장음표시 사용
141쪽
rum ei siemis in em inlat parere, gustudiis rem non. erci ocissiduo sint , siset dili miles, non eatim virique vi A ceterum ad eos. propter olim at eausas, epicis apparet uera distitit. erobbre omnia similiter se
falla σWrs, nec sane omnis, sestem a Drere. Meridia semper Gomst pleonque eontraria.etiam eodem tempo. Naractus eteium quis dicit i igitorum rartatisne, visus autem
mmm: sadne γ e desiensia, crsecuti s i E. er eodE mJ. er inradetpe. 'aurehoe es tu rupro icto. Dd obbus: DHr, in non propter dubitationem sed oratisius gratia dis timet' 'sem, ὀ boerion sit 'r' umdiabula uerum. AN T. utram si non omnia sunt ad ab iis, sita quaedam sectaurat se non erit utique omne quod a paret verum.nam quod φρονα.Hisci apparet. are qui omnia,quae apparint esse, uera dicit.omnia quae sunt facis ad aliquid. propter quos crotareuandum vim in sermone quaerentibus. fmul autem orsu 'ne resermonem 4mficantibu .Pὀd non quoda paret δ' sed
quod .pparat , eis cpparet, CT qtiando apparet .inquanatum, σut. siautem Astineant quidemstrino rem, nonste. em sustineant, accidet ipstr eontraria cito disere. eon .ebigis enim secundum uisum ei Zem mel apparere , pulla
Mino non Elocissis duobiu eximii ram n eadem viriqueuisuis sum disiimiles. Quoniam addicentes propter iam diamreatast quod apportuerum esse,G propter Me militer
omniae seuera erfusa. neque enim omni,us eadem opporererantingit. Nee enim accident semper eadem .sed inia omnes con raria seeundum idem tempus. Tactas enim duo dicuseMuorum uarietate er in us unum: aut nullusenus id mer se eundum itim sensui s similiter tris eodem tempore. .e. Quare Foc utique eris uerum. Sed forsan ideo erat nee spe discere, non pro dubitationem,sHorationis eos dicenti.
sui: quia De non est uerum H biae uerum. Docet ex eorum positione eis resistere δε praedictum inconueniens euitare dicens, o nisi ponantur
omnia, qui sunt esse ad aliquid.non potest dici, 'omne apparens sit uerum. Si enim sunt quaedam in rebus, quae secundum te habent esse istatutum,non per relationis sensiim uel opinionem, no idem erit eis esse,quod apparere. hoe enim dicit relationem ad fissum uel opinionem,quia apparens alicui a ret. Et ita oportebit q, napyrens sit uerum tetigitur , quicunque dicis omnia apparentia
esse uera, facitomnia entia esse ad aliquid, scilicetinis eri ad opinione uel sensium. Et ideo contradi dictos sophi has, qui qiuerunt uim in oratione, si aliquis distetur eissdare orationem ,i.cMedere hane positionem, quam Ipsi ponunt, istodiens
dum siue obsererandum est eis ne deducantur ades dendum contradictoria simul esse vera.quia non
est Getasi absolute4M apparens est veru, sed qs
apparet est uerum, cui apparet, &quantia apparet, econ apparet Et sicut apparer . hocin. licitiam erat nonis apponere,ex quo res non habent esse absolutum, sed relatilium tantum. Ideo autem hoc obseruandum est uolentibus hanc positionem eo ede re, quia si aliquis concedat eis, st omne apparens est uerum, Ac ita non concedat cum pridictis determinationibus,sicut dictum est, sequetur u statim dicat contraria simul esse vera. Contingitin. videmsetundum uisum uidetur mel propter similem c iorem mellis,ac secundum gustum non mel propter dissimilem saporem. Et similiter cu duo oculi sint disiimiles, non eadem est uisio, quae fit per utrunq;
oculii res inoa eadem uideatur utrique uisiti, qui
st per utrunque oculum. Vt si pupilla unius oeu insecta sit aliquo grosso uel nigro uapore,alia Vei pura,videbutur per oculum insemina omnia nisi uel obscura, per alium autem non ideo autem dic hoc esse clistodiendum uel obseru indum, quia hi
est necessirium apud praedictos sopitistas. qui dic
ex causis praedictis omne apparens esse uerum. lex hoc sequi potest, u omnia similiter sunt uera
Assa, propter hoc initon omnibus eadem apparet nec etiam eadem ad seipsium , cum multoties idei homo secundum idem tempus iudicet contrariasi . . dum diuersos sensus.sicuti ii sus iudicat esse uni uod tactus iii dicat esse duo pronter uariationei igit oriun. Ex qua conuenit ca, idem tanei bile pediuersa instrument tangibilia. cilicet tactus per uerses digitos, ad uim tactivam puenit ae si essenduo tangibilia.Nul Latenus autem eidem homini secundum eundem sensum similiter de in eodem tempore,uideturu, hoc sit uertim. sci licet contraria simul esse. Ideo autem sors in est necessarium sie respondere prsdictis sophistis, qui dicunt non pro
pter dubitatione sed orationis causa: quas ex protervia ipsain orationem propter seipsam concede tibiis,quia hoc non est uerum simpliciter . sed hui ueriam. Ex hoc enim non sequitur contradictoria simul esse vera.Esse enim huic iterii m. de non esse ite
rum illi non est cotradictorium. Deinde cum dicit. Et ut .mead mest necesse est adaliquid, G adopi fru
eris patet quod non ad 'monem ommasium. Et φαι praedictum. est nec seMaliquid facere minis, er A N T. de pisonem σlens r. arati ref stum est, nec erit nil M. P- . niatis propinante siuerofa liam est,aus erit, patim quia non
Docet resistere sophistis i dictissmueritate , Zenoniblum ad hominem, scilicet non concedendo sal cun opinionem,quam ipsi ponunt. Et hoc duabus . rati ibus,quariam prima sic dicit sicut dictum est prius, si omne apparens est uerum, necessesest face- re omnia ad aliquid= . scilicet ad opinionem de sensium. Et ex hoc sequitur hoc inconueniens iν nihil sit,nec fiat, nullo opinante. Si autem hoc salsum estante ua multa sunt de fiunt de ubiis nulla est opinio net cognitio,sicut quaesunt in profundo maris uel in uisceribus terrae, mani sestum est oenon omnia sunt
ad aliquid.idest ad opinionem dc sensum.Et ita omne apparens est uerum.
Item si unum ad unum, cuia determittatum, ergum a s stiis, er imidium,er equa, tamen ad duplum,quod ebia
dum ad cala. Verum Mophiam si Haem est boreo Oropi . natum, non est homo opinor Hopinatum. Stum Quin quoque fumi adopinans. Hinfinita erisecis opinor. ponit secimaeun rationem dicens: P unum non iresertur nisi ad unum, deno ad quodcunque unum, sed ad unum determinatum. Sicut patet , sint ita se dicto dimidium de aequale, non tamen ad aquale l
142쪽
m dicetur adaequale. Et similiter si ipse homo qui
est opitians sit etiam opinatus . non resertur ho-- mo ad opinans inquantum est opinans , sed inquat tu est opinatus.Si igit oia entia inquantia fiunt limoi, resertitur ad opinans inquantu opinas est,sequetur si hoc 'od dico opinans non sit unum,cum ad unu, non referatur nisi unum, sed infinita secundum speciem clam infinita resertituria ipsum, quod est impossibile. Vnde non potestdici quod omnia relati-ue dicantur ad opi's, nec perconsequens quod oe apparens uel opinas sit uerit. Deinde ciun dicit. xxss. Q dirati romtu emissi opimo est. non esse iuveras oppositus dictolus, quis ac uactati - σων ira distitu edemum dicta l. ANT. Ig-ssia lictorum est opimos sim ne se miram . uero oppostas ires: e quidae ita dis jucta
facit. Pranio ponit ipsam principalem conclusione.
udo inducit quodda corollariu ex ea ibi: isti:
a possibile. Dicit ergo primo, ex praxlictis patet, inter omnes opiniones uel sententias ista est fimnus ima, qua dicitur oppositas dictionestiue pro.. positiones siue contradictiones non simul esse ue--- eria dictu est quae inconuenientia accidunt
cetibus eas simul esse ueras, & ex qua causa moti sunt ad illa dicendum. Deinde cum dicit. uero inposissili H eontradi lissem uidero
imi et quia nequeeontrarias id euein inese coniutinota trariorum erum aureum nominus primitis est sub Maii 'vero riuatio, vitisa quodam determinato gene
'vagitaeontrariorum enim alierum est rimitio. Non uero contraria
xpoisibile. aureum alterum ueras plisiteraul non.
