Gulielmi Camerarii Scoti, ... Selectae disputationes philosophicae, in tres partes distributae. Pars prima tertia, ..

281쪽

esse rationes boni& mali, tamen ab extrinseco ita determinaretur ut fieri non posset, ut pro libito ageret. Patet secundo quomodo etiam refellendi sint qui cum admittant praedeterminationem,dicunt tamen eum qui non habet pmdeterminationem posse agere, sed nunquam acturum, aluntque praedeterminationem non requiri ad hoc ut possit agens agere, sed adhoc ut agat: patet inquam, quomodo ij sint refel lendi, refelluntur enim facile, quia non distingunt inter potentiam

quodammodo remotam de potentiam proxime expeditam, nam a

potentia non expedita, non potest dici aliquid, si liciter & absolute posse. ex hac No horum Auctorum doctrina sequitur hominem

posse equitare Iine equo, nauigare sine naui, scribere sine calamo, nominem videre in tenebris. Ratio eadem est, quae horum authorum, quia oculus in tenebris positus habet integram potentiam visuam, manus sine calamo integram potentiam licriptiuam, voluntas sine propositione objecti integram potentiam volitivam, &c. Neque dicas aliud esse agere, aliud posse agere; hoc enim verissimum est; verum filsum est, aliud esse requirere necessario quippiam ad agendum,& non posse sine illo agere, hoc autem hic inquirimus,an si necessario requiratur ad agendum praedeterminatio , voluntas possit sine illa

agere; hi authores dicunt voluntatem requirere necessario praedeterminationem ad agendum, Zc tamen posse voluntatem sine illa agere.

Ego vero non video quomodo haec stare possin t. nam si potest agere sine praedeterminatione, ergo est possibile ut causa secunda agat sine taedeterminatione: Quaero ergo primo, quare dicant esse impossibi- e. secundo si possibile est voluntatem agere sine praedeterminatione, idest, si possit agere, peto utrum possit poni agere sine praedeterminatione 3 si non possit poni ' quare dicunt esse possibile: si possit poni,

ergo qui ponunt agere sine praedeterminatione nihil ponunt absurdi, nec impossibile. Probant secundo, quia si daretur praedeterminatio Physica seque- I I.

retur Deum esse authorem peccati ; consequens est contra fidem, ergo c. sequela majoris patet, quia qui est causa praemouens ad quem actum,est causa actus; Imo est causa ejus quod per se & intrinsece sequitur ad talm actum, ergo si Deus praemouet Sc praedeterminat causam secundam ad actum intrinsece malum , verbi gratia, adactum blasphemiae, vel odii Dei, erit causa malitiae quae sequitur ad talem actum; sed illa truditia est peccatum em erit causa peccati, hoc autem est,ut dixi,contra fideliae Conismatur quia contraria sententia vix differt ab haeresi Lutheranorum & Caluinistarum.

Probant tertio, si praedeterminatio est necessaria ad complendam ris ianda u. Virtutem causae creatae, ergo non poterit peccatum imputari illi qui non operatur, quia non habebit praedeterminationem perquam mO

282쪽

84 SELECT. DISPUT. PHILOSOPHI C.

ueatur ad implendum praeceptum: neque etiam poterit imputari peccatum Operanti contra praeceptum,quia Deus illum praemouet ad sic

operandum.

Probant quarto, achiis qui sequitur ex suppositione antecedenti tollit libertatem, ergo actus qui sequitur ex praedeterminatione none liber. Consequentia patet, quia praedeterminatio est aliquid antecedens ad ipsam actionem. Antecedens supponunt aduersarij ex P. P. V. g. D. Anselmo, D. Augustino de alijs. Probant quinto, praeaeterminatio nec eis materialis, nec spiritualis, ergo non datur:antecedens probanr, S: primo quidem quod non sit materialis, quia si esset materialis esset subjecto conaturalis,& consequenter daretur agens in natura quod illam possct producere; unde non procederet estective a Solo Deo. quod etiam non sit spiritualis,

