장음표시 사용
351쪽
Delinatione naturali. qua est ami
I. De tertia propensione naturali, nempe de amicitia qua cineros homines prosequimur. II. Isti propensis eo nos fert ut amicorum nostrorum
cogitationes probemus cosiue fulpis lau- bus decipiamus.
EX omnibus inclinationibus in genere, & eo sensu quo primo e pite explicui, sumptis, illa duntaxat superest qua versiis illos quicum vivimus, & versus omnia objecta quibus circumcingimur, propendemus. Sed de illi inclinatione seu propensione pauca duntaxat dicam, quia id Ethicam&Politicam potius spectat quam institutum nostrum. Quoniam ista propensio cum animi affectibus semper conis juncta est, satius forsan foret illam in librum sequentem transnuri
re: Vei uin ordo hae in re non est tanti momenti. Ut istius inclinationis naturalis causam& essina clarὲ intelligere possimus tenendum est Deum omnia opera sita amare, illari inter se arcth unire ut sese mutuo conservent. Gium enim opera sua inde sinenter amet, quippe quae amore ipsius producantur; amorem etiam erga opera sua cordi nostro indesinenter imprimit, clim amoremi us amori similem in corde nostro indefinenter excitet. Ne au. tem amor naturalis quo nosmet ipsos prosequimur destruat aut nimis debiliret amorem quo erga ea quae sunt extra nos tenemur, utque contra duo isti amores quos Deus nobis indat sese mutub λveant de corrobolent; Deus cum rebus quibus circumcingimur ac praecipvh cum entibus ejusdem speciei tam firmo vinculo nos univit; ut ipsorum malis naturaliter contristemur,ob ipsorum gaudia ipsi etiam gaudio afficiamur, ac eorum elevatione aut demissione, nos etiam eleva ri aut deprimi videamur. Novae cognatorum & amicorum dignita res, noveorum qui ad nos prori me attinent quaesita, bellao parta &victoriae a Principe nostro reportatae, immb terrae in orbe novo recens cognitae, substantiae nostrae aliquid addere videntur. Quoniam enim cunt his omnibus vinculo quodam uniti sumus, illorum magnitudine & Drogressu gaudemus: Illum mundum infinitum esse vellemus, ac istorum Philosophorum qui opera Dei nullis circumscribi limitibus consciat, cogitatio, non modo digna Deo. verum etiam homini cui nihil pulchrius videtur, quam infiniti partem facere, gratissima est: quia utut in seipso parvus sit, se tamen veluti infinitum eva-
352쪽
dere censet,sese per entia infinita sibi circumjacentia diffundendo. a Unio equidem nostra cum omnibus corporibus quae per ingentia haec spatia volvuntur, non est admodum arcta , ae proinde plerosque homines fugit: nec desunt qui ea quae in caelis reteguntur ita n gligunt, ut iis ipsos natura nequaquam uniri merit. credas, nisi a. liunde notum foret, istam negligentiam vel ex ignorantia oriri vel ex eo quod aliis rebus nimis adhaerescunt. Μens quamvis corpori suo unita, omnes tamen qui in eo exeso tantur motos non semper percipit, aut si eos percipiat, ad eos semper non attendit. Cum assectus quo agitatur saepe vehementior sit sensatione qua assicitur , objecto assectos sui magis adhaerere videtur quam corpori sito. Namque per passiones praesertim, mens in exoterna objecta. sese diffundit, & se reapse cum iis omnibus quibus circundatur colligari sentit. Non sectis ae praeeipue sensationis opaper corpus ditanditur & agnoscit se unitam esse omnibus ipsius partia Dus. Sed quemadmodum ex eo quod quis aliquo affectu vehementer percitus sese ultrb morti objiceret; vitae suae prodigus, inferri
Iegitime non posset ipsius mentem corpori non uuiri; ita arbitrari. dum non est nos natura omnibus non adhaerere, quia quaedam sunt quae negligere videmur.