Concludit corollarium, dicens, ex dictis, v quia impossibile est simul contradictionem uerificari de eodem, manifestum est v nee etiam contraria ei duinesse piat auia nunifestum est nonrasinis in contrariis alterii eoru est priuatio, u in aliis oppositis, assimatione&negatione, uel in priuatione &habitu. Alterum. meorum est imperfectum resperui aeterius, sicut nigra respe albi,&amarsi respectu dii los. Et sic habet priuatione quanda adiuncta, Privatio autem est ali qua negatio substantiae . i. in ali- qim subiecto determinato. Et est etiam ab aliquo genere deteramnato. Est enim negatio infra ge-
ἡ uidens dicitur caecum, sed Blum insenere uidentium. Sic igitur patet
contrarium includit priuatione,& prauatio est quedam negatio. Si igitur impossibile est simul assimare&nerare , impossibile est contraria simul inesse
ei leni simpliciter, sed uel sambo insunt mio F idest secun m aliquid, sicut qu o utrunque in potentia uel secundum eartem, ues unum secundum quid de alterum simpliciter. Sicut ando una est in actue alterum est vipotentia. uel unum secundum
res & principaliores partes, sterum tantum secudum aliquam partenusicut aethiops est niger simpliciter& albus dentes.
Inter contradictoria nullum dari medium probat, & QM 'do ad Heracliti & Anaxagois posivionem haec si luuiu est.
Tvero nec Duer contradi ilionem postibile est qui a Es s. iamnus in se,sed neces est dicere, aut negare unumquod pie de uno. Nam si piam cur olprimoqiatim definientibus quid utrum, due falsum est dicere na queens non esse, orboeesse,sal on:ens autem esse, et nouens non esse uerum est.Quare Cr qui duis esse sui non esse te .rum dicti mentixturis necens dicitur non esse ait te, ,
Verum nec intercontradictiones quicquam medium esse eo AH τ fregiis necessirium aut dicere aut mare unum de unoquo' 'qur. Palam autem, primum quum diffinientibus quid ureum est σfalsum. Dicere nanqueens non esse aut non ensese assum Ent autem e se. G non eun es e, verantesti murecpii soceris ita esse, .ur non esse, uerum dicet aut mentietur: sed nequeens uti non esse, auresse, nequc non ens. Postquam dilutauit contra ponentes contra dictoria simul este itera, hic disputat contra ponentes esse medium inter contradictionem. hi enim dicund non semper alteram partem contradictionis
esse ueram. Et circa hoc duo facit. Primo disputat contra ipsam positionem. Seciuido contra quasdaalias suaestiones inopinabiles, hanc de superiorem restionem comitantes, ibi: His autem diuinitis FCirca primum duo facit. Primo ponit rationes con se ses, tradimni positionem. Secundo Ostendit causam, Infiat seq.quare aliqui moti sunt ad positionem illam ponen ' par. s. humdam, ibi: Dienit autem quibusdam deci PCircarri, ica. mium ponit septem rationes, dicens primo ui sicut contruictoria non piit simul esse uera, ita nec potesse ni edita intercoir adictione, sed de unoquoque necessariu est aut assi are aut negare. Et hoc im-nifestuinest primo ex diffinitione ueri uel falsi. nenim stud est magis falsum quam dicere non esse quod est, aut essecutod non est. Et nihil aliud est magis ueriam quam vicere esse quod est, aut non esse quod non est.Patet igitur in quicunque dicit ali sid iesie, aut dicit uerum, aut dicit salsum: si dicituerum, oportet ita esse,quia uetum est esse quod est.Si dicit salsim,oportet illud no esse, quia falsum nihil aliud est unon esse quod est. Et similiter si dicit hoe noelle, si dicit falsum oportet esse.si veru, oportetn5
esse,ergo de necessitate aut assima tua aut negatiua est vera.Sed ille, qui poni tmedium intercotradictionem,non dicit quod necesse sit licere de m- te esse uel non esse, neque quod necesse sit de non ente. Et ita nec assi ans nec negans de necessitate dicit uerum uel falsum.. Ium medium inter contradictione aut erit quemadmoda. s. Dum interesbum G nigrum, aut quemadmodum neutrum inter bominem er equumsitaquesta est, mutabitur pro.
Iesu. ex non bono no eis bonam mutatur, aut ex Demnon bonum. Murrosemper apparet non enim est muratio, i
erit in albo non ex non albogeneratio. nunc autem non id turi
143쪽
Νε est mu--Nin re bono mittio nisi ni boni opermisi vir, as rex Nacob tam numiuissim in contra- po apparet. Non est enim permutatis nisi in contrarias ria vel me media si autem est medium,π' uriwe lapidis a b
non ex non albogeneritrio. Nunc aurem non uidetur.
secunda. secundam rationem ponit quae talis est. Me iii Dupleet inter duo ali alia accipi potest uno modo uel partici Dudi m. patione iitriu': extremi, quod est medium in eodem genere, sicut uiride uel pallidum inter album& nigruit . Alio modo p rabnegatione, quod etiaest diuersum in genere, sicut iter hominem de equisi, quod nec est homo, nec est equus, ut lapis. Si ergo inter tradictoria est medium, aut hoc erit primo modo, aut secundo:si secundo modo tunc nihil pe mutatur, quod sic patet. Omnis enim permutatio est ex non bono in bonum, aut ex bono in non bonum. Quare etiam eum est mutatio inter cotraria. Vt inter album & nigrum est mutatio inter contradictorie oppositae Nam nigrum est non album, ut ex praedicias patet. Secilia stim autem praedicta non posset fieri mutatio ex non bono in bonum,uel ecouerso, ergo nulla esset mutatio, cum in semper hoe appareat uel uideat,st ex non bono in bona fiat mutatio,uel econuerso. Quod autem omnis talis mutatio tollatur ex praedicta positione sim, sic patet. Non enim potest esse mutatio nis; inter contrariata media quae sunt unius generis nec potest esse mutatio de imo extremo in alterum nisi per medium. Si igitur est medium inter contradictoria per abnegationem, idest alterius generis, nulla poterit esse mutatio de extremo in medium, de ita per conse quEs de extremo in extremit. Si autem primo nam scilicetvsit medium in contradictione quasi eiusdem generis,participatione utriusque,sicut palliduinter album de nigrum, suauitur hoc inconueniensu sit ali lira generatio quae terminetur ad album,in
non sat ex non albo, quia ad unum extremum non eantu si mittatio ex alio extremo, stat etiam ex medio. Hoc autem non uidetur esse uerum, stilicet uisit aliqua generatio terminata ad album quae non fiat ex non albo. Et sic patet uinullo modo potest esse medium in contradictione. , , ii. item Nintellectuale, inte stibile diu, diit atrat, aut negat: Deuem ex definitione patet, eum uerum discat,avimentiat κν. eam et Ic componens dicat, via neget, - dicit citra uerasse mentitur. u Q. AN prius renti de er intellemialam uitias Atia uicta mar aut negati Hoc autem ex diffinitionestatim, p. ia uerum omne ites dicit aut mitisuri ando quis'componit dicticut negas, lectuale di uerum dici saando autem non mentitur. rationem ponest,quae talis est.Intellectus
in omni conceptione sua qua sentit & intelligit, aut asirmat aliquid aut negat. Ex diuinitione autem ueri&salsi apparet q, sue aliquis assi et sue neget, oportet ut uerum dicat, aut mentiatur, quia qua do intellectus se componit uel affirmando uel negando sicut est in re dicit, quando autem non stamentit. Et ita patet quia semper oportet in sit uera uel assirmatio uel negatio, ua oportet quod aliqua opinio sit uera, & omnis opinio assirmatio est uel tita. unde oportetu, scin per ammatio uel negatio sit vera. de sic non est mediu in tradictione.
ut i,cr pro rens ση, o r. quoe etiam praetergemra tionem σ corruptionem transmutatio aliquami. Ampliau autem praeter omnes oportet esse contradictis ne in orationis causa dicatur. inure nec uera scit alipiis,
nec non uerum, CT praeterens, ornonem, erit. Q rc praetergenerat ponem G corniptionem, transimulatiodam erit.
