장음표시 사용
91쪽
dieiis eirca distantiam serendis , mirum in modum sublevant. Non Deus ac de durationis nostiae magnitudine, aut de tempore ciuod . post aliquid a nobis gestum , praeteriit, judicamus , ex consula Irrum post novissimam illam actionem gestarum aut continuas a se rete cogitatarum , recordatione. Haeε enim aut cogitationum aut actionum nostrarum series, mentem nostram in dijudicanda temporis cuiuilibet vel etiam, aliqua saltem ex parte , durationis nostrae longitudine , adjutat , vel potius conssisa harum omnium cogitationum sese mutuo excipientium , recordatio , nihil aliud est praeter ipsum de duratione nostri judicium. Quemadmodum visio confusi terrarum quae inter nos& turrim campanariam interjacent, nihil aliud est pi ter ipsem de distantia turris, judicium. Hinc percipere facile est, eur Luna sub ortum nobis grandior appareat, quam quum supra horizontem eminet. Ci: m enim oritur Luna multis leticis distans inamb ultra horizontem sensibile in aut terras filiast visum nostrum terminant, sita nobis videtur. At verb, cum directe Q-pra horizontem nostrum eminet, tum se miluuca tantum , vel septies aedificiis nostris sublimior videtur. Itaque illam prope horizontem sitam longe grairdiorem judicamus, quam cum ab illo valde diista est; quia nempe illam orientem judicamus longe remotiorem, quam cum ijam supra horizontem nostrum editi stima eminet. Non pauci equidem Philosephi illud effectum vaporibus e terra a Dcendentibus triLuunt. Nec ab illis hae in parte dissentire velim, Quod scilicet vapores objectorum radios frangentes; illa majora nobis rchibent. Nec praeterca diffiteor , majorem esse numerum vaporum inter nos & Lunam cum oritur , quam cum supra horizontem eminet ; ip
simque id uis, si a nobis semper aeque distaret, paulo maiorem sese
praestitiaram, quam se Vera se praestat. Interea tamen haec rcfractio radiorum Lamae, omnium illarum mutationum , quae in ipsi res magnatii-dine conspiciendas su praebent, causi dici nequit ; haec enim refractio non obstat quo minus, imago illa quae in interni oculorum ii ostrorum parte , cum Lunam Videmus orientem , pingitur, sit minor quam imago qliae efformatur , cvin luna jamdudum orta supra caput noli runa
Astrono mi, quorum est Planetarum diametros metiri, quo magis una ab horizonte recedit , ac proiiuie quo minor illa videtur, eo niagis ipsius diametrum augeri observant ; iraque diameter imaginis , quae in interna mulorum nostrorum parte pingitur , minor est , cum Lunam Videmus majorem. Re vera I .una oriens a nobis retiae semidiametro remotior est , quam quum supra verticem no-strum linea perpendiculari eminet. Nec aliam ob causam ipsius diameter augetur , cum supra horizontem asstendit, tum . enim ad nos accedit.
Cia igitur uisu, dum oritur , majorem videmus non certe propterie fractionem Disiligod by Corale
92쪽
refractionem radiorum , a vaporibus terrae factam , cum Ima o ex istis radiis effbrmata minor sit; sed id oritur ex judicio naturali, quod de ipsius distantii ferimus, quia nempe trans terras a nobis longe dissitas, ut jam dictum est, polita videtur. Rem sane stupenda mi Philosephos hujusce erroris sensivum nostrorum causam inventu dissiciliorem
existimare, quam maximas algebrae aeq attones.
