장음표시 사용
161쪽
Illud est igitur quod dico: a sbliditate & firmitate quae aetate adulta, in sbris cerebri hominum reperitur, pendet errorum ut ita dicam, seliditas ac momentum. Hoc sigillo ipsis rum praejudicia ic cr-
rores obsignantur, ac vis rationis cluditur. Atque, ut rem paucis consciam , quantism h xc constitutio fibrarum cerebri utilis est homini-bυs probe educatis, tantum noxia est plerisque, hac enim constitutione unusquisque in suis confirmatur cogitatis. Verum non modo homines in erroribus suis praefracte adhaerent,ubi quadragesimum aut quin attagellinum ae latis annum attigerunt. In novos insuper crrores multo sit ni procliviores. Clim enim tunc jusde rebus omnibus judicandi sibi arrogent, ut ipsiis quidem competere deberet, ex suis praejudiciis de omnibus temerarie decidunt ; hon ines enim non aliter de rebus omnibus judicant, quam ex id eis sibi familiaribus. Chymicus de corpore quopiam naturali dissiciturus, de tribus suis protinus cogitat principiis. Peripateticus ad quatuor elementa, qualitatesque sentibiles illico coniugit; alias vero Philosephus aliis utitur principiis. Nihil itaque mentem humanam subire potest, quod extemplo erroribus jam contractis non inficiatur , vel quod
' etiam errorum non augeat num Crum.
Haec soliditas fibrarum ccrebri aliud praeter id pellimum nanciscitur cffectum, poti simum in hominibus provectio risus, ipsos enim reddit meditationi ineptos. Vix ullam plerisque rebus possunt praebere
attentionem , unde fit ut vcritates subobscuras attingere nequeant.
Hypotheses verb propiores, si principiis sibi inusitatis nitantur, ipsis non arrident, licet circa res tibi cepi iis expertas sint perspicacissimi. Vettim haec ad eos qui per juventam ingenium inertiae permiscrunt,
Ut haec illustrentur, sciendum est nos non posse quicquam ediscere, nisi in id attentionem nostram deligamus, jam autem ad res attendere non posthimus, nisi eas imaginemur, & cerebro vivide pingamus. Ut autem objecta postimus imaginari, necesse est ut quaedam cerebri partes inflectantur, seu aliquo alio assiciantur motu , quo vestigia quibus ideae obje istorum illorum alligantur, postinuis in eo formare. Si igitur sibrae cerebri tantillum obduruerint, nullam inclinationem nullosque motus poterunt ad mitrere, piae ter eos quibus Jam assueverunt. Mens itaque quod libet inraginat i nec attendere poterit, sed ea listum quae sibi sivit usitata. Hinc colligere cst , si emienti circa res quasib et meditatione sese
exur citare , Icm cse perquam utilem hoc pacto enim 'tioilvis facile cogitandi contrahitur coiiiii et udo. Quemadmodiim enim instrumenta sic quenter pulsando miram ἰk omnimodam digitorum mobilitatem compat almis ita partes celebra , quae necellariis moveri debent ut quodlibet poli'inus imagi uali uiu frequetui iacitum acquiritiit fluxi litat cm , qua facile etiam , prompte, ii ec non distinctu res pollumus imaginari. Potior
162쪽
Potior autem ratio hujusce habitus comparandi, quo virum ingeniosum ab alio distingitimus , haec est ; si nempe veritati etiam circa res dissicillimas indagandae a teneris assuescamus unguiculis, tunc enimsbrae cerebri quaslibet patiuntur inii exiones. Non est tamen quia genus illud hominum qui studios audiunt, quique perpetuis lectionibus incumbentes , inter legendum non meditantur , nec solutionem dissicultatum prius quam ad Authores coniugiant , apud se quaerunt, hanc facilitatem sibi comparare sperent Hinc enim quid ad eos redundat, praeter facilem eorum ouae prius legerunt recordationem. Certe quotidie videas homines vasta Authorum lectione onustos, rebus novis ac sibi inusitatis non posse attendere: salsa tamen pretumidi eruditione, de iis, nondum intellectis judicium ferre audent; hinc est quod errores admittant,quos praeter ipsos nemo hominum admisistet. Sed praeter eam quam attulimus ipsorum errorum causam , alia est ipsis quidem singularis. Clim nempe innumeras reperiant in memoria sua species contusas , certam quandam statim eligunt, quam pro re de qua agitur , nsurpant. Quia autem ea quae dicuntur, isti speciei
quam clegeriint non competunt, tum alios erroris immeritb accusant.
