장음표시 사용
481쪽
ex istis motibus compositus secundiim lineam spiralem fiat.
materia fluida , quam Cartesus appellat primum elementum, clim divisa sit in partes multb tenuiores, quae liue longe minorem habent vim ad continuandum motum suum secundum lineam rectam, quam globuli, seu fecundam elementum; evidens cst primum illud elementum esse debere in centro vorticis, & in intervallis quae sunt inter partes secundi ; partes verb secundi debere implere reliquum spatium vorticis, & accedere ad illius circumserentiam juxta proportionem crassitudinis , aut juxta vim quam habent ad continuandum motum
suum directum. Ad figuram totius vorticis quod spectat, ex supra dictis dubium non est quin distantia unius Poli ab alio longe minor
sit linea quae AEquatorem trajicit. Si vero animadvertamus vortices sese mutub circumdare & inaequaliter premere, clare etiam pa- 's' sis iis, ipsorum aequatorem describere lineam curvam & irregularem,
Haec sunt quae menti sponte sese osserunt, ubi attente expenteria vorti- dimus quid eontingere debeat partibus extensionis quae indesinenter dςst , motu secundum lineam rectam, hoc est, molli omnium simpliciis mo pergere conantur. Jam si rem supponamus, quae sapientia & potentia Dei admodum digna videtur, ipsum, nempe, ab initio hunc mundum unico voluntatis acta in eo stath constituisse , in quo ipsius partes sese cum tempore dispositissent secundum vias simplicillimas, illumque mundum ab ipso Deo pereas.
dem leges naturales conservari. Uno verbo si cogitationes supra explicatas objectis quae videmus adaptare velimus ', judicare pronum erit Solem esse centrum vorticis, lumen corporeum quod undi
que dispergit nihil aliud esse praeter perpetuum nisum globulorum,
qui a centro vorticis recedere conantur; & lumen illud debere communicari uni eo momento per spatia immensa, quoniam clim omnia
sint plena his globulis, ne unus quidem eorum potest premi, quia caeteri ipsi oppositi premantur. Plurimae adhue aliae consequentiae e supra dictis poterunt deduci r namque principia simplicissima sunt etiam secundissima ad explicanda opera illius qui per rationes simplicis limas semper agit.
Sed quaedam adhuc in materia consideranda sunt. Attendendum . igitur est multos esse adhuc vortices vortici supra dictosmiles; centra horum vorticum esse stellas, quae totidem sunt soles; Vorti ces sese mutub circumdare & ita disponi, ut quam minime fieri potest, sibi invicem obstent in motibus sitis. Sed tamen res eo de Venire non potuisse, quin vortices debiliores a sortioribus abrepti ac absorpti fuerint. Ut id pollit intelligi, animadvertendum est primum eleme tum , quod est in centro unius vorticis, posse subrepere & actu i desinenter subrepere per intervalla globulorum versus circumsere
482쪽
tram eiusdem Vorticis ; ac eodem tempore quo centri illius , seu lo-jus stellae materia per aequatorem suum dilabitur, aliud primum e- Iementum, seu alias partes materiae fluidis limae quae coiit lituit primum elementum denere ingredi per polos vorticis in locum partium elapsarum ; nam haec stella ab una parte non potest ex acuari quin ab altera impleatur , quia non datur vacuum in eXtensione. ia verbinnumerae causae possunt impedire quominus ingens primi elementi copia ingrediatur in stellam de qua agitur; necesse est
partes primi elementi quae in ea remanere tenentur, ita sese disponere ut eodem molli moveantur. Hinc fit ut inter se invicem agglutinentur connectantur, & maculas forment, quae in crus as coalescunt, centrum illud paulatim obtegunt, & ex omnium corporum subtilis limo & maxime agitato, emciunt materiam solidam &crassisam. Atque haec est materia crassa, quam Carte lius appellat tertium elamenturimi &chm materia illa ex primo elemento, cujus figurae sunt