probatur, quia esset improportionata ad pinnouendam causam materialem , Musque virtutem complendam , ad eliciendum actionem materialem. praeterea vel esset connaturalis subjecto vel non ; si non esset con naturalis, ergo semper antequam ulla causa secunda ageret Deus faceret miraculum; si esset con naturalis, ergo aliquid spirituale potest esse proportionatum ad complendum virtutem cauta materialis, quod est absurdum Probant sextὼ, si causa secunda ut agat, debet per praedeterminationem superadditam compleri, accipiunt illud aggregatum ex Vi tute creaturae ingenita, & praedeterminatione superaddita & qu runt, an hoc aggregatum habeat rationem causis completae in suo genςre, quae posita cooperatione Dei, sine alio concursu possit operari vel non: si non, ergo procedetur in infinitum , quia semper oportebitaliam atque aliam praedeterminationem : si dicatur aggregatum ex praedeterminatione , dc virtute creaturae ingenita, habere rationem causae completae, idem dici potuit de causa secunda constituta per suam virtutem ingenitam quia propter nullam aliam rationem videtur negari causam secundam .habere virtutem completam, nisi quia

est aliquid creatum; sed illud aggregatum est aliquid creatum; ergo,

Probant septimθ, omnis applicatio 8c actio0bet habere terminum , sed praedeterminatio non habet terminum, ergo non datur praedeterminatio, Minor probatur, quia terminus hujus praedeterminationis, si aliquis esset, maxime essct actio creaturae, cum tecedenter ad actionem creaturae, nihil producatur, sed non potest; esse actio creaturae, alioquin daretur actio adactionem, quod est absurdum, ergo &c. Probant octavo, motus voluntatis praedeterminatae,nec est nature Talis, nec liber, ergo non est praedeterminatus. Antecedens patet, dc Duiligod by GOo l

283쪽

primo quidem quod non sit naturalis, quia est a principio extrinseco, nempe a Deo praedeterminante: quod vero non sit etiam liber, patet quia libertas in hoc consistit quod quis a te moueat sed praedeterminatus mouetur a praedeterminatione non a se, ergo,&c. Secunda sententia praecedenti omnino contraria est eorum qui dicunt Deum ad quamcunque actionem creaturae, cis currere concursu praeuio, unde praeter concursum simultaneum supra explicatum admittunt praeuium antecedenter ad omnem creaturae asitionem. Elt ά treminati

omnium veterum, D. Thomae infinitis fere in locis; quodlibeto α. ρη se

tes cap. 9 o. in fine exponens dictum quoddam D. Damaseni, dicit

eum non quamcumque nostrarum actionιιm praedeterminationem negare Praeciar X. Th.

moluisse sed eam dumtaxat-est eum impo sitione necessitatis. Damascenus, inquit, dicit m 2. libro quod ea quasent in uobis Dein praenoscit, rum/bysed non praedeterminat, exponendasunt, ut intelligantur ea quae sisnt in nobis diuinae determinationi non essesubjecta, quasi ahea necesiitatem accipientia. Supponit ergo D. Tlaomas aliquam dari praedeterminationem quae non tollat libertatem, nec necessitatem imponat, & tamen vero praedeterminat. Eat nunc Moris anus Hirtandus , S: dicat quaest. undecima Physart. E. D. Thomam nunquam usum fuisse voce pret- determinationis respectu voluntatio nostrae. Quaestione 3. de potentia art. 7. in corpore idem docet, cum ex professb demonstrat quod Deus operetur in natura,& in voluntate, operatibus, & quidem multipliciter, quidem , quia dedit rebus naturalibus evirtutes per quas agere possunt. Secundo inquantum conseruat mirtutem naturalem , inesse, Tertis inquantum mouet eam ad agendum. Tertio modo, inquita dieitur ina res esse causa actionis alterius, inquantum mouet eam alagendum, in quo non intelligitur Collatio, aut eonseruatio mirtutis acti-uae,sed applicatio mirtutes adactionem sicut homo in ea a incisionu cuia istelli, ex hoc ipse quod applicat acumen cultelli, ad incidendum, mouendo Vsum, cin quia natura inferior ages,non agit nisi mota, eo quod hujumodi corpora inferior uni alterantia alterata, Caelum autem est alterans noualteratum,m tamen non est mouens nisi motum, G hoc non cessat quo seque perueniatur ad Deum, sequitur de necessitate quod Deus sit eausa -ctionis cuiust bet rei naturalis, mouens applicans mirtutem ad agen inferius ad s. argumentum quod sibi obiecerat, nempe quod si Deus operatur in qualibet operatione naturet, aut Vna 6 ea dem operatione operantur Deus & natura, aut diuersis, sed non una & eadem initas operationis attestatur , inquit, nitoti na turae , unde quia in Christo seunt duae naturae , sunt etiam ibi duae operationes similes , nec est psibile quod sint operationes diuersae , nam diuersae operationes 1ion evidentur ad idem factum terminari, cum mo-

