장음표시 사용
541쪽
satisfaciendi gratia , hune laborem impetrent. Haec ab aliis, si laediosa videantur, omitti poterunt.
Ecce aliquot experimenta quae sensibili probant modo, quieti nurulam esse vim ad relistendum motui quaeque proinde ostendunt, voluntatem Aurhoris naturae, quae uniuscujusque corporis ad permanendum in stat si in quo est, vim & potentiam essicit, tantum ver fari circi motum, nequaquam vero circa quietem; cum corpora per se nul Iam habeant vim.
Experientia non docet ingentia Navigia, quae in aqui natanta minimis eorporibus ipsis obviis agitari ; hine invitis Cartesi dem tesianorum essugiis, ingentia illa corpora multd facilius esse agitanda esse patet, si in vacuo existerent. Causa enim ob quam non sino levi quadam dissicultate moveatur Navis in aqua, ex eo est qubdaqua resistit motui ipsi impreta, quod in vacuo non contingeret. Quod autem manifestb arguit aquam resistere motui qui imprimitur Navi,in eo consistitqubd Navis vel vas quodcunque, desinat agitari aliquanditi postquam motum suit. Id enim non eveniret nin vas motum suum deperderet illum aquae eommunieando, vel si aqua ipst cederet sine ulla resistentia, vel tandem si aqua ipsi de sito communicaret moto. Cum itaque vas in aqua agitatum moveri pauIatim desiis nasi id mani iasib arguit aquam ipsius motui resistere, tantum abest ut illum Aelliorem reddat, ut pertendit Cartesius. Itaque ingena corpus in vacuo agitare longε facilius esset quam in aqua, siquidem nullam 1 eorporibus elicunstantibus pateretur resistentiam. Hine igitur evidenter patet quieti nullam esse vim ad resistendum motui, de minimum motum plus habere virtutis & potentiae quam maxima
ruies: vel saItem non debere mensurari vim motos & quietis, secumum proportionem quae extat inter magnitudinem corporum qum moventur, vel quiescunt, ut secit Cartesius.
Meritb equidem credi potest, vas a tari statim atque est in aqui,
propter perpetuam mutationem partium aquae illud ambientium, quamvis locum mutare non videatur.Atque id ebimpulit Cartesium& nonnullos alios ut erederent vas in aqua non pmmoveri sola vi
illius a quo pellitur, sed cum jam mulium motos accederit a partiis eulis eorporis liquidi quae ipsum circundant, dc aequaliter utrinque pellunt, motum illum duntaxat determinari novo molli illius a quo pellitur vas, ita ut quod agitat corpus in aqua illud agitare non pos sit in vacuo. Hoc pacto Cartesius Sc ipsius assectae leges motus ab
Supponamus, exempli gratia, ligni portionem magnitudinis p dis quadrati in eorpore Iiquido constitutam. Singulae paretisculae eorporis liquidi agunt & moventur in ipsi in de quia aequaliter illam utrinque pellunt, a parte a ut a parte B, non potest in ullam
oxςm progredi. Si igitur pellam aliam ligni portionem semiped
542쪽
leio adversus primam a parte A, Video illam promoveri. Atquo hine concludo minorem vim fore adhibendam ad illam in vacuo movendam , quini adhibita fuit a ligno ad illam pelἰendam, ob rationes allatas. Ii verb, de quibus mentio est , id negant, de respondent ingens lignum progredi statim atque a parvo pellitur, quia parvum quod non posset illud movere si solum esset, junctum eum partibus corporis liquidi jam agitatis, illas determinat ad pellendum ingens lignum & ipsi communicandum aliquam motos uti pa tem. verum juxta hanc responsionem, evidenter patet lignum semel agitatum motum suum nunquim minuere, sed potius semper augEre debere. Namque juxta hoc responsum lignum ab aqua magis pellitur , parte A, quam a parte B: ergli debet semper progredi. Et
quia haec impulsio est continua, ipsius motus debet augeri. Verum, ut jam dictum suit, tantum abest ut aqua illius motum facilitet, quin illi semper resistit, & cum illa aquae resistentia minuatur motus, tandem fit ut nullo modo percipiatur. Jam probandum est lignum ab aquae partibus ipsi circunstantibus aequaliter pulsum, nullum plaiah habere motum nullamve vim qui possi moveri, quamvis locum immediatum perpetuo mutet, ecaquae superficies quae ipsum circumdat eadem nunquam sit diversis temporibus. Si enim revera corpus utrinque aequaliter pulsum , ut illiud lignum, nullum habeat motum ; extra omne dubium erit, motum ipsi communicari a sola vi extranea quae in illud agit, cum eo ipso tempore quo vis illa extranea pellit lignum, aqua illi resillat, immb motum ipsi impressum paulatim imminuat, namque moveri paulatim desinit. Iis saltem quos alloquor certum esse debet in natura nunquὶm esse plus moisis certo quodam tempore quam alio, & corpora