innumerae, gignatur, illam innumeris figuris diversis indui , necesse est. Haec stella maculis & crustis se obducta, & caeteris planetis similis facta, vorticem suum non potest sustinere ac tueri adversus impetum perpetuum aliorum vorticum quibus circumdatur. Vortex ille igitur paulatim minuitur. Materia ex qua constat undique disepergitur : & vicinorum vorticum sortissimus maximam illius partem abripit , ac tandent planetam, qui est centrum illius, involvit. Hic Planeta, sic omninb circumdatus a materia illius magni vorticis , in eo natat,conserVando , cum parva materiae proprijsui vorticis Copia, motum circularem quo antea ferebatur : ac denique ibi situm acquirit, quo constituitur in aequilibrio cum aequali portione niateriae in qu1 natat. Si parum habeat soliditatis & magnitudinis, ad centrum vorticis quo involvitur quam proxime accedit; quia climparum habeat virium ad continuandum motum suum directum, debet collocari in loco istius vorticis, in quo aequalis portio secundi elementi eanderis ac ipse s planeta) habeat vim ad recedendum a centro; nam in eo duntaxat loco potest esse in aequilibrio. Si iste Planeta sit major aut solidior, debet constitui in aequilibrio in loco remotiore a centro vorticis. Ac denique si in illo vortice nullus sit locus, in quo aequalis ipsius materiae portio eandem habeat soliditatem ac ille Planeta, ac per consequens eandem vim ad continuan
dum motum suum directum , quia ille Planeta forsan erit valde magnus, & crustis solidissimis & crassismis obductus; tum in vortice illo non poterit subsistere, quia non poterit constitui in aequilibrio cum materia ex qua constat ille vortex. Hic igitur Planeta transngredietur in alios vortices , ac nisi in aequilibrium suum reperiat, in ijs quoque non subsistet. Aded ut, instar Cometarum , transcurrens, interdum conspiciatur, ubi in vortice nostro versabitur, & no-
483쪽
bis fatis propinquus erit; nec nisi post longum temporis intervallum denub conspicietur quandiu erit in alijs vorticibus vel in extrema vorticis nostri parte. Iam si cogitemus unicum vorticem, magnitudine sua, vi & situ idoneo, posse paulatim atterere, involvere& denique abripere plurimos vortices , immo Vortices a quibus alij quidam antea abrepti sucrint; necesse erit Planetas qui in centris horum vorticum formati suerunt, ubi ingresSi fuerint masnum vorticem , quo fuerunt superati, in eo constitui in aequilibrio eum aequali portione materiar in qua natant, si itaque planetae isti soliditate sint inaequales, constituti erunt in distantia inaequali a centro vorticis in quo natabunt. Qubd si eveniat ut duo planetae eandem propemodum habeant vim ad continuandum motum situm secundum lineam rectam; vel si planeta in exiguum vorticem suum unum aut plurimos alios abripiat minores Planetas, quos, juxta nostrum modum concipiendi rerum sormationem , superaverit; tunc parvi illi Planetae agontur circa majorem , dum major agetur circa centrum suum ; & omnes illi Planetae motu magni vorticis in distantia prope aequali a centro ipsius, abripientur. Partes quae constituunt mundum, quem per rationes simplicissimas formari existimamus, in hunc ordinem juxta rationis lumina digerere tenemur. Nam quaecunque a nobis supra dicta sunt nituntur idea extensionis, cujus partes supposuimus ad id tendere ut moveantur motu simplicissimo, qui est motus secundum lineam rectam. Ac revera quum per effecta examinamus, an non hallucinati fuerimus, dum res per causas suas explicare voluimus, corporum caelestium phaenomena ijs quae a nobis supra dicta sunt omninis consonare
non sine admiratione comperimus. Videmus enim omnes Planetas
qui sunt in medio parvi vorticis agi inflar Solis circa proprium suum
centrum; illos omnes in vortice Solis & circa Solem natare; minores, aut minus solidos Soli esse proximos. Alios etiam esse, ut Cometae, qui in vortice Solis non possunt subsistere : Denique multos esse Planetas qui multos alios adhuc habent circa se actos, ut Luna circa Terram. Jupiter quatuor habet, & Saturnus tres. Immb forsan Saturnus tot habet ad eb parvos, ut non disserant a circulo continuo, cui nulla cra ilitudo inesse videtur ob ingentem ipsius distantiam. Cii in aulcm isti Planetae eorum quos videmus maximi sint, possunt considerari ui pote geniti ex vorticibus tantae magnitudinis ut alios superare potuerint; priusquam a vortice in quo nunc versamur in vo Ibit suerir t. Omnes illi Planetae circa tentrum suum aguntur, Terra intra a .hoias; Ivl ars intra as , aut circiter; Jupiter intra decem, aut circiter, Sc. Circa Solem aguntur, Mercurius ipsi proximus intra qua
uox mensus, aut circitcr; Saturnus qui a Sole omnium maximiu
484쪽
distat triginta annis, aut circiter; qui vero inter illos duos siti sunt, majori aut minori temporis spatio aguntur , non tamen omnin' juxta proportionem ipsorum distantiar. Tota enim materia in qua natant, celerius circulum suum percurrit, ubi Soli propinquior est
