장음표시 사용
261쪽
impios amare Deum illo amore naturali de quo sermo est : Immi, Divus Augustinus & nonnulli alij Patres pro certo afferunt impios videre in Deo regulas morum, & veritates aeternas. Adeo ut illat i δε τἀ sςDtςntia nemini molestiam creare debeat. Sic loquiturisis. eo l. DiVus Augustinus. Ab illa incommutabiti luce veritatis , etiam 1 - , dum
ab ea avertitur, quodammodo tangitur. Πinc est quod erram imp cogitant Mer-mtarem , ct multa recte reprehendunt rect que lavdunt in hominum morab M.
si tibus ea tandem regulu judicant, nisi in quibus vident, quemadmodum Pisique vivere debeat, rei.ιmst nec ipsi eodem modo urpant ' Ubι autem eas rident f Nequeram ινι sua natura. Nam cum procul dubio mente ista rideantur, eorumque men- res constet esse mutabiles , has vero regusas tinmutabiles , videat quisiquo in tu,
Q hoc videre potuerit ubivam ergo sunt ista regula siripta, nisi in libro lacu illius, qua τινιras dicitur unde lex omnis jtista des ribitur in qua ridet quid operandum fit etiam qui operatur injussitiam ct ipse est qui ab illa luce avert tura qua tamin tangitur. Apud Augustinum innumeri sunt loci huic consimiles, quibus ille probat nos Deum videre etiam in hac vita, cognitione quam habemus Veritatum aeternarum. Veritas est increata, immutabilis, immensa, aeterna , ac supra omnia transcendens. Vera est
per se, persectionem suam a nulla re habet. Illa creaturas reddit peris sectiores , ac omnes spiritus ipsius cognitionem natura su1 investigant. Jam autem nihil praeter Deum has omnes habere potest perrectiones. Ergo veritas est Deus ; Jam vein veritates illas immutabiles videmus. Ergo Deum videmus. Haec sunt Divi Augustini rationes, nostrae ab illis paullim differunt. Nec tanti viri aut horitate immerit, niti ad nostram stabiliendam sententiam volumus.
Existimamus igitur veritates, eas etiam quae aeternae stant ; ut, bis duo sunt quatuor, neqHidem esse entia absoluta, tantum abest ut credamus illas veritates effe Deum ipsit m. Manifestum enim est hanc veritatem alia in re non consistere quam in relatione seu analogia aecualitatis,quae est inter bis duo dc quatuor. Non dicimus itaque nos Deum videre, dum videmus veritates, ut id dicit D. Augustinus, sed dum videmus ideas illarum veritatum: ideae enim reales sunt, sed aequalitas inter ideas, quiae est ipsa veritas, nihil est reale. inum, exempli gratia , dico pannum quem metior constare tribus ulnis, pannus & ulnaestini quid reale; sed aeqtialitas inter tres ulnas & pannum non est ensreale , nihil est praeter analogiam quae reveritur inter tres ulnas de pannum. Quum dicimus bis duo esse quatuor, idear numerorum sunt reales quidem, scd aequalitas quae est inter ipses nihil est praeter relationem. Itaque juxta hypothesin nostram videmus equid cm Deum,mtim videmus veritates aeternas , non quod illae veritates sint ipse
Deus , sed quia ideae a quibus veritates illae pendent sunt in Deo. Forsan & Divus Augustinus rem hoc intellexit modo. Crcdimus citatrii cognosci in Deo mutabilia & corruptibilia, quamvis Divus Augustinus loquatur tantum de immutabilibus & incorruptibilibus : Ideo cnimi
necesse non est ut aliqua Eo natur in Deo imperfectio , cum sufficiar, .
