장음표시 사용
351쪽
11ψ . SELECT. DISPUT. PHILOSOPHI C.
gratia finis. Sed haec sententia falsa videtur. primo, quiasile odiosa sina lis moueret physiice, non metaphorice, ejusque motus physicus esset, non metapnoricus, contra Aristotelem & totam antiquitatem. Secundo. diuersarum causarum diuersia est causalitas. sed causa ἄ- ciens , dc finalis, sunt diuersae causis. ergo diuersa est utriusque caus litas. Tertio. sepe aliquid causat finaliter, & tamen non interuenit actio postiua & realis, quam aduersiari j volunt esse causalitatem cau-h his an . is finalis. Ergo causalitas eius non consistit in actione quae est causa-- seau- litas causae essicientisὶ prout fit gratia finis antecedens probatur; quia riuando aliquis quiescit causa sanitatis, vere interuenit causalitas causet finalis, 3c tamen vere nihil positiuum operatur,nec ulla actio post, ua interuenit eo modo quo volnnt aduet Irij. unde errant , quando dicunt eandem esse causialitatem cause essicientis, & causae finalis, quamuis diuersa ratione. Quarto. multa non solum dependent a Gne, ut sunt eius effectus, quando fiunt, sed etiam postquam facta sunt ergo &c. antecedens patet. multa accidentia, postquam facta sunt, do pendent a substantia , tanquam a fine. ergo, &c. Praeterea, materia prima Aristotelica dependet a forma , tanquam a fine, & non peractionem per quam facta est. ergo, &c. hinc patet actionem non P Lse esse causalitatem caul, finalis. Et sane cum Philosophus 7. metaph. textu 23. Vocet actiones dc motus ad finem, effectus finis, de ratio idem suadeat, cum sint propter finem , tanquam propter id cuimgratia, charum est non posse esse causilitatem causae finalis. hac ergo sententia rejecta, aliisque breuitatis causa praetermissis Dicendum existimo, duplicem esse distinguendam in fine causillitatem; unam respectu agentis, alteram respectu mediorum. & causalitatem eius, respectu agentis, esse eiusdem bonitatem, prout ab eam Ouctu r a ctu agens ad agendum ; causalitatem vero respectu mediorum P esse illis bonitatem & appetibilitatem tribuere. Duae itaque suntii adaequatae causalitates cauis finalis; una respectu agentis, alia respectu mediorum, quae unam adaequatam constituunt. R. . Probatur, & explicatur conclusio, quo ad Vtramque partem. &primo quidem quod attinet ad primam, id est, quod causalitas eius,
respectu agentis, sit eius bonitas, prout ab ea mouetur actu agens ad agendum, facile probatur & explicatur;quia Aristoteles i.de generat.
capite 3. & omnes antiqui fatentur causalitatem finis consistere in motione metaphorica; sed laaec motio metaphorica non potest consistere nisi in tractu, secundum quem aliquis dicitur trahi ab alio, inquantum tenetur desiderio illius, & bonitas eius mouet actu ad agendum. ad quod intelligendum, nota duplicem esse motionemi unam
Propriam, quae est amo qua agens atquid influit in effectum; & inhae
352쪽
hae non posse consistere finis causalitatem probatum est. alteram impropriam de metaphoricam, quae est tui diximus in veluti tractus qui dam , secundum quem dicitur aliquis trahi ab alio inquantum tenetur desiderio illius. de in hac consiliit eius causalitas. unde Aristoteles
r. degenerat. textu I. citato , ait sanitatem, quae est finis curationis, Improprie mouere medicum ad curationem adhibendam,& E. Physicorum definit finem esse id omisgratia aliquid sit at hoc nihil aliud est quam mouere agens ; nihil enim aliud est dicere ago propter illud,
quam, illud mouet me ad agendum. at vero non mouet essicienter, ut probatum est. ergo metapnorice tantum, modo explicato, id este injiciendo sui amorem & desiderium, quo perinde agens mouetur, ac si impelleretur extrinsecus; ideoque in exprimenda eius cauialitate Metanhorkὶ. quod ad secundam partem attinet,nempe quod alia eius causalitas sit causare bonitatem & appetibilitatem in mediis, sacile constat; quia causat proculdubio bonitatem & appetibilitatem in illis. ergo, &c. Verum haec finis causalitas respectu mediorum,non est primaria eius cautilitas, sed tantum secundaria. ex eo enim quod agens appetit finem, assumit illa media, eaque appetit, quamuis suapte natura non sint appetenda; cujusmodi est amara potio. Concludo ergo, duplicem esse finis causalitatem modo explitato, & utramque significasse Philosophum, dum post traditam definitionem fi . nis, in qua prior & primaria causalitas continetur, ait , Omnia quae sunt inter agens & finem media, fieri ejusdem finis gratia.
