장음표시 사용
321쪽
t intillibili tre esseetiam, non tamen tollere libertatem causarum
secundarumhaec ad solutionem argumenti.Nunc breuiter illud idem contra ipsos retorqueo. Dicunt ipla concursum Dei de se esse indeterminatum,& a creatura determinari ,ejusq; determinatione sequi.quo posito sic contra illos argumentor. si verum est agens quod sequitur determinationem alterius non libere olerari,sed necessario, ic ex altera parte Deus operatur determinatus a voluntate nostra, ergo operatur necessario, non libere. imo clarius sic disputemus ex ipsis contra ipsos. Deus praedeterminat actus hominis, ergo tales actus necessario, & non libere fiunt,inquiunt contra nos aduersiarij, contra quos sic invertamus. homo determinat actione Dei, secundum illos, ergo actio Dei necessario & non libere fiet. Urgeamus illos ulterius cum Zumel.
si hominis qui c5uertitur,secundum illos,ea est: liberi arbitri j proprie.
tas , dc coditio sigularis,ut certissime in talibus circunstantijs costitutus ita determinate sit acturus, ergo constitutus in illis circumstant ijs non man et indisserens ad utrumlibet, alias scientia conditionata esset falsa. ergo si tunc infallibiliter operatur, non manet indifferens, sed determinatus determinatione quae sumitur a complexione indiuidua-li,dum constituitur in talibus circumstanti js. Ad quintum, respondeo ridiculum esse argumentsi nam in spiritualibus causis praedeterminatio est spiritualis,in materialibus materialis, estq; rebus materialibus debita. neq; hinc inferre licet propterea dari
debere causam in natura cui debeatur ejus productio; nam anima rationalis debetur corpori tanquam comparti, neque tamen propterea debet ulla causa creata posse ejus productionem attingere.
Ad sextum quod magni facit satas,de ergo nihili facio,quandoquidem,ut ex supra dictis locis D.Thomae constat, sibi objecerit desoluerit in respondeo sufficere aggregatum ex praedeterminatione dc virtute ingenita creaturet ad agendum,nec tamen dici posse sussicere ipsam solam virtutem ingenitam, propter rationes supra postas in rauorem nostrae sententiae, de praecipue propter subordinationem cauis creatae ad primam. 8: quamuis praedeterminatio sit aliquid creatum, est tamen aliquid creatum tenens se ex parte causae prim complentis adaequale causam secundam creatam, dc subdordinantis eandem causamsoeundam primae in agetido, quod non facit sola virtus ingenita. Ad septimum, quod est Mori sani argumentum inprimis responderi posset negando majorem; multi enim existimant intellectionem dc volitionem nulluna habere terminum a se ipsis distinctum. secundo respondetur negando minorem.ad cujus probationem respondeo
terminum immediatum praemotionis diuinae esse actionem creatu Iae, mediatum autem esse terminum, qui producitur tam a concursu diuino simultaneo, quam ab actione creaturae. ad illud autemquod dici-
322쪽
tur, quod daretur actio adaehionem,& motus ad motum, quod est absurdum , respondeo motum non terminari ad motum ultimo & . complete, terminari tamen aliqualiter dc inchoative. quis enim ne-
at motum securis, verbi gratia, quae ab artifice impellitur, a moturacliij procedere sat motus brachi j ibi non quiescit, sed ad diuisionem usque ligni peruenit. & in opere iustificationis idem obseruare
est, si observemus doctrinam Angelici Doctoris, I. 2.quaest. O. ari. 3. ad L. ubi docet ipsam infusionem gratiae quae a Deo fit, Sc est ut habet eodem art.&art. 6.)motio Dei,esse ipsam per quam subjectum disponitur, dispositio aute illa est motus liberi arbitri j in Deum dc in peccatum,ut habet fere tota quaestione, & est per se euidens. motio ergo est principi u motus, motio primae causae est origo motus cause secundae.