262쪽
ut jam diximus, Deum nobis patefacere id quod in se est quod ad
Verum etiam si dicam nos in Deo materialia & sensibilia xidere, attendendum tamen est me non dicere nos illa in Deo sentire, sed dico duntaxat sensum illum a Deo oriri qui agit in nobis; Deus enim sensibilia equidem novat, sed ea non sentit. Quum ali tu id sensibile percipimus, in pei ceptione nostra deprehenditur sensatio , & idea pura. Sensatio est modificatio mentis nostrae, Deus vero illam in nobis parit, atque ill .rin poteli par re, quamvis non habeat ipsam , quia videt in id ea quam habet mentis nostrae, ipsam illius scnsationis este capacem. Idea vero quae cum sensatione conjuncta reperitur in Deo est, illamque videmus quia 1 pii lubet illam nobis r c tegere. Deus vero jungit sensationcm ideae, quum objesta sit ni praes ntia, ut rem credamus qualis est, eosque icta sus Sc affectus induamus quae nos relate ad illa objecta, habere par est. Ciedimus denique omnes mentes Videre leges aeternas aeque ac caetera in Deo, sed cum aliqua differentia. Cognosenni ordinem & veritates aeternas, atque etiam eritia quae Deus secit secundum veritates illas aut secundum ordinem. Illa , inquam, cognoscunt per unionem es iam necessarid habent mentes illae)cum verbo, aut cum sapientia Dei quae ipsas illuminat, ut id modo expolitum fuit. Vertim per imprestionem quam recipiunt indes menter a voluntate Dei , qui ipsas versus se fert, & conatur , ut ita loquar , ipsartim voluntatem suae prorsiis similem reddere , per illam , inquam, implessionem cognos.cunt ordinem uta legem , hoc est cognoscunt leges aeternas, ut, amandum esse bonum , malum vero fugiendum : justitiam omnibus divitiis esse anteponendam obedientiam Deo , praestare imperio in homines, & in numinas alias leges natur alces. Nam cognitio harumce omnium legum non differt a cognitione huius imprest onis quam in se ipsis semper sentiunt, quamvis ipsam non semper sequantur, opti ne libera voluntatis suae ; quamque norunt esse communem omnibus mentibus, quam vis non sit aeque sortis in omnibus. Per hanc dependentiam, analogiam, & unionem mentis nostrae cum Verbo Dei, & voluntatis nostrae cum amore ipsius formati fuimus
ad imaginem & similitudinem Dei. Et quamvis illa imago peccato non patii m deleta fuerit, necesse tamen est ut tamdiu subsistat qi iam-diti nos superstites sumus, sed si feramus imaginem Verbi humiliati in terra, ac si sequamur amatus Spiritus sancti , imago illa pristina prioris creationis nostrae , unio illa nictitis irostra cum Verbo Patris,& cum amore Patris & Fili j restituetur, & indelebilis fici. . miles Deo erimus, si similes fiamus Denique Deus erit rotus in nobis nos vero toti in illo, modo lonse persectiori quam modus ille quo ne cesse est, nos in ipso esse, 6cipsima in nobis , ut subsistamus. Haec fiant aliquot argumenta quae possunt persuadere mentes perci- pete. Omnia per praesentiam intimam illius qui omnia coinplectitur
263쪽
in simplicitate entis sui. Unusquisque de re ill 1 serio examinata judicabit prout intus convincetur , sed credimus nullam es e verisimiliis tudinem in caeteris rationibus istaec explicandi, hanc vero postremam explicationem plusquam verosimilem cuilibet apparituram. Hoc pacto mentes nostrae a Deo omnimode dependent. Nam quemadmodum ipse in iis excitat dolorem, voluptatem, & caeteras sensationes, unione naturali uuam instituit inter illas & corpora nostra , quae unioni hil aliud est quam ipsius decretum, & voluntas generalis : ita ipse est qui unione naturali quam ctiam instituit inter voluntatem hominis , & repraesentationem idearum quas includit immensitas entis Davini, ipsis iiotificat omnia quae cognoscunt, atque ista quoque uni naturalis nihil est quam ipsius voluntas generalis , aded ut ipse selus pol si nos illuminare , nobis omnia repraesentando ; quemadmodum ipse solus potest nos reddere beatos ; in nobis pariendo sensum seu gustum omnigenarum voluptatum. Stet igitur illa sententia , Deum esse mundum intelligibileni, aut locum spirituum, ut mundus materialis est locus corporum. Ab ipsius
potentia illos spirilsis ) sitas accipere modificationes ; in ipsius sapientia suas omnes reperire ideas, atque per ipsus amorem illos agitari omnibus motibus ordinatis; quia autem ipsius potentia & amor ab ipso non differunt, credamus cum Divo Paulo,ipsum ab unoquoque nostrum non esse longinquum, nosque in ipse habere vitam, motum,& esle. Non longe est ab unoquoque nostram , in ipse enιm vivimm, movemuro sumus.