quoniam linea ipsius motus minor est. Qitum Mars Soli oppositus est Terrae propinquus satis est, sed ab ea valde distat ubi Soli conjunctus est. De Planetis superioribus Iove & Saturno res non secus i
habet; nam inferiores ut Mercurius & Venus, proprie loquendo, Soli nunquam sunt oppositi. Inneae quas omnes Planetae circa Terram describere videntur, non sunt circuli, sed ad ellipses quam proxime accedunt, omnes vero illae ellipses admodum diversae videntur , propter diversos situs Planetarum nostri respectu. Denique quicquid in caelis cerib observatur circa Planetarum motum cum ijs
quae de ipsorum per rationes simplicillimas formatione dicta sunt optime congruit.
Stellas fixas quod attinet, experientia docet nccinullas imminui& omnino evanescere, nonnullas etiam veluti recentes videri, quarum splendor & magnitudo magis magisque augescunt. Augentur
aut minuuntur prout vortices quorum uini centra , plus Vel minus recipiunt materiae primi elementi. Illas videre desinimus ubi in ijs sormantur maculae& crustae; & illas percipere incipimus ubi macula quibus illarum splendor enecabatur, omnino dissipantur. Omnes illae stellae eandem prope inter se observant distantiam; cum snt centra vorticum, nec abripiantur quandiu alijs Vorticibus resistunt, vel quandiu sunt stellae. Omnes initar parvorum Solium fulgent, quia
ut ipse Sol centra sunt quoi undam vorticum nondum si peratorum. Omnes a terra inaequaliter distant. Quamvis fornici cuidam infixae oculis videantur; si enim nondum observata fuit parallaxis proximarum a parallaxi remotissimarum disierentia per varium terrae situm
alterno quoque semestri spatio, id ex eo ortum est quod haec disse rentia sit sis magna satis non est, propter distantiam inter nos & stellas, ut parallaxes illae possint observari. Telescopiorum ope aliquid forsan equidem poterit deprehendi. Denique quicquid in stellis sensuum usu & experientia potest obserVari non disteri ab eo quod mente percepimus, examinando relationes simplicissimas & maxime naturales quae in extensionis partibus & motibus possunt observaria Si corporum sublunarium naturam caeam inare velimus, primdati dendum est, clim primum elementum ex numelo diversarum figurarum innumerabili constet, corpora, quae ex partium liti jus elementi congerie sormata suere, multiplicia futura esse. Quaedam erunt quorum partes erunt ramosae ; alia quorum paries erunt longae : alia quorum partes rotundae , sed omnimode irregulares Si insorum partes ramus ae satis crassae sint, erunt dura, sed flexilia nee
elastica vi praedita; si illorum partes miniis snt crassae, erunt mollia iii a
485쪽
aut fluida, ut gummi, pinguedo, oleum, &c. Si partes longae
corporum sint crastae & inflexiles , crunt acuta , incorrupta , ad dis. solvendum facilia ut sales': Si eaedem partes longae, sint flexiles, corpora crunt insipida , ut aquae : Si partes habeant crastas dc omnimode irregulares , erunt smilia terrae & lapidibus. Denique erunt corpora valde multiplicis naturae; nec duo reperies omni tib similia, quia primum elementum innumeras figuras potest suscipere, &quia omnes illae figurae nunquam conjungentur eodem modo in diversis corporibus. Haec corpora , quibuscunque praedita sint figuris , si poros habeant satis magnos ut per eos undiquaque secundum elementum pollit transire , erunt pellucida, ut aer, aqua, Vitrum,&c. Quibuscunque fisuris praedita sint haec corpor. i, si quasdam
eorum partes primum elementum omninb ambiat, eas ue vehementer & velociter satis agitet ad repellendum undique secundum clementum, erunt lucida ut flamma. Si haec corpora repellant totum secundum elementum a quo scriuntur, erunt candidissima. Si secundum elementum recipiant nec illud quoquo modo repellant, exunt nigerrima : denique si illud varijs ictibus seu vibrationibus
repellant, inaequales istae vibrationes colorum varietatem pariet r. Eorum situm quod spectat, graviora seu miniis levia, hoc est, quae minorem habebunt vim ad continuandum motum suum secundum lineam rectam, erunt proxima centro, ut mctalla. Terra,
aqua, aer ab eo magis distabimi; & omnia corpora situm in quo ea
Cernimus conservabunt, quia a centro terrae eb remotiora esle d bent quo majorcm habent nactum.