Ur, exempli gratia, cognoscas an homines Principi suo & patris
adhaereant, ii examinandi sunt qui res eorum norunt, quique nullis privatis negotiis detinentur: tum comperies quanto ardore quid novi afferatur disquirent; quam sollicite de praeliorum eventu pereontabuntur; quam alacriter victorias de hostibus reportatas sbi nuntiari audient, quanta verb moestitia ob clades assicientur. Tune homines Principibus suis & Patriae stricte uniri clath intelliges. Pariter, ut cognoscas an homines Sinarum & Iaponiae regnis, Planetis & stellis fixis aliquo vinculo connectantur; oculos conjicein eos qui alta in patria & familia sua fruantur pace, nullis agitentur affectibus sibi peculiaribus, quique unionem qua cum rebus nobis cce lo propioribus uniuntur actu non sentiant; atque agnosces, eos, si naturae & magnitudinis istorum astrorum periti sint, non sine gaudio audituros esse quaedam recens retecta suisse; ea cum voluptate incredibili contemplabuntur, sique satisAstronomiae periti sint, eorum motus observare & dimetiri cum summo labore non dubitabunt. Qui multis implicantur negotiis, an Cometes appareat an verbsit Eclipsis parum solliciti sunt: qui vero a rebus sibi pioximis tantopere non dependent, ad ejusmodi eventos attenti sunt. Quia reipsi nihil est cui aliquo vinculo non adhaereamus, lichi unionem illam
semper non sentiamus; quemadmodum semper non sentimus mentem nostram uniri, non modo brachio aut manui, vertim etiam cordi& cerebro.
Arctissima unio naturalis quam Deus inter nos & opera sua in-
353쪽
sit tuerit, ea est quicum hominibus quicum degimus unimur. Illos non secus ac nosmet ipsos amare Deus nos jussit, utque amor ex libera troluntatis electione natus tenax sit & perennis , illum Deus fovet& corroborat amore naturali quem nobis imprimit. Quocirca quaedam nobis indidit vincula invisibilia quibus ad eos amandos necessarib ad imur. Ita ut eorundem vinculorum ope ipsorum conservationi non secus ac nostrae consulamus: ipsos habeamus ut partes essentiales totius quod componimus, ae line quo subsistere nequi
Istis convenientis naturalibus, quae inter inclinationes hominum. Inter ipsorum corporis motus, & inter istas inclinationes , istosque motus ad se invicem oecurrunt mirabilius nihil est. Arcana illa concatenatio miraculum est omni admiratione majus,quodque nemo unquam mente assequi poterit. Ad alicujus doloris subitb nati quem que propriis nostris viribus superare non possemus sensum; ingentem, exempli gratia, clamorem edimus. Clamor saepe ex improviso &sola machinae dispositione ortus aures eorum pervadit qui in tanta non sunt distantii , ut auxilium tum temporis necessarium praebere non possindi, ipsos cujuscunque tandem unt gentis aut conditionis penetrat ,& attentos essicit; namque ejusmodi clamor omnibus lin-gnis S conditionibus communis esse debet, & est actu. Cerebrum agitat totamque uno instanti eorum qui isto clamore perculsi sunt corporis dispositionem immutat. Immbad auxilium ferendum vel incogitantes inducit. At ver b non diu durat iste clamor quin agat in ipsorum mentem ipsisque desideriima inspiret opis ei ferendae qui prece ista naturali usus est. Dummodo tamcn supplicatio ista naturalis seu potius urgens illud imperium, siit justum & societatis legibus consorme. Nam clamor temerarius, gratis & ex vano terrore
ortus, indignationem & ludibrium pro mire ricordia apud adstahtes
parit, quia qui sine causa clamat, rebus a natur 1 ad nostri conservationem institutis,abutitur. Clamor iste temerarius aversationem
natu 1 aliter gignit&compellit ad ulciscendam injuriam naturae, hoc est, rerum ordini, faciam, si saltem de industria editus fuerit: sed nihil praeter ri uincommiseratione aliqua admixtum movere deber, sine aversatione ac sine vindictae desiderio; si clamor ille a quopiam vano terrore & salsi periculi specie per c ilso, editus fuerit, ut enim a terrore liberetur & imposterum a clamando sine causa desuescat, ridendia est: sed misericordia opus est ut ipsi quatenus infirmo succurratur, nihil ordini magis consentaneum concipi potest.