I. diversae rationes res videndi. II. Auomodo Dein cognoscitur. III. Euomodo corpora cognoscuntur. I V. Effomodo unusquisque suam mentem cognoscit. V. Momodo mentes c terorum hominum o purae intestigentiae cognoscuntur.
I I T sententia de ratione qua mens percipit varia objecta cognitio-- nis suae mox posita contrahatur & illustretur, necesse est me dis inguere in ipsi quatuor cognoscendi modoS. Primus est quo res per seipsas cognoscit. Secundus quo illas cognoscit per ideas ipsarum, hoc est, ut rem hic intelligo, per aliquid diversum a rebus ipsis. Tertius quo res cognoscit per confitentiamseu per sensum internum. Quartus quo illas cognoscit per conjecturam. Res per se & sne ideis cognoscuntur, cum ita sent intelligibiles,&clarae, ut mentem penetrare ac ipsi sese prodere possint. Res perideas suas cognoscuntur, cum per se non sunt intelligibiles , sive quia
264쪽
non possunt mentem penetrare aut sese ipsi prodere. Res omnes quae a nobis ipsis non distinguuntur per con tentiam cognoscuntur. Denique cognoscimus per conjecturam res quae a nobis, & ab iis rebus quae cognoscuntur in seipsis, & per ideas differunt , clim cogitamus quaedam esse similia nonnullis aliis quae jam cognoscimus. Deus solus per seipsum cognoscitur, quamvis enim sint alia entia II. spiriti talia praeter illum , quaeque intelligibilia esse videntur natura sua, ipse tamen solus nunc mentem penetrat,ac sese ipsi prodit. Deum solum videmus vissi immediato & directo. FG. san etiam ipse solus potest illuminare mentem per propriam sitam substantiam. Denique in hac vita quicquid cognoscimus illud duiuaxat per unionem quam Hum M cum ipso habemus cognoscere possumus ut capite praecedenti expo- mens suimus: Ipse enim istus est magister noster qui menti nostrae praeest,sne ullius creaturae interventu, juxta D. Augustinum. Concipi nequit rem ullam creatam repraesunt a re posse infinitum; Aug. de vera concipi, inquam, nequit ens sine restrictione , cns immensem, ens uni- religione,
versale posse percipi per ideam, hoc est , per cias speciale : per ens disserens ab ente universali & infinito. Entia vero specialia quod spectat, nullo negotio concipimus illa posse repraesentari per ens imfinitum quod ea includit, & quidem modo maxime spirituali & per consequens maxime intelligibili. Necesse itaque est dicere cognosci Deum per seipsum, quamvis cognitio quam in hac vita adipiscimur sit admodum imperfecta; corporea vero cognosci per suas ideas, hoc est, in Deo; quandoquidem in Deo, qui mundum complectitur intelligibilem reperiantur idcae rerum omnium.
