quid duntax ε.
haec corpora sint in semetipsis. Diximus etiam illum suis male uti sen--Dis sibus qui eos ad alios convertit usus , quam ad valetudinis & vitae r j conservationem; adeo ut ipsos prorsus adspernari debeat ; quum sibi 'in mentem impciatim arrogant. Id primum & praecipuum est quod ex primo hoc libro retineri velim. Ut scilicet alte imbibamus, sensus nostros, nobis in eum duntaXat usiam esse concessos, ut vitam nostram conservemus. Istud nobis radicitus inhaereat,ut deinceps ignorantiam fugaturi, ad alia confugiamus auxilia.
Quod si nonnulli sint ut erunt sane & quidem aequo plures in quos II.
stupra dicta non potuerint convincere veritatis harumce propositio- Se ruum te nitin, id saltem ab iis impetrare liceat, ut duntaxat sensibus suis aliquantum dii ridere discant ; si ipserum testimonium salsitatis & falla- '
ciae omnino arguere non sustineant, de istorum tamen testimoniorum veritatu dubitare non Iecusent.
Quid φ-jam dicta sunt nonne satis habent momenti ut sit spicionem scrupulumque viris non obese naris injiciant, ipsos lue proin inde eo adducant, ut libertate sua, rectius quam antea uri sunt, nunc uti recordentur ' certe si serviet de sensuit ira testimonio dubitare nou resormident, assensu in facilius cohibebunt, erroresque quibus hactentis obnoxij suerant minori negotio imposterum vitabunt, dummodo imprimis canonirnitio traditi memores sint. Hic est. Ne . M usini ple- nune uir I in prebem ris proposititombita evidentissime veris , se quibus assisum
rur/πι non potes deneg.ire, quin certo agnos M te pιrperam usura/n libertate tua,
s deneges, Porio ne quis mediocriter se prqmovisse putet, si suum dubitare VI. didicerit. Dubitare cum judic o dc ratione , ita me Deus amet non leve Q. Etenim ut rem ingenue fatear, dubitare & dubitare duo sunt, Diqiti eo by Corale
125쪽
M,ὲ - . variae sent dubitandi rationes. Nonnulli feroci abrupto, alij cxco=.Mis,. d. & maligno impetu ducti; alii donique per inconstantia in quandam, Miara didi- & quia tantum sic libuit, dubitant. Sed pri eter hos dubitatores , ut ita Ioquar, sunt etiam qui ex prudenti di fia dcntia, Sc sapienti quidam judicii sagacitate dubitant. Academici & Athei priori dubitant r. moirer. Veli Philosophi posteriori. Prior dubitatio est dubitatio quadam caliginosa, quae lucem non affert , fugat potius. Posterior dubitatio ex luce oritur, Iucemque tandem affert. Qui priori tantum ratione dubitant, ingeniose dubitare nesciunt. Rident dum Cartesium legunt in prima Meditatione Metaphi sic1 docentem dubitandi methodum. Sat enim se habere credunt ii prci lubitu dubitent 1, si in genere profiteantur, naturam nostram cssic infirmam, mentem nostram plerumque caecutire ; praejudicia esse abdicanda, & caetera hujusce inodi. Hisce vagis freti ratiociniis erroris immunes evadere pertendunt. At vel δ quid promoVes si dum fateris menteni esse debilem , ipsam non moneas dubilitatis suae ' quid si ipsam errori obnoxiam esse agnoscas , nisi errorum naturam causamque aperias. Id a nobis praelibatum fuisse primo De Libro arbitramur, dum naturam & errores sensuum explicuimus. Jam ut hoc Secundo. Pergamus, turam dc errores imaginationis exponere propositum citia
126쪽
I. Idea generatu imaginationis. II. I .m duas in se includere
facultates, alteram activam, alteram pasilvam. ι II. Causa generalis mutationum qua sunt in imaginatione hominum ,
fundamentum hujusce secundi L. Di.