quiescentia, nunquam incipere moveri, nisi propter occursum cor- st, porum agitatorum , quae ipsis suum communicant motum. Hinc iaconcludo corpus quod plane quiescens in media aqua creatum suppono, nu itum unquam a particulis aquae quibus circundatur, quae- ,
que in illud indefinenter impingunt, este accepturum motus gradum , dummodb illud utrinque pellant. Quia omnes illae particulae quae in illud aequaliter apuntur, resilientes cum toto suo .. motu, nullum plan E illi communicant: ac per consequens corpua illus veluti quiescens ac sine ulla vi movente semper considerari debet, licet supelficiem perpetuo mutet. iod autem eb me addacit ut credam , hasce particulas sie cum toto mota tuo resilire, in eo consistit qubd praeterquim qubd res aliter concipi nequit, aqua quae illud corpus attingit valde refrige- .rrari imb congelari, ae propemodum instar ligni in superficie obdu- rari deberet, cum motus partium aquae in particulas corporis quod ambiunt distrib .i deberet. Verum
543쪽
Vertim ut iis me accommodem, qui, partibus Cartesii stant, Iubens concedam scapham in aqua tanquam quiescentem considerari non debere. Concedam etiam omnes aquae partes quae illam ci cumdant uni conspirare eum novo molli ipsi a naviculario impresso, quamvis ex diminutione motos scaphae, evidenter patear,
aquae particulas ipsi magis ressistere a parte versus quam tendit,quam a parte unde pellitur. Attamen hoc sipposito, dico ex omnibus aquae partibus quae sunt in fluvio, eas solum, juxta Carte sitim, quae scapham a parte unde pulsa fuit immediate attingunt, posse ipsius motui inservire. Namque juxta illum Philosophum, cum aqua iit .
iuida, omnes partes ex quibus constat non agunt simul in corpus quos mονι re Volumus , sed tantum partes qua corpus illud tangentes , tota si uul in tu id citio 'cumbetu. Jam autem partes quae conju et im in se pham ii cumbunt siti. cum naviculario vigesies minores sunt quam tota scaph . l aque ex ratione quam Cartesius in hoc articulo reddit clinieultatis quam patimur manibus rumpendo clavum, evidens est magnum coi pus posse agitaria corpore se longe minori. Etenim manus nostrae aequc fi aidae non sunt ae aqua :& quum clavum dividere volumus , plures sunt
partes simul junctae quae conjunctim in manibus nostiis agunt, quam sunt in aqua quae pellant scapham. Sed ecce experimentum magis sensibile. Si sumatur asser valdEpolitus, vel aliud quodlibet planum admodun durum, eique addimidiam partem inseratur clavus, & planum illud parumper inclinetur, si vectis serreus centies millies clavo erassior , ad unius aut duorum digitorum spatium supta clavum collocetur & sinatur vectis Iubrico de paraselo mo: si deferri, dico hunc clavum nequaquam fractum iri.' Observandum is inen est , juxta Cartesium , siligulas vectis partes conjunctim incumbere & agi in clavum, namque hie vectis est durus &solidus, si igitur nullum aliud esset glutinam ad Art. 63:uniendas partes quae componunt clavum , quam quies: vectis serreus Art.
eum infinite sit crassore lavo, juxta quintam Cartesii regulam, &iuxta rationem aliquid communicare deberet motus sui parti clavi in quam ageret, hoc est illum dividere dc hoc pacto illum praeterire, quamvis hic vectis motu lentillimo decurreret. Itaque alia quaerenda est causa duritiei corporum, aut ea paritatis resistendi actioni aliorum, quam quies partium , clim quies nullam habeat vim ad resistendum motui. Caeterum haec experimenta sussicere existimo ut pateat arguis menta abstracta a nobis allata non i sse falsa. Tertium igitur quod essicere posse dixi uctam unionem inter partes corporum durorum, examinandum venit. Nempe mali ria quaedam inmisibilis quae illa circundat, quae vehementer agitatae, partes externa sic internas horum corporum violentiis mE pellit, dι ita comprimit, ut ad eas separandas major vis sit adhibenda, quam vis
materiae illius invisibilis, quae εdmodUm est agitata.