Sed licet haec omnia in Deo videri possint, non sequitur illa omnia
in ipse actu videri : Ea tantum in Dco v.dcmus quorum habemus ideas, jam autem quaedam sint quae a nobis sine ideis videntur. Quaecunque in hoc mundo existunt , quorum habeamus aliquam cognitionem , sunt corpora, vel spiritus , corporum proprietates , vel Dirituum proprietates. Non dubium est quin videantur corpora cum
suis proprietatibus per suas ideas ; cum enim non sint intelligibilia per se, ea non possumus videre nisi in ente, quod ea includit modo intelligibili. In Deo itaque, & per ideas suas videmus corpora cum ipserum proprietatibus; atque hinc est , qubd cognitio quam de illis habemus si persectissma: hoc est,qubd idea quam de extensione habemus suffciat ut cognoscamus omnes proprietates isqvas suscipere potest extensio , quodque non possimus desiderare ideam distinctiorem& foecuridiorem extensionis figurarum, & motuum, quam idea quam
nobis dat Deus de illis. Clim ideae rerum quae in Deo sunt, includant omnes proprietates rerum illarum, qui ipsarum videt ideas, potest etiam successive videre
proprietates rerum illarum : cum enim videmus res ut sunt in Deo,
eas semper modo persectissimo videmus: atque ille modus esset ins-nire perfectus,si mens quae res eo videt modo esset infinita. Guod deest
265쪽
cognitioni quam habemus de extensione, fguris,& motibus, non est desectus ideae quae nobis illam extensionem repraesentat, sed mentis nostrae quae illam c8nsiderat. Res sociis se habet de mente, illam non cognoscimus per ideam suam ; illam in Deo non videmus; illam tant hin per cons. ιenti.im cognoscimus; dc hanc ob causam cognitio quam de illa habemus eii imperfecta. Nihil de mente nostra scimus quam quod sentimus agi in nobis. Si nullum unquam dolorem , calorem sensissemus, non possemus scire an mens id stra fit apta ad has sensationes, quia illam non co3noscimus per ideam suam. Sed si in Deo videremus ideam quae res nondet menti nostrae, eodem tempore cognosceremus , aut pΘskmus cognoscere omnes proprictates quas habere potest : ut cognoscimus omnes proprietates, quas habere potest extensio , quia cognoscimus extensionem per ideam suam. Verum equidem est nos satis cognoscere per conscientiam seu per sensum internum quem de nobisita et tofis habemus, mentem nostram
esse quid praestantillimi: sed fieri potest ut id quod de illa cognoscimus nihil sit prae eo quod est in se ipse. Si de materia nihil cognosceretur praeter viginti aut triginta figuras quibus modificata fuisset, certe de ea nihil pene cognosceretur, prae eo quod de ea cognoscimus per ideam qua repraesentatur. Non sufficit igitur ut mens perfecte a nobis cognoscatur illud tantum tenere quod de illa tenemus per solum sensum internum , clim conscientia quam de nobis ipsis habemus , forsan nobis tantum ostendat minimam entis nostri
Ex supra dictis concludere est , quamvis distinctilis cognoscamus
existentiam mentis nostrae, quam existentiam corporis nostri, & eorum quae nobis adjacent; naturam tamen mentis non tam perfecte a nobis cognosci quam natura corporum 8, atque id variis eorum 'ui
nihil melius cognosci mente asserunt, & eorum qui contra ea ni nil miniis cognosci defendunt, conciliandis sententiis intervenire potest. Id etiam potest in servire ad probandum ideas, quae nobis aliquid
extra nos repraesentant, non esse modificationes mentis nostrae. Si enim mens omnia videret suas considerando modificationes essenti an suam aut naturam clarius cognoscere deberet quam naturam corporum , omnesque sensationes & modificationes quas potest suscipere, quam figuras, aut Maodificationes quas corpora possunt recipere. Non cognoscit tamen se capacem esse talis sensitionis sese videndo , sed