Quod si ii iustas ipsos erroris & quidem ignorationis elenchi convincendo protinus irascuntur, nec sibi dicta capientes, speciei prius a memoria oblatae constanter adhaercnt. Qubd si demum ipsbium opinionis falsitas evidentius pateat , alteram speciem substituunt, deinde tertiam quam reluctante veritate nec non conscientia defendunt; quia scilicet veritatem non diligunt, ipsosque suam ignorantiam profiteri pudet. Quod de quadragenariis & quinquagenariis dictum est, de senibus potioli jure intelligi debet 1, quippe fibrae ipsorum cerebri sunt multbminiis flexiles , deficientibiisque spiritibus animalibus quibus novaserimentur vestigia , imaginatio languescit. Quia verb fibrae ipserum cerebri multis ut plurimum intermistentur humoribus superfluis, rerum anteactarum memoriam paulatim deperdunt , Sc hoc pacto repuera sicunt. Unde fit ut in aetate decrepita iis omnibus laborent vi liis quibus infantes Sc adulti obnoxij este lent, quatenus, stilicet, haec vitia ex constitutione cerebri pendent, licet utrisque sapientiores dici pollint , quia nempe iiciem motibus qui spirituum animalium
agitatione excitari sistent, non amplius moventur. Haec ampliorem non exigunt explicationem, nemo enim est qui de hac senili aetate ex aliis aetatibus de quibus mentio habita est , non possit facile judicare. Hinc enim patet senes multos dissicilius res capere quam caeteri homines . ipsosque suis praejudiciis inveteratisque opinionibus . ac per consequens erroribus 8c pravis habitibus peltinae iis adhaerescere. Illud solum monemus aetatem dccrcnitam non lemper incidere in annum sexagesimum aut septuagesimum, omnes senes uon delirare, sexagetiarios non semper juveniles abdicare assectas,
163쪽
nee lenique ex principiis supra politis eliciendas esse consequentias
Di itvi pleroque tendere in vestigia idearum mbis maxime fa- miliarium , unde sit ut rectum de rebin iudicium ferre non psimus. V Arias mutationes quae in spiritibus animalibus & in sibrarum.
cerebri constitutione fiunt juxta divertas aetates sepia explicui. Si quis itaque super hisce supra dictis tantillum meditetur, imaginationis naturam Sc causas Phys eas magis ordinai as disi rentia ruin, quibus ingenia ab invicem differre observantur, distincte satis cognoscet. Omnes enim mutationes quae in imaginatione & in mente deprehenduntu3, necessario pendent ab iis quae in spiritibus animalibus, & in fibris cerebri sunt. Porro multae sunt causae speciales, quae ctiam Morales dici possent; mutationum quae contingunt in imaginatione hominum. Uariae ipsi,-rum sortes , varia munera , & negotia , uno verbo, diversa,vivendi instituta. Atque his expendendis immorari operae pretium cst. Quipsi di ejumrodi mutationes causae sunt innumerabilis prope crrorum numeri , ctam scilicet unusquisque de rcbus, juxta sortem suam , judicer. Nec opus est credo, ut quarundam causarum miniis frequentium, quales sunt morbi violenti, casus insperati, quae in cerebrum ita violent cragunt ut illud interdum perrurbent, cflectibus explicandis insistam .
tum quia haec raro contingunt; tum etiam quia errores hominum lic
affectoruni sunt ita crasti manifesti,ut contagio suo neminem pollini
inficere. Ut omnes mutationes , quas edunt variae hominum conditiones in . eorum imaginatione accurate percipiamus, recordari omnino necuise.
est , nos objecta aliter imaginari non poste , quam eorum imagines efformando in cerebro , istas vero imagines nihil aliud esse praeter vestigia a spiritibus animalibus cerebro imprussa ; unde fit ut quo altius insculpta vestigia illa , & qub saeptiis vehementiusque spiritus
animales eandem inierunt viam, eis vividius res imaginemur ; spiritus nempe eum. locum longo facilius subeunt, per quem jam multoties transierunt, quam loca isti propinqua per quae vel nunquam vel raro admodum transierunt. Atque haec est causa frequetutoi falsitatis& confusionis idearum nostrarum. Nam spiritus animales objectrum externorum actione, vel etiam mentis imperio ad id direcili, ut in cerebro certa imprimant vcstigia, alia sepe edunt illis quidem ali- .