Eartam rationem ponit, qiis talis est. si cotta. dictione ponatur medium, oportet hoc i onu bus contradictioniblis dicere, Q, icilicet praeter Omnes contradictiones fit aliquid uerum quod est media interea nisi hoc dicatsali aius orationis causa ,i. abs lire omni ratione, sistum quia placet ei ita dice. . sed laoc non pol uerum esse inoibus auia uerum S no veru sent cotradictoria qu . Et ita se aiiere tur ψ aliquis esset qui nec uerum diceret, nec non' uerum. Cuius contrarium patuit ex disinitione ueri de salsi. Similiter ciun ens de non ens sint contradictoria, se iii ruri aliquid sit praeterens & no ens. Et ita erit quaedam transinutatio aer generatione de corruptionem.Nam generatio est transimitatio ad esse,& corruptio ad non esse, ergo in nulla contradictione erit medium. Deinde cum dicit.
Item in pabusiun uegeneribus negatio contrarium in uisan bis etiam erit. ut puta in numeris, nec impar, nec non mpar, nisutrui: sed impositae est. ex definitione auitius manifestum. Amplius in se istun re tentribus metatio contrarium inest his erit: ut in numeris, nec par nee is par numerus. Sed impossibile. diffinitioneturopalam.
Uintana ronein ponit dices, * negatio in quibus sani generibus inest loco contrariae disserentiri vel secundum aliam liter silegatio impletesitra. Humrquia alteri in contrariorum, quae neces le est esse in eodem cenere, ex negatione rationem habet, siciit patet de pari Se impari, iusto de iniusto. Sit tur inter assirmationem Ac negationein esset aliquod medium, in omnibus istis contrariis esset ali quod medium, cum amrmationem 5: negationem manifeste sequantur. Sicut in munem si et alius numerus qui nec eis et par de impar. Hoc aut patet
esse impore ex dissinitione paris & iparis. Na parest quod potest diuidi in inualia. I inpar uero quod
non potest. Relinquitur ergo Uinter assirmationE&negationem non potest esse medium. Deinde cum dicit. Item in infinium procedri. π entia non olimsexquisium Metiam plura erunt. rursus nun te hoc negare eritis 'mationem cr negationem. π hoc φ inpiam erit dum. Gnampie Hasest alia quaedam.
Amplius in infinitum uadet, o nonIolumbemiolia is sint erunt, sed plura. Derum enim est hoc stare addicti εer nepationem, croceritaliquidam sit stantia es si is
Sextam rationem ponit, quξ talis est. Ponentes aliquid medium inter assirmationem& negatione, ponunt aliquod tertium praeter illa duo, lue poni omnes communiter dicentes nihil iter ea esse me dimi. a autem ad duo se habent in hemiolia sesquialtera proportione. Secudum igitur opin nemoriam qui mant interam alionem denogationem medium, in primo aspectu apparet omniatessit hemioliab idest in sesquialtera proporti ne ad ca, quae ponuntur,quia non solum erunt semationes
144쪽
. . mationes&negationes, sed etiam media . non si
tum autem hoc sequetur, sed etiam ui sint in infinitum plura. Constat enim'omne quod contingit, intrinare,contingit negare. Contingit autem Me mare haec tria esse, scilicet assirmationem, negatio.. nem,&medium, ergo contingit ista tria negare. Et
sicut negatio est aliud ab affirmatione, ita aliud erit quoddam quartum praeter tria praedicta. Erit enim eius substantia de ratio alia praedictis, sicut& nega-d tionis alia ab amrmatione. Item is a quatuor comi tilia tnegare,&horum negatio erit uerum, de sicini infinitum. Erunt igitur plura in infinitum quam mo ponantur. Quod uidetur inconueniens. D inde cum dicit. s s. interrogante, o H- est si odnen, lululati iugaui nisi usum es ipsum uera non ci
galla est. A NT. Amplius gratula inremoti Par. . non: italiud negauisquam si esse. Negatio uero estp n esse. . . Septimam rationem ponit, quae talis est. Si quis interrogaret utrum homo uel aliquid aliud sit album, oportet orespondens uel assentiat uel non assentiat:&si assentiat, planum estu dicit assi a
tionem esse ueram, si autem non assentiat respon-
, dendo non, costar' negat. Nec negat aliquid aliud quam. illud,quod ille interrogauit, de ipsa negatio
est non esse quia negativa.Relinquitur ieitur, ν r spondens ad q uestiὀnem, uel necesse habet conce-vire amrmationem, uel proferre negativam. c ita inter haec duo non est medium. Deinde eum dicit.
Ostendit causam quare quidam in hanc opinio nem incidunt,3c circa hoc tria facit. Primo enita ostedit quaremitidam hanc opinionem posuerunt. Secundo modum disputandi contra eos, ibi: IPrincipium aute ad hos omnes. Tertio ad quas opini nes philosophorum pratuita opiniones sequutur, pini ibus videtur autem Heracliti. Dicitereto primo, si praedicta opinio euenit quibusdam, sicut 8e aliae opiniones inopinabilium ex duplici causa, quarum prima est, quia quando aliqui non possunt soluere orationes contentiosas .i rationes litietiosas siue sophi meat sactas eis ab aliis, uel a seipsis, conse
esunt rationi probanti, de concedunt conelusionem
dicentes esse quod syllo ratum est. Et ulterius ipsemnitur riirconfirmare aliquas alias ratio nes adinveniendo.secunda est propter hoc, qui dam uolunt inquirere rationem probatem de cim ni biis. 8c ideo illa. quae probari ta n potant, nolunt concedere,sed negant. Prima autem principia que sint omnium conceptiones communes probari nopogiant, & ideo eas negant, per hoc in positiones inopinabiles incidentes. Deinde eum dicit. Evss. Princ an inora hos innum vincite. 'vim
d nilisexeo Mnee Prium est aliquidem gnificare. ratis enim. ius gnum est nomen. num fit.
Principum aureminos omnes ex diffinitione. Distinis iis uero fit ex refrinati pia necessiris res esse.Ram nau'εque cinus nomen est signum i mutio est rei. em per no ostendit ex quo principio debeatprocedi con- nien.est distra tales opiniones, de dicit rex dissinitione ueri fili P. uel salsi uel aliquom aliorum nominum, sicut ex Q
pra dictis rationibus pater. Necesse est enim eis e5 cedere dissinitiones rerum, si ponunt nomina aliquid significent. Nam ratio quam nomen fgnificat est distinitio reicii autem non concedunt omnia significare aliquid, tunc non disserunt a plantis, sicut iupra dictum est. Deinde eum dicit.
videt aeratium Heracliti quidem vini nia esse, πω avs Me pedicos, uera omnia facere. Anax etσυ -- 47e aliquod contradictionis medium, quare omnia aft.c in enim πυρε tur, neque bonum, neque non bonum est illa milium . quare iubilest diem uerum. Videtur autem Heraclitiquis orari odiosomnia spe π AN L nesse, omnia vera facere. e uero Anaxagorae, egeati. Par.io. quid medium contradictionis.mare omnia falsa.Nam quan δε miscentur,nu bonum nec Gn bonum Umclum. 4Aare nihil in dicere verum.