Haec ratio, qua de alicujus objecti distantia, cx ipsa rerum inter nos& illud objectum interjectarum distantia judicamus, utilitate suff, corinterataim rationum de quibus supra inutilitatem , non raro stipplet. Hac enim postrema ratione , quaedam objecta multis leticis a nobi, dis sita esse, facit. judicamus , quod aliarum rationum ope judicare non licet illam tamen si expendas, multis vitiis scatere , comperies. Ac primδ quidem haec ratio, circa res duntaxat quae super tellure posita sunt , non verb circa res quae sunt in aere vel in coelis, nisi raro admodum ,&inutiliter ut plurimum, usu venit. Secundo in tellure,ea ratione uti non datur, nisi circa objecta , aliquot tantummodo millia tibus dissita. Tertib , si inter nos & objectiun contemplandum , vel valles, vel montes, vel aliud quodlibet simile, intcrsint, haec ratio erit inutilis. Denique nemo est, ut puto, qui plus fatis non sit expertus, quam incerta sint judicia quae circa objectorum distantiam serimus ex sensibili rerum uiterpossitarum visu. His etiam sorte diutius aequo
Har igitur sunt rationes, quibus de objectorum distantia judicamus. Ex vitiis deprehensis , jam colligere est, judicia iis innixa esse perquam incerta. Unde nullo negotio praecedentes propositiones meas demonstrare
posses. . Objectum G ab objecto A satis diuitum supposui: Ergo multoties admoveri potest ad D , aut accedere ad B ; ita tamen ut nemo mutationem illam agnoscet 1, quandoquidem non sit tuta ratio dijudicandar ipsius distantior. Inanao objectum illud versiis D , recedere potest, cum ad B accedere censebitur ; quia imago objecti nonnunquam in mina augetur, sive ob trepidationes quasdam quae nonnunquam sent in nervo optico , sive quia aer, inter objectum & oculi in i iterjectus, radios interdum m. agis refrangit, seu tandem quia impressio, quam unio radiorum non ratis accurata agit in rc inam , ad partesqin1sdam, quae ipsa tamen assici lion debercnt, transi, quod non uita de causa contingere potest. Itaque objectorum imago tum major facta. eb adducit mentem, ut credat objectum accedere. Dc caeteris propositionibus idem esto judicium. Prius stram huic capiti sinem imponam, istud observatum velim:
scilicet, vitae nostrae conservationi perquam utile esse, ut co Accurat iuvmotum aut quietem corporum cognoscamus, quo corpora illa propius ad nos accedunt ; hanc vero acculatio item non ita es eniti lem , clam
objecta a nobis dissita sunt. Ex hac cnim Cbservatione , illius quod de omnibus sensibus in genere protuli, velitas patet; sensus scilicci nostroti
93쪽
res nobis patefacere , duiuaxat quatenus nobis sunt utiles, non ver, , qtrales in id sunt. Motum enim & qui ctem corporum , ut jam dictum est, eo accuratius cognoscimus , quo magis ad nos accedunt de iis ver b, sensuum nostrorum ope judicare desinimus, cum ita a nobis recesserunt, ut ci rpori nostro nec utilia nec noxia ella amplius positur-Ut, verbi gratia, cum a nobis sexcentis aut circiter I allibus recedunt. si saltem alicujus si it magnitudinis; vel etiam si propius adlint , quum isunt minora, aut denique longius, si sint major M.
De erroribus eirea qualitaressensibit. s. I. Distinctis animae scorporis.
II. Urgana sensuu explicantur. III. Cui corporis parIi anima Imm dia ιὸ uniatur. I V. vii obVcta externa agant in eorρω. V. Is G in mentem cur mens non percipit matus fibrarum corporis. VI. IEatuor in unaquaque se. atione vulgo confu)ι damur. SU perioribus ea pitibus, judicia quae ex oculorum nostroruin testi-monio , circa extensionem , figuram 8c motum corporum , sol ma- mus , nunquam esse accurate vera, probavimus. Illa tamen non uileusquequaque falsi fatendum eli. Hanc salte in includunt veritatem,eXrensionem, stilicet figuras, motus, qualiacunque tandem illa fuit,eAtra nos esse. Multa equidem videmus , quae nec, sunt, nec unquam sue Funt, , ac statim atque aliquid extra nos videntiis, illud revela.eXtra nos exuturo, frustra colligeremus. Ab idea, menti hominis cujuspia in praesuliti, ad 'actualem rei illius quam idea repraesentat existunt iam , nulla est nu-ccssaria consequentia, ut vel ex s omniantibus aut delirantibus plus vis. ID sitis liquet. Cii in tameia cxtensionum, figuras, motus videmus, Illa Iraii n. Ut plurimum revera esse extra nos, assercre turti possumus. Haec non tantum imaginaria , verum etiam realia sunt, nec fallimur, cum ipsis cxistentiam realem & ab intellectu nostio independentum tui bulinus,
quamquam id probatu sit perquam dissicillimuin.