tanti: m experientia , clam e contra cognoscat extensionem esse capacem numeri infiniti fisurarum per id eam quam habet de extensione. Immo 1unt quaedam sensationes, ut colores , & soni, de quibus plerique homines non possunt cognoscere, an sint modificationes menti S: sed nullae sunt figurae quas omnes homines non cognoscant, per ideam quam habent de extentione, esse modificationes corporum. Ex eo etiam patet ratio cur non possit dari definitio, quae modificationes
266쪽
scationes mentis patefaciat, cum enim Iacc mens, nec ipsius modificationes per ideas .cognoscantur, sed tantum per conscientiam , seu . sensus internos, cumque cjusmodi sensus Voluptatis, exempli gratia, doloris, caloris, & c. non alligentur vocibus quibusdam ; hinc manifesto patet quod liquis nullum unquam vidi let colorem, nec sensisset calorem , non possent illi patefieri istae sensationes per omnes definitiones quae ipsi de illis traderentur. Clim autem homines sensationes non habeant nisi propter corpus, ipsbrium verb corpus in omnibus e di m modo non sit dispositum, saepe contingit ut voces sint aequivocae;
ut voces quibus utimur ad exprimendas modificationes menti, iam strae contrarium intento prorsiis significent utque amaritudinis e gitationem saepe excitemus, dum ut de dulcedinc cogitaretur efficere
Quamvis mentis nostrae persectam non habeamus cognitionem, cognitio tamen quam habemus sufficit ad demonstrandam ipsius immortalitatem , spiritualitatem , libertatem , & nonnulla alia attributa, 'quae nos scire nec ste est : & hac de causa Deus iplius cognitionem ilia nobis non parit per id eam , ut facit respectu corporum. Cognitio quam de mente nostra habemus per consciciat iam, imperfecta quidem est, id lubens sateor , sed non est falsa: vice vetes a cognitio quam de corporibuet habemus per sensiim , seu per conscientiam , li conscientiadem sim dici positi iens is corum quae agunt lir in corpore nostro, non modo i moersecta est vertim etiam falsa. Id ea igitur coiporum nobis erat nece aria ad corrigendos sensus quos de illis habemus: sed non indigemus idea mentis nostrae , cum conscientia quam de illa habemus nos in errorem non injiciat, tamque ut errorem in ipsius cognitione vitemus, sufficiat nobis illam cum corpore non confundere quod ratione astequi pol sumus. Denique si id eam mentis nostrae aeque claram habuissemus ac est illa quam habemus de corpore, haec idea nos aequo facilius ad id adduxistet ut illam a corpore separatam consideraremus. Atque hoc modo minuisset unionem mcntis nostrae cum
corpore , impediendo quominus illam judicaremus veluti diffusa aper omnia membra, quod ulterius non explico.
Ex omnibus objectis cognitionis nostrae nihil amplius superest praeter mentes caeterorum hominum , & puras intelligentias ; jam uerb manifestum est nos illus non cognoscere nisi per conjecturam. λἰisurum mIllas nunc non cognoscimus in seipsis, neque per ideas suas, & clim e noscatiιν, a nobis disserant, seri nequit ut illas cognoscamus per conscientiam. Conjicimus mentes caeter um Kominum ejiisdem esse speciei ac nostra. Quod in nobis sentimus id etiam cos in se sciat ire existimamus; immo clim sensationes illae nullam cum corpore habent analogiam, pro certo habemus nos non dccipi: quia in Deo quasdam videmus ideas de leges immutabiles , juxta quas certo scimus Deum agere aequaliter iaOmnibus mentibus.