Ostendit ad quas opiniones pridictae positiones
consequuntur,&dicitu, ad positionem Heracliti, qui dicebatomnia moueri simul,& per consequens esse de non esse. Et quia id quod mouetur habet non esse admixtum cum esse, sequitur Pomnia sunt ue-ra. d positionem uero Anaxag.sequitur, * aliquid sit medium contradictionis. Ipse enim ponebat Pquodlibet miscetur eum quolibet, propteri, cu quodlibet stex quolibet. De permixto autem neutrum extremorum potest dici, sicut colores medii nec sunt albedo nec nigredo. Vnde illud quod est mixtum nec est bonum nec non bonum,nec album nec non album. Et sic est aliquid medium contradictionis.Et per consequens sequitur omnia esse salsa. Nihil enita secundum communem opinionem ponimus nisi ammationem de negationem. Vnde
si ammatio & negatio sunt salsa, sequitur omnia illae se
esse, alteram uero, qua omnia moueri, Ec quiescere quidam silis existimauerunt.
His rem determissis,manifestam ea, quod illaquom a a s v.
que quae uno modo,oede omnibus dicuntur, in hola
illi est Herut quidam aiunt quidam quidem, mirum dicentes ueramese, in il enim probi fere ita cunas egeat ut,
Mid ametrum commensurabilem esse: quidam uero omnia uerasre enim rationes eoru eaedem,σquae σHeracliti sunt.
Qin enim dicis quos omnia vera er omnia sega, etiam se. paratim utrunque baram orationam dicit. quare, si bee mis
metrum inmmensurabilem e R. illi uero omnia uπα rem be orationes eadem ipstus Heraclitre. Non quiscit PMomniafiunt vera, ero nimia asia, extra diris nes s
145쪽
xst M E T A P IDisputat contra quasdam positiones, si ad praedicta conse uuntur.& primo contra quosdam, qui de insta vi. . si tirunt principia togicae.Secundo contra quosdam qui destruunt principia physicae, ibi: Palam autem
quia neque qui omnia dcc. Philosophus enim primus debet disputare contra negantes principia singularium scientiarum quia omnia principia firmantur lii per hoc principium , ui ammatio & negatio non sunt simili uera &u nihil est medium interea. Illa autem sunt propriissima huius scientie, cum sequantur rationem entis, quod est huius philosophiae primum subiectum. Veru autem & salsum ptinent proprie ad considerationem logici.conse ausi Te e. t. tur enim ens in rationeae quo considerat Logicus nam uerum de falsum sunt in mente, ut in sexto huius habetur. Motus autem de quies sunt proprie de consideratione naturalis, per hoc a natura diuinitur u est principium motus de quietis. Ad errorem autem,et accidit circa esse 5 no est e, sequitur error circa uerum de falsum . nam peresse de non esse, uerum de salsum disinitur, ut uipra habitum est. Nam uerum eli cum dicitur esse quod est, uel non esse quod non est. Falsium autem,econuerso. Similiter autem ex errore, qui est circa esse uel non esse sequitur error qui est circa moueri de quicscere. Nam qiuod mouetur inquantum huiusmodi, nondum est. M autem quiescit est Et ideo destructis errori bus circa esse de non esse, ex consequenti destruuntur errores circa ueriam de salsum, quietem de motu. Cirea primum duo Deit. Primo ponit opiniones, salsas circa uerum de fallum.Seciindo reprobat eas,r ibi:sΑmplius autem palam dic.FDicit ergo oeldissinitisi .i.aeterminatis praedictis quae erant incenda contra praedictas inopinabiles opiniones, mani&
sum est y impossibile est quod quidam dixemtu
luniuoce .i.uno modo sententiandium est de omnibus, ut dicamus omnia similiter esse falsa uel similiter esse vera. Quidam enim dixerunt nihil esse uerum, sed omnia esse falsa , de , nihil prohibet quin dicimus omnia sic esse salsa sicut illa est salsa diameter est commensurabilis lateri quadrati, quod est fessum. Alii uero dixerunt ui omnia sunt vera. Et huiusnodi orationes consequuntur ad opinionem Heracliti sicut dictum est. Ipse enim dixit simul esse ac non esse,ex quo sequitur omnia esse vera. Et ne serte aliquis diceret Ufiter has opiniones est etiatertia,qgicit vomnia simul sunt uera de salsi,quasi racite obiectioni respondens dicit, Π, qui hoc po 'nit, utrunque praedictoriim ponit. ride si duae primae opiniones sunt impossibiles, illam tertia oportet esse impossibilem. Deinde cum dicit. Dem pares, eoturasmonus i. piastio possibile esterfluia ripostis ni is cena
tingere ex tam a. Amplius a palam pilaeontradictiones Rit, ta
alitur magis contingere ex dictis. Ponit rationes contra pridictas opiniones, quarum prima talis. Constat quasdam esse conimi, ctiones quas impossibile est simul esse ueras nec simul salsas,sicut uerum lc non uerum,ens εἰ nonens.
Et hoc magis potest sciri ex dictis. Si igiturharum contradictionum necesse est alteram a ueram de alteram salsum non olla sunt uera nec otasunt sal Υ s 1 c π
ris is fermonibusdicta est,non si sit aliquis,
falsiquid signoviqvire ex dis itutione . inputandum ed. Maecipientibi. s quid uerum, questiesu Dinsignificat. ι autem im hil aliud est quam quod uera est o Minoe, aut φιod nisere
false est Nostibile est omnia falsa esse. necesse est enim auterum contrismonis partem ueram esse. Sed ad omnes tales orationes querere ait et mimo A , T. dum in Aperioribus orat lanibus dactum est, an e P alipit: Tex casaut non esse sed gnificare aliqιad Quare ex dis nitione di P r. s. Durare oportet, accipientes quidsignificat uerum aut sal sum. Sed st nihil aliud uerum dicere quari negarefalsum, in Q goni possibile omnia falsa ese. Necesse di enim contradiditoreis dii putan partem alteram s. uerum. Secitndam rationem ponit dicens,q, adsistas ora ationes .i.positiones non 3oportet quaerere .Lpetere concedendum aliquid esse uel no esse in rebus, quemadmodum supra dictum est, quia hoc uidetur petere principium. Sed hoc petendum est, et detur nomina aliquid significare, quo non dato disputatio tollitura locautem dato, portet ponere dissi' τὸ nitiones sicut iam supra dictum est. Et ideo ex dissinitionibus contra eos disputare oportet, Fe oraecipue in proposito accipiendo dissinitionem salsi. si autem non est aliud uerum, quam illud amrmare, quod salsum est negare, de econuerso :de similiter salsum non aliud est quam amrmare id quod nem- re est uerum, de econuerso, sequiturq, impossibile sit omnia esse salis,quia necesse erit uel assirmatio
nem uel negationem este ueram.Patet enim,ui uerum nihil est aliud quam dicere esse quod est, uel noesse ouod non est. Falsum autem, dicere non esse sis est, uel esse quod non est. Et ideo patet, 'ueriam est dicere illud esse quod salsum est non esse, uel non esse, ad salsem es esse. Et salsum est dicere id esse,
quod uerum est non esse, uel non esse.quod uerit in ,
est esse. Et ita ex diuinitione ueri uel falsi patet.
non sunt omnia salsa. Et ratione eadem patet uino omnia sunt vera. Ess. Item Romne, aut mure, aut negare necesse est, impose , Ibili est utraquefalsa esse. altera enim contradictonissara,
Ampliost omne dia dicere aut negare est necesse, viri. AN T.
quisella esse est impossibile. Aliera nati pars contradi. Par. ctionis est falsa. Tertiam rationem ponitquς talis est. Constat ex icti su necesse est de quolibet aut assi are aut negare,cum nihil sit medium in contradictione. Igitur impossibile est omnia filia esse. Et eadem rone probatur Φ ipossibile est omnia esse uera, per hocu ostensiam est, on est simul amrmare de negare. Aeciditatium, quod etiam publice fertur,bis omnibus ora fas tionibus eas stipsas perimere.quae enim omnia uera dicis,contrarium uos orationem verumfariti. quare siuam ipses
non verae contraria nanqueo ruit eam non esse ueram, qua
dein corrariam, quod ma non vera est, bee uero se sim, isdm non falsa, nihilominus infinitis accisi eis petere orati nes uero σfalsas. Pu enim dicit ueram orationem esse ueram, consentit huic quod uera est . hoc vero in infra improcedet. contingis autem quod famatum est omnibus talidus a
146쪽
litera. Εκcipiant. Alia veroi itera. Accipiant. Alialitera.