Judicia igitur, quae circa extetistorrem, figuras ,&motus corporum, a.nobis feruntur, aliquam includere veritat cin , constat. Verum TCS
secus se habet de judiciis, quae circa luccm, colorcs, poteS, UdCIes, caeterasqtie qualitates sensibiles decernimus'; illa cliam, ut in hec pra- mo libro coris picuum erit, semper talsa sint Lux a coloribus hic a nobis non disjungituri; tum quia reapse inter se non valde differunt, tum etiam quia scors m explicari non possunt. De caeteris ctiam qualitatibus scit sibilibus in genere , e dem tempore
quo dc hiscc duabuS, agQxui; quippe quae omnes codcm principio sin: a nobis Diqitigod by Cooste
94쪽
a nobis explicandae. Infra dicendis, utpote stiperitis dicta ponderu& utilitate sic a longius exuperantibiis, enixe attendendum est. Ae primit m lciftor , duas ideas men i nostiae in inr, quarum D .mi, prior corpus, posterior spiritum seu potius subit alitian inamaterialem a i,na ct aut incorpoream, nobis repraesentat , apud te remitasse S expendisse 'ρε M. supponimus utramque ab ipse suis proprietatibus p , sitivis apprimedistini ii ; ipsum, uno verbo'. hanc ver iratem alte imbibisse, extensi O-nem scilicet, a cogitatione esse distinctam atquet diversam. Vel supponimus lectorem, quosdam Divi Augustini locos, ut, verbi gratia Io. jecti .n inc- cap. libri decimi de Trinitate, quartum & decimum-qilarium caput tin lini ac Iibri de Q, antitate mentis, aut Meditationes Viri clarii simi Carte fij; id praecipue quod ad disti lictione na corporis animae seu me in is spectat ; aut denique sextam dissertatio irem de distinistione an irruei cor ptetis viri cl. De Corde niny, attente legisse.
Praeterea lector an atomiae Orgati rum sensuum, peritus csse debet. Ipsiim nempe non debet. latere, organa illa cos illare ex tenuibus fibris, O Iano a me medio cercbro originem suam ducentibus, quar hine iii lingula mentia δε με πι --bra s eu ii praedita disperguntur, ac denique, nulla intcrrupti otio facta, ad externasusque corporis nostri partes extenduntur. Illarum auic m bararum, dum vigilamus aut prospera ut Imur Valetudine, alterum extremum moveri nequit, quin extremum oppolitum , protinus moveatur , propter ipsarum perpetuam intentioncm ; quemadmodum fimis contenti, alterum extremum, at rem iΠiu noto, movesu no. a pntcS ;Quod a lecto te etiam rescui velim. Insupet neminem fugere debet, hasce frias bisariam moveri p isse, , scilicet per ex nec mi in illud quod est extra cerct, ruin, Vel per ex rernum illud quod est intra cerebrum. Si f. biae illa: ab obect .s exti in secus afficiuntur ita ut ipsbrum agitacio ad cerebrum hi que non perveni. . t , ut fit per s mmim, tum ex ipa agitatior κ' mcns nullam novam recipit se insationem. Si vero tenues ilhe lidrae spirituum an malium concursu, aut ab alia qtimi S cauSa incilii secus ira cerebro moveantur, tum mens aliquid percimi , quamvis fibraritia i ii Lirii in p.artes exti acer c briim sitae, & per omnes corporis ri ut e parrev d. spei ila, o uno qii iescant, ut iterum in semiro contingit. Nec abs re erit.hic etiam obiter uiui in Dotervare. quod experientiadne e cognoscimBs. Nos scilicci in quibusdam corporis nosti ibiis penitus te Iecatis, dolorem interdum sciatare. QIli:,s illcct, fibrae , cerebi i, quae illis partibus correspondem , eodem modo ac si leULIA iti quis . portes illar sauciarentur commotae in mente nostra , parti uni illarum tora quas: fingit imagitiatio , cccatione , dolorem realcm exc t ah,r. Haec Helaim, montem, in illa cerebri parte itaqAa haec sic sit vir, Organa or: g in tui suam sortiunt,ir, immedia e relide .e, evident: r de aron lirant : i. i, scilicet, quaecunque objectorum occasione in ista petite veremitur, sun-tit, nec etiam quod extra luatic partcm cerebri ag:Lai, nis fibrarum it