267쪽
vitem, nec fallor clim credo alios cognoscere hasce veritates sicut ego. Ego amo bonum & voluptatem , odi malum dolorem, beataim esse cupio , nec hallucinor, clim credo homines, Angelos, Sc ipIbs caco- daemonas ii sciam motibus amet. Cerib etiam apud me constat Deutri nullas unquam creaturum mentes quae beatitudinem non appetant, aut quae infelicitatem possint appetere t sed id scio cum evidentia& certitudine quia Deus id me docuit: Quis enim praeter Deum consilia & voluntates Dei posset mihi retegere φ At vero cum corpus aliquid commune habet cum iis quae in me aguntur, tum pene semper Allor, si de aliis per me ipsum judicem, sentio calorem , viduo talem magnitudinem,talem colorem ; gusto talem aut talem saporem Mim
iis ad me quibusdam corporibus: decipior si hac in re de aliis per 'meipsurii judicem. Quibusdam affectibus obnoxius sum, talia aut alia mihi grata , aut ingrata sent , alios autem mihi in hoc similes. judico ; conjectura mea saepe falsa est. Itaque cognitio quam de caeteris hominibus habemus errori est valde obnoxia, si de illis tantam. judicemus per sensum, quem do nobis ipsis habemus. Si quae sint entia a Deo, a nobis ipsis, a corporibus a puris in telligentiis diversa , id quidem nobis non innotescit ε, alia dari vix possumus credere, & expensas quorundam Philosephorum qui sectis sentiunt , rationes , fallas comperimus 3 atque illud nos in ea in qua jam eramus sententia confirmavit , scilicet, clim omnes simus
homines ejusdem naturae, nos habere easdem ideas , quia nobis Om'. nibus opus est eadem cognoscere. ι
L Praesentia intin=a vagae entu in genere est eausa omnium fabstractionum inordinatarum menris , se plerarumque chimaerarum Philasophia vulgaris , quae ιmpediunt quominus mu ti Philosophi agnoscant stiditatem verorum priac piorum Phuic s.. II. Exemplum de essentia mali ria. PRaesentia illa clara, intima, & necessaria Dei, hoc est, entis sine
ulla restrictione speciali, entis in genere, quae menti humanae Obversatur , in ipsam fortius agit quam praesentia omnium objector urnis nitorum. Fieri nequit ut penitiis excutiat ideam illam generalem: entis, quia non potest subsistere extra Deum. Forsan quis posset dicere mentem humanam ab illa idea recedere posse, quia potest cogitare de entibus specialibus sed is hallucinaretur. Quum enim considerat aliquod ens speciatim , non tam a Deo recedit, quam accedit, .
si fas sit, ita loqui, ad certas quasdani ipsius persectiones recedendo, a caeteris omnibus. Tamen ita ab illis re est, ut eas. a se prorsus,
268쪽
non eliminet , ac in eo perpetub versetur statu , ut possit illas inquirere & ad eas accedere. Illae semper praesentes sunt menti, sed mens eas non percipit nisi cum consulione inexplicabili, propter siti tenuitatem , & magnitudinem id cae cratis. Quis per aliquod tempus potest de sic non cogitare ; sed non puto quemquam posse subsistere unico temporis momento quin cogitet de ente ; immb eo ipse tempore quo nos nihil cogitare credimus necessarib pleni sumus idea vaga& generali entis. Sed quia res quae nobis valde familiares sunt,quaeque
nos non tangunt, mentem vivide non excitant, ipsamque ad id non adigunt ut ad eas attendat ', idea illa entis quantumvis magna,
vasta, realis & positiva sit, nobis ad eb familiaris est, nosque ita parum
afficit, ut eam nos non percipere pcne arbitremur; ad illam animum non advertamus ; ipsa in partim realitatis habere credamus ; nec aliunde formari quam ex congerie confiisa omnium id earum specialium ; quamvis contra in ipsa sola &per ipsam solam, omnia entia
speciatim percipi. imus. Quamvis idea illa quam recipimus per unionem immediatam cum Verbo Dei, nos nunquam fallat per se, ut facere selent idear quas reeipimus propter unionem quam cum corpore nostro habemus, quae res nobis secus repraesentant quam sinat: Ausim tamen dicere nos re
bus optimis ad eb perperam & sinistre uti , ut praesentia indelebilis