Nec mirum csse debet, quod nunc dicam metallis minorem esse vim ad continuandum motum suum secundum lineam rectam quam terrae, aquae dc caeteris corporibus miniis solidis; quamvis antea dixerim corpora solidistima majori praedita esse vi ad continuandum motum suum secundum lineam rectam quam alia. Causa enim cur metallis minor si vis ad continuandum motum suum , est quia m talia multd minus h bent motus : cum verum semper sit si duo corpora inaequalia soliditate, aequali celeritare moveantur , solidiori . maiorem inesse vim ad procedendum secundit in lineam rectam, quia tunc solidius plus habet motus; jam autem ex molli oritur Vis.
Si verbeausam assequi velimus cur versiis centra vorticum corpora crassa sint gravia, cur verbubia centro distant sint levia; attendendum est corpora classa motum suum recipere a materia subtili quae illa circumdat & in qua natant. Jam autem haec materia si bii- Iis citculariter actu movetur , & duntaxat conatur moveri secundum lineam rectam, & corporibus crasss quae curssi suo abripit motum illum circularem communicat, licet ipsis non communi cui conatum suum ad recedendum a centro secundum lineam rectam, nisi quantum nisus ille stiluitur ex motu quem ipsis communicat. Observan--Di lired by Coc la
486쪽
dum enim est partes materiae subtilis, etsi versus plurimas palles movEri conentur, duntaxat posse comprimere corpus crassum quodi transserunt: namque corpus illud in varias partes eodem temporet tendere nequit. Sed quia materia subtilis, quae est prope centrum vorticis totum motum suum non insumit circulando; corporibus crastis quae abripit nullum alium communicat motum, praeter circularem & omnibus suis partibus communem & quia si corpora crassa aliunde haberent motum praeter motum communem vortici, illum brevi deperderent, eum communicando corpusculis sibi obvijs. Hinc evidenter patet,corpora cras a prope centrum Vorticis,tantum non habere motum quantum materia in qua natane .ujus singulae partes multifariam movemur , praeter motum circularem , seu commu-n m. Jam autem si corpora crassa minus habent mollis, certe etiam minori ni3u conantur moveri secundum lineam rectam; quod si itast, ijs quae majori nisu conantur moveri secundum lineam rectam,
cedere tenentur, ac per consequens ad centrum Vorticis accedere,
hoc est, illa corpora eb graviora esse qub fiant solidiora. At, ubi corpora crassa a centro vorticis sent valde dis ita, eum motus circularis materiae subtilis tum sit maximus, quia totum ad id pene adhibet motum suum ut circa centrum vorticis agatur I cor-yora eb plus habent motus qubsunt solidiora; eum eadem procedanti celeritate ac materia subtilis in qua natant; itaque majorem habent vim ad continuandum motum suum secundum lineam rectam. Adebui corpora crassa in certa distantia a centro Vorticis eb leviora sint qubsunt solidiora. Ex eo situr patet Terram esse Metallicam versiis centrum; eamque non esse valde solidam versus circumferentiam: aquam & aerem persistere debere in eo sit si in quo illa videmus posita : Sed omnia corpora illa esse Sravia aerem aeque ac aurum & argentum vivum. quia primo & sceundo elemento solidiora sunt & crassiora. Hinc sis , patet Lunam, utpote a centro vorticis terrae nimis dissitam, non ess centrum gravem, quamvis sit solida : Mercurium, Venerem, Terram , Terr Martem , Joviam & Saturnum non poste delabi in Solem , nec satis solida esse ut e vortice suo, sicut Cometae, egrediantur: illos Planetas esse in aequilibrio cum materia in qua natant. Ac eert. si bea glans vel tormentarius globus satis procul in sublime projici possent, haec duo eorpora fierent parvi Planetae, vel satis solida essem ut instar parvorum cometarum evaderent quia in vorticibus suis sub- doeanon. s stere anipli iis non possent. Haec omnia me satis explicuisse, aut ex simplicibus extensionis, 'figurae & trotos principijs, omnes consequent..s quae ex ijs di dues possunt deduxisse, hieo on arbitror : M, hi duntaxat proposuit m est ostendere ra ionem oti an artesu sinjit ad nitu iam investigandandi,
ut ipsius ideae ipsiusque methodus cum aliorum iduis & methodo po
487쪽
sint conferri. Sed ausim asserere eos qui vim magneticam, fluxum& refluxum Maris, fragorem tonitru , Meteororum generationem ex ipsolum causis cognoscere, uno verbo, qui Physicam penitus addiscere volunt , clim tempus utilius collocare non pollini quam tesjopera legendo & meditando, ausim, inquam, asserere illos frustra quicquam tentaturos esse, nisi illius Philo phi methodum s quantur, hoc est, nisi, ut ipse, secundum ideas claras ratiocinentur, incipiendo semper a simplicissimis. Huic equidem Aut libri in fallibilitatem tribuere non est animus, inamb ipsum in multis ipsus operum locis hallucinatum fuisse me posse demonstrare coa o. Sed eos qui Cartesum legunt satius est
credere illum errasse, quam si omnia ipsius dicta vera esse persuaderentur. Si erroris immunis crederetur , sne examine legeretur, ipsius dictis fides caeca adhiberetur, ipsius opiniones historiarum instar addiscerentur; ac sic lectorum mens non informaretur. Cari sitis ipse monet legendo ipsus opera attendendum esse annon halluiscinatus sit, nec eorum quae dicit quicquam esse credendum, nisi ad
id adigat evidentia. Doctis enim, sic dictis, haud similis est, qui
iniqua in mentes usurpata dominatione, ed nos adstringere voluiit ut in eorum verba juremus 3, quique ubi homines veritatis internae discipulos efficere deberent, ideas claras duntaxat proponendo, emtamen Ethnicorum authoritati submittunt, & ipsis opiniones quia non capiunt rationibus obtrudunt. Quod potissimum vitio vertitur circa methodum qua Cartesius explicat Solis, Stellarum, Terrae, & omnium corporum quibus circumdamur sormationem in eo consistit, quod illa methodus videatur contraria ijs quae Scriptura nos docet de creatione mundi; namque, ajunt, si isti Authori fides adhibeatur, mundus veluti a seipso limatus fuisse videtur. Ad haec multa possunt reponi. Primb, qui Cartesum Mosi adversari dicunt, Scripturam Sacram& Cartesium forsan non aeque examinaverunt, ac ij qui Scriptis publicis ostenderunt creationem mundi cum hujusce Philosophi hyp thesibus apprime convenire. Verum praecipua responsio ex eo desumitur quod Cartesius nut quam arbitratus fuerit res paulatim factas fuisse eo modo quo illas desicribit, namque in primo articulo quartae partis ipsius Principiorum, in quo sic habetur, rapim hypothesin qua jam ante Usumus esse retinem .im ad veras rerum Murra expu iacu, contrarium positive dicit. Haec sui ipsius vel ba. Escredi nolim, corpora hujus mimili adfectabitu, genita unquam isse illa My qui supra descriptus es, ut jam satis praemonui, debeo tamen eandem lyp
thesin adhuc retinere, ad ea quae supra terram V irent explicandat, ut tandem,
488쪽
nis utitem HI dari posse, inde merito tam ludatur, non aliam es earum nuturam , qua si tali modo genitae essent.