uium interventu Dies percipere. Hoc putido rc clare micilecto, quo-
95쪽
sa, aut libidjudieii ita tutate iiiiiii est pra ter
modo fiat sensatio nullo negotio comperies , sed rem uno exemplo
um ac iis cuspidem manui meae applico cuspis illa movet & dividit tibias carnis meae. Fibrae illae hinc ad cerebrum iisque porrigantur, de dum vigilo, satis intenduntur , ut externae partes , immQtis internis cerebri partibus, moveri non possint. Extrema igitur fibrarum cerebri etia moventur; jam autem si fibrae mamlis mediocriter moveantur , tum & fibrae cerebri mediocriter movebuntur. Quod si motus ille ita vehemens sit ut aliquid in manu disrumpat, tum etiam In cerebro vehementior & violentior sentietur. Pariter, si manum ad ignem admoveas, particulm ligni, quas innumeras indesinenter Sc vehementer pellit, ut id ratio deficiente visu demonstrat, fibras concutiunt, & ipsis aliquam agitationis suae partem impertiuntur. Si illa agitatio temperata est, temperata pariter erit agitatio fibrarum cerebri quae manui respondent. Si autem agitatio illa ita violenta est in manu , ut in ea particulas aliquas discerpat, ut fit cum in aliqua corporis parte combureris, tum etiam agitatio internarum celebit fibrarum ci vehς mentior Sc violentior erit: illud est quod in corpore nostro agitur , cum ab objectis assicimur, jam videamus quid menti ii ostrae contingat. Mens autem, in illa cerebri parte, ex qua omnes nervorum nostro-rtim sbrae principium suum ducunt, praecipue , si fas sit ita loqui, sita est. Ibi vero constitiua fuit , ut singulas corporis nostri partes foveat atque tutetur ; ac proinde omnes quae in illis sibris fiunt mutationes, i pram accipere par est; ut mutationes coporis constitutioni congruas, ab iis qiue ipsi ossiciunt discernere valeat; ipsi enim, si eas απλῶe dc sine ulla ad corpus relatione cognosceret, seret inutile. Quapropter, quamvis omnes illae fibrarum mutationes in motibus duntaxat revera consistant, qui in se plerumque non differunt, nisi quatenus fiant vel plus Vel minus vehementes ; mens tamen dc iis , quasi essentialiter differrent, judicare tenetur. Licet enim in se parum differant, si tamen conservationem corporis respicias, eas et entialiter differre haud dubie comperies Motus , exempli gratia, dolorem pariens, non valde ut plurimum differt, ab illo motu , qui titillationem excitat ; inter hosce duos motus estentialem ex ille re disterentiam haud opus est quamvis titillatio de dolor, quae ambo illi motus in mente excitant, necessarib inter se differant. Gippe commotio sbrarum unde oritur titillatio, menti dei R notat validam corporis constitutilinem , qua objecti imprestioni ita aesistere potest , ut ne ex cjulinodi impressions , quicquana detrimenti patiatur , timendi non detur locus. Verum motus unde oritur dolor, cum paulo violentior sit, aliquam corporis fibram rumpere potest ; cui malo ut consulat mens, molesti aliqua sensatione , moveri par est. Itaque, quamctuam motus qui in corpore excitantur in se reia
vera non differant, niti qua tunus, alij aliis vehementiores stini, ilicia
96쪽
ramen, si vitae nostrae conservationem respicias, essentialiter diffutieagnosces.