quatenus similia, sed .quar tamen istorum objectoruni non si vi vestigia Disitired by Corale
164쪽
quae mens sibi pingere intendebat , quia nempe spiritus animales aliquam in locis cerebri qui transeundum erant passi, ut ita dicam, resistentiam, a via facile deflectunt, ut simul irrumpant in vestigia alta idearum nobis familiarium. Adsunt exempla istorum manifestissima,& maxime sensibilia. Qui visu non omnino debili pollent, dum Itinam adspiciunt, binos
oculos, nasum, os, uno verbo faciem integram sese videre arbitrantur. Nil tamen colum est in Luna. Multi aliud prorsus in ea conspiciunt. Et qui lunam revcra talem esse qualem illam vident , existimant, errorum situm facile agnoscent, cum illam perspicillis quantumvis parvis adspicient ; vel si descriptiones quas de ilia ediderunt Hevelius, Riccioli & alij, consulant. Causa autem cur faciem in luna non vero maculas irregulares quae in ipsa re vera insunt, plerumque videamus , haec est; vestigia nempe faciei, quae in cerebro nostro frequenti & attentis limo vultuum conspectu formata fuere, altissime inhvrent, aded ut spiritus animales in aliis cerebri locis vim patientes a via quam luna , dum eam adspicimus lumine suo dirigit, facile delirant , ut vestigia illa quibus ideae faciei alligatae sint, subeant. His adde qubd clim lunae magnitudo ea saltem quae nobis apparet, non valde differat a magnitudine capitis humani in certa distantia positi, hinc fit ut imprellione sua vestigia formet, quae magnam conformitatem , cum vestigiis quae nobis nasum , os, & oculos repraesentant; atque eo pacto spiritus ad id determinantur ut cursum suum in vestigia faciei inflectant. Sunt qui in luna videant hominem equo insidentem, alij verb alia ; quia ne e imaginatione ipserum vivide , quorundam objectorum actione assecta , vestigia istorum objectorum , cujuslibet rei ope quae cum illis consorialitatem habet denuo excia
Nec aliam ob causam, currus , homines , leones , & alia quaelibet animalia in nubibus cernere nobis videmur, clim figurae Mubium ist tum animalium similitudinem aliquatenus reserunt ; & omnes pene
homines ij praesertim qui picturae periti sunt interdum capita humana
in muris videre imaginantur, cum tamen in iis nil sit praeter maculas quasdam irregulares. Eadem etiam de causa spiritus vini, non imperante voluntate, investigia maxime familiaria intromissi arcana maximi momenti aperiunt. Hinc fit quoque, ut per somnum ea plerumque imaginemur quae interditi vidimus, quaeque altiora fecerunt in cerebro vestigia ;mens enim ea sibi semper repr Uentat, quae amplissinia &allii ima se marunt vestigia. Sed ecce exempla magis composita.
Morbus quidam no viter oritur: tantas inicit calamitates, Ut omnes
obstupescant. Res aded insolens tam alta cerebro imprimit vestigia, ut morbus ille menti perpetub objiciatur. Si moibas ille dicatur. exempli gratii, Scorbutus , tum omnes morbi erunt scorbutus, seor-hutus cst novum quoiadam morbi genus , orgo omnes morbi vovi
165쪽
erunt scorbutus. Scorbutus duodecim comitatur symptomatis, quorum multa aliis morbis sunt communia, sed quid tum φ si aeger quidam, aliquo ex his symptomatis laboret, protinus scorbulo laborare censebitur Nequidem aliorum morborum in quos eadem cadunt symptomata, mentio habebitur. In illo aegio cadem prorsus evpectabuntur, quae in iis qui scorbulo laborant, contingere solent. Eadem ei porrigentur medicamina , nec sine stupote succellus , in aliis aegris observatus, desiderabithir. Author quispiam certo studij generi incumbm, materia quam ita-ctat tam alta ipsius curebro insculpet vestigia , atque ita vivi de ipsi affulgebit , ut vestigia rerum toto genere diversariim confundantur nec non quandoque penitiis deleantur. Author quidam, exempli gratia, multa conflavit volumina de Cruce hinc fit ut cruces ubi ou videat. Nec immerito R. Pater Morinus ipsum irridet quod existimaret numisma quoddam crucem exhibere , quod tamen rem planα diversam repraesentaret. Non absimili imaginationis illustione, Gilbertus cum multis aliis, postquam circa magnetem ipsiusque proprietates diti versatiis est , innumeros essecisis naturales ad qualitates mag'ncticas, a quibus tamen toto caelo discrepabant, roferre voluit. Εκ his exemplis patet magnam illam facilitatem, qua imaginatio objecta ulitata sibi pingere solet, di cultat que qua inusitata sibi repraesentat, efficere ut homines ideas pene semper cfforment, quae dicipollant mixtae & impurae,& ut mens de rebus non judicet,nisi habiici respectu ad seipsam, δί ad primas suas cogitationes. Cum igitur vari, hominum affectus, inclinationes, conditiones, officia , dotes , studia,emnes denici te vivendi rationes tantas in ip rum ideis constititant disterentias, hinc fit ut innumeris quos infra sumus expositiiri , obnoxij sint erroribus. Quae omnia apud se reputans Cancellarius Baco hanc.