Ia Ro praecedenti de sensibus actum est,ipserum na-- labimur, patefecimus , ipserum facultates ita circumis ut qui illos in suis limitibus continuerit, , omnia ab iis sperare, nihil vero formidare debeat. in hoc seeundo Libro de Imaginatione agemus. Ordo id postulat: tanta mim est inter sensus & imaginationem relatio & convenientia, ut se --S 3
127쪽
parari non debeant. Deinccps etia in patcbit liaste duas facultates norialiter inter se differre, qira in secundino magis & minus. Hoc ordine procedet Secundus hic Liber. In tres partes distribuitur. In prima caus e Pitysicae inordinationis & errorum imaginationis explicantur. In secunda causas illas ad errores generaliores imaginationis applicamus. Ibi etiam de istorum errorum caulis loquimur, quae Ethicae seu Morales dici possunt. In tertia agimus de contagiosa com-rminicatione imaginationum fortium sive vividarum. Qii e hoc tradiatu agitabuntur erunt quidem magis vulgata , quam quae inter explicandos sensuum errores dicta sunt , non eis tamen
quod ea quis minus utilia ducat. Viri perspicaces Sc eruditi haud cquidem ignorant errores & ipsas errorum causis de quibus hic agitur; verum pauci reperiuntur qui ad ea attendant. Omnes erudite non
satago , indoctos selos edocere gestio ; caeteros quod spectat , ipsos commonefacere sum contentus , quin memetipsum hic potius instituere dc commonefaccre conor.
Primo Libro diximus , organa sensium nostrorum tenuibus fibris
constare quae ab uno extremo ad cutem terminantur , ab altero
verb ad mediam usque cerebri partem perducuntur. Jam autem sibrae illae bifariam pollunt moveri. Motus enim oriri potest vel ab extremis fibrarum quae sitiat in extremis corporis partibus. Cum agitatio fibrarum illarum non possit ad cerebrum usque pervenire , quin mens protinus aliquid percipiat ; si agitatio oriatur ex impressione objectorum in superficiem externam fibrarum nervorum nostroru & ccrebrum pertingat, tum mens sentit & judicat id quod sentit extrinsccus p situm esse, hoc eli , objectum ut prae se iis percipit. Sed si fibrae internaetant sim agitentur spirituum animalium cursu ,aut alio quopiam modo, tum mens imaginatur, judicatque id quod imaginatur, non esse extra sed intra cerebrum, hoc est, objectum ut absens percipit , atque illud est discrimen quod intercedit inter sunt ire & imaginari. Verum observandum est fibras cerebri multb vehementius agi ariobjectorum impressone , quam spirituum animalium concursu , nec aliam ob causam objectis externis, quae veluti praesentia ac proin te ad id idonea ut in se excitent voluptatem aut dolorem multo magis assicitur, quam spirituum animalium concursu. In iis tamen quorum spiritias animales, ob jejunia , vigilias, febrim ardentiorem, sive quamlibet aliam causam , sunt concitati stimi, quandoque contingit , ut spiritus illi moveant fibras internas cerebri non minori vehementia quam objecta externa movere solent ; adeo ut homines sic affecti id sentiant quod tantum imaginari deberent , ac objecta ob oculos se habere putent, quae sunt tantum in imaginatione sua. Ex quo id quod mox dixi liquido patet. Sensiis scilicet,& imaginationem non alitur differt c quam secundum magis & minus, circa ea qua: in corpore aguntur.