Hic quaenam organa quasve convenientias author naturae in hominiim & caeterorum animalium cerebro posuit ad fovendam concordiam & unionem ipsorum conservationi necessariam ullo exemplo explicare non aggredior ; quaedam tant lim super hisce organis animad vertere contentus, ut alii postea sedulo meditentur & scruten
354쪽
tmr; non quomodo organa illa moveantur, nec quomodo ipsorum motus , per aerem , per lucem , & per omnia corpuscula quae nos circumdant communicentur ; id enim captum sere superat, nec necessarium est; sed saltem ut illorum organorum effecta noscantur, variis observationibus vincula quibus mutuo unimur cognosci pose
sunt; sed quo pacto haec omnia fiunt, illud demum est quod accurate sciri nequit. Horologium horas indicare nullo negotio percipimus, sed tempore opus est ut scire valeamus quibus id fiat rationibus : jam
vero tot varia sunt organa in cerebro minimi animalium, ut in machinis arte factis & maximo elaterum numero conliantibus , nihil simile reperiatur. Si organa machinae nostrae omnino nosci nequeant, nulla etiam est ea accurate cognoscendi absoluta necessitas ; at verti ut rectum o servetur vitae regimen effecta quae in nobis edere valent perfecte cognoscere necesse est. Quomodo horologium compactum sit ut illo uti possimus tenere necesse non est 3, sed ut illius ope tempus nostrum metiri queamus, illud horas indicare necessarib saltem cognoscere debemus. Attamen sunt homines ad meditationem adeo inepti, ut illos machinis sensu destitutis haud immerito similes esse dixeris. Apud se ipsos nequaquam sentiunt organa moveri, ad objectorum praese tiam saepe agitantur, dum vix motuum suorum conscii sunt; servi sunt, nec Latiunt vincula. Innumeris denique variis rationibus
ducuntur, quamvis manam qua reguntur non noscant, putant se ominnium motuum quibus percelluntur autores esse: Nec quod in ipsis actu libero voluntatis suae, ab eo quod corporum adjacentium impressione agitur, distinguentes, arbitrantur se proprios sui duees esse, eodem ipso tempore quo alio ducuntur. Sed istorum explicand
rum hic non est locus. Convenientiae quas Author naturae inter inclinationes nostras naturales instituit, ut mutuo inter nos Vinculo uniremur. attentione& serutationibus nostris , iis quae inter corpora, aut inter spirit sis relate ad eorpora sunt,digniores videntur. Omnia enim ita ordinata suere, ut inclinationes quae societati maxime repugnare videntur ipsi tamen utiliores sint, dummodo sint temperatae.
Cupiditas, exempli gratia, qua cuncti homines flagrant dignitates possidendi, tendit per se ad societatis destructionem. Nihilominus cupiditas illa ordine naturae ita temperatur ut Reipublicae longh utilior sit multis aliis inclinationibus moderatioribus. Etenim, semulationem movet, ad virtutem incitat ,&eorum animum qui de Patria bene merentur, sustentat; nec tot reportarentur victoriae,nia
si milites ac praecipue duces, ad gloriam & munia collimarent. Ita que singula exercitiis membra, dum sibimet ipsis nilim consulunt, bono tamen Patriae conferunt : unde patet, publicae utilitatis esse omnes homines secreto gloriae desiderio moveri, dummodb desidelium illud sit temperatum.
355쪽
Vertim, si singuli privati mentem sitam sulcere aperirent, si e ram aliis se ad id tendere ut corporis cujus mi membra praecipuet
partes fiant, nec ultimum unquam locum obtinere velle, ingenuep oti terentur, hoc pacto societatem nunquam inirent. Omnia e-iiisdem eOrporis membra non possunt caput & cor esse ; in eo etiam pedes, manus, magni non secus ac parvi, qui obediant non secus ac
qui imperent esse debent, si unusquisque se semper dominari nun aquam vel b obedire vella palam diceret ut id unusquisque optat natura sita, omnia corpora politica hoc pacto interirent, confusio dc injustitia ubique grassarentur.