Hanc ob causam, mens nostra eommotiones quae ab objectis excitantur , in earnis nostrre fibris non percipit ipsas cognoscere foret inutile; quippe quae ab iis non posset accipere, an Objeista nos circumcinis gentia, corporis nostri compagem vel conservaretit vel destiuei eiu rsed iis afficitui sensationibus , quae essentialiter differunt, quaeque objem,rum qualitates, quatenus saltem corporis interest , ipsi indicantes , ipsam etiam distincte do iit, an osjecta illa corpori possent
His adde quod, si mens nihil perciperet, praeter id quod in manu agitur, momento combustionis ; si nihil praeter motum aut divisio- item aliquot fibrarum , id certe suique dequc haberet; quin ejusmodi
motibus nonnunquam forte , repentino quodam acto impetu delectaretur, Vcsanorum illorum adinvar,quos per furorem, omnia subruere
vel non secus ae captivus, earceris sui claustra dirui, non aegro cerneret animo, vel etiam spe libertatis adductus gauderet. Ita, si so- Iam partium corporis nostri divisonem porciperemus, dum comburimur, scelicitatem nostram in eo non est e postam, ut corpore quod nos a beatitudinet nostra potius amovct, includamur, statim arbitrantes, ipsus destriictionem exoptaremus. Unde liquet, autorem unionis animae eum corpore, sim ma insti tuisse sap)entia, ut dolorem tum sentiremus,ciam in corpore talis contingit nautario, ut ex ipsa detrimentum patiatur; ut, verbi gialia,ciinvacus carni infigitur, aut olim ignis ipsius partes dividit; titillationem
verb aut sensationem quamlibet jucundam experiremur, quum mollis illi temperari sunt; Et haec omnia quidem, Iane ulla perceptione corum quae revela in corpore nos ro aguntur , aut motuum s biarum, de quibus anica. Primo, quum dolorem & voluptatem, quae toto genere differunt, sentimus , objecta qliae istis sensationibus occasionem praebuerunt, facilius dignoscimus. Secundo, haec ratio, qua monemur, an corporibus nos ambicratibus , adhaerere , an verba b iis rccedere debeamus, brevior est , mentisque Deo comparatae capaci alcm minus occupat. Denique,ctim dolor & voluptas, sint modificationes mentis ouas cum respectu ad corpus se una percipit, quaeque illam magis assiciuiit,qtram cognitio motuum aliquot fibrarum et hinc sit ut ad istas seri sationes sollicita attendat, unioque inter utramque hominis part m arct uir evadat. Ex liis igitur liquet sensus nobis concessos fili se non ut eb iis ve
ritate ni doceamur si d tantum ut Porum ope Vitam I Us r.i construciari: S. .
Quod de titillatione & dolore dictum cst, de omnibus sensationibus in genere intellectum velim,ut infra clarius patebit. Ab laisce dua- . bus sensationibus , potius ita am ab aliis initium duximus, tum quia vividiores sunt, tum quia rem praestant curiorem. Nos
97쪽
Nos circa lucem Sc co Iorus, nec non generatim circa omnes quali- . tat essent ibit 's, lit circa trix ris, calorem , O.'ores, sapoicS,ionum . dolorem , voltipta cm , in nimieros errores admittere, jam facile cst demonstratii. Quid si sinoi los errores ii sti os , circa omnia scnsiuim o jesta expedire, ciliet animus. Multi certe anni, re adhuc insecta , praeingc iari illorum errorum numero, consemerentur. De iis igitur gen rat i er dicere si iniciat. omnibus pene Icnsation bus , quatuor licet diversa confundu
Dis scilicet, simul & velut in instanti aguntur. Atque illud cst
-- έα 'νων caeterorum e rorum sensuum principium.