284쪽

tus & operationes penes terminos distinguantur ; ita respondet.Ad3.

dicend- ruod in operatione qua Demoperatur mouendo naturam , non operatur natura, sed ipsa naturae operatio, est etiam operatio minutu dia

Minae ,sicut operatio infimmenti sper mirtutem agentu principalis. & ad 33.argumentum quod sibi obijecerat,quod & obiiciunt auiliores primae sententiae, nempe; voluntas est domina sui actus;hoc autem non esset si avere non posset nisi Deo in ipsa operante, cum voluntas nostra non sit domina diuinae operationis, ergo Deus non operatur in voluntate nostra operante , Respondet,ad 13. dicendum quod iliter moluntas dicitur habere dominium sui actin , non per exclusionem eause, primae ,sed quia causa prima non ita agit in voluntate, it eam de necessitate ad inum determinet,sicut determinat patura,se ideo determis iis amώ relinquitur in potestate actionis moluntatis. Qui bus verbis clare ostendit D. Thomas motionem praeuiam ideo non tollere li. bertatem,quia ea posita absolute loquendo voluntas potest non optarari. praeterea ad tertium,quod erat nujusmodi,si Deus in natura ope, Iante operatur, oportet quod operando aliquid rei naturali tribuat,

nam agens, agendo aliquid acta facit, aut ergo illud sufficit ad hoe quod natura possit per se operari, aut non : si sufficit, cum etiam vit-

tutem naturalem Deus naturae tribuerit . eadem ratione potest dici quod & virtus naturalis suffciebat ad agendum , neque oportebit quodDeus postquam virtutem naturς contulerit,ulterius ad ejus oporatione aliquid operetur: si aute non suffcit, oportet quod ibi aliquid aliud iterum faciat,& si illud no sussicit, iterum aliud, & sie in infiniti

quod est impossibile: Respondet, ad 3. dicendum quod minus natu tu, quae est rebus naturalibus insui in titutione costata, inest eis it quin

m forma habens esse ratum eis firmum in natura, sed id quod a Deo fit in re naturali, quo actualiter agat,est intenti ola habens esse quoddam

incompletum per modum quo Caloressunt in aere, γ irtus artis in imprumento artificis sicut ergosecuri per artem dari potuit acumen, mi esset forma in ea permanens, non autem dari ei potuit quod iis artis esset in ea quasi quaeda orma permanens, nisi haberet intellectum, ita rei naturali potuit conferri mistus propriam orma in i a permanens, non aWem mis tua agit adesse,it instrumentum primae causeae, nisi daretur ei quod esset niuersale essendi principium; nec iterum nuti naturali eonferre potuit, imouerethi am, nec leonseruarethe inesse. inde pater cinodsi τinstrumenis rei sitis conferri non potuit, quod operareturas i motis artis, ita reinaturali conferrinonpotuit quod operaretur abrique operatione diuina. Sed quorsum tam multa diui Thomaeloca, ad hoc probandum Congerimus, cum Suares disp. 11. Memphyscae fateatur D. Homlbcis citatis hane sententiam docuisse; addit tamen 1. parte quaest. Iopart. & 3.tacite se retractasse, nam ibi ag& de modo quo musa prima