Necesse igitur fuit eos qui ingenio perspicaciori praediti sunt, qui
ad id aptiores nati sunt ut nobiliores hujusce corporis partes essent, caeteIisque imperarent, natura urbanos & comes esse. Hoc est, inclunatione quadam seereta ad id ferri, ut in verbis & agendi rationibus comitatem & urbanitatem prae se ferentes aliis testarentur se omni existimatione indignos esse, ac tenuitatis conscios in ea esse opinione ut se infirmum inter homines locum occupare credant 3 Eos verbqtios alloquuntur quibusIibet honoribus dignos esse , ac eos se maxima existimatione & veneratione colere. Denique, deficiente charitate & ordinis amore, necesse fuit superiores callere artem fallendi
inferiores ficta humilitate , in sola specie externa , in verbis scilicet duntaxat posita ; ut ista quae in omnibus societatibus civilibus ne- cellatia est praecellentii sine invidia frui possent. Quippe hoc pacto,
cuncti homines gloriam quam cupiunt aliquatenus possident. Ma-' eς Zu Π gnates realiter, parvi vero & tenues imaginarie; scilicet aliorum blandi meruis decepti, se pluris aestimari quam seri ipsorum conditio, , ci huius hoc est se non in infimo ordine collocari, siSi persuadent. et mulici Hinc obiter colligere est eos qui de se saepe loquuntur, praecipue sin δύ' tu i id quod de se dicunt aliqua laude dignum sit, adversus civilitatem - Di )'- - peccare, licet quibuslibet animi virtutibus reapse forent
praedita , quoniam non licet cum HS quorum colloquIO uteris ita ag
re quasi egent infra te possiti , nisi in quibusdam casibus, ubi, exempli gratia,notis quibusdam externis & sensibilibus supra illosemines.Etenim eontemtus injuriarum est atrocissima : illo praeeipu. societatis vinculum Iumpitur; nec est quod speremus fore ut homo cui notum esse potuit, se a nobis tanquam inferiorem haberi possit unquam societatem nobiseum jungere, quia homines ferre nequeunt se haberi ultiniam partcm corporis quod conitituunt. Ista igitur innata hominibus inclinatio utendi verborum lenociniis maxime propensionem qua ad gloriam feruntur cohibet, &aptissima est ad leniendum dolorem internum quo ii afficiuntur qui ultimas cori statuunt corporis politici partes. Nec dubium est quin ambae istae cinclinationes, altera scilicet qua ad blandimenta, altera verbqua ad gloriam propendomus simul junctae ad societatem fovendam
356쪽
Vertim in hisce inclinationibus non secus ac in amicitia, miles i-eordia, benevolentia & caeteris quae uniendis hominibus inter se invicem inserviunt incredibilis est corruptio. Quod societatem civilem fovere deberet ipsius exitiosaeph plurinarum confert; ac ne ab a gumento recedam id errori stabiliendo&su opagando inseruit.