Noverat Cartesiiis , ad naturam rerum accurate cognoscendam.
eas esse considerandas in origi ite&abori si , semper incipiendum esse a simplicissimis& principium ante omnia petendum est e : inquirendum non esse an Deus opera sua paulatim per vias simplicillimas formaverit, an vero ea uno acto produxerit: Sed quoquo modo ea Deus formavisset, ut accurate cognoscerentur, ea cile primo consideranda in principijs, ac postmodum duntaxat esse examinandum , an quae cogitata fuerunt ijs consonent quae Deus fecit. Noverat leges natu-Lae, per quas Deus omnia opera sua conservat in ordine & in si si in quo subsistunt, easdem esse per quas illa formare &disponere potuit, namque nisi Deus unico voluntatis acti, totaim mundum eodem modo adornasset quo ipse mundus sese progressu temporis disposuisset, cuilibet attento evidenter patet , totum naturae ordinem eversum iri, quoniam leges conservationis essent contrariae legibus primae creationis Si totus mundus in ordine in quo illum videmus persistat, id fit quia leges motuum quibus in illo ordine conservatur, illum etiam in codem ordine potuissent collocare. At si Deus mundum in diversum
digessisset ordinem ab eo in quo hisce motus legibus sese constituisset, omnia jam everterentur, & vi harum legum in ordine in quo illum
nunc videmus constituerenturia
Si quis pulli naturam cognoscere velit, in cum finem ova quae gallinae fovenda subjecerat, quotidie aperit, quid primum moveatur Sc crescat, attendit ; post breve tempus videt'cor jam palpitare& undique pellere tanguinis canales, quae sunt arteriae sanguinem illum reverti versus cor per venas ; cerebrum etiam statim apparere, ac denique ossa post omnes alias partes formari, hac vi 1 ex multis sese expedit erroribus atque etiam ex illis observationibus multas consequentias ad animalium cognitionem utilissimas deducit. Quid in ista agendi ratione vitio verti potest An quis dicet illum hominem ea mente id agere ut persuadeat primum pullum a Deo formatum fuisse, primo creando ovum , ipsi communicando certum quendam caloris gradum ut excluderetur, quia pullorum naturarii in ipsorii insormatione cognoscere conatus est φCur igitur Cartesius quasi Scripturae repugnaret traducitur, quia 'rerum visibilium naturam examinaturus, earum etiam formationem perleges motus quae in omnibus casibus nunquam non observantur, examinavit' Certe Cartesus in dubium nunquam vocavit,cuon mundus ab inrtio fuerit creatus cum omni flua persione 1, ita ut in eo Sol O . , bruct Luna ct Stellae extιterint, ac etiam in t rra non tantum fuerint simina Tertiae rar- priniarum, sed ipse planta nec Adam ct Eva nati sint infantes, sed facti fui tis Princ hanimes adesti. IIoc des Chrisiana, inquit, vos docet; ho etiam rario naturatu platae persuadet. attendendo enim ad immensam Dei Eotentiam; non pos
489쪽
sumits ex inrare istum umquam quicqOmfecisse quod non omnibus suas numeris D rit absilutum. Sed nιhilominus ut ad plantarum, vel hominum naturas intellige
das longe melius es confiderare, quo pacto paulatim ex feminibus nasci possint , quam quo pacto a Deo in prima mundi origine creati sint; ita si qua principia possimus excogitare valde pliuia is cognitu facilia, ex quibus tanquam ex seminibus quibusdam, o sidera. terram ct denique omnia, quam hoc mundo assectabili deprehendimus, oriripotuis demonstremus, quamvis ipsa nunquam sic orta esse probe sciamus ; hoc pacto tamen eorum naturam longe melius exponemus, quam si tantum, qualia jam sint, defriberemus. D quia talia principia mihi videor m- venisse, ipsa breviter hic exponam. Exiitii vit quidem Cartesius mundum a Deo unico voluntatis achia sormatum fuisse, verum etiam existimavit illum a Deo serna