285쪽

agit cum secunda , motionis praeuiae non meminit. verum hoc est aperie falsiim sui relinquamus futilitatem argumenti Suaristici, non meminit pneuiae motionis, ergo se retractauit ut facile patet ex utroque loco sanct i Thomae a Suario citato , ubi omnino eadem quae locis supra citatis docet, ut legenti manifestum erit, praesertim vero art.

s.citato in corpore, bierimit agens,inquis nouusecundum ad agendu,

o statim subdit;Deus mouet res ad operandum, quasi applicanaeo formas m mirtutes rerum ad operationes, sicut artifex applicat securim ad seindendum. ubi illa vox, quast, ut optime notauit Didacus Aluarre lib. 3. de auxilijs disp. I8. num. Io. non est dictio diminuens, sicut neque apud Ioannem i. cum dicitur, vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a patre; unde in solutione ad tertium eiusdem art. absolute dicit quod applicat res ad agendum, & prima parte, quaest. secunda, arta 3. in corpore idipsium clarissime docet, cum ait, mouenti ecunda noumquent nisiper hoc quod hunt mota aprimo mouente, sicut baculus non mouet nisi per hoc quod est mdtina manu. dc I. parte quaest . 83. art. I. ad 3. idem docet & i. etiam p.qugst. 19. art. 3. ad s. ubi cum proposuisset tale argumentum, ab eo quod est ad utrumlibet non sequitur aliqua actio. nisi ab aliquo alio inclinetur ad unu,ut ait C5mentator,A.Phyctextu 2. si ergo voluntas Dei, in aliquibus se habet ad utrumlibet, sequitur quod ab aliquo alio determinetur ad effectam, & sic habet ahqtiam causam priorem. Respondet,causea quae exse est contingens oportet quod determinetur ab aliquo exteriori ad essectum,sed moluntas diuina quae ex se necessitatem habet,determinalse ipsam ad molitum, ad quod habet habitudinem non necessarius vide eundem D. Thomam t. a. q.

ΙΟ9.art. I. . contra Gentes cap. IOO. 24. q. de vitate art. I. ad 3. ubi hoc

idem docet. ex his omnibus clarum est quam ridicula sit responsio Suarij, quod nec alios ejusdem cum illo familiae latuit, qui ut responderent praedictis D.Thom locis, dixerunt D.Thomam aliosque veteres praemotionem quidem qua omnes causae creatae ad actiones applicantur,admisisse,praedeterminationem tamen non cognouisse. sed

boc quid aliud est, quam ludere in verbis ; qui enim priaetermitrationem admittunt, ijdem dc praemotionem appellant, mnes huc usique qui praedeterminationem sustulerunt, ijdem de praemotionem negarunt, Vt videre licet in omnibus aduersarijs, Salas, Suareae, Malijs: Eandem sententiam doeent ex Thomistis Capreolus in x. dist.28. quaest. I. art. .ad Ix. argumentum Durandi, Ferrariensis 3. contra Gentes, cap. 89. g. ad Confirmationem. SoluSI. naturae, cap. 6. Palathas in Σ.dist. 3 . disputatione. L Cabreras . parte quaest. II. Mi. 4. Aluareet tomo de auxilijs per totum. Nauarrettutomo I. Controu.

per totum fere, Petrus de Ledesma; Ioannes Vincentius, Martinea.