AD intelligentiam propositae quaestionis, suppono cum Aristotele s. phys text. 8α. projectorum nomine appellari quaecumque mouentur extrinseca vi pulsa. quamuis autem soleat dici motum projectorum esse motum violentum, non ita tamen accipiemdum est, ut non possit esse projectio etiam ad locum naturalem alicuius corporis, exempli causa, lapidis deorsum. nam, ut bene Aristoteles 4 Phys text. IO. etiam cum motus, qui alias fuisset naturalis,fit ab expellente, velocitas major quam sit illa quae naturaliter in iisdem circumstantiis in eodem motu fieret, dicitur projectio. ex quo pater, motum projectorum dici motum causatum ab expellente praeter naturam,sime secundum substantiam,sive secundum modum.suppono
secundὀ,non esse quaestionem de causa remota, dc principali, ac prima
353쪽
motus huiusta L certum enim est esse primum expellentem; unde de r.physt t.Io.&8. phystext. 82. M 3. caeli tex. 29. IS qui primum e pulliprojectum dicitur esse is qui movit. is vero qui mouit de caula Aetens, apud Aristotelem idem sunt. imo & 8.Phyctext. 81. dicitur primum mouens. quaestio ergo est de causa immediata ; ita ut quς-
ratur , postquam ruum, exempli causa, non amplius lauitur manu projicientis, a quo moueatur immediate Z non enim ab ipso projiciente , ut patet i quia amplius non tangit mobile. ergo non mouet ; nam
mouens immediatum, localiter debet esse simul cum moto, seu illud tangere. quae quidem qu stio celeberrima est inter Philosophos. II. Prima sententia est quorumdam recentiorum, qui dicunt motumnis Mona. producere motum,illum qui est in prima parte aeris producere illum qui acquiritur in secunda, & sic deinceps.
abist iis dis. Sed haec sententia refellitur. primo, quia experientia patet motum s localem non producere motum localem; ut cum quis aperta manu defert huc illuc lapidem; non enim cernitur motin receptus in manu, impellere ipsam manum ad nouum motum. secundo, quia motus Iocalis est ens successivum, in quo non est una pars simul cum alia, sed semper una succedit alteri, S: dum incipit secunda corrupta est prima. quomodo ergo secunda producitura prima, quae non est nihil
enim effective dat esse alteri, nisi existati alia argumenta contra hanc sententiam facile unicuique occurrent. III. secunda sententia est aliorum quorumdam recentiorum, qui di-δeeunda δε-- cunt motum proiectorum fieri a propria virtute motiua ipsius projecti, quae extrinsece determinatur a projiciente, ut in illam partem potiuS moueatur, quam in aliam.volui enim grauitatem & leuitatem non habere ex se determinationem ad motum potius m hanc quam in illam partem. sed vel determinari naturaliter ab ipsa forma cui sunt debitae.&sic efficere motum naturalem in eam paricio ad quam inclinat forma ; vel violenter ab extrinseco, ut a projiciente, & uc G-cere motum violentum, in quacumque partem ab illo determinetur. . ta Sed nec haec sententia probabilis mihi videtur. primθ, quia qualis ηα tates naturales sunt persede natura sua determinatae ad unum, neque
possunt ab extrinseco determinari ad diuersum cstectum producendum, ut patet in calore, qui nunquam potest producere frigus. secumdo, quia si ita dicatur, tolletur distinctio inter grauitatem& leuitatem 1, lino de via inuestigandi diuersa, θ: non modo qualitates motiuas, sed & potentias productivas, cum eadem qualitas possit accipe re quamlibet determinationem. tertio, quia falsum est has qualitates,
quando non determinantur ab extrinseco, essicere motum naturalem. nam in vapore est leuitas, non ab extrinseco determinata, ut patet ; quia manet quoad iterum densetur aqua, di tamen non vicit in
354쪽
illo naturalem motu m. quarto, per quid agens exuinsecum determi nat has qualitates 'producendone aliquid in illis, an non si primum, rectius ponerent qualitatem distinctam, ut nonnulli faciunt, praesedisertim cum iisdem urgeantur argumentis quibus illi. si secundum,