huius ideae sit una inter praecipuas causas omnium abstractionum in Ordinatarum mentis, ac proinde totius illius Philosi phiae abstractae& ς hi meracae quae explicat omnes esse tus naturae per terminos generales actus, potentiae , effectus, formarum substantialium, facultatum, qualitatum occultarum , sympathiae, antipathiae , &c. Constat enim
omnes illos terminos . multosque alios nullas in mente excitare ideas
praeter ideas vagas & generales ; hoc cst ideas quae menti . per se objiciunt his, sine ullo negotio ac applicatione. Legantur attente, quantum id fieri potcit, omnes definitioncs & cxplicationes quae adscribi sistent formis substantialibus : fiat accurati ilima disquisitio eliantiae omnium illarum entitatum, quas Philosis phipro lubitu ac tanto imaginamur numero, ut illarum multas divisiones & sibili viliones facere cogantur : certe ausim dejerare nullam aliam ideam de istis omnibus in mente excitatum iri quam ideamentis & causae in genere. Sic enim vulgo procedunt Philosophi aliquod novum vident essectum, continuo imaginantur novam aliquam entitatem quae illud produxerit effectum. Ignis calefacit Ergo in igne est nova quaedamentitas quae istud edidit effectum , quae differt a materia ex oua constat ignis. Quia autem ignis variis ei sectis idon cum eth ; ut exem- li gratia, corpora segFegat, illa in cinerem dc vitrum redigit, e iccat, indurat, emollit, dilatat, purificat, illuminat, &c. tot liberaliter adscribunt igni facultates, aut qualitates reales, quot potestraria producere ut secta. E e λ
269쪽
Sed verb si quis ad omnes definitiones quas de illis tacultatibus tradunt attendat is facile agnoscet illas nihil esse praeter definitiones Lo-
. sicas, nullasque ideas in mente excitare quam ideam entis tu causae in genere quam mens refert ad enectum quod producitur : adeo ut
qui illis desilitionibus diti studuerit doctior evasurus non sit. Quid enim emo Iumcnti ex illo studi j genere provenit ' illud scilicet ; quod
ea melius tenere credant quae tamen longe miniis tetient : non modo quia multas admittunt e Iilitates quae nunquam exiitere ; sed etiam
quia ejusmodi homines jam praeoccupati, non possitiat postea concipere, quomodo fieri queat ut materia sola , qualis eli materia ignis, mota versus corpora varie disposita, in iis producat varia Esiccta quM ab igne produci vidc mu S. Apud omnes in lustione paullim exercitatos constat, omnes serme Iibros qui de scientiis agunt, ac illos praecipue qui de Ph) lica, Medicina, de Chymii, ac de omnibus rebus specialibus natura: tractant, refertos esse ratiociniis innixis qualitatibus clementaribus , de quali
tatibus secundis, ut attra Ilicibus, γGGItrnibus, ion octricibus, expultra: Ibus,
aliis similibus, item aliis quas vocant occultas ; virtutibus specificis, multisque aliis cntitatibus quas homines componunt ex idea generalitentis, & ex idea causae et sectus quem vident. Quod non aliunde contingere mihi videtur quam ex facilitate qua possunt considerare ideamentis in genere quae semper ipsortim menti piaesens est , per praesentiam intimam illius qui omnia entia includit. Si Philosophi vulgares contenti essent tradere Phassicam suam duri-
taxat tanquam Logicam, quae suppeditaret terminos idoneos ad loquendum de rebus naturae, ac cos non lacesserent qui hisce terminis
alligant ideas distinctas de specialas quibus intelligi possiar, nihil clscuin ipsi ruin agendi ratione quod vitio vellere possemus. Sed ipsi aggrediuntur explicare naturam per ideas istas generales S abstia istas pquasi natura esset abstracta : Et praefracte volunt Ph3 scam Aristotelis ipsorum Magistri else veram Physicam , quae cis penitiis explicet, non verb smplicem Logicam, quamvis nihil non inepti contineat priae ter definitiones qua Ciam ita vagas Sc terminos ita generales , ut cuilibet Philosophice possint competerc. Denique in grariam illarum eluita- . tum imaginariarum id earumque vagarum ,& indeterminatarum quae ξpsis sponte in mentem veniunt adeo occaecati fiunt ut incpti pro ι stis, Diit ad ideas rerum reales satis diu dc accurate considerandas, ut illarum seliditatem dc evidentiam polsint agnoscere : atque hinc manu supina illa ignorantia in qua Vertaitur clica vera principia Physiictis. Sed rem exempIo aliquo probemus.