Gonetales de Arabeida. De Rispolis, &sq. Idem docet scotus in

286쪽

. distin h. 49. quaest. s. Dico ergo, Vt notauit Gabriel in 1. distinct. 3 quaest. unica cap. L. verba Doctoris Subtili S sunt haec, ontra naturam dareminari a causa inferiori, uia hoc ipso non essetfiperiori,

rami 1 e. non est autem contra naturam ejus dcterminariasuperiori. Idem docet in i .distinist. 37. ut infra videmus, cum ejuS argumentis rationem no-

rivis h. . stra confirmabimus. idem docet ex Scotisti,Nicolaus De Orbellisint. . . dilhine1.L 1. quaest. i.in fine ubi sic loquitur, Hanente liberi arbitrij naturalipotestate non potest Deus ipsum cogere, hoc enim esset facere contradiactoria, tune enim liberum arbitrium, non esset liberum, bene tamen poteste cariter i am inclinare cν Iacere mi moueat se libere, ad quamcunque partem moluerit ; unde Prouerb. 23. Cor Regu in mauu Dei est, quo- maue tolucrit inclinabit illud. idem habet Bassolius Gentilis nostet apud Estium, idem etiam expresse tenet Mayronius Conterraneus in I .distinct.38. quaeli. i. art. . conci 3. ubi ait, omnia contingentiaperdiu nam moluntatem determinari, idem denique tradit Gulielmus de Rubeone in I. distine .38. tota quaestione prima, & cum eo omnes alij veteres Scotistae; quos sequuti sunt ex recentioribus Carthagena, Bagninius, & alij. Ide:n etiam docent D. Bonaventura & alij veteres apud 4. 3 ra. recentioribus praeter citatos idem docent, Ians iu , qu x

notat Nauaretus tomo E. controuersia Li. in illud Prouerb. 1icut di siones aquarum ita cor Regis in manu Domini, quocunque rvoluerit inclina

bit illud silc loquitur sicutRiui aquarumsiue humana opera, siue ex natura sua in diuersis partes feruntur, ita cor Regis per manum Domini ejurii; potentiam ac prouidentiam huc illucque fertur pro i ius libito, nimirμm quiamm fauet Dominin inistisat sua prino ibus consilia, ais, ad ea implenda imperit. haec ille, quibus verbis praeter motione moralem, per consitu, M inspiratione Physicam etiam motione agnoscit per impul u, quod clarius habet in concordia cap 19. clara illud Ioanimo. nemo potest ve- ire ad me nisipater qui misit me traxerit tirum. Vega lib. 6. in Concilia Tridentinum cap. s. ubi vult Deum applicare & inflectere voluntatem ad operandum, Dri edo libro de captiuitate dc redemptione generis humani tractatu ue. cap. 3. & libro de concordia gratiae,& liberi arbitrij cap. s. Rilardus in explicatione art. de libero arbitrio , ubi habet Voluntates nostras tam in politicis quam in moralibus moueri & determinari ad opus per Diuinam Prouidentiam : addit & alia in eandem sententiam. Idem habet in quadam altercatione de gratia& liberi arbitrio propositione nona, prius natura, inquit, moluntatem Deus determinat m applicat, tanquam principale agens s. um instrumentum , nec major est in operibus gratiae di cultas, quam in operibus naturae. Dominicus Bannes secunda secundae quaest. Io. art. I. Iacobus

Bayus in Catechismo, Blasius Verdu, Sylvius, Gaspar Ram, Franci secus Zumel, Guillelmus Estius, Francistiis de Auila,Trigosius, Colle-

287쪽

gium Complutense in Physica, & alij. & nouissime Puteanus prima C. tutenses. a. quaest. III. dub. 4. ubi sic scribit, non potest quin D possis