Sed ut idca imaginationis distinctior 8c spectabor praebeatur tenendum
128쪽
nendum est , quotic scunque aliquid immutatur in illa cerebri parte 'in quam nervi coeunt, tot leS etiam inemein aliquam pati immutationem. I est, ut caesticuimus, si in illa parte motus quidam excitetur , o Di ordinem hira artim interturbet , nova etiam fit in mente perceptio, aliquid novi sentit aut imagi intur, ita ut mens nihil novi
unquam sentire aut imaginari queat, nisi aliqua in fibris ejusdem cerebri partis fat immutatio Facultas itaque imaginandi suu imaginatio, consistit in la facul- . tale quana mens habet sbi et formandi imagines objectorum; afferendo mutationem ali imam in fibris hujusce partis cerebri, quae dici potes pars prinoipalis , tum quia omnibus corporis nostri partibus correspondet, tum etiam quia mens nostra ibi immediate, si fas sit, ita loqui,
Hinc non obstiire liquet, facultatem illam qua mens imagines re- II. rum sibi efformare potest , duo in se includere. Alterum quod ab ipsi facii mente pendet, alterum ver b quod pendet a corpore. Prius est a s io& imperium voluntatis. 'Posterius est obsequii im spirituum animalium , qui hasce imagines insculpunt, & fibrarum cerebri quibus istae His,aim agines imprimi debent. Hac autem in tractatione utrumque horum voce indifferenter designatur, nec terminis ιι Byi de p. pvι,
quibus nuncupari possent, distinguuntur. Ex materia sit bjecta enim facile comperias de viro sat sermo, an de activa mentis imaginatione, an vero de passi ra corporis imagι Iione.
Nec decidimus speciatim, quaenam sit illa pars principalis cujus meminimus sepra. Primb quia id inutile satis ducimus. Secundo quia res est per quam in cerea. Tertio denique hac in re tacere satius exist imamus,cujus veritas hic nequit demonstrari aliis, licet apud nos constaret quaenam sit illa pars principalis. Jam igitur, ut placet Villisio, in duobus corpusculis, quae corpor
fraus ι nuncupat, resideat sensis communis ; sin iis cerebri conser ent species memoriae ; & corpus callosum sit 1edes imaginationis, sive, ut vult Fernelius, in pia matre quae cerebri substantiam involvit ; sive in glandula Puteali viri clar. Carteiij , sive in alia quapiam parte nobis nactenus incognita ; res non me valde anxium habet, dummodo fit
quaedam pars principalis, id sum ciet 1, inamb id pernecessarium est. Systema etiam Cartesij, ouoad ipsius si ibstantiam , subsistere debet. Quippe licet hallucinatus fuisset, cum asseruit glandulae Pineali mentem immediate adhaerere , id non obstat quominus ipsius systema, quoad rem ipsam, infractum subsistat, ex illo enim percipies omnem utilitatem, quam percipere potes ex vero, ut in hominis cognitionc progressum facias. Cum igitur imaginatio cons stat in sela virtute, qua mens sibi ima- III. gines objectorum eor mare potest eas imprimendo, ut ita Ioquar, fi- Cμ μ ρεπε bris cerebri, ccrte quo vestigia spirituum animalium , quae sunt veluti
imaginum illarum lineamenta , erunt distinctiora dc grandiora , fortius Disitired by Corale
129쪽
sortitis & distin istius nitris objecta ilia imaginabitur et ouem ad modii mohdam. attrem latitudo, profunditas , seu maris altitudo , & distinctio alicuiustum hujusta sculptilis operis, pendet a vi aftionis coeli in cupium , & a tractabilis lato cupri, seu mavis a facilitate qua cuprum coelo cedit; ita altitudo distinctio vestigiorum imaginationis a vi spirituum animalium,& a constitutione fibrarum cerebri pendet , atque illa varietas quae in hisce duobus deprehenditur , tantae differentiae quae exstat inter ho- . minum ingenia causa est, Ex his enim , varietatis quae in hominum ingeniis reperitur , ratio facile reddi potest, hinc ubertate , & inopia , agitatione & tarditate, classitudine & tenuitate spirituum animalium ; illinc exilitate & densitate, humiditate & siccitate; flexibilitate aut inflexibilitate sbrarum ecrebri ; & denique analogia seu convenientia spirituum animalium cum laisce fibris , nec extra rem foret si unusquisque primo varias illas combinationes imaginari conaretur , illasque deinde differentiis quae inter ingenia deprehenduntur, adaptaret. Re vera nonne utilius, immis jucundius foret ingenio suo uti , illudque ad veritatis indagationem informare & assuefacere, quam illud corruptioni quae ex otio contrahitur, permittere, ut fit cum rebus jam concoctis & expeditis duntaxat incumbit. Huc accedit qubd in ingeniorum differentiis, quaedam reperiuntur tam subtilia tamque impervestigabilia, ut dum ea quandoque potes per te sentire & assequi , eadem tamen aIiis repraesentare dc exhibere nequeas. Verum ut haec discrimina quae sit ni inter hominum ingenia, quantum quidem fieri poterit explicentur , utque unusquisque in suomet ingenio facilius deprehendere queat causam mutationum quas identidem animadvertit hic causas mutationum quae fiunt in spiritibus animalibus & in fibris cerebri in genere examinare operae pretium Videtur, hoc pacto omnes imaginationis mutationes etiam comperientur.