Ex his patet quid dicendum sit ad aliud argumentum quod obi jciunt
aduersari j, quod nempe in nostra sentetia dicamus aliquando nos applicari & non agere . ex quo sequi videtur dari motum sine termino, patet,inquam,quid responderi debeat respondeo enim neminem itu. rum iniicias sepe hoc cotingere tum in agentibus naturalibus, tum a tificiossis, ut cum homo semisopitus somno dum expergisciturattollitur tantisper ad surgendu,& statim pondere suo deij citur,dc cum impingitur cuneus in lignum magno rabrj de mallei conatu, nec viterius peruenit duro nodo resistente. sic ergo in agetibus per rationem laifus etiam frustraneos reperiri valde credibile est, & nisus quidem Dei in nobis, qui tamen interiori effectu frustrantur, non ex dese
agentis.qui est infinitae virtutis,sed ex infirmitate & deprauatione nostra, ut supra explicauimus. Ad ultimum respondeo cum D. Thoma I. parte quaest. 1OS. art. q. longissime ab omni violentia & seruitute positam esse voluntatem praedeterminatam. a violentia quidem, quia, ut notat in resp.ad I. illud quod mouetur ab altero, dicitur cogi, u mouetur contra inclinationem propriam, sed si moueatur ab alio quod sibi dat propriam inclinationem non dicitur cogi, sicut graue cum mouetur deorsum, a generante non cogitur. silc igitur Deus mouendo Voluntatem, non cogit ipsam,quia dat et ejus propriam inclinationem. a seruitute etiam,q uia, ut notat ibidem in resp. ad 2. moueri voluntarie, est moueri ex se, id est a principio intrinseco . sed illud principium intrinsecum potest esse ab alio principio extrinseco, & sic moueri ex se non repugnat ei quod est moueri ab alio. Secundo respondeo ad utramque dissicultatem , moueri a Deo non esse moueri ab alio, multo minus extrinseco . etsii enim Deus non sit pars mei, nec egomet, prout spector in mea limitatione, est tamen meum esse laudabile, ut loquuntur Platonici est ἀυτο τὸ ipsum met ipsum, est mihi intimior intimo meo, ut loquitur Augustinus; & hoc videtur habere D. Th. I. parte quaest.
323쪽
citata art. 1. Eic obiter aduerte praeclarum illud S. August. 16. contra Faustum , id est cuilibet rei naturale , auod ille fecerit a quo est amnis
o qn actio sit in agente , vel in passo.
P RiMA sententia est actionem esse in passo non in agete: est communis recentiorum, Suarij, Hurtadi, Conimbr. &c. Secunda sententia est communis veterum; actionem videlicet esse in agente. ita Avicennalib. 1. sufficientiae,Auerroesi 2. Metaphystext. 36. Scotus in .dis inct. Is . quaest. I. art. I. & alibi saepe, Antonius Trum- bella in quaest . Me t. qu. est. E. Ioantius Canonicus 3. Physic. quaest. 2.art.3. Scotellus in L .distincto.36.quaest. I. Ant.Andreas,Tartaretus, S alis
Scotistae communiter. O ccam quodlib. 6. quaest. I 2. & quodlib. 7.qu. 6. Gulielmus de Rubione, Gabriel,&alij Nominales communiter. ex Thomestis,Cajet. I. pari. quaest.2s. art. I. in resp.ad 3.S Nazarius ibid. comtrouersia unica, Ripa, Petrus Bergomas, Sylvester, Bartholomςus Torres,Didactis AluareZ,Flandria,Nauar retus,&alh. ex recentioribus Bal foreus ad cath 9. praedicamentorum, quaest . unica, qui sech. I.est contrariam opinionem ita omnium jam animis inhaesisse, ut vix duo aut tres reperti sint, qui ausint quod verum esst,aperte profiteri, qui tamen propterea vapulant,ab ijs qui vulgatam & receptam sententiam nimis praefracte tutantur. . fgidius de pr sentatione tom. 1. de beatitudine, Rauisa lib. 2. cap. 4. num. i 36. Zumel super articulum I. quaest.2I. D. Tho m. disput. unica. ad quςltionis solutionem. Praemitto primo actionem quinque modis sumi. primo pro operatione, quae tamen operatio est qualitas, ut bene ostendit Scotus in r. dis it ch. 3.quaest. 6. num.3I. dc quaest. 9. num. IO. secundo pro respectri
producentis ad productum totale, exempli gratia patris ad filium, tertio pro respectu inducentis ad inductum, vel educentis ad eductum,dcisti respectus, sunt respectus intrinsece aduen lentes, quia positis, sundamento & termino necessario tesultant. quarto sumitur pro re acta includendo respectum, qui est esse ab alio, ut colligitur ex pthilosopho 3. Physicorum,Simplicio, Ammonio,&alijs antiquis.quin id pro respectu transmutantis ad transmutatum, in qua significatione constituit praedicamentum actionis,non autem in alijs acceptionibus, seu significationibus, quia in prima significatione est forma absoluta ; in a. &3. est degenere relationis, seu ad aliquid, in .est in genere quan-
324쪽
Dό s E L E C T. DISPUT. PHILOSOPHI C.