interdum praestet mi per gratiam praeuenientem enicacem determinetur omet. moluntas creata Phusice, manente ilLese libertate ejusdem. Exaduersiarijs idem docent Pererius lib. 8. Phys cap. s. ubi in hunc modum loquitur. ria I ita In eo quod adjungit D. Thomas causassecundas min his moluntatem no. Eram a Deo moueri, applicari,cdi determinari ad molendum, licet nonnulli dissentiant Theologi, ego tamen mani bin pedibusiiue in eam senten- T lit-.tiam per quam libenter eo , hoc enim est ingestium, haec conditio, hic nexm atque contextus mouentium, 'causarumperse ac sentialiter subordinatarum, tpocterior non moneat nisi mota apriori cy c. Cardinalis Tole- tussia per i 7. Ioann. ubi ut notat Nauarretus controu. LI. soluit arsumenta quae contra hanc sententiam ob ij ciunt authores primς sen-.tentiae. Henriques cujus haec sunt expressa verba lib. de fine hominis cap. s. prope finem, Recte concors Theologorum Iementia docet Deum habere praedeterminationem bonorum effacem, ex prouidentia perfidiasib aeterno, inqua, mper quam, tanquam per rationem .certo omnia sciat,

verbum unum his non addem. probant authores hujus sententiae illam primo ex scripturis;& primo quidem ex illo ad Philipenses a. Cum metum tremoresalutem mestram operamini, ipse enim est iidelicet Demὶ qui operatur in Obiso velle perficere pro bona moluntate. ac si diceret Apostolus sinquit Dominicus Bannes) considerate cum quanta humilitate m reuerentia debetis βόθci Deo ex com libera moluntate prouenit quod operetur in mobis nonsolum ipsitis veste bisum, sed etiam operatur ipsum melle. ad idem facit celebris ille ad Ephesios locus, ubi Apostolus Paulus sic loquitur. crrat . operibui bonis quae praeparauit Deus mi in illis ambulemus: ubi aduertei 'f'ω 'modum loquendi Apostoli qui praemotionem voluntatis vostrae pro- Prima Pr .iaris cedentem a Deo per creationem, quae nihil supponit,sed omnia antecedit,explicat, insinuare nobis volens, prae otionem gratiae esse praeuiam dc antecedentem, ut ambulemus in operibus bonis quae Deus ab aeterno decreuit ut a nobis fierent, quod optime omnino aperuit Regius Propheta Psal. s. cum dixit cor mundum crea in me Dem , mi iritum rectum innova in miseeredin meis. idem probant alij ex illo, ad Haebreos I3.Aptat nos in omni opere bono mi faciamin ejus motunia tem. Idem deniq; deducit B.Thomas 3.contra Gentes cap. 89. & post ipsem Ferrariensis,ex Isaiae 26. ubi dicitur omnia opera nostra operatines in nobis Domine , & ex Prouerb. Li. ubi Salomon ait,Cor Regis in manu Dei est,quocunque moluerit inclinabit iliad. Probant secundo ex Catechismo Romano decreto Sacro sancti C5ciiij Trident. jussu Pij U. summi Ponti fedito,parte i. de primo symboliata. num. χι ubi sic loquitur, Non solum autem Dein niuersa quae Duili od by Corale

288쪽

νο SELECT. DISPUT. PHILOSOPHI Q

Iunt providentiaIua tuetur, atque adminiArat . merum etiam, uenturm agunt aliquid, intima mirtute ad motum atque actionem ita impellit eis quam is secundarum causarum efffcientiam non impediat, proeniat tamen cum ejus occultissima mu ad singula pertineat

quemadmodum sapiens testatur attingat a fine etsique adflnem fortiter, o distonat omniafuauiter. quibus verbis clarissime continetur praedeterminatio diuina & praemotio tam ad actiones naturales quam si- pernaturales. nec valet responsio Mori sani Catechismum Romanum profectum a Pio V. summo Pontifice qui fuerat ordinis sancti Domi. nici antequam ad summum Pontificatum assumeretur: non inquam valet hic responsio, quia non quaerimus cujus ordinis fuerit Pius U. sed utrum doctrina hujus semen tiae aperte contineatur in Catechismo ejus jussu edito, &quidem antequam Ludovicus Molina contrariam sententiam docere incepisset. secundo haec ejus responsio proficiscitur a lesulta cuj us ille scripta hac de re suo nomine edidit,ut expresse patet ex disput. 2. Physicae, quaest. II. art. I. ubi de hac re disputans oblitus eth expungere quae Iesu ita ille suis discipulis dictauerat,vi, Alos Iesiatae,&c. Ex nost Societate, similia. vide quaestionem ejus Lomam de uniuersalia parte rei, ex qua idem patet. Tretia probati,. Probant tertio ex PP. praesertim ex D. August. qui tractat. L. in Ioannem, in persona Dei, sic loquitur. prius ego facio, deinde me ise faciat, quia facio it faciat. M libro f. de ciuitate Dei cap. 8. ubi approbat sententiam Philosophorum qui dicunt tales esse hominum men. tes Sc voluntates singulis diebus de horis, quales in eis Deus voluit fingere seu formare. Probant quarto ex philosopho 8. Phys cap: s. ubi reducit omnia

