장음표시 사용
421쪽
ad sui excusationem seu justificationem.
I liga verborum serie non opus est, ad demonstrandum omnes
ais ectiis sese excusare. Id ex conscientia seu ex senssi interno clitem de nobis habemus & ex eorum qui aliquo agitantur animi v motu agendi rarione, evidenter satis patet. Illud igitur principium duntaxat exponemus, ut nobis in posterum ab illo caveamus. Mens imaginationi ita mancipata est ut ipsi statim atque incaluit, o sequatur. Ipsi furenti quicquam non audet reponere; quia si resistat male mulctatur, cum e contra mercedem aliquam semper consequatur ubi imaginationis imperio obtemperavit. Immb ijs quorum imaginatio ita inordinata est, ut sese in bruta transformatos putent, non desunt rationes quibus ipsis probetur se brutorum ad instar age- rc debere, quatuor pedibus incedere, licrbis Sylvestribus vesci, &c. Plerosque homines ;uvat vivere pixta assectuum impressones; ubi ijs resilii in t aliqui poena intiis puniuntur; atque id sum cit ut ratio qum oluptati ut plurimum obsequitur, utatur ratiociniis idoneis ad tu- '
. constet affectus sese excusare, constat pariter desiderium eb nos ferre debere per se , ut in bonam p:utem judicemus de idi asilis objecto, si sit desiderium amoris; in malam verb, si sit desiderium
odij, seu aversationis. Desiderium amoris est motus mentis excitatus Moiritibus, qui illam ad id disponunt ut ijs quae penes ipsam non sunt frui, alit uti elir : namoue si etiam desideremus continuationem fruitionis nottiar, id hi uia futura non sunt pen es nos. Necesse igitur est ad desiderii excusationem, ut obiectum ex quo nascitur judicetur bonum per se, aut relate ad aliquod aliud objectum : ac judicium contrarium ferendum eli de desiderio aversationis.
Haud equidem possumus judicare rem quampiam in se esse bonam vel malam, nisi aliqua id credend. nobis suppetat ratio di Sed nullum 'cit obiectum affectuum nostrorum quod non sit bonum aliquo senso. Et quamvis dicet e postinatis quaedam esse quae nihil boni in se includant, ac Per consequens ut bona a mente puri judicari nequeant, dicere tamen nequimus illa non posse gustari ut bona, quandoquidem stipponamus nos ab illis agitari ; iam autem gulius aut sensus sutimcit ut mens feratur ad judicandum de obiecto in bonam partem. Si tam facile judicemus ignem continere in se calorem quem sen- us, & panem saporem quem nullamus, propter sensationem
morum corporum occasione in nobis excitatam , quamvis id mentem omnino fugiat; clim mens non possit capere calorem, & saporem -
esse modiἱ3c it i nes corporum ; certe si id ita se habeat, nullum est a sectuum noltimum ob ectum, ut ut vile, & aspernanduin, quod ta Disi iam by Cos si
422쪽
men bonum non j culicemus ubi ex ipsius posse ilione voluptatem percipimus. Quemadmodum enim putamus calorem ex igneoliri, ad ipsius praesei uiam ; sic pei peram credimus objecta at sebuum pares evoluptatem quam gustamus, ubi illis objectis fruimur; ac illa esse bona, cum nobis bonum conserre valeant. De assectibus quorum
objectum malum est, idem ei lo judicium. Verum ut modo dictum est , nihil est quod per te aut per aliquid ,
ad quod reseratur, noli sit dignum amore vel odio: ac ubi aiscctu alii uomovemur, nullo negotio deprehendimus in ipsius objecto bonum dc malum quod ipsi favet aut adversatur. Itaque ratione facillime cognosci potest, quaenam judicia affectus quibus agitamur forment in nobis. Si enim amoris desiderio agitamur, colligere facilςest, illud desiderium ad sui justificationem allaturum esse bona quae in objecto judicaverit inesse. Illa autem judicia de obj ccloeb latius patebunt, qub
desidcrium Violentius erit; ac saepe plena &absoluta erunt licia ob- jectum per unicam tantum partem eamque minimam , bonum vi deatur. Istaec judicia favorabilia, ut ita loquar, ad ea omnia quae aliquam cum objecto affectus habebunt relationem , aut saltem habere ' Videbuntur, extensum iri, facili negotio concipi potest ; idque ebmagis eveniet quo affectus erit vehementior, & imaginatio latilis patebit. At vero si desiderio odij, seu aversationis agitamur, effectum erit plane contrarium, ob rationes capto aequὲ faciles. Id experientia satis comprobatur , & in eo experientia equidem cum ratione arprime consenat. Sed hasce veritates exemplis illustremus. Omnes homines scientiae desiderio natura tenentur; omnis enim mens ad veritatem possidendam est comparata: sed philomathia se ii