sapientissime protulit sententiam : Omnes perceptiones tam sensus quam mmitu si ni ex Mialogia hominis, non ex analogia utuus M sque mi flectus hv munus mstar speculi in qualis ad rassios rerum, qui suam vir ram narura rerum smmiscit , eamque distorquet O inguit.
De vinculo mutuo inter ideas mentis es usi a certbri, es d.
vinculo muluo vestigiorum cum vestigiis,o idearum cum id M. INter materialia nullum est quod hominum attentione dignius videatur, quam ipsΘrum corporis compages, &. mutua inter singulas. partes ipsius analogia ', Qvcmadmodum inter sparitualia nullum est. cujus cognitio ipsis sit utilior, cognitione ipsis rum mentis,omniumque laetitionum quas habet neccilario ad Deum, naturaliter.Voro ad corpus. .
166쪽
Non sum it confuse sentire & coznoscere vestigia cerebri mutuis vinculis inter se colligari , ipsaque semper c ma motu spiritu uni animalium conjungi, vestigia iii cerebro eXcitat I ideas m mente excitare, motusque in spiritibus animalibus excitatos, affectus iri voluntate movere. Haec, inquam, omnia confuse cognoscere non sussicit. Sed praeterea quantuinquidem id fieri potest,cognoscenda eli causa harum omnium analogiarum , horumque variorum vinculorum, ac praesei timcognoscendi sunt effectus quos edere queunt. Horum , inquam , vinculorum cognoscenda est causa , quia scilicet necessa est cognoscere ducem & rectorem nostrum, qui solus in nobis agere nosque beare aut infelices reddere potest. Istorum praeterea vinculorum cognoscendi siniar effectus , quia quantum in nobis est,nosmetipsos caeterosque homines quibuscum degimus cognoscere expedit. Hoc pacto ad sceliciorem persectioremque statum quem juxta ordinem naturae legesque Evangeli j sperare pollimus, nosmetipses perducere, atque in eo nos conservare valebimus. Et cum caeteris hominibus commode poterimus degere, ipserum ope utendi, ipsisque pariter opem. ferendi, rationes,seu media exacte cognoscentes,lsi haec explicare hoc capitc, ne, vel hoc toto libro, apud me non constituo. Multa sunt quae non assequutus sum, quaeque me unquam assequuturum esse sperare non ausim : simi etiam quae fatis quidem teneo, non possum tamen explicare. Nullum enim est ingenium, quantumvis parvum, quod, inter meditandum, plures non comperiat veritates, quam homo omnium eloquentissimus posset explanare. Haud arbitrandum est, ut plerique Philosephi arbitrati sunt, men- I. rem fieri corpoream statim atque corpori unitur, corpusque fieri spiri- - emale statim atque spiritui unitur. Mens non diffunditur per singulas corporis partes ut ei vitam motumque impertiatur;ut id nobis inducit Vimaginatio: corpusque per unionem stram cum mente, non fit sensus capax , ut id nobis evincere videntur sensius nostri fallaces, utraque substantia remanet id quod erat ante unionem , & quemadmodum mens non est capax extensonis & moisis , corpus quoque non est capax sensis aut affectus. Unio mentis cum corpore, quantum quidem illam cognoscere possumus, consistit in mutua & naturali analogia &ut ita dicam, correspondentia cogitationum mentis cum vestigiis cerebri,& alse tuum mentis cum motibus spirituum. Statim atque mens novas excipit ideas, nova cerebro imprimuntur. vestigia , & statim atque objecta efficilint nova vestigia , mens novas excipit taeas. Non existimandum ramen est mentem illis vestigiis attendere, cum ipsa nequidem cognoscat; nec putandum est has ideas
in iis vestigiis includi, cum nulla sit inter vestigia & ideas illas analogia; nec denique mentem a vestigiis hasce ideas excipere, quippe, ut infra sumus explicaturi, impostibile est mentem quicquam a corpore excipere, aut ipsam fieri perspicaciorem quam erat antea, se ad