titatis,uel qualitatis, secundum connotatum, ut colligitur ex philosopho text. 19. 3. Physicivia ait,quod actio est opus & finis activi idest, res acta, de consequenter cum ibi ait actionem esse in passo, sumit ius iam pro connotato illius,sive quod idem est,pro re acta, et pro respe- .ctu ejus, qui est esse ab hoc. videri potest Scotus locis citatis, & in libris
de anima quaest. 7. Qivid autem praedicamentum a ctionis constituatur per actionem quinto modo sumptam. patet ex Philosopho s. Metaphys definiente potentiam activam, principium transmutandi aliud inquantum aliud, ergo transnutatio secundum Philosoplituri est actio, ac productio & eductio forma: fhbstantialis non est transmutatio qui a non respicit aliud in quantum aliud,ita ut sic maneat,sed potius de uno facit aliud. Premitto secundo ex Scoto, actionem non esse formam absolutam, tum quia ad eam esset actio, & darctur sic processus in infinitum; tum etiam quia si esset forma absoluta & poneretur in agente, agens prius moueret se quam aliud, quod est absurduin: si autem poneretur in passo, passum prius moueretur forma illa absoluta actionis, quam
quantitate vel qualitate; tum denique,quia ut notatScotus, D. Boetilis de trinit. tenet septem ultima praedicamenta non esse res absolutas Inde sequitur actionem esse respectum,quia inter absolutum & respectivum, non datur medium.
Praemitto tertio,relationem siue respectum,ut in qu stionibusLogicis fuse diximus, alium csse intrinsecum,alium extrinsecum. Respectus intrinsecus ille est, qui positis fundamento & termino necellario resultat,ut positis duobus albis,s militudo necessario inter illa resultat, nec impediri potest, &posta potentia activa &passiua in Mutati in resultat paternitas & filiatio. extrinsecus est,qui non resultat statim positis fundamento & termino, sed requiritur aliquid aliud ad ejus positionem, verbi gratia, applicatio unius ad aliud actio autem quae constituit praedicamentum actionis est relatio extrinsecus adueniens, quia positis agente dc passo non resultat, nisi approximentur. Quod vero sit relatio, jam probatu est, & ex eo patet, quia neq; intelligi, neque concipi potest, nisi concepto termino ;&vlterius, quia agens &patiens sun t correlata, ergo & eorum abstracta. antecedens est Arist. 1. Metaphys ubi asserit agens & patiens referri secundo modo relationis. hoc posito. iii Dicendum est actionem esse in agente,non in passo .intelligo acti O, A .. nem quinto modo sumptam , & quae constituit praedicamentum actionis. Probatis eisuia. Probatur conclusio primo ex Philosopho, qui 3. Phys textu Is ait quod si mundus fuisset creatus in tempore Deus fuisset mutatus quae consequentia nulla est, nisi actio creativa mundi in sententiaAri
325쪽
stotelis sit in Deo ipso ratione cujus Deus fuisset mutatus; sed eadem est ratio illius actionis & hujus de qua agimus quod attinet ad praesens negotium, ergo actio de qua agimus est etiam in agente. Confirmatur ex eodem; illius est actio cujus est potentia,de somno & vigilia cap. I. cujus rei ratio videtur euidens; quia id quo formaliter aliquid ex potentia reducitur in actum, est in eo quod ita reducitur in actum; sed potentia ad agendum omnium consensu est in agente , ergo & actio. Probatur secundo ratione; quia factio est in agenre ergo paties est agens. consequentia patet, quia causa formalis Physica polita in subjecto facit effectum formalem, ergo actio posita in passo facit e fictum formalem, sed non alium ut actio est, quam agens, ergo &c. Minor patet,quia estectus formalis actionis ut actio est, non est aliud nisi agens, ergo ulterius passum est agens. Confirmatur; quia