desiderium scientiae, quanquam per se justum sit, saepe tamen maximὲ- vitiosum hi propter falsa quae ipsi adjunguntur judicia. Curiositas menti saepe offert vana objecta meditanda; his objectis falsas magnitudinis ideas saepenumer . alligat: Illa fallaci novitatis splendole cxtollit; ac denique tantis citcum cincta illecebris obducit; ut ab ijs nimia cum voluptate & attentione contemplandis vix postis tem
Nullae sunt nugae quibus quaedam ingenia penitus non occupentur; ac ista ipsorum occupatio falsis in quae a varia curiositate conjiciuntur judicijs legitima ipsis semper videtur: Qui terminos & vo-' eum apices magna curiositate rimantur in illorum cognitione omines
scientias sitas esse, innumeris, quas ingeniose fingunt, rationibus sibi persuadent; inter quas, veneratio quam ipsis homines nonnulli termino obscuro & incognito stupefacti, testantur, ultimum non occupat locum, quanquam omnium sit absurdis lima. Nonnulli sunt homines qui in id, ut artem loquendi sibi comparent, per totam vitam student, qui melius faeerent si per totam viarum silaient: eum enim flere debet e manifestum est cui nihil est quoa
423쪽
dicat: Sed quid facias φ Illi artem loquendi non addiscunt ut sileant. At sciatit illi se nunquam recte esse loquuturos quin prius recte cogitent ; in id incumbendum esse ut ingenium fiat accuratum &rectum ; Verum a falso sedulb esse discernendum; ideas claras ab obscuris sejungendas; ac ea quae a mente, ab ijs quae ab imaginatione procedunt esse dignoscenda. Ij inter egregia & exquisita ingenia sese annumerant; quia justis periodorum numeris aurem titillare, figuris , & motibus jucundis affectus palpare, vivis & sensibilibus loquendi formulis imaginationem recreare norunt, quam Vis mentemideis vacuam sine lumine & intelligentia relinquant. Perpetuum linguae vernaculae studium equidem aliqua , verisimili . .. saltem , ratione nititur, quia illa per totam vitam utendum nobis est, '. & nonnullis hoe desiderio agitatis haec ratio excusationi esse potest; at vero non video quo pacto ij sese pollini excusare qui omnes linguas indiscriminatim addiscendi desiderio tenentur. Illorum affectus qui Bibliothecam sibi conflant ex quibustibet dictionarijs potest excit sari, non secus ac illoru curiositas qui omnium regionum &temporum numismata apud se habere ambiunt. Id ipsis aliquando potest esse utile. Ac si ex eo ad ipsos magnus non redeat fructus, saltem nihil affert incommodi. Curiositatum gazam , ut ita loquar , habent quae ipsis
non est impedimento ; secum enim libros, &numismata non gerunt. Verum quo pacto excusabitur illorum affectus qui memoriam tot v cabulis saepe onerant, ut ipserum caput fiat Bibliotheca quaedam dictionariorum e Propria negotia & ossicia essentialia omittunt, & bliviscuntur, ut voces prorsus inutiles retineant ; linguam vernaculam nonnisi haesitando loquuntur ; terminos aut incognitos aut barbaros in colloqui js interserunt. Vulgati commerci j moneta nunquam utuntur. Denique ipsorum ratio felicius non dirigitur quam . lingua. Omnes enim memoriae recessus etymologijs ita reserti sunt, out menS numero vocum propὲ innumerabili veluti suffocata sit. Ineptum tamen illud Philologorum desiderium non caret rationibus quas prae se ferat. Qub pacto id fiat ' si quaeras. Audi quaeso judicia quae falli isti docti de linguis ferre solent. Vel suppone non in
nulla axiomata apud ipsos indubitata, & ex ijs consequentias elicien- das deducito. Suppone, exempli gratia, homines qui multas callent Iinguas, toties vise homines quot linguas exoticas loqui possunt quandoquidem homines a brutis loquela distinguantur. Suppone
ignorantiam linguarum esse causam ignorantiae in qua versamur circa res innumeras, quandoquidem Veteres Philosophi, & extranei nobis sunt doctiores Suppone, inquam, ejusmodi principia, ac deinde concludito. Certe si ex his principijs recte concludas, judicia sorma bis ad id idonea ut te subeat desiderium callendi linguas atque haec sunt judicia quorum ope Philologi ejusmodi studiorum defendunt u-
Quaelibet scietitiae quantumvis aspernabiles aliqua tamen sui Disi iro , by. GOos
424쪽
parte imaginationi affulgent, ac mentem, allicho colores ijs adspergente, perstringunt. Equidem splendor ille minuitur, statim atque spiritus &sanguis sedantur, ac veritatis lumen sese conspiciendum praebet: Vertim istud lumen pariter evanescit, ubi imaginatio denub incalescit; actum rationes illas quibus affectus noster impugnari
ceperat, per transennam tantium videmus.