167쪽
corpus convenendo, ut id pertendunt Philosophi , mentem res, per conversionem ad phantas arata, apprehendere existimantes. Sic statim atque mens brachium moveri vult, brachium movetur, quamvis mens ne cognoscat quidem quid agendum sit ut brachium moveatur, & statim atque spiritus animales agitantur , mens statim commovetur, quamvis ne sciat quidem an sint spiritus animales
Quum agam de affectibus, seu passionibus agam etiam de vincuIo mutuo quod intercedit, inter vestigia cerebri Sc moisis spiritutim, ut& de vinculo quod est inter ideas,& affect sis, sive commotiones mentis , hinc enim pendent omnes palliolies. Hic autem tantum agitur de mutua inter ideas & vestigia analogia,& de mutuo vinculo vestigiorum inter se invicem. Sunt tres causae consideratione maxime dignae, analogiae idearum cum vestigiis. Prima Sc generalior est idetilitas temporis , saepe enim satis est nos certas qualdam liabuisse cogitationes eodem tempore quo in cerebro nostro nova erant vestigia , ut vestigia non amplitis possitit imprimi, quin deintegrb novas illas habeamus cogitationes. Si idea Dei sese objecit menti meae eodem tempore quo cerebrum
meum hisce tribus characteribus iub assectum suit sufficiet si vestigia quae hi characteres aut ipserum senus in cerebro insculpserint denuo
excitentur, ut de Deo cogitem nec de Deo cositare potero quin statim in cerebro vestigia quaedam confusa producantur horum characterum aut sonorum , quorum occasione antea de Deo cogitaveram, cum enim cerebrum nunquam sit sine vestigiis , ea semper habet quae aliquo modo reseruntur ad res quas cogitamur', quamvis haec vestigia utplurimit in sint admodum imperfecta atque confusa.
Secunda caiisa mutuae inter iacas dc Vestigia analogiae, quaeque priamam semper supponit, est voluntas hominum. Et certe haec voluntas necessaria est ut analogia illa idearum cum vestigiis sirum habeat modum de usui accommodetur. Si enim homines natura sua ad id non propenderent ut ex mutuo inter ipses pacto ideas suas signis sensibilibus alligent: non modo ista analogia idearum cietati esset prorsus inutilis, verum etiam perquam inordinata &ina persecta. Primo quia ideae cum vestigiis arcte non ligantur, nisi cum spiritus agitat illimi haec vestista profunda ericiunt firma. Cum itaque spiritus non a3itentur nisi per affectus aut palliola es, si homines nullo affectu sive inclinatione ad shas ipserum communicandas aliortamque participandas cogitationes , moverentur , manifestb patet analogiam accuratam idearum cum quibuslam vestigiis sore admodum debilem, clim hisce analogiis seu vinculis regularibus, & accuratis, non obligentur, nisi ut ab aliis intelligi pollini. Secund6, cum reii atus concursus earundem idearum cum iisdeira vestigiis necessarius sit ad formandam analogiam seu vinculum quod
diu possit conservari, quia scilicet primus concurius nisi violento spiri
168쪽
tinim animalium motu sit comitatus, vincula sortia non potest efficere; hinc manifesto patet, nisi homines inter se mutuo colassentirent, vix ac ne vix unquam futurum, ut ea dem ideae cadumque vestig ia inter se concurrerent. Voluntas itaque hominum necessaria est ut mutua inter casdem ideas eademque vestigia analogia , certum post thabere modum lices ista voluntas inter se consentiendi non tam ex ipsorum optione Sc ratione fluat, quam ex impressione Authoris Naturae, qui nos omnes condidit ut nobis invicem mutuam conseramus opem , nosque inclinatione vehementissima ad id impulit, ut mutuo
Mater nos conjungarinu vinculo per mentem , quemadmodum coniungimur per corpus.