544쪽
Unionem partium ex quibus constant corpora dura, a materia subtili quae illas circundat & eomprimit pendere , concludere posse mihi videor, eum duo quaesii spicati fueramus esse causas huj iis unionis, revela tamen non sint; & cum ostensum fuerit, cum difficult tem reperiam rumpendo serrum , & illa difficultas non oriatur a ferro, nec a voluntate Dei, ut ni fallor, probavi, illam ab aliqu1 materia invisibili oriri necesse est; jam autem illa materia alia esse nequit quam ea quae ipsi immediate circumstar, de qua comprimitur. Attamen illius sententiae quaedam adhue proseram argumenta positiva, postquam illud aliquo exemplo fusius explicavero. Ubi accipitur globus, seu sphaera ex aliquo metallo.duriuscuIoconfecta , intiis cava, & in duo hemisphaeria secta , & duo illa hemisphaeria conjunguntur agglutinata ubi uniuntur fasciola cerea,& aer inde educitur; hemisphaeria ita sibi invicem conjunguntur de adhaerent ut plurimi equi globo, fibulara in quarundam ope , utrinque juncti, non possint illa divellere dummodo hemisphaeriorum magnitudo equorum numero sit proportionata. Attamen si aerem regredi sinas unicus homo hemisphaeria nullo negotio divellet. Ex hoc experimento concludere facile est, duo illa hemisphaeriatam arcte ideb unita suisse , quod elim ad superficiem externam de
convexam ab aere circumstante comprimerentur, eodem tempore ad superficiem eoncavam & internam non comprimerentur. Ita ut actio
equorum qui duo utrinque trahebant hemisphaeria innumerarum particularum, aei is quae premendo duo illa hemisphaeria i psis resistebant, impetum vincere non posset. Sed minima vis potest illa divellere, ubi aer in sphaeram cupream regressus superficies internas de concavas tantum pellit, quantum aer externus superficies externas& eonvexas pellit. Si contra accipiatur vestea piscis cyprini, dicti Gallice carpe, Sevasi inseratur, ex quo aer educatur, haec vesica aere plena crepat de disium pitur, quia tunc nullus est aer extra vesicam qui resistat aeri interno. Eandem etiam ob causam jam allatam circa prius experimentum, duo plana vitrea aut marmorea invicem attrita ita jumguntur, ut non sine difficultate possint divelli uno sens si, quia duae illae partes marmoris comprimuntur ab aere externo, non vero ab interno. Innumera alia possem afferre experimenta quibus probarem aerem crassum qui circundat corpora ipsorum partes aiatis in E unice. Sed haec sussciunt ad mentem meam circa id clare aperiendam-Dico igitur eausam cur partes corporum durorum, & exiguorum illorum vinculorum, de quibus antei, sic arcth inter se invicem uniantur, ex eo oriri, quod alia sint extrinsectis corpuscula longh magis agita ca quam aer crassus quem spiramus , quae illas corporum partes pellunt comprimunt & dificultatem quam experimur illa
dividendo, non oriri ab ipsorum quiete , sed ab agitatione corpuscu
545쪽
Iorum illorum 1 quibus cireumdantur. Adeb ut id quod resistit motui non sit quies, quae illius dantaxat est privatio, & per se nullam
habet vim , sed motus aliquis contrarius. Simplex haee sententiae meae expositio rationi satis consentanea forsan videbitur; subolfaelo tamen multos aegre illam et se admissaros. Corpora dura tantam in sensus nostros ubi nos feriunt, vel ubi illa frangere eonamur, impressionem agunt, ut facile credamus ipsorum partes longe magis uniri, quam rever, uniuntur. Co pustula quae ipsis circunstare dixi, quibus vim tribui hane emetendi unionem, cum nullam in sensus edant impressionem, debiliora esse videntur quam ut effectum adeo sensibile producere queant. Sed ad hoc praejudicium, quod solis sensuum impremonibus, dedissicultate quae nobis inest imaginandi corpora tenuiora & velociora ais quae quotidie videmus, fretum est, profligandum r attendendum est duritiem eorporum non debere mensurari relate ad manus nostras, vel ad conatus quos edere possumus pro variis temporibu . Etenim si maxima hominum vis nihil penε sit comparate ad vina materiae subtilis, absurdum esset credere, adamantis vel quorumlibet durissimorum eorporum duritiem non posse oriri ex compres sione coreusculorum maximὸ agitatorum , quae illa circumdant. Jam autem manifestb patebit vim hominum esse oppido exiguam;