Inter omnes inclinationes ad societatem necessarias, amicitia, favor, grati animi motus, & illaeomnes quibus ad id adducimur ut amicis etiam coram nimias laudes tribuamus, nos maxime in errorem injiciunt. Amorem nostrum in solis amicis non terminamus , ea omnia II. etiam amamus quae ad illos aliquatenus pertinent &quianum suarum ut plurimiun sunt acerrimi vindices ε, eo nos flectunt ut ipsis credamus, ipsoru iue opiniones approbemus illasiamis,famque pertinacius & vehementius ipsis saepe tueamur: inia si opinio- giliariones nes suas nimio impetu defenderent id ipses saepe non deceretis Climi contra nemo possit vitio vertere si nos ipsas tutemur; in piis id Iautiae, in nobis verb genes iutati imputctur. P amaula Caetems homines amore complectimur pliaribus de causis, nobis aib.α placere&utiles esse multifariam possunt. ingeniorum, asscctuum,d negotioruni consormitalc ipsorum specie externa, agendi rationibus, virtutibus, bonis, amore&existimatione qua nos prosequuntur, ossiciis quae ab ipsis accepimus aut speramus & multis aliis causis specialibus ad ipses amandos determinamur. Si igitur contingat ut quis inter amicos nostros, hoc est, qui iisdem aenos moveatur affectibus,
qui sit elinanti corporis forma, qui facunde & seste animi sensa --
primat , quem virtute ornatum vel siimmo loco ortum credamus,
qui amorem & existimario em nobis testetur , qui MDede nobis me ritus sit, aut cujus opem aliqua in re speramus, aut quem denique eb aliquam aliam causam creemus; si, inquam, contingat, ut homo ille aliquam. Ferat pmpositionem , illam statim,ratione ad examen nequaquam adhibita, haurimos. Ipsus opinionem an sit vera necis ne securi, immo saepe reluctanteconscientia, pro obscuritate&confusione mentis nostrae, pro eordis nostri corruptione & pro utilitate quam ex falsa generositate nostra speravius, defendimus. Hujusce rei exempla sigillatim aderre foret inutile; vix enim unquam per unicam horam quis alicui caetui , potest interesse, quin multa ipse experiatur, si saltem attendere velit. Veritati raro plauditur , sed iis sepe qui amorem adstantium sibi conciliaverunt. Qiii loquitur eomis est & urbanus; ergo bene ratiocinatus est; suffcit id quod dicit esse duntaxat verisimile, ut verum habeatur. Ac si quae protulit sint ridiculare absurda, saltem ipsis tribuetur verisimilitudo. lahomo me amat, me existimat, mihi multa praestitit ossicia, & nunc praestare potest, alias opiniones meas defendit, ingrati animi & imprudouirestinen a me non declinare ii ipsius jam opinonibus oblin.
357쪽
etarer, imi, non assent iter. Sic veritati illuditur, ipsam nostris affectibus subjicimus, &falsas hominum opiniones mutua indulgentia amplectimur. Vir probus succensere non debet quum docetur & eruditur,dummodb juxta urbanitatis leges id fiat ε, & cum amici aegre ferunt se de erroribus suis modeste a nobis moneri; tum sibi ipsis & erroribus suis permittendi sunt, cum id velint, nec ipss quicquam imperare,
aut ipsorum mentem mutare non valeamus.
Sed verus amicus errores amici probare nunquam debet. Etenimi ad id esset attendendum,nos scilicet iis magnopere ossicere, dum ipsorum opiniones temerarie defendimus. Elogiis nostris cor ipsorum intumescit, & errores mentis roborantur. Eo deveniunt ut resipiscere nequeant ; ac denique agunt & decidunt non secus ac ανα - ρω
facti essent. Unde quaesis, fit ut ditissimi, potentissimi, nobilissimi, ae ii omnes in genere qui supra caeteros eminent sibi trimant &eodem se gerant modo, ac si inserioribus essent sapientiores, nisi quia ipsorum cogitationes indiscriminatim & serviliter probantur ' Ita assensus quem praebemus amicis illos eb sensim adducit ut credant se praestantiori caeteris pollere ingenio. Quo pacto superbi, audaces, imprudentes,&in crassissimos errores proni fiunt, nec id animadve