Caeterum ubi affectus quo agitamur , se ad interitum Vergentem sentit, ipsum ante actae viae non poenitet : quin omnia ad id disponit, ut vel cum honore pereat, vel cito reviviscere solst: hoc est. mentem ad id semper disponit ut judicia formet quibus pollit defendi. Tunc etiam quandam veluti societatem cum caeteris affectibus init, ut ipsi opitulentur, spiritus & sanguinem sussiciant, atque hoc pacto veluti ex cineribus denub suscitetur. Affectus enim sibi mutuo auxiliantur. Qui in eodem subjecto una possunt subsistere opem mutuam sibi fideliter ferunt. Itaque judicia linguarum, aut alius cujus 1ibet rei desiderio faventia indesinenter sollicitantur, & plane confise mantur ab omnibus affectibus isti desiderio non contraiijs. Eruditus , seipsum modb stipatum auditoribus ven rabundis; modb victorem eorum quos terminis inusitatis & ακατα- λη δο, e prostravit, ae pene semper supra vulgus hominum longe eminentem imaginationi suae repraesentat. Laudibus quae ipsi tribuuntur blande palpatur. Commodorum sibi propositorum spe sese lactat: ac Sectatorum assiduitate gloriatur: Per omnia saecula, omnesque regiones perpetub maximi cum voluptate dissunditur: in eo medi cribus istis ingenijs qui intra temporis praesentis limites & urbis pomoeria circunscribuntur multlim absimilis et Vides igitur quot affectus, ad eum quberga taliam erudition D tenetur, accedant, qui omnes simul ad illum affectum defendendum, & ad judicia in ipsius
gratiam ferenda enixe contendunt.
Si unusquisque affectus sibi soli consuleret, eaetcris ne ectis, omnes eodem momento quo excitarentur evanescerent. Ipsis sat falserum judiciorum non uippeteret ad subsistendum, nec imasinationem rationis lumini semper opponere valerent. Vertim ad aflectuum nostrorum mutuam conservationem cuncta mirum in modum sunt ordinata. Sese mutub corroborant, ac qui inter se sunt maxime distiti sibi nihilominus mutuam serunt operam. Ae dummodo aperta inter ipses non vigeant odia, id sufficit ut omnes inter se accuratissimas Societatis leges observent.