u attendamus potentiam, qua pollent movendi tot modis eo pus suum, oriri duntaxat ex mediocri sanguinis fermentatione, quae
illius partes paululum agitat, & sic spiritus animales producit. Namque agitatio horum spirituum essicit via. corporis nostri ,& nobis dat potentiam hoste conatus iaciendi, quos immerito velut aliquid
magni & potentis habemus. zo v. . Verum accurate observandum est hane sanguinis nostri fermentationem, nihil esse praeter exiguam communicationem motus istius materiae subtilis, de qua mod6 loquuti fuimus: Nam omnes se mentationes corporum visibilium, nihil sunt praeter communicationes motiis eorporum invisibilium, cum omne corpus agitationem suam ab alio accipiat. Mirum igitur non est vim nostiam non aequare vim istius materiae subtilis ii qua illam accipimus, sed si sanguis
noster tantopere seimentaretur in corde, quanropere pulvis pyrius fermentatur ubi ignis admovetur selopeio 3 hoe est, si sanguia noster seque magnam i materia subtili acciperet motus communica tionem ac pulvis pyrius , extraordinaria facillime praestaremus, rumperemus, exempli gratia , ferrum, domos everteremus &e. Dummodι supponatur aequa proponio inter membra nostra & sanguinem hoc pacto agitatum, Deponendum est igitur illud praejudicium, nee arbitrandum, j ixta sensuum impressionem, paries cor
porum durorum adeo arcte inter si uniri, quia illa vix rumpere possumus. Rrr a
546쪽
Si praetere, attendamus ad es a ignis in euniculis , ad gravitatem corporum, & multos alios naturae effectus, qui nullam aliam habent causam, qu m agitationem horum corporum invisibilium,
ut Cartesus id multis loeis probavit manifesto agnostemus illa posse unire & comprimere partes eorporum durorum eo modo quo illa actu unita dceompressa videmus. Id in dubium vocari non poterit ab iis qui animadvertent. Prim b, pulverem pyrium totum non inflammari, nee eodem instanti. S eundb, licet totus & eodem instanti inflammaretur, illum per breve admodum tem horis spacium natare in materia subtili, & eorpora quae non dili aliis innatant ab iis parum motus aecipere et ut patet ex scaphis fluenti aquae permissis, quae nonnisi paulatim accipiunt motum suum. Tertio, & praecipue, quia singulae partes pulveris pyrii nullum possunt suscipere motum praeter eum qui materiae subtili competit ; nam aqua nullum scaphae communicat motam praeter directum qui communia est omnibus partibus & motus ille ut plurimum ad modom exiguus est relath ad alios. Magnitudinem motus materiae subtilis adhue possent probare iis qui admittunt principia Cartesiit ex mot si terrae & gravitate corporum. Verum id ad institutum nihil facit. Ut verb qui non legerint
opera Cartesii habeant argumenta certa apitationis materiae subistilis, eui attribuo duritiem corporum, sufficit attente legere quae cirea id a me jam dicta sunt a P. et r. l. s. usque ad P. 233. l. Ir. Clim igitur nune praejudicia deposuerimus, quae nos eo addueere
possent ut conatus nostr ... admodum validos, eonatum vero materiae