I ertia causa analogiae idearum cum vestigiis est Natura aut voluntas constans & immutabilis Creatoris. Est, exempli gratia, an a logia quaedam naturalis 1, quaeque a voluntate nostra nequaquam pendet ; inter vestigia quae arbor aut mons cerebro nostro imprimit, sic ideas arboris aut montis et inter vestigia quae vox humana , aut animalis cujuspiam queritantis Hamor, habitus externus quem praest seri homo nobis minitans, aut nos resormidans, cerebro imprimunt ; & ideas doloris , roboris , debilitatis , atque etiam inter motus commiserationis , metus , 8c fortitudinis qui in nobis excitantur. Vincula illa naturalia, sint omnium arctissima ; in omnibus hominibus similia , & vitae conservationi prorsus necessaria. Idcircb a voluntate nostra non dependent. Namque , analogia ide
rum cum sonis & cum characteribus quibusdam ideb tantum debilis est, & pro variis regionibus diversa ; quia a debili & inconstanti ho
minum voluntate pendet. Cur autem ab ea dependet φ quia scilicet haec analogia vitae non est omnino necessaria ς sed ad id tantum. conducit ut homines quatenus rationales , inter se societatem ratio natem inire pollini. Ceterum sedulis hic animadvertendum est , mutuam analogiamidearum quae spiritualia' a nobis disti iacta menti nostrae repraesentant , cum vestigiis cerebri, non esse , nec posse esse naturalem ; atque illam proinde analogiam in omnibus nominibus diversam esse aut saltem esse, posse. Cum non aliam habeat causam praeter ipse-rum voluntatem , & idenritatem temporis de qua sit pra loquutussim. At contra analogia seu vinculum quod est inter ideas omnium rerum materialium , & vestigia quaedam specialia est naturale; unde fit ut certa quaedam vestigia , eandem in omnibus hominibus excitent ideam. Omnes, eXcmpli gratit hominos ideam quadrati procul dubio habent, dum quadratum vident , quia liaec analogia est naturalis. Sod merito dubitari potest utrum omnes homines habeantideam quadrati , quum hanc vocena , . proferri audiunt,
quia nempe haec analogia omnino pendet a voluntate. De omnibus vestigiis idcis ieiuni spiritualium alligatis idum esto judicium.
169쪽
Quia verb vestigia quae natura sua ideis alligantur , mentem a ciunt, applicant & attentam praebent , plerique homines Veritates sensibilus , hoc est mutuas relationes quae sunt inter corpora percipiunt facilius & conservant. Vice vero versi, quia vestigia quae nullo alio vinculo cum ideis conjunguntur, quam voluntario , men tem vivide non assiciunt , ideb homines res abstractas , hoc est relationes mutuas , inter ea quae sub imaginationem non cadunt, dissicile percipiunt , multb dissicilius retinent. Qubd si relationes illae sint parumper complexae tit in omnino imperceptae videntur , usi raesertim qui ejusmodi rebus non assueverunt ; quia scilicet , ana-ogiam inter ideas illas abstractas , & vestigia cerebri sui , meditatione allidua non confirmarunt. Et quamvis alii illas relationes persecte perceperint , cito tamen ab iis oblivioni traduntur, quia nei pe haec unio nunquam aeque firma est & stlicta, ac naturales uni nes esse s lent.
Dissicultatem quam spiritualia Scabstracta percipiendo & retinendo
experimur, ex eo manare constat , quhd analogiam seu vinculum
mutuum quod est inter iliolum ideas & vestigia cerebri vix possimus
confirmare ac corroborare ; ut vel ex eo patet, qubd si per relationes rerum materialium postis explicare relationes rerum spiritualium, eas
cert. relationes in clarissimas dabis easque ita menti imprimes , ut
non modo sdem certistimam obtineant , vertim etiam facillimἡ retineantur. Id ea generalis quam de mente tradidimus in primo hujusce operis capite , hujus rei argumentum sorsan est non adspernandum.