quomodo qualitas motiua determinatura nihilo aut quomodo m nens omnino idem, non facit semper idem, ut docet Aristoteles i. generat. text. 6. quinto, quia qualitas motiva saepissime eadem est,& medium idem, & tamen projeista non semper eadem celeri istate mouentur. quare non habent motum a propria qualitate motiva. Neque fundamentum illorum validum est, ut ex dicendis manifestu m erit. fundamentum enim illorum est, quia non potest assignari alia causa. hoc enim falsum esse statim ostendemus. Tertia sententia est,causam immediatam motus esse qualitatem,&virtutem quandam motivam, genitam in mobili, seu mobili impre sam ab ipso projiciente; quamuis adiuuet etiam aer. dc hoc tantam dicunt velle Aristotelem locis citandis, ubi ait aerem de medium esse causam motus projectorum. dum enim, inquiunt, projicitur saxum, producitur a projiciente virtus huiusmodi in ipso saxo, quae, sicuti grauitas deoruim, aut leuitas sursum, ita ipsa in eam moueat Priem, in quam a projiciente dirigitur. ita D.Thomas de potentia quaest.3.
artic. II. ad quintum,& alibi; Capreolus in A. dist. I. quaest. I. arr. 3. Sotus,& alij Thomistae. praeterea Scaliger exercitatione 28. Cardanus lib. 1. de subtilitate; Suarius disp. 21. Metaphys. scist. 3. Con imbricenses s. Phys cap. 2.quaest. 1.Toletus 8. Phys cap. 9. ad textum 86.dubitatione hac de re, Rubius, Baranetanus, Malij. Fundamentum huius senten tiae est, quia nisi huiusmodi virtus ponatur,non saluantur multae experientiae. nam projecta cum recesserunt a projiciente, vel mouentur a seipsis, vel a nullo, vcl a medio, vel a virtute impressae si dicas Vltimum, habetur intentum. primum autem dici non potest; quia mouere seipsum non esset proprium animantium, quod tamen ipsi
contendunt sensisse Aristotelem; de quia in se non habent per quod
moueantur, neque formam,neque instrumentu formae,ut patet in lapide qui projicitur sursum. neque secundum quia quicquid mouetur, ab aliquo mouetur,neque motus in lapidequi potest intelligi,aut esset,
sine mouente. nec denique tertium, videlicet a medio, propter argumenta infra asserenda.
sed nec haec sententia mihi probatur.& primo quide ex triplici capi
te.primo,quia non pinest explicari quomodo ista virtus producatur. secundis, non potest explicari cuius sit naturae. tertio, neque quomo do corrumpatur. primum probatur. primo; quia vel ista virtus impressa producitur cum motu, vel sine motu. non secundum, Ut experientia constat; alioqui quae causa est, cur, cum exporrecta manu E- IV.
355쪽
Num tam . non imprimam istam rimatem, & ause ait aut cureorpora quae se inuicem tangunt, hanc virtutem in se mutuo non misducant, vicet fortasse aliquis, necessariam esse grauitatem, seu con cum Unius corporis in aliud. Sed contra est, quia grauitatio quando non est coniunm cum motu, nihil est aliud quam virtus motiva, quae descenderet, ac moueret subiectium, nisi impediremr; quae sicut nihil addit virtuti motbuae, ita fion potest facere ut producat entitatem virtutis impressae, quam per se producere non potest. secundo; quia si sistineretur maώ nibus lignum hinc inde, & supra ligum grauitaret magnum pondus plumbi, deindein eodem instanti remoueatur plumbum,&d seratur,lignum non velocius mouebitur, quam si antea non grauitasset plumbum supra lignum. nullam ergo virtutem impressit grauitatio plumbi. neque producitur ista virrus impressa cum motu. Irimo, quia cum motus non sit causa producens, ut infra probabo, cire cuperem ab aduersariis quid iuuet ad productionem istius virtuatis. secundo, quia quando desertur res Vna manu, & mouetur manus& quod est in manu, neque tamen imprimitur virrus. Idem accidis,
si impellatur manu aliquid, vel quod ipsa sustineat, vel quod cist
neatur siue in tabula, laue appensum in aere. neque dicas, non esse magnum motum; nam etiamsi veloci motu impellatur supra tab lam, ita ut semper manus comitetur, neque etiam imprimetur ipsa virtus. tertio, quia sepe imprimitur ipsa virtus si ab illa mouentur projecta sine mora projicientis; ut patet in pila quae resilit a pauimento vel pariete; neque enim aut pauimentum mouet aut paries.