- .contraria enim non Etatis ame Iurram. Q ni uero
omnia falsa,er ipsi seipsum. sedὴ auferant Me φ idem conatrarium,quis non uera sola: ille uero suam propriam . pria non falsa:nihilominus infinitas accidit eis querere orationes Meras erfalsas. Nam qui ueram oratisnem cicit, uerus est. Uboein infinitu vadit. Quartam rationem ponit quae talis est. Ad omnes p edictas orationes. i.positiones cottiant hoc
inconueniens φ seipsas destriiunt. Et hoclest tam tum .i. famosum ab omnibus dictum. Vnde alius tex.habeisAccidit autem &id uulgare. od sic probat.Ille enim, i dicit omnia esse uera facit opinionem contrariam suae opinioni esse ueram,sed cotraria suae opinionis est ν sua opinio non sit uera, ergo qui dicit omnia esse uera dicit suam opinione non eide ueram. Se ita destruit suam opinionem.Et similiter manifestum est ιν ille, qui dicit omnia essetas dicit etia seipsum dicere falsim. Et quia posset aliquis dicere φ dicens omnia uera excipit aut aufert ab uniuersalitate suam contrariam,& similiter, qui dicit omnia esse salsa excipit siuam opinionem: io hac responsione excludit &dicit,u, si ille, qui dicit omnia esse uera, excipiat suam eontrariam dicessitam eam esse non ueram, & dicens omnia esse falsa excipit suam opinionem dicens q ipsa tota non est falsa, nihilominus Muitur vcsitingat eis quin
rere .i.repetere infinitas esse orationes uero coimtra ponentes omnia esse salsa,& infinitas salsas contra poneres omnia itera esse. Si enim detur una opinio uera,sequeturinfinitas esse ueras. Et si det una opinio falsa, sequetiir itanitas esse falcas. St.n. limpositio uel opinio est uera: Socrates sedet, ergo di haec erit uera: Socrates sedere est uerum. Et si illa est uera,esterius haec erit uera Socratem sedere esse uerum est uerum , de sic in infinitum. Semper enim qui dicst de oratione ueram sit uera, uerus est. Et qui dicit de oratione salsast sit uera, falsius est. Et . hoc e procedere in infinitu Deinde cum dicit. cura autem est 'M nee illi, et omnia Ffereticiis,
Disputat contra opiniones destruentes principia naturae, scilicet motum & quietem,& circa hoc tria facit.Primo tangit falsitatem harum opinionii dicens,ui ex prsdictis est manifestum,q, nec opinio
dicens omnia moueri, nec opissio dicens omnia luiescere,uera est. Etenimst omnia φια-c tuscatis,fempereatimnera, o falsae Lapparet autem hoc transmutari. p. iram edisit, aliquando ipsi non erat, cr rinsanis erit. Nain st quiescunt omnia semper eadem uera et fulgamus. videtis autem e transmaratum. Nam qui dicitis quum
aliquando non erat,m iterum non erit.
Secundo ostendit has opiniones esse salsas,& primo ostendit opinio sit salsa, si ponitomnia quae scere,quia si omnia quiescunt tunc nihil remouetur adi oneon qua aliqsi est. 8e ideo qui cud est uerum Q eritverum, de quicquid est salsum, sp est salsum.
Sed hoc uideriar inconueniens. transinutatur enimueritas & falsitas propositionis. Nec hoe est missi, quia homo,qui opinatur uel profert propositione, aliquando non erat postmodum fuit,& iterum non erit. secutulo oste esiosi sun opinionem, qui R. TVs aue ponit omnia moueri, dilabus rationibus, quarum primam ponit ibi.
Si uero omnia in ratur ni bisserit uerim. cuncta ergo fas . et , fasci demo ratum est e pectibile esse.
si uero omnia mouentur, nil il erit ueram: ergo omnia AN T.
fassa sedis oste Uum est quia impossibula. Para. Qinx talis est.Siola mouentur,& nihil est quiescens nihil erit uerum in rebus, quia quod est ueruiam est,quod aut mouetur nondum est ergo oportet omnia esse salsa,quod est impossibile, ut ostensum est. Item necesse est,ens transimulari exaliquo nanque di situ BESS. quid transmutatio. Amptas autem empermutari est necesse. Nam ex aliquo in aliquis fit permutatio. Par. Secundam rationem ponit ,quae talis est. Omne, quod permutatur,necessario est enu,quia omne qs permutatur,ex aliquo in aliud permutatur, & omne quod in aliquo permutatur,inest et , uod permutatur. Vnde non oportet dicere V quicquid est in re permutata, mutetur, sed aliquid sit manens,
edita no omnia mouentur. At vero, nec ormira quiescunt, aut mouentur aliquando, a E s s. semper uero miliI. Est enim quiddam μή semper moari ea, quae mouentur. I primum mouens ps m immobile est. sed nee omnia quiescant aut mouentur aliquando, semper AN T.
autem Missi Etenim is aliquis quos semper mouit quae inoa P r. . nentur, Crprimum mouens immobile i sum. Tertiam rationem ponit excludens quadam salsam opinionem, ius posset occasionari ex pridictis. Posset enim aliquis credere,u, quia non Omnia mouentur nec omnia quies tui, ideo omnia quidoque nrouentur de quandoque quiescitiat. Et hoc remouens dicit,u, no est uerum qi omnesa quandoque quiescant & quandoque moueantur. Sut enim
quaedam mobilia quae semper mouetur, scilicet cor sera sepercaelestia, & est quoddam mouens, scilicet primum quod semper est immobile, de semper eodem modo se habet, ut, alum est octauo Dinara libri met.' φρ ram, Finis.
Cum S.Thomae expositione. s V M M A LIBRI
R INCI v N. Me dem dicitari, ηε s. Iud rei, quo quis primum mouetur puta. agnitudinis, erviae cwdem ridicii pricipium est.Exopposito uero al dyria principia. cipium est, illud, unci μοδει optime fa ut dominae, non primo, ocrei principio aliquando inchoandam erata unde parfacilius discat. Aliud tu , Mnino in semestra in scarina, ordo Mafundamentam.
147쪽
amentura. animalum cor, quidam cerea bram, liniam quodemque tali contingit parant. Aliud vero,
motus, Cr transmutario inchoari. ut prolis expaι recrmire,er bellum ex contumelia. Aliud porro ii,ad cicus et clionem mouentur quae mouentur, ex mutantur quae meo tur,quem adnuadum curuatum principatus, polentiae, regna, σιγrannides principia dicuntur etiam arter, σα huma. Iame arabile fonteae. item unde prunam resciet ita est, illud quoque principium rei duitur.tupata, demor irationum Apaminiones. Toties autem causae quoque dicuntur. Omnes nanuque cavst,m incipia.