Si aflictus denderi j solus existeret, cuncta quae ab ipso formare tur jqdlata, ebduntaxat tenderent, ut possessionem boni veluti possibilem repraesentarent; namque desiderium amoris qui tale est, ab alia non producitur causa quam a judicio qu6 judicamus possessionem
alicujus boni esse possibilem. Itaque desderium illud nihil formare posset pretier judicia clica possibilitatem possessionis, cum judicia quae
425쪽
1equiliatilr, & conservant affectus, prorsus similia sint judiciis quae ipsos praecedunt, & producunt. Verum desiderium ab amore animatur; spe corroboratur; gaudio augescit; naetu ren OVatur; ac cur
animi fortitudine, et mulatione, ira, anxietate, & multis alijs affectibus conjungitur, qui invicem judicia infinith varia serunt, quet mutuo sibi succcdunt, ac desiderium unde orta sunt fovent. Mirum igitur non est desiderium erga rem nihili, vel erga res nobis manifest. inutiles
aut etiam noxias, rationi tamen reluctari permultos annos, vel etiam per totam illius qui hoc desiderio agitatur vitam , cum tot affectus ad ipsius defensionem una concurrant. Sed paucis eXplicemus quom
do passionea, seu affectus sese mutuo desen)ant, res enim semper sunt explicandae per ideas distinctas. Quil ibet affectus sanguinem & spiritus agitat. Jam verb spirit uxagitati visu sensibili objecti, vel vi imaginationis in cerebrum ducuntur, modo ad id idoneo ut vestigia in eo formentur profunda quae illud objectum repraesentent. Immo quandoque velocitate sua fibras cerebri flectunt & etiam rumpunt, ita ut imaginatio illa fractione veluti inquinata & corrupta maneat. Haec enim vestigia rationi non parcnt, pro ipsius arbitrio non delentur; quin potius ipsi vim inferunt, & ad id illam adigunt, ut indesinenter objecta consideret, ita ut ijs, ingratiam affectuum, agitetur, ac perturbetur. Affectus itaque in imaginationem, imaginatio corrupta in rationem agit, ipsi perpetub praeseruando res , non ut in se sunt, ut hoc pacto mens posset verum
ferre judicium, sed ut sunt relath ad affectum praesentem, ut ferat judicium quod isti faveat affectui. Aisecius imaginationem & mentem , in sui gratiam 3c utilitatem
non modo corrumpunt, in reliquo praeterei corpore omnes formant
dispositiones ad sui conservationem idoneas. Spiritus ab affectibus agitati in cerebro non subsistunt, in caeteras, ut ali si dichium est, corporis partes seruntur. In cor, jecur, lienem, & nervos, qui praecipuas Circunstant arterias, pol illimum dissi1nduntur. Denique spiritus illi in Omnes quasque partes emittuntur, quae possunt suppeditare spiritus aptos ad conservationem affectos dominantis. Jam autem dum isti spiritus per omnes corporis partes ita diffunduntur, quicquid ipsorum cursui resistit paullatim destruunt. & in ijs viam sternunt ita lubricam & rapidam, ut minimo objecto summopere agitemur , &sera-naur ad formanda judicia affecti sus faventia. Atque sic affectus sese. mutuo stabiliunt & de sendunt. - Jam si attendamus quaenam possit esse fibrarum cerebri constitutio, agitatio dc abundantia spirituum& sanguinis in diversis sexibus& aetatibus; non magno negotio subolfaciemus quibusnam affectibus nonnulli sint addicti, ac proinde quaenam de objectis ferre soleant judicia. Atque ut id exemplo comprobem; juxta copiam vel in piam spirituum quae in nonnullis deprehendenuir, cognoscere potem
426쪽
, 9qmus alIquatenus saltem, multos de eadem re tibi aequaliter propo-
sta & explicata sormaturos esse judicia spei, & gaudij, dum alij de lini sa formabunt judicia timoris, & tristitiae. Ijs enim quibus magna suppetit sanguinis&spirituum copia, ut ussi venit in juvenibus, sanguineis, biliosis, cum spem facile concipiant , propter secretamquam habent virium suarum cognitionem, credunt nullum fore suis consilijs obstaculum quod facile non superent, bonum cujus sperant possessionem veluti praegustabunt, & quae libet judicia ad fovendum & justificandum spem, de gaudium sormabunt: alij vero quibus spiritus agitati desunt, ut senes, melancholici,& Phlegmatici, cum ad metum & tristitiam ferantur, quia animo, ut pote spiritibus ad exequenda mandata aptis destituto, di findunt, judicia planἡ contraria ferunt; disticultates tu superabiles ubique imaginabuntur, ut metum suum excusent, atque invidiae, maerori,desperationi & quibusdam odij speciebus quibus infirmi potis limum obnoxij