M ' Primum quod confunditur, est actio objecti, hoc est, in calore, exem-- με - pli gratia, & motus particularum ligni in fibras mansis. Secundum es passis organi scnsi sis, hoc est, agitatio fibrarum mamia orta ex impuli rone particularum ignis , quae agitatio ad cerebrumuinie pervenit, alioqui enim mens nil sentiret. I crtium est sensatio, aut perceptio mentis, hoc est, id quod quilibet sentit, quum ad ignem accedit. Quartum est quo mens judicat, id quod sentit esse in manu sua & in igne. iudicium autem illud naturale est , vel potius nihil aliud est praeter sensationem compositam , hanc vero sensarionem, scuhoc judicium naturale , aliud judicium liberum semper i comitatur,
quod mens ferre ita consuevit, ut ab eo vix temperare queat. Haec quatuor, ut videre est , longh divulsa sunt , nec tamen vulg4 distinguuntur ε, unio scilicet atera quae est inter mentem & corpuS, nos saepe impedit, quo minus haec distinguere valeamus, quippo pro pter hanc t. 'm arctam unionem, proprictatos materiae , a proprietato Dus mentis sive sebstantiae incorporeae, sejungere vix possumus. Nemo tamen est, qui ad rem attendens, non videat , ex hisce qua-ruor quae in nobis aguntur, dum aliquo objecto assicinaur, duo priora ad corpus , duo vero posteriora ad mentem duntaxat pertinere. Si
saltem priusquam ad hancce lectionem se accinxerit seper mente M corpore aliquandiu fiterit meditatus , ut praestippositum est. Sed haec scorsim stini explicanda.
I. De errore σνem admittimm, circa actionem oblectorum in fibras externas sensuum. II. Causa Mim erroris. III. Ob eaιo camresso tone. IN hoc capite & in tribus 'quentibus, de hisce quatuor, quae confundi , & tanquam sinplex esset sensatio haberi mox Liximus,
agetur. Errores,quoS hac in re etiamus,generali tantum ratione expliatabuntur;
98쪽
eabuntur ; nullus enim esset dicendi finis, si eos sigillatim enunte are aggrederemur. Qui tamen dicenda serio expendet, omnes crrores senis suum nostrorum, nullo negotio deprehendet. Verum id ab illo vehementer exoptem , ut nempe supra dictis, & iii fra dicendis attentus
Quod primum confunditur in una qu que sensatione, est actio objectorum in fibras externas corporis nostri. Nullam fere admitti di Diarentiam , inter sensationem mentis , & ipsam objectoriani actionem, ρων eἰν- -- pro cerib constat ; nec res comprobatione indiget. Plerique Homines, tu emesje calorem , in igne a quo excitatur , esse arbitrantur, Iucem esse in aere,& colores in objectis coloratis. De motibus corpusculorum quae istas .. V. Vsensationes excitant, ne per somnium quidem cogitantes. Dolorem esse in acu qua punguntur, haud equidem existimant, II. quemadmodum calorem esse in igne credunt. ia nempe acus Mipsius actio sub visum cadunt, particulae vero ligni ex igne emisiae, motusque quo manus nostras movent, visum nequaquam feriunt. Cum itaque nihil videamus , quod manus nostras attingat , dum calefimus, calorem tamen in iis sentiamus, hunc calorem esse in igne,