agens est formaliter agens per a&ionem, ergo, actio formaliter debet et se in agente,cum nulla denominatio formalis saluari possit per solam formam quae sit extrinseca subjecto quod denominatur, semper enim est aliqWa forma, vel rationis vel realiter intrinseca illi quod denominatur, quando denominatio fit per praedicatione de inesse; ex co enim praedicatur aliquid de subjecto quod illi insit: unde non est putandum denominationes extrinsecas ideo dici extrinsecas,quod forma quae realiter est in uno subjecto pr scindendo a quocunque alio possit alterum quid ab ipso distinebim realiter denominare denominatione formati Ihoc enim estim. possibile; sed di cutur extrinsecae multae denominationes, quia illa fomina a qua causaliter sumitur denominatio , est extrinseca illi quod ab eadem causaliter denominatur; non tamen propterea in subjecto quod dicitur extrinsece denominari, deest sua forma intrinseca, a qua semper sumitur proxima & formalis denominatio, & respectu cujus denominatio dici non potest extrinseca. Confirmatur ulterius, quia omnis praedicatio formalis de inesse;cust de aliquo subjecto,supponit in illo effectum alicujus cauis formalis unde desumitur ipsa praedicatio; sed effectus formalis nihil est aliud quam forma in subjecto, ergo omnis praedicatio formalis supponit formam in subjecto, a qua proxime & formaliter desumitur praedi
Probatur tertio; quia Vt optime notat Cajed dum agimus experimur in nobis quendam quasi conatum; qui conatus certo certius est
aliquid reale in nobis agmtibus, sed non est aliquid aliud quam actio ergo actio inest agenti, non pata. Probatur qOrto. ignis, vellai gratia, sua calefactione calefacit duo
326쪽
ris S ELECT. DISPUT. PHILOSOPHI C.
ligna numero distincta, si eidem applicentur, in quo casu calefactio
erit necessario in igne agente,alioquin unum accidens esset in duobus sibjectis numero distinctis. - . Probatur denique.si actio est in passo ergo agens agit achi per aliquid,quod non est in ipso,ergo potest agere per aliquid quod non est
in ipso, ergo potentia activa agentis potest non esse in agente. Multa alia argumenta addi possent ex D.Tnoma,Scoto, & alijs,ad hanc nostram lententiam stabiliendam, sed allata lassicient: tantum aduerto breuiter hanc nostram sententiam esse expressam a S. Thom. pluribus in locis, ut in x. distinet. o. quaest. I. art. 4. ad I. lais vel bis . ad primum
dicendum , quod cum actio sit in agente ,'passio sit in patiente non potest e se et num numero accidens , quod est actio , cs' quod est pastio,
cum inum accidens non posiit ese in diuersis su ectis , de Aut cenna dicit quod non est ratana numero .equalitas in duobus aequalibus , se 'ecie tantum. haec S Thom. ubi loquitur de actione, quam aduem farij transeuntem vocant,nempe de actioncludaeorum,qua crucifixe
runt Christum dominum, & de passione Christi: quia dicit ibidem argumento primo. Inde dicitur, actio di plicuit 'licet Iud.eorum,pas ograta fuit, icilicet Christi. Idem habet de potentia quaest. 8.art. 2 in corpore , ubi nihil prohibet , inquit , aliquid esse inhaerens , quod non
significatur mi inhaerens , siciit eos, actio non significatur ut in agente, sed mi ab agente,Φtamen conuat acZionem esse in agente. Idem etiam habet quaest. 7. de potentia, art. 9. ad 7. Actio,inc ult, ex eo quod actio,
eonsideraturit ab agenter, in quantum mero est accidens, consideratur, mi in I lecto agente. Vide eundem in t. distinci . 3 . quaest. I. art. Σ. Ac
distinet. o. quςst. I. art. i. ad i. de unione verbi, quaest. Unica, art. s. incorp. & 3. parte, quaest. I9. art. 3. ad 3. ubi idem docet expressis verbis.