C A P U T X I I. Ossectus, seu passones qnibus malum estpro objecto, esse maximericulosas ct injustac, easque quae cum minima conjunguntur criniatione, esse omnium vividi imM, oe maxime sim sibiles. INter affectias qui judicia serunt a ratione maximὲ dissita , quique
ideo periculosissimi sunt, omnes odij, seu aversationis species re censeri debent. Nulli sunt affectus qui rationem aeque corrumpant ac odium, & metus; odium praecipv. quidem in biliolis & in ijs quorum spiritus perpetuo agitantur; metus vero in melancholicis, vel in ijs quorum spiritus crassi, & selidi, nec facilἡ agitantur, nec semel agitati facit E sedantur. At vero ubi odium & metus una conspirant ad rationem corrumpendam, quod valdὲ frequens est, tum queuis judicia, quantumvis injusta & aloga formare & acerrim E defendere valemus. - Atque hujusce rei h e est ratio. Hujus, scilicet, vitae mala , mentem nostram longὲ vividius assiciunt quam bona; Doloris sensus vividior est sensis voluptatis. Injurijs & opprobrijs multo magis laedimur quam laudibus & applausu delehamur.Et quamvis nonnulli teperiantur qui Voluptates quasdam,& honores susque deque habeant, admodum t men pauci sunt qui dolorem, & contemtum aegrἡ non' ferant. . Itaque odium,metus, aliaeque aversationis species,quibus malum est pro objecto, sunt passiones violentissimae. Animum de improviso ita concutiunt ut illum stupefaciant & permoveant. Intima mentis adyta
brevi subeunt, ac ratione E sede sua deturbata,judicia falsa dc iniqua de rebus quibuslibet ferunt, ut suam defendant ineptiam & tyrannidem. Illi anectus omnium sunt erudelisimi&suspicacissimi, Aaritari, Asocietati civili maximὲ repugnantes, & eodem tempore absurdissimi; 3udicia enim adeo inepta & acies ἔνυα formant, ut omnium indis
427쪽
Ioan. e. ii. Hisce affectibus moti in haec insulsa erumpebant verba PharisaeLagmωρ iste muta edit miraci D. M illum perpere,omnes in ipsum re dent. Roviani venient urbemqtinentem ntinam diruentdesum Chr stiam multa facere miracula equidem satebantur Laetati resurrectio erat extra omnem dubitationis aleam .Quaenam judicia ipsis suggerebant affectus φJesum nempe interficere, & Laetarum quem suscitaverat. Sed quibus de causis Jesum interficere ' inita, Uninus ipsum pergere, omnes credent
sum. Judicia simul crudelia & absi rda l crudelia odio,&absurda me
to : Romani venient 2 diruent urbem, gentemque.
Iisdem affectibus motum fuit Hiiedrium illud in quo adstabant An - . Act. nas Summiis Pontifex, Cataphas, Johannes, AleXander,&qui erant exstirpe Sacerdotali, dum haec dixerunt. Quid hi sie hominibvifacie;ma
raculum enim ediderunt toti civitati notum, illud nonpossumin negare; rerum ne ad amplius dia uigetur,ad vitu mInis φω interdicamus amplius docere in nomine Christi.
Viri alioqui cordati judicium ferunt injustum &absurdum simul,
quia nempe affectibus agitantur, & falso zelo occaecantur. De Apost lis poenas sumere non audent propter populum. 6c quia homo mira- . cui osὲ sanatus jam erat quadragenarius & supra , ac coetui intererat; verum ipsis minantur ne doceant in nomine Jesii. Doctrinam damnandi sibi necessitatem incumbere credunt, quia ipsus atri horum inters ' cerunt. I ultura jebant ad Apostolos,isno homi sanguinem super nos inducere. Ubi falsus relus cum odio conjungitur, illust adversus rationis objur gationes munit, illud tuta legitimu repraesentat ut ipsus motibus non cedere piaculum videatur. Et quum ignorantia & infirmitas metum comitantur, illum ad innumeras res extendunt, illiusq; commotiones ita corroborant, ut minima suspicio rationem pei stringat& perturbet. Qui falso ducuntur zelo de Deo se bene mereri credunt,ubi aiscetibus su is obtempera ni Secretas odij sui inspirationes caeco impetu sequuntur, veluti inspirationes veritatis internae ac sensationes quae ipsiarum violentiae velificantur argumentorum loco habentes , in erroribus suis praefracte ac invicte permanent.