Dices, satis esse motum ipsius projecti. Sed contra; nam quid iuuat virtutem productivam parietis Zitem si satis est motus projecti, quando aliquid prolabitur supra pauimentum, imprimetur virtus continuo. quare nunquam absoluetur motus. item, si ascendendo contingat parietem 5 tamen contactus ille cernitur impedire. imo etiam in acre produceretur semper noua vi tus, quando per illum mouentur projecta. quare nunquam esset finis motus, sicut neque producendi nouam virtutem. confirmatur.
nam lape accidit ut si pila quae projecta est, incidat, dum lente mouetur&paulatim descendit, in saxum aliquod quod decliue jaceat,itavi dum tangitur pila prolabi possit, multo longius excurret. neque explicari potest quo modo vel sine motu lapidis, vel cum exiguo
motu pilae projectae, tanta virtus producatur, ut intermortuus pilae motus iterum exsuscitetur. quarto, quia si cum motu projicitur, vel cum majori motu producitur major virtus, vel non. si secundum; ergo tantumdem virtutis producitur quando lento brachio aliquid jacitur, ac quando magno conatu .si primum quomodo igitur tantum
356쪽
indice & pollice compressus nucleus tanto impetu extruditur ρ &magis si cum quadam arte, & si nucleus humidus sit. item, quia videmus quosdam minori conatu, sed majore quadam arte res longissime projicere. confirmatur in lusu pilae majoris, seu follis, constat enim exiguo brachi j motu, praesenim si quadam arte fiat, follem longis. me projici. quinto, quia siue cum motu, siue sine motu haec virtus producatur, antequam corpora producant in alio, debent produce- te in seipsis. ratio est manifesta ; quia sunt subjectium aeque capax si fiat permotum; de si fiat illa virtus sine motu, multo magis sunt. vltimis, constitutum in actu ut producere possint, & agens, est aequi uocum, quod etiam potest agere in seipsum. quod si ita est, sequitur aliud absurdum, nunquam videlicet finiri motum projectorum;quoniam semper cresceret illorum virius Una cum motu. contrarium vero patet experientiis.
Secundum argumentum contra productionem qualitatis impie pressae est; quia, vel producitur illa vinus successive, vel in instanti. non seccessive; tum quia, ut ipsi dicunt, non habet contrarium, & si
haberet,expelleret, quare non posset esse cum virtute motiva naturali, contra experientiam; tum quia mobile, cum est coniunctium cum projciente, nunquam habet illam virtutem, VH atet, cum exporrecta manu huc illuc mouetur velociter etiam sustentatus lapis, & si antequam e manu expellatur prohiberetur solum expulsio, non retineret illam vinulem impressam. confirmatur; quia si quis magno
cum conatu impellat saxum,& antequam emittat, retineat parum, non amplius mouebitur, nec longe recedet. Dices requiri expulsionem. fanorum
Sed eontra primὀ.quetro enim quid sit expulsio in mouente,pr termorum 8an etiam quod retrahat se id vero non potest ullo modo augere virtutem. deinde, expulsio estne in instanti, an in tempore duo autem sunt tempora; alterum cum mobile est coniunctum cum projiciente, alterum quando separatum. sed nequedam coniunctam est, neque dum separatum est, est expulsum. si autem expulsio dicatatur impulsus ille, ex quo sequitur ut mobile extra moueatur , supra probatum est in impulsu non produci illam virtutem. si in instanti, sequitur verum esse secundum membrum diuisionis argumenti, hanc nempe virtutem introduci in instanti. at contra hoc est primo; quia vel in eo instanti projectum est coniunctam cum mouente , vel non.