subtilis quae eireundat & comprimit eorpora dura admodum debilem existimemus, eum praeterea agitationis violentae hujus materiae ex iis quae jam de pulvere pyrio dicta sunt, persuadeamur, hine manifesto patet materiam illam in superficiem corporum durorum quae circumdat & comprimit lonph vehementius agentem, quam intra eadem corpora neeessarib debere esse eausam illorum duritiei seu illius resistentiae quam patimur dum ina rumpere volumus. Jam autem cum semper ingens sit copia hujus materiae invisibilia quae per poros eorporum durorum transit, illa non modb dura, ut jam explicuimus, reddunt, sed praeterea efficiunt ut quaedam vim habeant elasticam & postqv m curuata suere figuram suam rectam per se recuperare, quaedam verb eurvata persistunt, alia fluida & Iiquida sint; denique sunt causa non modb vis, qua partes corporum durorum pollent ad permanendum juxta se invicem, sed etiam Vis qua partes eorporum fluidorum possunt sese divellere, hoe est, hane causam essicere ut quaedam corpora sint dura, quaedam verb
Sed quia Physitam Cartesiit,ipsius Elementorum 8e comorum quae ccmponunt eo ora hiecialia figiuam distinctὸ eognouere neeesse est, ut by GO 3s
547쪽
est, ut eausam dicamus eur quaedam eorpora sint rigida, quaedam verb flexilia, his non immorabor. Qui hujusce Philosophi opera legerunt, causam horumce essectuum, quam nonnisi difficulter explicare possem, faein satis imaginabuntur. Et qui eundem authoren Ponnovere, rationes meas eonsusE duntaxat intelligerent. Innumeris etiam difficultatibus quae adversita supra dicta moveri
posse praevideo solvendis non insisto ; quia si Physica lateat eos qui ejusmodi movent difficultates, ipsis nequaquam satis facerem quin potius fastidium erearem. Si vero sint viri eruditi & perspicaces, ipsis
respondere non possem nisi ingenti figurarum & ratiociniorum numero. Itaque eos rogatos velim quibus in supra dictis aliqua oecurreret dissicultas, ut hoc caput attentius relegant, spero enim, si illud ut par est relegant & meditentur, sere ut objectiones evanescanti Ut ut ni, si iterata lectio ipsis molesta videatur, quiescant, non tanti enim est eognitio eausae duritiei corporum. Hic de corporum eontiguitate non loquor: manifestum enim estres contiguas sese tam parum attingere, ut multum semper intersiemateriar subtilis, quae motum suum dirigens secundum lineam rectam, impedit quominus uniantur. Unionem verb quae extat inter duo marmora invicem attrita de admodum polita explicui, & manifestum est, quamvis materia subtilis semper inter hasce duas partes quantumvis unitas transeat, aerem tamen non posse inter easdem transire, ac hoc pacto illum hasce duo marmoris frusta juxta se comprimere, & emcere ut vix uno senssi possint divelli, nisi, ut jam dictum est, illa ita moveas ut continuaeae lubricae eorum superficies parallelo motu decurrant. Continuitatem, contiguitatem, & unionem duorum marmorum
in vacuo unum Sc idem suturas esse ex his patet: Earum enim diversas non habemus ideas ii dicunt quod non intelligunt, qui dicunt eas absolui ἡ & in se differre, non verb relath ad corpora cireunt tantia. Jam adsunt quaedam animadversiones in sententiam Cartesii, geipnus erroris originem. Ipsius sententiam erroris nomine designo, quia nullam reperio rationem defendendi ea quae dicit de legibus motiis, & de causa duritiei corporum, circa finem secundae partis ipsius Principiorum multis in locis, & quia sententiae oppositae veritatem satis demonstrasse mihi videor.
Magnus ille vir distincth concipiens materiam a seipsa non posse
moveri de vim moventem naturalem omnium corporum, nihil aliud esse quam voluntatem generalem Authoris naturae, ac proinde communicationem motuum corporum ad mutuum ipsorum concursum
ex sola eadem voluntate oriri posse, eb facith adductus est ut erediderit non posse dari leges variae communicationis motuum, nisi relath ad proportionem quae inter varias eorporum obviorum magnitudines deprehenditur, cum consilia dc uouintas Dei penetrari nequrant.