Ignari vero & qui ingenio sunt debili, causas mei sis vanas & ridiculas tibi fingunt; in eo similes pueris qui sine duce & lumine in tenebris versantes, jectra terribilia sibi imaginantum, perturbantur & vociferantur quali de ipsis conclamatum esset. Si tantum ignari sunt, lumine reficiuntur, at verb si debili sint cerebro , ipsorum imaginatio semel Iaesa, restitui nequit. Simul ac quid vident quod ad pristinum terroris objectum aliqua similitudine accedit,vestigia de integro aperiuntur ac idem spirituum cursus iteratur. Aded ut sanari nequeant nisi ad
At cum falsus zelus conjungitur cum odio & metsi in cerebro debili, 'tot indesinenter sormantur judicia adeb iniqua & violenta, ut veI la illorum cogitatio Iorrorem pariat. Nec miraculum quo conVaso Dissiligod by ora le
428쪽
est Paulus sumeret ad mutandum animum sic perculsiam , immb si potentiae & misericordiae Divinae limites figere liceret, ipsius sanationem diceremus impossibilem. Qui in tenebris versantur Iuminis pret sentia laetari solent,hic verb Iumen pati nequit , quippe quod assebui quo agitatur ressistendo ipsum laedat. Cum ipsius metus sit aliquatenus voluntarius utpote ab odio procedens, metsi illo percelli ipsum juvat, quoniam ijs etiam affectibus quibus malum est pro objecto delectamur, ubi malum est imaginarium; vel potius ubi,ut fieri solet in spectaculis,cerib scimus nos ab illo laedi non posse.
Spectra seu phantasmata,quq sibi fingere solent ij qui in tenebris d
Sunt, lumine adveniente evanescunt. Hujus verb phantasmata lumine veritatis non dissipantur. Illud mentis tenebras facile penetrare nequit,
ipsius imaginationem tantum irritat, adeo ut dum homo ille affect sis objecto duntaxat intentus est, lumen reflectatur, & phantasmata seu umbrae verum corpus, seu aliquid realitatis habere ipsi videantur . quia debiles quosdam luminis quo feriuntur radios repellunt. At, supponamus istius ingeni j hominibus satis inesse docilitatis&atteiationis ut rationes ad disti pandos ipsoru errores idoneas auscultare&intelligere possint, ipsorum imaginatio metu ita perturbata est,&cor dio,&falso telo ita corruptum, ut rationes illae quantumvis in ses 1idae, velocem tamen vehementium affectuum motum diu sistere non
possent, nec impedire quominus illi argumentis sensibilibus sibi ipsis
non multb post patrocinarentur. Observandum enim est affectus quosdam esse qui sine ullo redito pr tereant, alios verb constantes esse qui diu subsistant. Qui nulla mentis applicatione nituntur , sed tantiim visu sensibili alicujus objecti, & sanguinis fermentatione producuntur & corroborantur, diu non perstant, ac eodem serὲ tempore nascuntur & extinguuntur. Qui verbcum mentis applicatione conjunguntur permanere solent; quia illorum principium mutationi aeque obnoxium non est ae sanguis & humores. Odium itaque, metus, caeterique assectus qui in no
bis mentis cognitione excitantur aut conservantur, non verti visu senis
sibili alicujus mali, diu subsistere debent. Isti igitur affectus duratione, violentia, & injustitia exteros superant; sed non sunt omnium vividissimi, & maxime sensibiles, ut infra demonstrabitur. Perceptio boni, & mali quae assectus excitat fit trifariam; per sensus, per imaginationem, & per mentem. Perceptio boni & mali per sensus, seu boni & mali sensatio affectus valde promptos & valde sensibiles producit. Perceptio boni & mali, per solam imaginationem, assectus excitat longe debiliores.Et perceptio boni & mali per mentem solam, Veros non producit affectus, nis quia perceptio ista boni & mali per
mentem, conjungitur suriper cum aliquo motu spirituum animalium.