si secundum, non potest quicquam producere in illo. si primum, ergo nondum est expulsio, sed si quae est actio, erit impulsus. sed, quod
magis est, in eo instanti nullus est modiis .erso haec virtus non producitur cum motu. Dices fuisse. sed quid prodest fuisse, si non est, aut quam vim habet ad praesens id quod filii de non remanet'aut cur non
357쪽
in aliis instantibus prioribus ista virtus producta est 3 confirmata; quia si in eo instanti occurreret aliquid aliud, & tangeretur ita ut maianus non ulterius truderet, sicut non trudit mobile quod ejicit, nullam imprimeret in eo virtutem cur igitur impimit in isto haec autem omnia,ut insta constabili facile soluuntur in aere. Sunt qui dicant, produci hanc virtutem successive. Verum hi etiam impugnantur; quia nulla videtur assignari posse sufficiens ratio huius succemonis.omnia enim quae successive producuntur, vel ideo producuntur successive, quia habent contrarium resistens quod e pelli debet; vel quia producuntur post productionem formae habemtis contrarium quae sit dispositio ; vel denique quia producuntur ex successiva applicatione agentis ad passum. at nihil horum assignari potest in virtute impressa. ergo, &c. Minors de qua selum potest esse dissicultas) patet. & primo quidem quo ad primam partem; quia clarum est virtutem impressam nullum habere contrarium in subiecto in quo primo recipitur. quoad secundam partem, etiam patet; quia ante production em qualitatis impressae, nulla introducitur dii positio successive; nisi forte dicatur introduci ipse motus localis . hoc autem dici non potest; quia quotiescumque aliquid producimr per motum , ita se habet, ut per primam partem motus, Vel post primam partem, producatur prima illius pars,&post secundam secunda, quod
non sit in virtute impressa, ut clare examinanti patebit. Quoad tertiam, etiam patet, quia manus projicientis non est magis applicata projecto in una parte motus quam in alia. Tertium argumentum contra idem caput est; quia vel haec virtus producitur a motu, vel ab aliquo alio. quidam dicunt a motu. sed contra hos est; quia motus localis non est productium ullius qualitutis aut entitatis amblutae, ut diximus superius ex Aristotele g. Phi'. te 9. Secundo, quia si motus producit semper in projecto hanc vi
tutem, sicut est ia ouus semper motus ita noua semper esset virtus, quare nunquam cessaret motus. TeItio, quia quando res mouetur,
semper deberet producere , vel in se, vel in alio, illam Virtutem. Qu/rto, quia vel producit motus proj ecti, & ita semper de nouo au. gebitur virtus in projecto, vel motus projicientis,&ita, cum pila resilit a pauimento vel pariete ad quem niti allisa,non produceretur ista virtus alii dicunt produci a virtute motiua cuiusque corporis .sed comtra est ; quia virtus mstiua non est productiva nisi motus & ubi, noque est ad aliud a natura concessa. Secundo; quia coelum, secundum aduersirios, non habet virtutem motivam, o tamen imprimit hanc
viri em igni. Tertio ; si lapis in alio lapide s quando alium propellitὶ producit istam virtutem, ergo & in seipso, Ut argumentatur Aristoteles i. de generat text. 8. quod esse falsum satis patet experien-
358쪽
tia. alii dicut fieri aqvialitate quadam communi omnibus corporibus. sed contra hos est etiam; primo quidem,quia quid motus si verum est. quod dicunt) facit ad produci ionem qualitatis impresse 'si non iaciti
ad eius productionem, quorsum requiritur ad motum projectorumcdeinde, an non etiam illa virtus communis est co11fictae certe rebus ii, ferioribus nunquam aliud commune agnouerunt veteres, nisi materiam & quantitatem, quarum neutra proprie est productiva. quod si aliquid fingendum est, quare non dicimus in aere, qui erat futurum medium ad maiorem partem motuum, positam esse a natura viri tem aliquam, qua projecta in omnem partem moueantur. Transeamus nunc ad secundum caput impugnationis huius sen- prafligatistentiae; nempe non posse explicari cuius sit naturae haec virrus impressa. probatur; nam Vel virtus impressis,per quam mouetur projectum,
est eiusdem speciei in omnibus proje stis, vel diuersae. neutrum dici
potest. ergo nulla est natura huius virtutis. major patet. minor probatur; quia si est eiusdem speciei, dissicile est explicare,quomodo una