mouentia particularia ad primum mouens omnino immotum de immobile, aitque omnia mouentia particularia moueri prius mota: quo loco claris limum est loqui Philosophum de motione intrinsecerequi sita in omni mouente ad agendum, cu omne agens inferius inquantum agens subordinetur superiori agenti,ergo causae inferiores omnes, formaliter, ut causae sunt, reducentur ad primam causam. Confirmatur quia Aristoteles loquitur de subordinatione qua causa inferior sub- Ordinatur superioti, inquantum causat, ergo vult in ipsa actuali causi litate causam inferiorem mouere motam, ergo ulterius vult causam secundam ut causat requirere praemotionem intrinsecam proceden-rfissa a causa prima.

Confirmatur secundo ex eodem Philosopho qui .Physic. rapi' te primo, vult rationem cause primae in hoc consistere, quod caetera moueat ipsa immota manente ; unde cum ex Philosopho, Vnumquodque in tantum sit pernetiam , inquantum est aetii, esse usam primam perfectissimam inter omnes causas, est habere itaptasectam

289쪽

perfectam astralitatem in operando & in ratione principij operationis, ut nihil potentialitatis in ea remaneat, quod non reperitur in ca

sis secundis in quibus principium ipsum operandi partim est in actu,

Comparatum ad causam secundam, & partim in potentia comparatum ad Deum, hoc ergo principium quod est inpotentia debet reduci in actum per principium, quod est purus actus.

Confirmatur tertio, ex L. Metaphys cap. z. text. 3.ubi habet Philosophus in causis essentialiter subordinatis inferiores moueri a superioribuS. Confirmatur denique ex8. Mor. Eud. cap. I3. quo loco ad hanc sententiam probandam utitur D.Thom. prima secundae, quaest. 9. arti

. quo loco quaerit Philosophus utrum principium actionisin anima sit a fortuna dicit autem in deliberationibus animae non dari processum in infinitum, sed deueniendum tandem esse ad primam cuius principium sit ipse Deus, haec autem sunt Philosoph. verba. Patet amremsic esse quemadmodum in uniuerso est Deus O mici cunctas in illo,

mouentur enim omnia ab inexistente in nobis numine. Rationis autem nouratio , praestantius quippiam et principium, quod autem scientia praestantiim est nisi Dei laec Philolophus quibus ut ex sequentibus ejus verbis luce clarius habetur praemotio Physica saltem ad primam actionem in anima, imo ipsam actionem primam immediate non ab intellectu sed a Deo proficisci .ut mirum sit Christianos Philosophos ab Aristotele hac in re superari, &quod ille lumine naturali Deo tribuendum censuit, ipsos eidem denegare. Nec est quod ad hunc Aristotelis locum dicatur illum agnoscere ex hac praedeterminatione, laesam libertatem , ac propterea asserere homines praedeterminatos irrationabiles