Principium dicitur aliud quidem unde aliquis rem moueat primum,ut longitu ius er viae, hinc quidem principrum φαfum .econuerso uero diuersum. Aliud unde optime fiet unumquodque, ut si hinae. Nam non a primo G rei principioin eboandum est aliquID ,sed unde opportunius d sicat. Aliud unde primum generatur in existente, ut nauis sediti, et do musDmdamentam. Granimalium ali corialij cerebrum, alij quodcunque talium fusiquant. Aliud autem unde fit primum non existente, crunde primum motus natos eli bimaris peraralatio.ur puer ex patre π matre,ezbellam ex conuiatis. Aliudsecundum mus uoluntatem mouentur mobilia ermutatur mutabilia, ut ciuitatum principatus, Cr potestates, er imperia, π tWannides, incipia tauro CT arter,ez asecti Dyonicae maxime. Amplius undeclinoscibilis res primaer u principiam rei dicitur, ut demonstratio sup nes. Totiens aut creausae dicuntur. Omnes enim cia princpia.
. In praecedenti libro determinauit Philosophus quid saertineat ad considerationem huius scientiae, hic incipit determitiare de rebus, qiras j entia ista considerat. Et, quia ea, quae in hac scientia considorantur, sunt omnibus communia, nec dicuntur uni
uoce, sed secundum prius & posterius de diuersi uti Mario libro est habitum ideo prius distinguit
intentiones nominum,quae in huius scientiae consideratione cadunt. Secundo incipit determinare de rebus,quae sub consideratione huius scientiae cadiit
in sexto libro, qui incipit, ibi: s Principia & cause. FCuiussibet autem scientiae est considerare subiectu, di passiones, de eausas, & ideo hie quintus liber diuiditur i tres partes. Primo determinat distincti nes nominum quae si scant eausas.Secundo iste rum nominum,quae significant subiectu huius scie-tiae uel partes eius, ibi: s uniam dicitur alius secum dum accidens. Tertio nominum qua significant pastione s)entis inquantum est ens, ibus Persectum uero dicitur 3 c. FPrima in duas. Primo distinguit nomina significantia causas. Secundo quoddam noniensignificans quoddam quod cd sequitur ad causim, scilicet necessarium.Nam causa est ad quam de necessitate sequitur aliud, ibi: necess arium dicitur sine quo non contingit. Prima diuiditur in duas. Primo disti uit nomina significati a cas generaliter. Secundo minguit quoddam nomen, quod significat quandam causam in speciali, scilicethoc nomen natur ibi. Natura uero dicitur &αPPrima diuiditur in tres. Primo distinguit hoe nome principium. Secundo hoc nomen Causa. ibi: s Causa uero dic, turbTertio hoc nomen Uementum, ibi : Elementum uero dicitur Procedit autem hoc ordine, quia hoc nomen principum communii est quam causa. Aliquid enim est principium,quod no est causa. sicut principium motus dicitur terminus a quo. Et T s I ias iteriam causa est in plus ii element tim, sola enim
causa intrinseca potest dici Hemeriti su . Circa primum dilo facit. Primo ponit significatio aes huius nominis Principium, Secundo reducit Oes a lunucbmune,ibi: Omnium igitur principio rimN SOPendiun est autem, e principium.causa licet sint idesubiecto, disserui tamen ratione. Nam hoc nomen Principium ordinem quendam iii portat: hoc itero nonaen Causa init ortat influxum quendam a lese se causali. Ordo alitum prioris 3t posterioris imie
niti irin dii tersis, sed secundum id , quod pesino est
nobis notum, est ordo inuentus in motu locali, eo ille motus est siensui manifestior. Sunt autem triti rerum ordine ς sese consequentes,s magnitudinis, motus,& ipis. Nam fm prius de posterius i magnia
tudine estprilis & posterius in motii: & sin prius de posterius in motu est prilis & posteriusi te narre, ut habetur Quario Physi. Quia igitur principiunt dicitur quod in aliquo ordine, di ordo,qui attenditur secundum prius S posterius in magnitudine estprilis nobis notus, secundum autem ' res sunt nosis notae secundum hoc a nobi s nominatur, ideo hoc nomen principium secundum propriam sui inquisitionem significat id quod est primum inni gnitudine,sii per quam transit motus. Et ideo dicit, di principium di illud sunde aliquis rem primo mo leat , Laliqua pars magnitia dinis, a qua incipit m tus localis. Vel secundum aliam literani s Vnde si quid rei primo mouebitur F id est ex qua parte rei es iquid incipit primo moueri. Si iit in longitudine
N in uia quacunque,ex illa parte est principium,unde incipit motus. Ex parte uero opposita si e cor traria, est diuersum uel altemnit,i finis ii et terminus. Sciendum est v, ad hunc modum pertinet principium motus & principium temporis ratione Mdicta. Pa uero motum non semper incipit a princcipio magnitudinis, sed ab ea parte unde est unicuique in promptu magis ut moueatur, ideo ponit secundum modum dicens, q, alio modo dicitur prin cipium motus unde unumquodque fiet maxime optime, Fides iuniisquisque incipit Optime in eri.
Et hoc manifestat per simile indisciplinis,scilicet in quibus non semper incipit ali ii iis addiscere ab eo, quod est principium simpliciter di secundum naturam, sed ab eo unde aliquis secilius siue opportunius ualet addiscerePa. ab illis,quae sunt maius nota quo ad nos. quae quand'que polleriora sunt se- cudum naturam. Dissert autem hic modus i primo. Nam in primo modo ex principio magnitudinis designat principium motus. Hic autem cx principio motus designatur principium in magnitudine. Et ideo etiam in illis motibus, qui sunt super magnitudines circulares non babentes principium, accipitur aliquod principium a quo optum uel 'pporti me mouetair mobile secundum suam iratur Sicut in motu primi mobilis principium est ab otio te. In motibus etiam nostris non semper incipit homo moueri a principio uiae, sed quandoq: a medio,
uel a quocunque termino, unde est ci opportunum primo moueri. Ex ordine autem, qui consideratur in motu locali, fit nobis etiam notus ordo in aliis
motibus, de ideo sequuntur significationes principit,quae si iniuntur secundum principit m in genera
tione us fieri rerum. Muidem principium dupliciter
148쪽
pliciter se habet. Aut enim et linexistens , idest in
trinsecum,uelinon iniexissens .i. extriniecti m. Dicitur ergo primo modo principiti illa pars rei, quae primo generatur& ex qua generatio rei incipit, sicut in naui fit primo sedile uel carina, quae est quasi nauis sundamentum super quod omnia ligna nauis compamnantiitasinii liter quod primo in domo stiest fimaamentum. In animali uero primo fit cor finquosdam & fm alios eerebriam aut aliud tale membrum Animal enim distinguitura non sali sensi Zemotu.Principium autem motus apparet esse in corde.operationes autem sensita maxime mani se statur in cerebro. Et ideo qui consideraueritne sal ex parte motus possiemnicor principium esse in generatione salis. Qui autem considerauerunt ales λ lum ex parte sensus, posuerunt cerebrum esse primo ium,quauis etia ipsius sensus primu principium sit in corde,et si operationes senilis maciantur in
cerebro.Qui aut eonsiderauerunt alat inquantum agit uel fm aliquas eius operationes, posuerunt me
brum adaptatum illi operationi, ut i par uel aliud huiusinodi esse primam partem generatam in sali. Sectandum autem Philosephiseiam prima pars est cor quia a corde oes uir tutes animae P corpus di LsundunturiAlio aut modo dr principiu ,unde icipit rei generatio, qd inest extractinhoeude manifestatur in tribus. Primo quidem in rebus naruralibus in quibus principi u generationis dicitur, unde primum natus est motus incipere in his quae fiunt per modum, sicut in his quae a uiruntur per alterati nem, uel per aliquem alium motum huiusinodi.Si- idicitur homo fieri magnus uel albus. Vel unde incipit permutatio, sicut m his quae non per motu, sed per sdiam sunt mutationem, ut patet in facti ne subarum, sicut puer est ex patre &matre, si simi eius Principium:& bellu ex conuitio, quod cocitat animos hominu ad bellum. Scro etia manifestatin rebus Vibilibus siue moralibus aut politicis, i qui busdicit principium id, ex cuius uoluntate uel Pposito monentur de mutantur alia, lesie dicuntur prines tus in ciuitatibus illi, qui obtinent potestates di imperia, uel etiam tyrannides in ipsis. Nam ex eorum uolimrate fiunt de mouentur ola in ciuitati - s. Dicunt aut potestates habere holes, qui in particularibus ossiciis in ciuitatibus praeponuntur, sicut iudices & limoi. Imperia alit illi, et ulli quibuscitque Uerant, ut reges.Tyranni tes aut obtinet et heruiolentia At pter iuris ordine ad sita utilitate ciuitates & regnum detinet. Tertia exemptu ponit in artificialibus, ta artes etia simili m5 p, pia essedi artificiatorii, quia ab arte incipit motus ad artificii contaictionem. Et inter has maxime diar principia architectonicae quae a pricipio nome habet iprincipales artes dictae.Diicinartes architectonica
q aliis artibus sebseruietibus imperant, scutgubernator nauis imperat naui facti:uae, & militaris eque stri. Ad similitudine aure ordinis, qiu i motibus exterioribus considerant, attenditur etia quidam ordo in rerum congnitione,& praecipue secundum Pintellectus noster quandam similitudinem motus
habet, stiirrens de principiis in conclusiones. Et ideo alio mo dicitur principium, unde res primo innotescit, sicut dicimus principia demonstrationa
lesie suppositionesP.Mignitat-- petitiones.Flu
etia modis & de cis diar qu da principia, Na oes cauta sunt quaeda principia. Ex causa enim incipit
motus ad esse reuicet non eadem ratione causa di tur& principiti ut dictu est. Deinde cum dicit.