virtus ex sua natura moueat in unam partem projectum, & alia natura sua moueat in aliampartem. non enim dici 'potest virtutem impressam esse ex se indeterminatam admouendum projectum potius in hanc partem quam in aliam, & a projiciente ipso determinari ut moueat in hanc de non in aliam; hoc, inquam, dici non potest, nisi in ipsa virtute ponatur recipi aliquid reale, per quod determinetur. si quidem intelligi non potest, ut id quod natura sua est indifferens a4
producendum effectum realem, fiat de nouo realiter determinarum ad illum, absque eo quod ponatur aliquid reale determinans. neque dicas talem determinationem poni ab extrinseco; quia tunc sequer tur nullam esse rationem etiam cur non diceremus eodem modo posse determinari virtutes naturales. & sic vera erit secunda sententia, meo iudicio ab uniuersa philosophia aliena. si autem est diuerse speciei, remanet explicandum unde sumat suam diuersitatem specificam. cum enim sit virtus motiva, debet ex trinsece specificari a termino , sicut aliae virtutes motiuae. ex alio capite nullum habet terminum ccitum a natura constitutum,cum projectum possit a proj iciente mo. meri ad quamcumque partem. vel ergo nullum habruit certum ter minum a quo speci hcetur, vel habebit non tot quin plures, eo quod non sit maior ratio cur una virtus accipiat speciem ab uno termino,de alia accipiat ab alio parum a priore distante. atque ita tot erunt vitam
res impressae specie distinctae, quot in loco diuissibili possint assignari
partes. non enim locus extrinsecus potest specificare virtutem imprensam, ut est locus sursum, vel deorsem, naturalis, vel violentus; cum' talis conceptus praescindat in suo naturalia loco, ut est natis alis cor
359쪽
s ELECT. DIS pu T. PHILOSOPHI C.
Secundo. vel e virtus impressa est qualitas realis prima, vel is cundar non secunda; quia non sequitur in subjecto ex primis. ergo prima. & quia est tangibilis, ut reliquae qualitates motivae, falsum erit
quatuor tantum esse qualitates tangibiles. Tertio. ista qualitas nulli est naturalis , ut fatentur aduersarii. quomodo igitur audent propemodum nouum monstrum in naturam inueheret αθ.hate virtus impressa non distinguitur a virtute motiva na.
turali. ergo, &c. Antecedens probatur; quia quando lapis impellitur deorsim, virtus quae per aduersarios illi imprimitur, nihil hau et per quod distinguatur a grauitate naturali illius lapidis. si enim a lapide
auferretur grauitta per diuinam potentiam, & conseruaretur praedi- virtus, praestaret eundem effectum quem praestat grauitas. neque valet dicere quod distinguatur a grauitate; quia est a diuelsa causa efficiente. caulla enim esciens non ingreditur escientiam rei,& potest effectus essentialiter idem producia causis essicientibus essentialiter diuersis. neque etiam suffcit ad illarum distinctionem essentialem, quod virtus impressa moueat celerius quam moueat grauitas. nam praeter quam quod posset ita attemperari impulsus, ut sublata ab aliquo lapide grauitate virtus impressa illum moueat quantum moueret grauitas, magis & minus non faciunt differentiam essentialem. nam alioqui maior & minor grauitas in duobus lapidibus, egentialiter disterent.ex hoc capite constat, hanc virtutem impressiam non distinguia virtute motiu naturali. ex alio capite, certum est distingui, etiam fatentibus aduersariis;& facile ex dictis probatur. ergo est diueris naturae a Virtute motiva naturali. ergo ulterius simul est eiusdem naturae ac diuersae. quod implicat. Urgeamus iam tertium caput impugnationis virtutis impressiae, vi delicet de corruptione. & quidem quaero, utrum haec qualitas succcssuc corrumpatur,an in instanti
Dicent successive. sed contra; quia si quis appraelaendat projectum
in eo instanti in quo consistit, cessat tota virtus. dicunt esse conditionem ipsius ut eonseruetur cum motu. praeclarum fulcimentum ruinosae sententiae. sed quid cauta est,ut etiamsi moueatur proiectium, interdum maior virtus diutius duret, quam minor 'ut patet in trocho , & aliis, quae diu mouentur in gyrum, si vel leuiter impellantur,
non ita quae mouentur motu recto, etiam si maiori virtute. tertio. quomodo fit ut etiam in motu recto, citius in uno extinguatur hujusinodi virtus, quam in alio λ ut in grauioribus, quam in inuioribus'& in aqua citius, quam in aere 3 an in illis, quia non nabent maius contrarium Zergonabeant contrarium, quod ipsi negant. in aqua ver , quia magis resistiti a resistentia ergo corrumpitur.