Hanc ob causam inimici nostri saepe nobis utiliores sunt, ac me tem magis erudiunt suis oppositioni Sus , quam amici, suis approbationibus. Quia inimici nostri ad id nos adigunt ut nobis ipsis praecaveamus, rebusque quae in medium proferimus attendamus; quod sussicit ut errores agnoscamus. At amici nostri nos falsa sopiunt confidentia, qua vani & ignari essicimur. Homines igitur amicos suos admirari, ipsorum sententias amplecti prae amicitia nunquam debent Demadmodum inimicis prae inimicitia ipsos adversari aequum non est. Sed spiritum adulationis aut contradictionis exuere debent ut sinceritatem profiteantur, utque evidentiam dc veritatem,ubi ubi sit,
Id etiam alta mente repostum manere debet, stilicet, plerosque ad adulationem & lenocinia pronos esse, inclinatione quadam naturali , sive ut ingenio praediti videantur, sive ut benevolentiam eaptent, sive ut ipsis par referatur, sive denique malignitatis & derisonis animo. Nee iis omnibus quae nobis diei possunt tutum est fidem incautam adhibere. Nonne videmus quotidie homines sibi invicem ignotos, sese mutuo laudibus ad astra evehere etiam quum prima vice colloquuntur ' Quotidie videas oratorem qui concionem habuerit laudibus hyperboli eis extolli & cum admirationis indiciis ab eodem excipi, qui mos eum exsibilaverat, ac coram iisdem subsannationum testiuus. Quotiescunque quis exclamat Marae admi-
358쪽
ratione pallescit, ac via uti attonibus haeret, is qui loquitur mira se dicere ideb inferre ncm debet ; sed potius se coram adulatotibus loqui, se ab amicis temerarie laudari, aut ab inimicis maligne rideri. Vel forsan , admirationem sibi conciliat quia eleganter & apte ad persuadendum loquitur, quia dives est vel aut horitate pollet, ves si ma-ViS , e X eo oritur approbatio quod ea quae profert notionibus sensuum confusis&obscuris, sed vividis & jucundis limis nitantur, aut quia Νimaginationis igniculis micat, clam laudes amicitiae,divitiis,dignitatibus verisimilitudinibus, sed raro veritati tribuantur. Quis fort. speraverit, me, examinatis in genere inclinationibus mentis, transiturum esse ad explicationem singularem omnium motuum specialium quibus afficiuntur mentes ad boni & mali praesentiam, hoc est, mee Ulicaturum naturam amoris, odii, gaudii, tristitiae, & omnium assectuum intellectualium tam generalium quam specialium, tam simplicium quam complexorum. Sed varios quibus mentes agitari possunt motus explicare mihi non propositum est. Observari dumtaxat velim quaecunque hactenus de Inquirenda Veritate scripsi, ea mente a me scripta fuisse , ut homi ncs debilitatis& ignorantiae suae convincerent; utque ipsos docerem quanto percerrori&peccato omnes obnoxii simus. Id indicium repeto iterum atque iterum; forsan memoriae mandabitur: de mentis natura ac curate & penitus tractandi nunquam fuit animus. De ea tamen aIiquid perstringere oportuit, ut errores in principio suo, ordine, & cIa- τὶ possem explicare. Ac si limites mihi prima fronte praescriptos sum
transgressus; id ex eo ortum est quod nova quaedam mente subierint, quae non levis esse momenti mihi videbantur, quaeque non .sine voluptate lectum iri arbitrabar. Mea forfin me fefellit opinio, nisi tamen rem sie credidissem vix id a me obtinere possem ut ea sci iberem.
mis enim loquatur nisi attentionem ab auditoribus speret Multa equidem dixi quae ad institutum minus facere Videntur, quam particularis motuum mentis tractatio; id non d iffiteor; sed dum ordinem mihi praescripsi, secenum tamen ingenio injici nolo. Ordinem mihi praescribo qui me regat, sed id mihi semper concedi volo ut iter faciendo caput identidem deflectam, si quid occurrat memorabile. Immo avia nonnunquam secedere mihi licet ut &quiescam modo nunquam aberrem. Qui mecum quiescere nolunt in itinere possunt pergere; per me licet: vertant folium si lubet; at si diverticula mea aegre ferant meminerint tamen, non paucos esse, qui locis in quibus requiesco, recreati, alacrius reliquo itinere desiiuguntar.
359쪽
De naruri in origine assectuum in genere.