Omnibus mitur principiis commune est esse primum, ut de aut est, aut fit ut cognoscitur. Horum vero quedam intrinsecus, quaedam dixtrinsicus sunt. Q virerratur a quintue principium est,ta' elimentum.mens etiam er elimo, Abnnotia,cT quod cuius eausa. biserenim G eognitionis,er reo tur principium t sum bonum,σ malum.
Omnium igitur principiorum est commune primum omneunti aut est, aut fit, ut cognoscitur. Horam aurem haec φιHEinexistentia sunt uero extra. Q propter natura prin cipium π elamentum est,cr mens er praeuoluntas, σμ gantia, ' quod est cuias causa. Mutiorum enim er tignitu nire motus rincipium est bonum π 'malo.
Reducit omnes praedictos modos ad aliquid c munem dicit, quod comune in omnibus dictis nam
dis est,ut dicatur principium illud, quod est primit.
aut in esse rei,sicut prima pars rei dicitur principiuaut in fieri re sicut primum mouens dicitur principium aut in rei cognitione. Sed qiuamuis omnia principia in hoc ut dictum est conueniant, disse runt tamen, quia quaedam sunt intrinseca, quaedam extrinseca, ut ex praedictis patet. Et ideo natura potest esse principium& elementum, qua sunt intrin secarnatura quidem,sicut illud i quo incipit motus,
elementum autem sicut pars prima in generati
ne rei. Et mas, idest intellectus .s Et praeuoluta Fidest propositum dicuntur principia quasi extri seca. Et iterum quasi intrinseeum dicitur principiu substantia rei idest forma, quae est principium inessendo, cum G eam rem sit in esse. Et secundis etiam praedicta finis cuius causa fit aliquid, dicitur
etiam esse principium.Bonum enim,quod habet rationem finis in prosequendo,&malum in uitando. in multis sunt principia cognitionis & motus, sicuti omnibus quae agutur propter fine. In naturalibus enim in moralibus,& artificialibus,praecipue demostrationes ex fine sumuntur. L s c T II.
Enumerantur quatuor spreus causamini. hine eiiisdemesectus esse plures causas, di causis sibili uicem causas
esse.& eandem contrariorum causam esse.infertur.
149쪽
er insiler mmmu er partes quae in rMe. Ampluta unde principium permutationis primum aut quum, ut con iliator
permutati. Amphuratfinu. Hoc aut est quod est cuius ei. Vt ambulans sanitas Nara quare ambulauit .scimus ut sanetur. Et duentes ita,putamus reddis se cam. Et quaecunq; mouen te alio tant infra finem. tis attenuatis,aut purgatio,aut Garmacia ut Vana. Hae nanque olafinis ea sunt. Dii; unt autem ab inuicem tanquam entia hee quidem, ut organa:itavero, ut opera Ergo causestre toties escuntur.
Hic Philosophus distinguit quot modis dicit cri dom 3 ema hoc duo faei CPrimo assi t species causi
Lectas. I. . Secudoni Oscalicarum, ibi: Miai uero caus iis Circa primum duo facie. Primo enunierant diuersas spescam. secundo reducit eas ad quatitor, ibi:lOmnes uero cause dictae. PCirca prinasi duo sa- citi primo enumerat diuersas,spes causam.Secudo
manifestat quςda circa spes praedictas, ibi: Accidit
aut multoties &c. Dicit ergo primo ιν uno modo
dicitia id ex quo fit aliquid, de est ei sinexistensi .Lintus existens. od quide dicit ad disserentia pri-ε uationis. N etia cotraiij. Na ex cotrario uel priua es hia, siquid fieri,sicut ex no inexistere, ut al-dskii ineri bum ex nigro, uel albu ex nos . Statua aut fit ex statis mate ere,&phiala ex argeto,sicut ex inexistente. Nacumriale pri Wi statira fit,nis tollit ratio aeris,nec si fit phiala tolliturpia ratio argenti. Et ideo aes statuae, de argentia phialaeia, eonsiud sunt causa P modii materiae. IEthotu generat quia in sola ne cuiuscunq; materia est spes aliqua, materia est eius mae rece- gemisaicut si materia statut este ,eitis materia erit ption qua ira etallu N mixtu,& corpus, Ze sic de aliis.Alio a itatu sua. ς usa, spes de exemplisi i .exeplaciet haee esica formalis,qux reparaturaupliciter ad .vno modo sicut mi altrinsecaret. de hie dicitur spes. par.seq. modo sicut extrinseca a re, ad cuius tame simi Quare Gra litudine res fieri dicituri& fm hoc, exemi lar rei di ima dicatur eit forma . Per que modii ponebat Plato ideas esse
spis, formas. Et, quia uni quodq: cosequii natura uel geisa est: u speciei y forma sua natura asit generis uel euiu, causa speciei est id quod signiscat distinitio dices qd est
litas consi- res, ideo Grina est ratio ipsius s quod qd erat esset nitidare es .i. Asinit et quam scitur quid est res. Quamuisse serui li- enisti in distinitione ponantur aliquae partes mate- ab ubi 'U Siles, in id qε estyrincipale in dii finitione, opo uilitatem tetui sit ex parte formae.Et ideo hee est ratio, qua materi ' re forma est causa, quia perficit rationem quidditatis rei .Et sicut idquod est genus materiae,est etiamateria, ita etiam genera formarii sunt serinae rerum sicut forma consonantiae diapason, est proportio duorum ad unum. Qinvido enim duo soni se habent adini licem in dupla proportione, tunc est inter eos coibnantia diapason,unde dualitas est sorma eius. Nam proportio dupla ex dualitate rationem habet. Et,quia numerus est genus dualitatis, ideo ut uriter loquamur,etiam numerus est rim diapalan,ut. .dicamus ut diapason est secundu proportionem numeri ad numerum. Et non lum m.