IV. Quaeres an idem dscendum sit de creatione, idest,an dicendum sit
creationem esse in Deo creante .Respondeo Aureolum apud Capreolum in L. distinet. I. quaest. 1. Gregorium Ariminensem ibidem,&complures alios recentiores existimare creationem esse aliquam actionem Deo extrinsecam. & ut ipsi loquuntur transeuntem. Verum, quamvis creatio non sit actio proprie dicta , rectius tamen multo Scotus in 1. distinch. I. quaest. 3. D. Thom. I. pari. quaest. 43. art. I. censent creationem activa in formaliter in Deo esse, neque aliud esse, . nisi velle diuinum cum relatione creantis ad creaturam, relati ne inquam rationis, itavi creatio activa duo dicat,unum de sermali,videlicet relationem rationis in voluntate diuinaad creaturas,aliud de materiali, nimirum ipsum velle diuinum, vel voluntatem diuinam. probarique potest primo omnibus argumentis, quibus Scotus in . dist. 3. quaest. i. g. Ad hujus autem dis Pultaris intelligentiam , probat
327쪽
actionem non esse formam absolutam; unde cum creatio sit actio, sequitur non posse esse formam absolutam, quam comminiscuntur aduersarij. argumenta autem illa ex parte supra allata sunt, quibus adde sequentem rationem . si creatio est aliquid absolutum, ergo est prima
creatura Deus mediante creatura producit alias creaturas; quae duo
sunt plane absurda. consequentia probatur; quia illa actio creativa, quam aduersarij dicunt formam absolutam, est actio qua Deus realiter creat,ergo habet esse proprium,absolutum,& reale,ergo est creatura. haec ratio est Scoti . cui recentiores addunt hanc confrmationem
septimam. si creatio esset aliquid absolutum, Deus indigeret aliquo creato instiumento ad aliquid producendum, puta actione absoluta creandi; quod absurdum videtur. item creatio illa esset creatura, sed non esset quod creatur, sed tantum id per quod creatura producitur. Denique & hanc addunt. si creatio non sit aliquid immanens in Deo, sed aliquid extraneum, vel erit substantia, vel accidens. neutrum dici notest. non primum, quia nulla actio ad extra est substantia. non item posterius, quia omne accidens debet aptum esse in aliquo subjecto in- existere,ab eoque dependere;atqui creatio apta non est in aliquo subiecto in existere, ab eoque dependere, tum quia creatio intrinsece po stulat, ut ex nullo subjecto praejacente fiat, tum quia creationis subjectum nullum esse potest. neque dicas primo omnem actionem identificari cum suo termino, de consequenter etiam creationem, quae est aliqua actio, ne,inquam, hoc dicas, quia inprimis,ut sequenti quae stione dicemus, falsium est actionem identificari cum suo termino, quod & etiam ex dictis patet, quia actio est in agente, terminus in passis. secundo sit ita , demus omne actionem, quae est conjuninacii motu S mutatione, identificatam esse cum suo termino; hoc tamen non est verum de creatione, quae ab omni motu secreta est, de relationem inuoluit, seu potius de formali dicit, ad terminum productum. talis enim actio realiter, sine dubio,distingui debet a termino,ut patet exemplo procestionum. etenim, verbi gratia, generatio activa, qua pater generat filium in diuinis, est proprietas notionalis, ut loquuntur Theologi, seu personalis patris, ideoque distinguitu nemine cogitantea filio genito. at vero creatio est actio sine omni motu& mutatione, ut ex se euidens est,quia nullum est subjectum creationis, quod ab ipsi moueatur. neque dicas secundo creationem communiter a Patribus de Theologis dici actionem Dei ad extra, de consequenter non est se actionem Dei immanentem, quod confirmatur, quia nulla actio
immanens producit aliquid ad extra, sed creatio producit aliquid ad
extra, ne inquam hoc dicas , respondeo enim distinguendo antece. dens. creatio vocatur actio Dei ad extra, virtute, concedo antecedens;
formaliter,nego antecedens. non est enim formaliter actio Dei ad ex- Duili oti by Cooste
328쪽
tra mila est ipsemet actio diuinae voluntatis, & ssientiae practicae