in illo nihil aliud deprehendentes , sponte nostra judicamus. Plerumque igitur sensationes nostras objectis tribuimus , quum eauis istarum tensationum nos latent. Quia vero dolor & titillatio corporum sensibilium actione excitantur, ut verbi gratii , acu aut penna, quas videmus & tangimus, hanc ob causam, in hisce objectis quicquam csse quod sensationibus nostris smile sit,non imaginamur. Nihilominus tamen, combustionem non esse in igne, sed tantum in manu, judicamus; quamquam haec combustio, non secus ac calor, quem igni tribuere selemus , a ligni particulis producatur. Sed hujuste judicii haec est causa : combustio , scilicet , est quoddam doloris genus; jam autem, cum multoties, dolorem non esse in corpore externo a quo excitatrir, senserimus 3 idem de combustione judicium, nullo negotio facimus. Ad hoe judicium hac etiam de causa impellimur; dolor scilicet, aut combustio mentem nostram corporis nostri partibus, attentiss-mam praebent, quae attentio ab alia quavis cogitatione mentem de terret; quo pacto sensationem ex combustione ortam , objecto sibi praesentissimo arrogat. Quia autem paulo post combustionem vestigia quaedam in parte combusta reliquiste, comperimus hoc experimento, combustionem esse in manu, cortiores adhuc evadimus. Hoc tamcn non obstat quo minus hoc axioma generale admittatur. Nos, scilicet, vulgὲ tribuere se sationes nosti vi objectu, quotiscunque ilia objecta motu partium qυν iam inrisi tuum ιn nas agunt. Ncc aliam ob causam, colores, lux, odores, sapores, senus, cum aliis quibusdam sensationibus , in aere , aut in objectis externis , a quibus excitantur, inesse vulgo creduntur; quia, nempe, illae omnes sensationes , motu corporum qiuorundam imperceptorum in nobis excitantur.
99쪽
X De erroribus iarea motus fibrarum snssum nostrorum. II. Hoste motἀs nibis esse imperceptos vel a nobis confundι , cum sensarion: bus nos m. III. Res cxperimento probatur. IV. Tria sens rionum genera. V. Errores quos secum ducunt. God secundb in unaquaque sensatione deprehenditur, est eommotio fibrarum nervorΗm nostrorum , quae cerebrum pertingit. In eo autem erramus, quod scilicet hanc commotionem cum sensatione mentis nostrae semper eonfundamus ; quodque cum nudam
commotionem sensibus deprehendimus , nullam revetii esse statim judicemus. Commotionem, exempli gratia, quam ignis excitat in sbris mansis nostrae cum sensatione caloris confiindimus, ea loremque in manu nostra esse dicimus. Qgia autem commotionem illam qua objecta visibilia nervum opticum , in interna oculi parte positum, movent, non sentimus, nervum illum non moveri , nec coloribus quos videmus obduci existimamus quin objectum externum hisce misceri coloribus censemus. Colores tamen nervo optico aeque sortiter ac vivide impretas esse , ac objectis vitibilibus , experimento sequenti patebit. Sumatur oculus bovis recens jugulati, detrahantur pelliculae illae,
quae pupillae adverta sunt, juxta nervum opticum, & in earum lciis co , cnaria quaedam valde pellucida, supponatur. Hoc facto, oculus ille fenestrae cuiusdam soramini applicetur , ita ut pupilla aeri objiciatur, posterior verb oculi pars includatur intra cubiculum, quod ita clausum ac obturatum esse debet , ut perobscurum sit. Tunc omnes obtestorum, quae extra cubiculum posita sunt, colores in interna oculi parte respersos conlpicies; sed ita tamen ut objecta re-sapina appareant. Quod si colores non sint satis vividi, oculus erit extendendus , ipsius lateribus compressis si, nempe, objecta quae in interna oculi parte pinguntur , sint propinquiora ; si verb remotiora, oculus erit contrahcndus.