548쪽
ia vect iudicavit unamquamque rem praedictam esse vi periri nendi in eodem statsi in quo est, sive moveatur, sive quiescat, quoniam
Deuti cujus voluntas hanc vim efficit, eodem semper agit modo,quiete Mntum virtutis ad agendum habere quam motum conelusit. Itaque via effecta quietis per magnitudinem eorporis in quo est illa vis, mensuravit, ut effecta vis & potentiae motus. Atque ea impulsus causa tradidit Ieges communi rationis motuum quas in ejus prin- .cipiis videmus, & duritiei corporum eam assignavit causam quam
opinionem Cartesii non amplecti sitis dissiciIe est ubi res iisdem
oculis eodemque respectu inspiciuntur quibus eas ille inspexit. Etenim, ut jam dictum repetam, eum communicatio motuum oriatur ex sola voluntate Authoris Naturae, Se omnia corpora in eodem statu in quo fuerunt constituta, sive inmoth, sive tu quiete, permanere videamus ; leges variae communicationis motuum ad corporum concursam, non in voluntate Dei, quae nobis incognita est, sed in proportione quae inter illorum corporum magnitudines deprehenditur, quaeri debere videntur. Hanc igitur cogitationem Cartesii mentem subiisse non miror , sed miromuntaxat ipsum hune errorem non emendasse , ubi ulteritia progreisus, existentiam dc quaedam essecta materiae subtilis quae
clicundat corpora, agnovit. - -
Miror ipsum articulo tar. Quartae Partis huie materiae subtili vim tribuere qu1 pollent quaedam corporare siliendi 8c pristinam recuperandi figuram, & in artieulis ρ3. a. Partis Sc alibi, eidem materiae non tribuere duritiem corporum aut ipsorum resistentiam ubi ea flectare & rumpere conamur, sed haec effecta soli partium quieti tribuere. Manifestum est eaus, ni quae dat vim resiliendi de rigida reddit quaedam corpora, eandem esse ac ea quae ipsis dat vim resistendi, ubi via frangere conamur, etenim vis quae adhibetur ad rumpen-
dum chalybem non nisi imperfecto modo disseti a vi quae adhibetur ad illum flectendum
Ad haec probanti multas rationes congerere non est animus; quisbusdam etiam non respondebo dissicultatibus ex eo petitis qubdquaedam sint corpora dura, quae sensi olliter non resiliunt, quaeque eamen non sine dissicultate flecti queunt. Narrique ut hae dissieultates in auras abeant, consilerare lassicit materiam subtilem non posse facile sibi sternere vias novas per corpora quae rumpuntur ubi flectuntur, ut vitium t cchalybs aqu1 temperatus, & id facilius em cere polia in corporibus compositis ex partibus ramosis, nee fragilibus, ut in auro & plumbo; ac denique nullum esse corpus durum quod aliquo modo non resiliat.
549쪽
simile est illum huic rei solitam attentionem non praebuisse. Ubi cise ea quid diu sumus meditati, & quod scire intenderamus fuimus
assequuti, de eo cogitare ut plurimum desinimus. Cogitationos nostras habemus vice veritatum indubitatarum, quas amplius examinare foret inutile. versim tot sunt in homine quae illum ab attentione deterrent, ad assensius praecipites,serunt, de errori obnoxium reddunt, ut quamvis mens acquiescat, illam tamen veritatem suisse adeptam certum non sit: Cartesius, non secus ae nos, erat homo Inulli bi unquam plus soliditatis, judicii, capacitatis, εc penetrati nis mentis quam in ipsius operibus e uisit; id equidem fateor ;sed non erat insallibilis. Itaque sententiam suam tam alth imbiberat ut non eogitaverit se aliquid cum principiis protulisse. Rationibus admodum speciosis de verisimilibus suam stabiliaverat sententiam ; sed talibus tamen ut earum evidentia ad assensum non adigeretur, judicium suum cohibere adhuc poterat dc proinde debebat. In corpore duro non striciebat examinare quid esse possit quod illud tale emcere valeat ; ad corpora invisibilia etiam debebat attendere quae illud durum reddere possunt, ut ad ea attendit in fine prinei piorum Philosophiae, dum ipsis causim vis elasticae tribuit. Divisionem aecuraram instituere debebat, quae complecteretur quicquid duritiei corporum conserre poterat. Illius praeterea efficti causam in voluntate Dei quaerere non lassiciebat, ad materiam btilem, quae circundat corpora , erat animus advertendus. Licet enim hujulce materiae admodum a sitatae existentia in illo ipsius principioium Ioco , ubi egit de duritie, nondum probata suisset, rejecta tamen non fuerat: judicium igitur suum cohibere debebat, de recordari ea quae scribebat de causa duritiei & legibus motuum de novo esse aliquando relesenda; quod ipsum fatis non animadvertit se puto. Vel saltem satis non pensitavit veram rationem rei cogni-