360쪽
PARs s ECvNDA. QUAESTIO DECI MA QUARTA. 163 Quarta sententia causam huius motus immediatam ait esse me-- ω-
dium per quod fertur projectam , sime illud sit aer, siue aqua ; quan- ' Σ
quam, quia notiores sunt proiectorum motus qui per aerem hune, pr-st ram. absolute ipsius aeris fiat mentio, dum de hoe medio sermo est. ita expresse D. Thomas 3. coeli lech. 7. & 8. ubi disertissimis verbis no-gat imprimi in projecto lapide virtutem aliquam per quam moueatur. additque probationes duas; Et quia motus miolentin esseta princi- M.τ--- pio intrinseco, quod est contra rationem motus miolenti; quia sequitur, quando aliquid violenter mouetur localiter, alterari, quod est contrasenseum. deinde explicat modum quo ab aere mouetur ; & ait projicientem non solum imprimere lapidi motum quamdiu ipsum tangit, sed quia aer facilius mouetur quam lapis, & quia est subtilior, & quia est
leuis, velocius mouetur quodammodo ab impulsu motoris, quam lapis. unde cessante eo qui proiecit, aer commotus ulterius propellit lapidem, di simul coniunctum aerem, qui etiam commotus, pari modo promouet lapidem, ut Aristoteles 8. Physdocet , denos infra pluribus explicabimus. ac tandem concludit, hinc fieri ut proiectum moueri possit,etiam si projiciens non amplius tangat de secundo nisi
esset aer, non fore violentum i & tertio, aerem non solum esse instrumentum propter bene esse & adiuuans in motu violento proieci rum, sed necessarium. idem docet 8. Physin text. 82. Vbi explicat quomodo cesset motus proiectorum , quia videlicet prima pars aeris mouentis maiorem vim habet ad mouendum, &proiectum, & aerem vicinum, quam secunda , & secunda maiorem quam tertia , & sic deinceps; donec tandem cesset motus in aere. eandem sententiam disertis verbis docet Scotus 8. Physic. explicans illa verba Aristotelis, Neces autem, circ. eandem etiam indicat . Phys quaest. s. eandem etiam tenent & explicant Auerroes 8. Phys text. 8 L. α 3. coeli text. 28.
. Phys de alibi, ubicumque se offert occasio, Themistius 8. Phys & ruini in alibi, Simplicius .Phys commento 38.& s. Phys commento Ios ex simpliA-.recentioribus eandem sequuntur Pererius lib. I . cap. . Franc. Bona- ausarem. micus in lib. de motu, Hieronymus Borrius in tractam de motu grauium & leuium, Contarenus tractatu de elementis; pra castorias lib. meastorias. de sympathia & antipathia cap. . Zabarella lib. I. de motu grauium ci di leuium cap. I 6. Dandinus lib. 1. de anima digressi. H. Vic mercatus, di alij; quanquam non omnes eodem modo explicent. communiter tamen explicari solet ut explicat D.Thomas, Δ nos in-s a. cum hac sententia.
Dicendum est motum proiectorum fieri non ab aliqua qualitate VI:
impressa, sed a medio. . senatia auctisu
Probatur ; primo auctoritate Aristotelis 8.Physteri. 81.3.de coelo Prima p-am, text. 28. libro det somniis cap. 2. sect. II. problematum problemate Q