MEns humana duas habet relationes essentiales aut necessarias, admodum diversas alteram ad Deum , alteram ad corpus suum. Quatenos mens pura, verbo Divino, sapientiae& veritati aeternae essentialiter unitur ; hae enim Ma unione cogitationis est capax; ut Libro tertio explanatum fuit. Quatensis mens humana, velarionem habet necessariam ad corpus situm.; nam quia isti unitur corpori sentit&im ginatur, ut primo & secundo Libro demonstratum fuit. Mens nomine frenis aut marginalisnu indigitatur, quum torpus ipsius cogitationum causa est naturalis & oecationalis; Et eadem mens intestems nomine designatur, quum agit per seipsam ; seu potPs quum Deus agit in ipsI , quumque lumen divinum ipsi assulget sine ulla relatione necessaria ad ea quae in corpore aguntur. De voluntate res eodem plane modo se habet. Quatenus voluntas ab amore quo Deus seipsum complectitur, a lege aeterna, uno verbo , voliintate Dei essentialiter pendet. Aliquid amamus, duntaxat quia Deus seipsum amat ; ac iit si Deus seipsum amaret, aut
360쪽
nisi in mente humana amorem suo similem, hoc est, motum illum amoris quo erga bonum in genere af imur indesinenter imprimeret nihil amaremus , nihil vellemus, ac ideo fine voluntate est mus; cum voluntas nihil aliud sit quam impressio naturae, qua Versus bonum in genere serimur, ut multoties jam dictum est.
Sed voluntas, quatenus voluntas hominis, a corpore essentialit crpendet nam propter solos sanguinis & spirituum motus , comm tionibus sensibilibus agitatur. Igitur, inchramnes naturales nuncupavi, omnes mentis mot 'obiscum puris intelligentiis communes; &Libro praecedenti nonnullos explicavi ex iis quae corpus valde asia inciunt, quamvis illorum causam finis non sit nisi in directe: Hie veto asseritus seu passiora voco, omnes commotiones quibus mens agitatur occasione motuum extraordinariorum spirituum & sanguinis .De e-juscemodi commotionibus sensibilibus hoc Libro agetur,
Licet passiones ab inclinationibus separari nequeant, nec homines alicujus amoris aurali cujus odii sensibilis sint capaces, ni si quia amoris & odii spiritualis capaces sunt. Illas tamen seorsim tractandas esse duximus, ordinis ergo. Qui palliones multo vehementiores Avividiores esse inclinationibus naturalibus, illasque ut plurimum in alia objecta ferri, ac semper produci ab aliis causis, attenderit; is agnoscet me non immerito separasse res natura sua inseparabiles. Homines sensationum & imaginationum non sunt capaces nisi quia purarum intellectionum sunt ea paces; cum sensus& ima sinatio a mente sint inseparabiles, nemo tamen est qui hasce saeuitates seorsim tractari non probet, quamvis natura sua sint inseparabiles. Denique sensila & imaginatio ab intellectu puro non magis disserunt,quam passiones ab inclinationibus. Itaque has duas posteriores facultates separare oportuit quemadmodum tres priores separare solemus. Ut melius discernere pollimus quid mens ab Authore suo relate ad corpus recipiat, ab eo quod habet ab illo sine ulla relatione ad corpus. Hoc solum ex ita rerum natura sua conjunctarum separatione orietur incommodum nempe, ut fieri solet in ejusmodi casibus, multa ex iis quae jam diximus repetere cogemur. Homo unus est quamvis coni et ex multis partibus , atque istarum partium ita arcta est unio ut nulla in parte possit tangi quin totus moveatur. Omnes ipsius facultates a se invicem ita dependent, &ita subordinantur, ut una explicari non possit quin de eaeteris aliquid delibetur. Sic dum ordinem confusionis evitandae gratia nobis praescribimus, multa repetendi incumbit necessitas, sed praestat repetere quam confundere, quia claritati studendum est. commodi iis transigi nequit in hac repetendi necessitate quim si ita repetamus ut repetitiones fastidium non creent.
Passiones animi sunt impressioncs Authoris naturae, quae ad id nos