Contra si relationes quae sunt inter materialia quis ita exprimat ut nulla sit inter idcas istorum,& vestigia quae suis terminis impresse sit, necessaria analogia et eas fretationes ) vix poteris apprehcndcrc,
facillime e memoria elabentur SQui, exempli gratia in algebra , & analysi, tyrocinii rudimenta nondum deposueiunt , vix possunt capere demonstrationes algebraicas , ac eas semel perceptas facile oblivioni tradunt. Quia nempectina quadrata, exempli gratia, parallelogrammata, cubi, solida,& per hasce notas aa , ab , a3 , abc, ctc. designeratur quorum vestiria nullam habent naturalem analogiam cum idcis quadrati , parallelogrammatis &c. mens quo sibi fixas fingat ideas , aut istarum relati
Qui vero Geometriam vulgarem addiscere incipiunt, facillime Mclaris lime percipiunt demonsitatiunculas quae ipsas explicantur, dummodo terminos quibus utuntur magistri dii incte intelligant ; quia scilicet, id ex quadrati, circuli &c. vestigiis figurarum quas ob oculos habent natura sul alligantur. Nec rarb etiam contingit , ut sola figurae, quae demonstrationi inservit, expositio , faciliolem ipsis det intelligentiam istius demonstrationis , quam omnia ratiocinia quibus illa explicari solet. Quia voces, clam instituto dumtaxat voluntarioideis
170쪽
Heis alligentur , ideas illas fatis prompte & distincte non excitant
ut omnes relationes facile dignosci possint, hinc enim praecipua manet difficultas , quam in scientiis discendis experimur. 8 Ex his obiter colligere est , scriptorcs illos qui novos terminos novasque figuras fingunt ut animi sensa aperiant, opera ut plurimum sua abuti. Dum clari esse student, fiunt obscuri &-Omnes, inquiunt, terminos nostros,& characteres desinimus, de iis apud
caeteros convenire par est. Verum quidem est. Caeteri conveniunt,
sed voluntate tantum dum iis ipsorum natura repugnat. Ipse rumidear novis hisce rerminis alligatae non stat id enim sine longo &frequenti usu seri nequit. Authores illum sorte usum sibi comparaverunt , Lectores vero non item. Qui mentem instituere satagit ipsam debet prius cognoscere. Naturae sese consormare oportet, non veIbillam irritare & laedere. Non est tamcn Mathematicis vitio vertendus labor , qnem suos terminos accurate definiendo suscipiunt , id enim proculdubib necesse est ut tollantur aequivocationes. Sed quantum fieri potest adhibendi sunt termini usii recepti , aut quorum significatio non valde disserat ab ea quam admittere volumus. Quod non semper observatur in
Nec etiam algebram, qualem praecipue illam instauravit Cartesus, damnare his volumus, licet enim quorundam hujus scientiae terminorum novitas meriti negotium prima fronte facessat, in his tamen terminis vix ulla est varictas & confusio , utilitas praeterea quae ex illa scientia percipitur laborem in ea exantiatum tantis exuperat
momentis,ut methodus ratiocinandi Sc raciocinia aliis communicanis di, naturae concinnior , dc veritatibus occultis detegendis aptior nulla inveniri pollit. Hujus scientiae termini mentis capacitatem diversem non agunt , memoriam non onerant, ideas nostras & ratiocinia
mire contrahunt, ipsique usu sensibilia aliquatcnus reddunt. Istorum denique s terminorum) utilitas longe superat utilitatem terminorum , quibus figurae triangulorum, quadratorum, &c. exprimuntur, licti: naturales sint quae veritatum subobscurarum in vcstigationi, &expositioni inservire nequeunt. Sed de analogia idcarum cum vcsti-gJis cerebri haec dicta sit Sciant. Jam ad mutuum vestigiorum inter se invicem vinculum transeundum est , ac per consequens ad vinculum mutuum quod est inter ideas hisce vestigiis respondentes. Istud vinculum in eo consistit , quod vestigia cerebri inter se invicem ita colligentur, ut amplius excitari non possint, quin ea omnia quae eodem lcmpore impressa fuerunt etiam excitentur. Quis exempli gratia , festo cuidam publio interfuerit, si omnes circunstantias, prae- vilisuti cipuosque observet adstantes , tempus , locum , diem , caeteraqUepeculiaria sulficiet u loci duntaxat meminerit , aut etiam alios cuinauspiam circumstantiae miniis memorabilis , ut caeteras sibi repraesentur. Hanc ob causam quando rem aliquam nomine seo designare