ruae aet creationem tendit, licet in Deo necessario maneat atque resi1- eat. vocatur ea tamen virtute transiens, & ad extra, quia nimirum tanti virtutis est & escacit,ut effectium alique extra Deum ponat, ob maxima videlicet voluntatis diuinae perfectionem & energiam, quae etiam extrase posita attingit; ipse enim dixit sunt, mandauit, mereat unt; erbo domini caeli firmatisunt, oes'iritu oris e)m omnum, tus eorti,ac,Vt loquitur A post.omnia operatursecunda consilium mo-Lnrat . e unde ad confirmatione,nulla actio immanes producit aliquid ad extra,si tam formaliterquam virtute sit immanes, concedo,si vero formaliter immanes sit,& virtute trastes,nego at vero,licet actio creandi sit formaliter immanens, est tamen virtute transienS. neque dicas ultimo, omnis actio Dei immanens fuit ab aeterno; neque enim est creatio nisi sit creatura, quam ab aetemo non extitisse fides docet. ergo creatio non est actio Dei immanens. ergo, &c. distinguo enim majorem. achio Dei immanens fuit ab aeterno entitatiue, seu quoadentitatem,concedo majorem, terminatiue, seu quo ad ultimam te minationem,nego majorem sicut entitas,qua Deus dicitur odisset,stum in peccatum lapsum, ab aeterno existit, nam est Deus ipsemet, quamuis ab ς terno ultima hinc entitati terminatio non accesserit,qua Deus dicatur hominem iustum, quem antea amauerat, postea in peccatum lapsum de nouo odisse. creationis quidem entitas a pari in Deo ab aeterno extitit, etenim illa Deus est, nihilque est aliud quam actus diuinae voluntatis, quo etsi se necessario,& creaturas libere di. ligit , ab aeterno pariter adfuit terminatio illa prior diuinae voluntatis ordinantis & statuentis mundi creationem pro aliquo tempore, sed abluit ultima terminatio, secundum quam csiuina voluntas habet
rationem exequentis, & actu creantis .
Obij cies primo contra conclusionem, aduersari illam Philosopho
I. Phys textu Lo. ubi ait non esse in conueniens ut actio conueniat tam agenti quam patienti, eisque insti Verumtamen agenti tantum, ut
ei a quo est, patienti, tanqua ei in quo est stabjectiue,et i inquit, quae est a magistro docente, ψὶ in ipso discipulo discente. Secundo Armo teles hoc Σ. lib. volens ostendere qua ratione idem motus sit actio &passio, ait, inter alia motus esse actione, prout est aIlus hujus in hora, ubi per in hoc, indicat actionem isse in passo subjective.Tertio ' Metapbys textu I6. I rumcunque, inquit , praeteraAtionem est aliud quod Ν, horum adtio in eo quodsit est, mi aedificatio in eo quod aedificatur. & Σ. de anima textu I3 9. Si est igitur , inclyti, motus, est actio m passos in eo quod mouetur patitur ; activi enim m motisti adhu inpatiente est. & textu sequenti, Sicut, inquit, actiompasilo inpatientes, non in agente, sic ipsius sensibilis actio insensitio existit. denique 3. Phys textu 19. Cum igitur, inquit, Oraque, id est, tam actio quam
329쪽
passo, sit morus. sed motus est in passo. ergo etiam actio est in passo. Respondeo haec Philosophi loca facile explicari posse , si aduertatur id quod supra aduertimus, videlicet nomen actionis varijs modis, apud Pniloseptium sumi;vel prore acta vel pro operatione, quae ta- me est qualitas, qua ratione intellectio & volitio dicuntur operationes,&tamen sunt qualitates;tertio pro respectit producetis ad productum totale; quarto pro respectu inducentis ad inductum; denique pro actione proprie dicta, de qua, hoc loco agimus, quaeque constituit praedicamentum actionis. noc posito, dico haec loca Philosophi intelligi de actione quae est est operatio vel res acta , non autem de actione proprie dicta de qua hic agimus. Et certe veram esse hanc nostram solutionem, & ad mentem Philosophi, ex ipsemet euidenter
constat. nam 3. Phys textu I9. ait actionem esse opus &finem acti-ui, id est rem actam, ut supra notauimus. sumit ergo Philosophusn omen actionis pro re acta. unde quando vult illam esse in pata, recte de re acta intelligere possumus. Idem patet ex 2. de anima, textui o. ubi ita loquitur Philosophus actio pasitoque non in re agente dedin eo quod patitur,sic ipsius sensibilis actio in imo siensitivos. ubi expresse de euidenter loquitur de operatione, quae est actio acta, manens in sensitivo. quod clarius habetur in antiqua translatione,in qua sic legimus;*sensibilis actus, ct sensitim, insensitivo est. sed sensitiuum est agens. ergo, si sumit actionem proprie)ictam, est in agente; verum de hac non loquitur, sed de operatione quae est immanens, de sic in passo est, quod est ipsum agens. Idem deducit Scotus quaest. 