tum fuisse in eodem ordine & in eadem partium dispositione in quibus suisset , si ipsum paulatim per vias simplicissimas formavisset Deus. Ac fane haec cogitatio Dei potentia & Sapientia digna est: ipsius potenti 1, quandoquidem unico momento omnia opera sua omnimoda persectione praedita creaverit; ipsius etiam sapienti 1; quoniam hoc pacto demonstravit se accuratissime praevidisse quaecunque in materia necessariderant evenienda, si per motus simplicissimosa sitaretur; &quia etiam ordo naturae subushere non potuisset, si mundus per vias, hoc est, per leges motus productus fuisset, contrarias legibus per quas conservatur. Ridiculum est dicere Cartesium existimasse mundum potuisse foris mari a se ipse, cum ipse non secus ac ij omnes qui rationis lumina sequuntur , agnoverit, nullum corpus posse moveri proprijs suis viribus , & omnes leges immutabiles communicationis motuum nustas alias habere causas quam voluntates immutabiles Dei,qui eodem in do semper agit. Deum solum impertiri motum materiae, & motum in omnibus corporibus diversas formas quibus induuntur producere ipsum probasse satis erat, ut profanis suam impietatem illius systemate tegendi & fovendi, omnis occasio tollςretur. Immb si Athei ad illius Philosophi principia attenderent, errores suos, Vel inviti, agnoscerent. Namque si, Ethnicorum instar, materiam esse increatam audeant defendere, saltem asserere non sustinebunt, illam potuisse unquam sese proprijs suis viribus movere. Itaque Athei si verum creatorem agnoscere recusarent, verum motorem agnoscere saltem cogerentur. Verum Philosophia vulgaris ipsis errorum alimenta satis suppeditat. Illa enim ipssogserit quasdam virtutes quasdam facultates motrices, uno verbo, nescio quam naturam, quae eri principium mot sis cujusque rei; & quamvis illius naturae nullam habeantideam distinctam , ipsos tamen juvat, propter cordis corruptionem,
illam Deo substituere, ipsi tribuendo omnia mirabilia quae videmus.
490쪽
CAPUT U. Exphcutio principiorum Philosophiae Aristote , ubi ostenil
tur, istum nunquam observassesecundam partem regulet neralis , in quatuor inius elementa, qualitates elemem
UT Philosophia Cartesij eum Philosophi 1 Aristotelis possit conserri, quid hic de elementis & corporibus naturalibus in gen re lenserit, breviter exponere operae pretium est; Id autem juxta doctissimos continetur inquatuor ipsius Libris de Caelo. Nam octo eius Libri Physices ad Logi eam, vel si mavis ad Metaphysicam potius pertinent quam ad Physicam, in his enim nihil videas praeter terminos Vagos&generales qui in mente nullam ideam distinctam &specialem excitant. Quatuor isti Libri titulum habent de Coelo, quia coelum est praecipuum inter eorpora simplicia de quibus tractat. - Philosophus opus illud inchoat ab eo quod probat, mundum esse Iersectum, hoc autem est ipsius argumentum. Omnia corpora tres
abent dimensiones, plures habere nequeunt, nam numerus ternarius juxta Pythagoreos omnia complectitur; jam autem mundus est omnium corporum compages ; ergo mundus est perfectus. Egregium sane argumentum i quo etiam probari posset, mundum non pos se esse imperfectiorem quam acta est , quia non potest eoustare eX pa tibus quae numerum dimensionum habeant ternario minorem. In secundo capite ante omnia supponit veritates quasdam Peripateticas. I. Omnia corpora naturalia per se habere vim sese movendi, quod nec ibi loci, nec alibi ab ipso probatur ; Quin, primo Capite secundi Libri Physices,affirmat eum fore ridiculum qui id probare contenderet; quia, inquit, res per se ex idens est, ac ij dunt xat qui id quod per se notum est ab eo quod per se notum non est dignoscere nequeunt, probare aggrediuntur id quod evidens est per id quod est obscurum. Sed alibi demonstratum est quam falsum sit, corpora naturalia in se habere vim sese movendi, eamque vim evidenter videri ijs duntaxat qui ut Aristoteles sensuum impressiones sequuntur, & nullum rationis suae adhibent usum. a. Dicit omnem motum localem fieri secundum lineam vel rectam, vel circularem, vel compositam ex recta & circulari; at Verbs ad ea quae temerarie proseri attendere nollet, saltem oculos aperi- debebat, & innumeros esse motus diversos qui nec constant eX rin.