esse, & duci furore animi. Non est, inquam, quod hoc dicatur,primis quia ad recte agendum tanquam irrationabiles impelli dicuntur, non ab ipso Philosopho, sed a veteribus quocirca meteres, inquit, diso runt fauices ex fortuna , qui irrationabiles ad recte agendum impellerentur. secundo sit ita ; demus Philosophum ex propria sententia, citata verba protulisse, quod tamen falsium est , possunt adhuc praedo terminati, dici irrationales, nec velle habere , non quidem respectu Dp ationis quam praedeterminatio causiat , sed respeebi receptionis ipsius praedeterminationis, ad illud quod objciebatur de furore ineptum omnino est; quia D. Dionysius . de diuinis nominibus, pag. s. tribuit Angelis furorem, ut recte notauit Clitellus disp. 3. de anima sect. I . nec tamen propterea ab illis abstulit libertatem. haec de ipse Philos'philoco, quem pluribus urget D. Tho. loco citato I. 2.& . contra G entes cap.3 3. quo ultimo loco ita loquitur, tandem Aristoteles , inquit, 37. Moral. Eud. habet hoe modo huius quod aliquis inteolat consilietur , O eligat ac milit , oportet aliquid esse causam,

290쪽

s ELECT. DISPUT. PHILOSOPHI C.

omne nouum oportet habere aliquam causam , si autem e s. ejus es aliquod consilium , m alia moluntas praecedens, cum non sit procedere in infinitum , deueniendum erit ad aliquod primum : h ji odi autem prium debet esse aliquid melius ratione , nihil autem inlim in ratione . intellectu , nisi Deuι ὸ est igitur Deus primum

principium nossrorum consiliorum moluntatum. laaec D. Tho.

Eius ingenio digna plane sunt, sed auissiores primae sententiae aperte

lalsitatis conuincunt. Probant quinto, Ratione deducta ex D. Thoma I. contra gentes cap. Ioo. & I. 2. quaest. 9. art. 4. Philosopho. I 2. Metaph. textu 31.

Doctore Subtili in illii locum , Averro e L. Phystextu L. Quod est inpotentia non potest: reduci in actum nisi per aliquid quod sit in actu, sed omnis causa creata est in potentia ad agendum antequam agat, ergo no potest reduci ad actu agendum nisi per aliquid quod sit aetii. major propositio patet, quia quod est in potentia calidu,verbi gratia, non fit actu calidum nisi per aliquid quod actu sit calidum,vel formaliter,uel eminenter. Minor probatur , quodcumq; modo facit unum, modo aliud, est in potentia ad suam actionem, sed hoc competit Omni cauis creatae , ut inductione patet, ignis enim, exempli gratia, modo agit, modo non, modo stuppam modo lignum comburit, ergo, &c. iam sic, omnis causa creata debet fieri actu causa , dc actria gere, per aliquam causam qt ut sit actu causa, sed haec causa, non alia est quam Deus, ergo Deus reducit omnem causam creatam de pOtentia ad actu agendum, ergo praedeterminat omnem causam crea tam ad actu agendum. Quod vero non sit alia causa quam Dςu , x Ict, quia,ut dictum est omnis alia causa est eausa in potentia. hinc reret- litur quod dicunt aliqui, caulam esse ipsam determinationem Voluntatis in voluntate, verbi gratia ; refellitus inquam, nam de illa dete minatione quaero utrum interdum si in potentia, an non: & si fuerit sicut fuisse necesse est, quomodo reducta fuerit in actum. quod autem non alio modo reducat Deus quam praed et erminando, patet mani- sestet quia non aliterquam praeinouendo, praemouere aute est praede tzrminare. fundaturnaec ratio in Aristotele, qui textu citato iΣ. Metaph. ex eo quod Deus non motus moueat Coelum,infert esse purum cium. Igitur, inquit, est aliquid quod non motum mouet se temnum c sub Tantiac astas. in quem locum egregie Scotus,essaliquid, inquit , quod mouet non motum , sed est immobile G sempiternum,m per consequens substantia ens actus , quia seunte si esset inpotentia, natum esset ab alio moueri. haec Scorus. μωρ dari.. Probant sext0, argumento desumpto ex D.Thon quaest. . de potentia art. 3. nullum individuum potest aliud in simili specie constituere nisi praemotum ab illa causa quae respicit totam speciem,totum-