7. de anima ex Simplicio super Aristotelis praedicamenta, ubi querens Simplicius,quare facere ponitur praedicamentum,& non factio, re*ondet, inquit Scotus, quod hoc ideo est, quia factio dicitur de actione esseZEu actionur, retitrumque enim jicitur actio,isfactio, eo essectis ejus. Certum est autem quod sectus actisnu eg actio, non quae estpraedicamentum,sed facta. Sed potest quaeri, inquit Scotus, quare fienominatur. Restondeo, inquit, quod actio,quae est de genere actionis, estresspectus in agente tantum, quia latens nos quantumcumque de se, manifestatur per essectum,quae est actio acta. 3masic res nominamus in aliis, sic pessum apprehenilimus,lt communiter dicitur deo me. Ponitur,
inquit, exemplum de charitate, quae licersit habitus nobilis, is tamen est laten, in μι-,nominatur per essectum,qui est dilectio. est ergo duplex actio secundum Philosephum, actio agens,&actio acta. hee est in passo, illa in agente, etiam secundum mentem Philosephi ex locis. jam citatis, prae sertim ex ultimo, in quo manifeste loquitur de opera, tione. non est enim alia actio sensibilis & sensitivi: species enim a solo sensibili producitur. ad illud exemplum de doctione, est potius e emplum morale,quam Physicum. nam docens, nihil physice eis-
330쪽
ID SE LECT. DISPUT. PHILOSOPHI Qeit in discente, sed operationes discentis dicuntur docentis, quia docens signa quaedam exhibet, quibus discens mouetur, ut tales operationes cognoscitiuas efformet. Ad illum locum noni Metaphysices, di eo non satisfideliter ab aduersarijs citari,quia non dicitur actionem esse in eo quod fit, sed actam. sed etiamsi poneretur actio, parum referret, quia loquitur eo loco Philos phus de operatione transeunte, siue de re acta, ideli, aedificationis termino, ut explicat in illum locu Scotus. Ad locum secundi de anima, satis jam constat ex dictis, illum locum potius nobis fauere, qtiam aduersarijs. Alij ajunt pili losophum eo loco tantum disputare in utramque partem, & nihil statuere. Denique ad illum tertij Physic. locum, respondeo procedere tantum de actione sumpta pro re acta. Obij cies secundo. si actio esset in agente, nullum esset discrimen
inter actionem immancn tem, & transeuntem, quia nulla ellet actio transiens. hoc autem est absurdum ergo de
Respondeo hoc argvinentum ex dictis ad superiorem objectione facile solui posse ; disterentia enim inter actionem immanentem Δ transeuntem non est, quod actio proprie dicta, alia sit immata ens, alia transiens; sed quod actio, prout sumitur pro operatione producta ab agente, alia sit immanens, idest, in agente manens, ut intellectio,& volitio, alia transiens in aliud, ut verberatio, combustio, dcc. Secundo dico Mayronium, Cardin. Sarnanum,& alios, discrimen inter actionem proprie dictam,immanentem,&transeuntem, hoc assigna-rci non quod una illarum traseat,alia maneat,sed quod effectus actionis transeuntis transcat in patiens, effectus vero actionis immanen iis in agente maneat. unde propterea dicimus actionem transeuntem ita
appcllari, non quod ipsa in patiens transeat, sed quod effectum sua triin patiens trans inittat; quod non facit actio immanens. vide Cardia. nalem Sarnanum in directorio Theologico pag. 99. editionis Lugdunensis anni millesimi quingeiatesimi nonagellini primi.
Obij cies tertio. si vera esset nostra sententia, agens agendo mutaretur. sed agens agendo non mutatur. ergo actio non est in agente. major patet; reciperet enim in se motum, ergo mutaretur.
Respondeo negando minorem I dc ad ejus probationem , dico quod quamvis recipiat in se actionem,tamen non mutatur, quia non recipit in se motum. quamvis si nomine mutationis intelligas aliter se habere quam prius, concedendum sit vere mutari. & sene nisi hoc pacto mutaretur, cur jam produceret effectum, cum antea non produceret; cum eodem modo jam se habeat ac prius, &consequenter non potius agit, quam prius. ut enim ait Philosephus 1. degeneratione, text. J6. Idem eodem modo se habens, rarim modo agere nasμm est, aut non agere, ut addunt interpretes. Disitir Cooste