Quod petiit Homo sibi similis non diu perstat : propriae inconstantiae quisque
spernit, re apud se conscius est, circa eand cm rem mox hoc, mox illud sertur ju-P qu dicium. Quid plura φ hominis vita iii perpetua finguinis circulatione, sibinu, & cogitationum & desideriorum circulatione duntaxat con- vitae diston- sistit, nec putem tempus utilius posse collocari, quam in disquisitio- venit orditie ne causarii in ejusnodi mutationum quae fiunt in nobis.Hoc pacto enim nostri cognitionem possumus adipisci.
130쪽
I. De spiritibus animalibus , mutationibus quibus in genere obnoxj sunt. Il. Chylum ad eor transire . atque in Pirirebus mutationem adferre. III. Vinum ι Iem es tre. NEmo est qui dissileatur spiritus animales nihil aliud esse praeter partis subtilissinias 5 velocissimas sanguinis , qui sub ili item& agitationem praecipue acquirit sei mentatiotie quam in corde recipit, Ed motu violento musiculorum ex quibus haec pars constat: bosce spiritus cum reliquo sanguine per.arterias in cerebrum usu ue deduci ;ibique a sanguine separari partium quarundam in hunc ussim comparatarum ope , de quibus nondum satis constat.
Ex his illa sunt quae colligo ; si sanguis sit subtilissimus, major erit spirituum animalium copia, s si crassiis, paucior et si sanguis
constet partibus quae facile inflammari pollini in corde , & ad motum a pristimae sint, spiritus qui in cerebro erunt vehementer incalescent& agitabuntur: qubd si contra sanguis non satis fermentetur in corde, spiritus animales languidi ei uni & inertes, ac denique juxta soliditarem partium sanguinis , spiritus animales erunt se lidiores aut minus solidi, ac per consequens velocius aut tardius movebuntur. Sed haec, ut pro veris habeantur , susus explicari,ac exemplis ic expellentiis indubitatis illu: trari debent.
Priscorum autoritas quorundam ingenio non modo sucum fecit, I i. sed eos cxcaecavit cliam. Non pauci enim adhuc reperiuntur tanta μή crga veteres opiniones vencratione ducti, aut sorsan adeo pervicaces, ut ea videre recusent quibus haud dubih non it clarentur , si tantummodo oculos aperire dignarentur. Quotidie videas viros vasta tion is ad sua lectione re eruditione spectatos satis, qui libros componere , mu-I tuasque publice dissecpiniones advcrsus experientias visibi .s & palia p, biles circulationis singuinis , ponderis & virtutis elasticae aeris, ali .ique similia, habere audeant. Experimentum illud cuius nostro laeculo Autor nobis fuit vir clari stimus Pecquet, quo ctiam hoc loco uremur, ideb tantum non arridet quod nascendo canitiem cujus magna semper fuit reverentia, prae se non tulerit, hoc nihilo secias, idque non invidentibus viris cordatis, utemur. Juxta illud experimentum constat chylum non statim e visceribus ad iccur per Venas mestraei. M transire, iit silmniant veteres , sed illum chylum , ex intestinis in venas lacteas, ac deinceps in Q. raedam receptacula transire , quo venae illae coeunt: hinc per canalim live ductum thoracicum per vertebras dorsi ascendete, & sese commiscere cum sanguuae in vena axistari, quae ingreditur truncum superiorum