Allectus ad solam c. poris conservationem , ac ut per corpus ceteIis
429쪽
sensibili as uniamur, nobis concessi fuere: quamvis enim res sensibiles respectu mentis nec bonae nec malae esse queant H bonae tamen Vet malae cant relate ad corpus cui mens unitur.Clim itaque sensus & imaginatio relationes rerum sensibilium cum corpore multd melius cognoscant quam mens ipsa, affectos longe vividiores excitare debent , quam cognitio clara Sc evidens.Quia verbcognitiones nostrae cum aliquo spirituum motu semper conjunguntur, cognitio clara & evidens ingentis alicujus boni, vel ingentis alicujus mali, quod sensus non rem tegunt, arcanum aliquem affectum semper excitat. Nihilominus omnes nostrae cognitiones clarae & evidentes non semper trahunt post se affectum aliquem sensibilem &, ut ita dicam, perceptibilem; quemadmodum omnes affectus nostri non semper coniunguntur cum aliqua mentis cognitione: si enim quandoque continga ut de bonis de malis quibusdam cogitemus sine ulla commotione,
saepe etiam aliolo affectu commovemur, non cognita tamen, nec, Vessensu. percepta illius causa. Clim quis aerem spirat salubrem gaudio quodam assicitur cujus causam ignorat; bonum ex quo illud oritunsaudium non novit, quamvis illud possideat. A corpore quodam invisibili per sanguinem sese insinuante si fermentatio impediatur, tris lixest, & causam tristitiae rei cuipiam visibili sibi affectus momento occurrenti forsan tribuet.
Inter omnes affectias nulli sunt sensibiliores ac velociores, & proindoenulli cum minori mentis cognitione conjunguntur quam, horror, Scanti pathia, amor seu allubescentia,&sympathia.Evenit nonnunquam ut homo sub umbrosa arbore dormitatis ad muscae aculeum vel frondis titillationem sub lib& de improviso expergiscatur, non secus ac sh a serpente morderetur. Sensu confuso rei terribilis qualis est mors expavescit,& hoc pacto affectu vehementissimo&violent illimo, des derio, scilicet,odij seu aversationis sese incogitanter agitatum deprehςndit. Contra vero si eveniat ut homo aliquis egenus forte fortuna incidat in pusillum aliquod bonum, cujus dulcedine demulcetur, circa. exile istud bonum, non secus ac circa bonorum maximum, sensim incogitanter occupatur. Id etiam evenit in motibus sympathiae &antipathiae. In societate quapiam videmus forsitan aliquem cujus habitus: totaq;externa species cum pr senti corporis nostri dispositione arcanix quibusdam vinculis consonet; ipsius visu illicd vehementer permovemur. Ad ipsum amandum, & benevolentia prosequendum arcana Scdulci quadam vi ferimur. To Nesiis quid, nobis plane ignotum,sine ulla
Tationis participatione, nos agitat. Contrarium evenit de ijs quorum habitus fastidium,&horrorem, ut ita dicam, aspergunt. Arcanum tamen illud fastidium menti ignotum est; quippe de pulchritudine, VeIdeformitate sensibili, quae ejusmodi affectus excitate silent, soli sensus rite judicare possunt.
430쪽
Hu uste libri institutum declaratur , ut o duae rationes generales conservandae evidentia in investigatione meritatis, quae hujus libri argumentum constituent.
LIBRIS praecedentibus Vidimus hominem errori Valde obno- a Lxium esse; ipsumque sensuum fallacijs imaginationis b phan- . Lib. II. tasmatibus,3c mentis c abstractionibus perpetuo decipi; volun-c I ib. V Liatis d inclinationes, cordis e affectus veritatem ipsi pene semper sur-xipere, ea mque ipsi nunquam patefacere, nisi falsis indutam colotibus 'quibus concupiscentiae indulgetur. Jam vias indicare quibus veritatis, cognitionem assequi possumus, mentemque ea vi, & industria munire qua has insistere queat sine inutili labore, & erroris periculo, op xae pretium est. Vertim, ne in hujus postremi Libri Iectione incassiam quis laboret, imprimis monitum velim, illum in eorum usum qui veritatem per se serib quaerere,& ad id proprijs suis viribus uti volunt, duntaxat eo positum fuisse. Ab ipsis postulo ut per aIiquod tempus omnes verisImiles contemnant opiniones; violentissimis ne fidant conjecturis; om
nium Philosophoimn autholitatem susque deque habeant 3 ab omni