m. Apud Philosophos id , ni fallor, in conseta est , nempe, id deberens .'ntia haberi csientiam alicujus rei , quod in illa re primum cognostitur, quod ab ea inseparabitu est, Sc a quo omnes illius rei pro prictatex dependent. Ut itaque deprehendatur qua in tu consistat essentia ma- .ui aiaad teriae, omnes PI OP icta teS quar te si conveniunt ,. aut qliae includuntur
270쪽
In idea materiae perlustramlae sunt : ut durities, mollities, fluiditas, ad tinue, motus, quies, figura , divitibilitas, impenetrabilitas , S extensio, ac quod super-primb inspiciendum quodnam sit inter illa attributa quod a materia sit inseparabite. Sic, clini fluiditas, durities, molliries, motus & quies possint separari a materia, quippe multa sunt corpora sine duritie, aut si hori ad
sine fluiditate, aut sine mollitie, sine motu, sine quiete , hinc sequitur nititata, manifestb illa omnia non cise ellentialia materiae. nitul am-- Sed quatuor adhuc supersunt quae a matcria inseparabilia concipiuntur, nempe, figura, divisibilitas, impcnctiabilitas, & extenso. Ut itaque cognoscatur quodnam attributum dubeat acci se pro eisentia ; imius, stili- haec attributa separanda a materia amplius non sunt scd duntaxat cet, qua iuexaminandum quodnam corum sit primum ncc ullum aliud supponat. Tum facile est cognoscere, figuram, divisibilitatem , & impenetrabilitatum siupponere Extensionem , extensionem verb nihil suppo- polivi' id Lere ; illla enim semel data dantur codem lcmpore divisibilitas, impe- so cu.cst. netrabilitas S: figura. Itaque concludendum est cxtensionem esse essentiam materiae ; si modb materia nulla habeat attributa , praeter 'q
ea quae designavimus, aut alia similia it, nec putem quemquam esse qui rem serib meditatus, eam in dubium revocet. Sed in eo sita est dissicultas, ut, nempe , sciamus an materia adhuc non habeat alia attributa ab extensione,& iis quae ab illa dependent
diversa ; adeb ut ipsa extensio ipsi non sit essentialis, supponatque aliquid quod ipsus sit principium δc siibjectum.
Non pauci, considerata attentissime idci quam de materia habebant, per omnia attributa quae de illa cognoscuntur , effectis etiam Naturae, quantum per Uires & capacitatem mentis licet, expetisis, id alte sibi persuaserunt , nempe , extensioncm nihil qmcquam supponere in materia , sive quia ideam distriacitam M specialem non habuerunt rei illius quae extensionem praecedere credi posset, sive etiarn quia nullum viderunt cffecitum quod rem illam ni Vcedaneam probet. Quemadmodum cnim ut quis sibi persuadeat horologium nullam habere civitatem diversam a materia ex qua copi pactum est , sussicit
ipsum scire, qlio modb varia disposito rotarum potest producere omnes motus horologi j ipsumve praeterea nullam habere ideam distinctam illius rei quae posset esse causa horum motuum , quamvis plures e Logica petantur. Sic , quia Philosophi ideam distinctam non habent illius iei quae pollet esse in materia , si ab ea extensio detraheretur, quia nullum vidcnt attributum quod illud rei possit notum facere , quia praeterea vident extensione data , omnia etiam dari attributa qua ad materiam pertiriere concipiuntur; & materiam nullius effectus caulam cile, quem non concipiamus posse produci ab extensione varie configurata & varie agitata hinc pro Milo habuerunt. extςnsionem esse essentiam 'steriae. Sed quemadmodum homines nulla certa demonstratione convin-
iura . non dati sis avi intelligentiam , aut aliquam intitatumi