id facillimae, quaeque in physica ingentis est momeoti. Rem illam
explico. Cartesius ad seisulciendum laum systema cuius veritatem in dubium vocare merith nequibat, noverat necesseelse, ut ingentia corpora de motu suo paruis corporibus sibi obviis communicarent, u que earua, nihil amissis de lao motu , ad majorum occursem reflecteretitur. Namque, si res ita non se haberet , primo elemento omnis non esset motus quem par est iplam habere se pra secundum,& seeundum se pra tertium ; dc totum hoc pacto ipsius systema plane false meiser, ut qui illud meditati sunt probE norunt. sed sipponendo quietem vim sessicientem habere ad resistendum motui, de ingens corpus uiescens non posse moveri a minori, quamvis impeto violentissimo in ipsum agatur; manifestum est ingentia corpora, multb minorem habere debere motum quim aequalis . portio minoIum corporum,. iiii juxta hanc suppositionem possint semper communicare motum
550쪽
quem habent, nee polsi it minoribus semper recipere. Itaque elim haec suppositio noli sit contra i ta iis omnibus quae Cartesius dixerat in principiis suis ab initio usque ad positionem legum de motu,&optimε consonaret eum reliquis ipsius principiis, leges motus quas ex ipsarum causa demonstrasse autumabat, effectibus satia confirmari aruitrabatur. Equidem cum Cartesio sateor; ingentia eorpora motum suum s ellias communicare quam parva; ac itaque primum ipsius elementum magis a3itatum esse quim secundum, secundum verbquim tertium. Sed istius rei eausa elata est nullo habito respecta id ipsius 2ppositionem. Parva corpora de corpora fluida, aqua, aer &c. ingentibus corporibus nullum praeter motum suum unisermem dc omnibus partibus communem possunt communicare: aqua fluminis nullum motum potest communicare navigio praeter motum fluenti, qui communis est omnibus partibus ex quibus constat aqua, & unaquae que harum particularum, praeter hune motum communem, innu meros habet speciales. Itaque manifestum est hae ratione, navigium , exempli gratia, nunquam post e tantum habere mollis, quan-ttim habet aequalis aquae portio, cum navigium nullum motum possit accipere ab aqua praeter directum & eommunem singulis partibus. Si viginti partes corporis fluidi aliquod corpus huc impellunt ; totidem illud illue impellent i immotum igitur manet dc
singulae corporis fluidi partes in quibus natat reflectuntur eum toto suo moto. Itaque corpora crassa isquorum partes inter se invicem uniuntur, nullum p assunt reeipere praeter motum cucularem & uniformem vortieis materiae subtilia quae illa circundat. Haec ratio sussicere mihi videtur ut pateat corpora erata aequὸ non agitari ac parua, nec adhaee explicanda necessse esse supponere, quieta aliquam inesse vim ad ressstendum motui. Certitusto principiorum Philosophiae. R. Des Cartes non potest stabilire ipsius regulas de mota. Nee, opinor, Cartesius, si ipse prineipia sita absque praejudicio examinasset, expendendo rationes superioribus similes, credidisset effecta naturae eonfirmare ipsius leges , nec in contradictionem incidisset ; duritiem eorporum durorum soli partium quieti, ipsorum vero vim resiliendi & pristinam recupetandi figuram mat riae subtilis impetui, tribuendo. Iam adsunt quidam leges eommunieationis motuum in vacuo quae sequuntur ex iis quae circa quietis naturam 1 me posita sunt. Cum eorpora non sint dura in amo, quippe quae dura dunt xat sint pressione materiae subtilis qui eireundantur , si duo cor
pora sibi invicem oceurrerent, juxta invicem retunderentur nec rem litent seu reflecterentur. Igitur data per se, non vetb pressione materiae , ad hasce eradendas regulas, supponenda sant.