Si igitur sensus nostri , veritatis inveniendae causa nobis essent concessi, aut si rationem, in judiciis nostris circa obiecta sensium, ducem sequeremur,colores in interna o lorum parte judicare aut senis rite haud dubie deberemus, quemadmodum calorem in manibus noetis esse judicamus. At verb ut huiusce judiciorum nostrorum, circa qualitates sensibi-hes , ut ita dicam , anomaliae, si ve irrcgularitatis , causa aliqua assera- vir, animadvertet inuri in , mentem corpori tam arcte unitam esso,
100쪽
ec ex quo peccavit, adeo carnalem,ut ita loquar evasi e ut i in empori multa tribtialiquae sua sunt, utque vix ac ne ViX scinctipsam a corpore suo discernere queat,adeb ut ipsi non modb, sensationes Omlnes, tu quibus jana agi nur mentio, verum etiam vim imaginandi,& iplam quandoque ratiocinandi facultatem tribuat. Non paucis enim Philosophis ingenium fuit adeb stolidum & ιγraeposterum , ut mentem nihil aliud esse crederent , praeter delicatis limani & subtilissimam corporis
Cui vis Tertullianum attente legenti , res mani sustb patebit. Ipse enim se cum multis aliis aut lioribus, in t ac esse sententia profitetur. Nec quemquam de sua 1entcntia ambigere ii vit, cum in Libro quem
de orma composuit, probare conatus fuerit, nos cb, Ut at imam credamus cωrpoream , fide, scriptura, necnon revelationibus specialibus
ad Auci. Ejusn odi opinionibus confutandis non immoror, quippe qui jam supponierim Lectorem meum legisse quosdam libi os Divi Augustini, aut Viri Clarii limi Carteiij, ubi hujusce sentantiae ineptia fatii demonstratur , & distinctio extςnsionis a cogitatione, & mentis corpore immotis stabilitur fundam 'ntis. . Tanta est is it Liu mentis caecit as, ut ipsa se sugiat, propria foue sensa. iones sibi ipli non asserat. Vertim ut id clarius explicetur; tria sensi tionum genera in mente distinguenda veniunt. Nonnullae, sicilicet, validae sunt Sc vividae; Nonnullae dcbiles & languidae , Nonnullae denique inter utra ac media . Sensationes validae & vividae , eae sitiat quae mentem commovent,& vehementer excitarit, quia ipsi vel jucundisi mae sunt, vel moles iis mae: hujus gen cris sunt, dolor, titillario, frigus acre, iΓgens calor,
eae denique omnes in genere, quae non modo ei igia quaedam in ce-rcbeo imprimunt, verum etiam quae spiritus animales versus internas cor peris parteS moVent mittuntque, hoc cst quae ita movent spiritus,
ut ex laoc morta,excitari possint affectus scu passisata, ut infra patebit. Se ii sationes debiles & languidae , eae surit quae naentcm leviter attingentes, ipsi nec jucundae, nec molestae sunt , ut Iux mediocris, omnes colores, sonus lenes qui audiri silent, &e. Sensationes denique inter utrasque mediae , eae fuit quae mentem mediocriter assiciunt, ut lux pra fulgula . sonus vehunicias, d c. Iam autem sensatio debilis & languida pii iub media, ac deinde vivic ifieri ootest. Scia satio, exempli gratia, tillae εx ilics oratiir, dc bilis cst, cum lux e face emissa langu cit, aut citin faκ ipsa Inocui lita est, se ilhaee sensatio media ficti potest, si pronius admoveat ita L ; . t ucto v didissima dc vividistima evadit , li facem ita appi opino res, det oculi perstringantiir ', ut id etiam contingct si selem pio spicias. Sciliat oigitur lucis juxta varios graduri valida debilis aut niectis Llle potest. Haec sunt igitur mentis ii Ostrae judicia circa L c dria i Liation uingenera ; ex quibus videre est, ii sim, impressoneS ς; sibi cs, a ut ru-aicia naturalia sensuum , caeco quodem impetu ,-; adco ut pur