ta disinitio coparatur addita nitum ut forma, sed etiam partes disinitionis, quae scilicet ponuntur indita nitione innecto. Sicut enim animal gressibile bipes est forma hominis,lta animal de gressibile, &bipes. Ponitur autem interdum materia in Missini liisne,sed in obliquo. ut cum dicitur, v aia est actus corporis organici physici potetia uitam habentis.' Υ s I c AE et OoTertio modo dicitur causa unde primum estprin Cis en .cipium permutationis & quietis, dc haec est in min eEM 1cti uens, uel euiciens. Dicit autem motus aut etiam nὰ sed insequietis , quia motus naturalis & quies naturalis in eandem causam reducuntur, re sinii liter quiesiuiolenta & motus uiolentus. Ex eadem enim cati
sa ex qua mouetur aliquid ad locum, quiescit in lo - co. Sicut consiliator est causa, Nam ex consiliatore incipit motus in eo, qui secundum cosilium agit ad rei conseruationem Et similiter pater est causa fili, In quibus duobus exemplis duo principia motus tetigit ex quibus omniatiui, scilicet propositu inconsiliatore,&naturam in patre. Et stoe facies est casini per hunc modum. de permutans permutati Sciendum est autem vim Auicquatuor sunt Aui pocmodi cause essicientis,sperficiens,disponens adiuuans,dc consilians. Perficiens autem arca vicies,uees, is uae ultimam rei persectione causat, sicut quod in- cicucit formam substantialem in rebus naturalibus uel artificiale in artificialibus,ut aedificatot domus. Dispones autem quod non inducit ultimam se a persectivam , sed tantummodo praeparat male
riam ad forma, sciit illae, qui dolat ligna &l id
dicitur domum sacere. Et haec non proprie gr esiiciens domus, quia id,quod ipse facit, no est domus nisi in potentia. Magis tame proprie erit efiiciens, si inducat ultimam dispositionem ad quam sequitur de necessitate forma, sicut homo generat homine non causis, intellectum, qui est ab extrinseco. Adiuuans autem dicitur causa sinu, operatur ad prin-eipalem effectum. In hoc tamen differt ab agente principali,quia principale ages agit ad finem pro- lpriu, adiuvas autem ia fine alienu,sicut qui adiuuat Regem in bello,operatur adfinem regis. Ethaec est idispositio causa secundatis ad primam. nam causa lsecunda operatur propter finem primae causae in omnibus agentibus per se ordinatis, sicut militaris propter finem ciuilis. Consilians autem differt ab Differense essiciente principali, inquantum dat finem S so 1 agendi. Et haec est habitudo primi agentis per in curida cietellecti im ad omne agens secundiam,sive sit natur iam.
le,siue intellectuale. Nam primum ages intellectitale in omnibus dat finem 5e formam agendi secundo agentil sicutarchitector nauis, naui in operanti, de primus itellectus,toti natium. Ad hoc autem genus causae reducitur quicquid facit aliquid quocunque modo esse, no seliun fm esse substantiale, sed sin a cidentes e,quod contingit in Oi motu. Et ideo non lum dicit v, faciens sit ca facti sed etiamuransmu orati. uarto m5 dξ causa, Finis. Hoc autem est cu' iit',iuscauia aliquid sit, sicut itas est ca ambuladi. Et sist inmo-M de fine uidebatur minus ut esset capp hoc ut est uereazo, ultimsi i esse, uu etia ab aliis prioribus philosophis haec ea est i termissa, ut in Primo lib. phabitu est, iosi aliter , at de fine sit in . Na haec qo quare,uel is quid, qrit de ca:cu aut quςritur quare,uel,ppter ipsunt, quio us ambulat couenienter riadentes dicimus ut sanet. Et se rii detes opinamur reddere cam. si patet i Ufinis est . Non seluatit ultimii, quod est icius operat,d finis respectu ficedentium, sed etiam ola tam in re iter media j sunt iter primu apes N idtimsi sine tur laeuitarusinis respectu Dedentiu εἰ eode modo darca unde principiti motus respectu sequetiviscut intermedicinari est primu agis in hoc dine finitate misi
150쪽
is rest ultimus finis, si int ista media,scilicet attenuatio,
quae est propinquissima sanitati in his, qui siupera-bu'dant in humoribus: & purgatio, per quam acquirit attentiatio: pharmacia .i.medicina laxa tiua,& ex qua purgatio causati ir:& sorgana1.i. istrii menta quibus medicina uel pharmacia praeparaturdi ministratur. Huiusmodi etiam omnia sunt proptersnem, & tame unum eorum est finis alterius. Nam attenuatio est finis purgationis,& purgatio pharmaciae. Haec autem intermedia posita differula liniucem i hoc u quaeda eorum sunt organa, sicut instrumenta quibus illedicina praeparatur de ministratur, & ipsa medicina ministrata qua natura utitur ut instrumento:quaedam uero sent opera).operationes, sue actiones, ut purgatio & attenuatio. i Concludit ergo uis causae toties dicuntἱ .i. quatuori modis. Et addit fiereb propter modos causarumi quos infra ponet. Vel etiam ideo, quia illae carum
species non eadem ratione in omnibus laeniuntur. ε 3. At, curn multi meas seducit vir, accidit mutas cymque M tuae, craeautaria, tr ipsium aes non ecumsimi alitas puppiam iam MD aras:non tamen eisem modo, Ita hoc scidemiam. . um,m vero ut unde motus. Acrisiautem mali otios Actis esu limitur eius emcisum es mundum cc sitis, ut datae es dior statuae, crae non indum aliud illud,sed impiantum statua umorion eodem modosed hoc quidem ut materia, illiu uero vi um
Ponit quaedam, quae consequuntur circa causas
ex praedim s.& sunt tria, quorum primum est, M
usa multis modis dicitur, contingit multas causis esse unius rei non secundum accidens, sed secundum se. Quia enim secundum accidens multae sine cauis unius rei, hoc dissicile G itidebatur, quia rei, quae in causa per se alicuius essectus,multa possunt accidere, quae omnia illius essectus potant etiam causa per accidens dici: sed causae per se sint multae unitas hoc fit manifestum ex hoc, ut cause multi-Atisdε .m dicuntur. Statuae enim causa per se&non Iuris ea, per accidens est factor statuae,&ss,sea non eodem sedi eius modo.Hoc enim est impossibilem elusile secundus genus, sint multae causae per ia eodem ordine,, ' hoc modo, stuna sit prurima alia remota: uel ita,u, neutrum sit ca sum- ciens sed utrunque coniunctim, sicut patet in mutatis, sui trahunt navem. Sed in proposito diuersis modis ista duo sunt causa statuae aes quidem ut materia , artifex uero ut efficiens. Secundu ponit ibi.
a RS s. Et inuicem eausas esserulaborare bonae babitu sinu, bovem laboran s.non tamen eos modo e stabo quum, ut sin, Erud uero utprincipum motus. AM T. Erudim emeau emit, ut dolor causa est sanitatis, rβParin Maseausa est dolans: Ita non eodem moto. Verian e quia
d. Mι finis illud Misint principium motus. Dicit retiam cotingit, u aliqua duo adimiscem sibi sunt cause: quod immissibile est in eodem genere causae. Manifestum uero fit niultipliciter dictis causis.Sicut dolor ex incisione uulneris est causa sanitatis,utessiciens siue principium motus: sanitas autem est causa illius doloris,ut finis.Secundum. n. idem genus causae aliquid esse causam de causatum
est impossibile. Alia litera habet melius illaborare causa est euex PM,ona dispositionis, quae causavi
ex labore moderato, qui ad digestionem consert& sit per tuos humores conssumi t. Sciendum cst autem,p cum sint qitatuor causae superius positae,earum duae sibiiiiiiicem correspondent, i aliae duae similiter. Nam efficiens de finis sibi correspondent mo sep- inuicem, quia es ciens est principium motus, finis si autem teriirinu . Et similiter materia&lorina nam' V 'fori dat osse,inatem autem recipit. Est igitur es-ficiens causa finis finis autem causa efficientis. Esit
ciens est causa finis quantum ad esse quidem, quia mouendo perducit efficiens ad hoc u sit finis. l inis autem est causi efficientis, non quantia ad esse, sed qitantii ad ronem calitatis. Nam efficiens est causa nisi ca finis. Vnde ex fine
habet suam causilitatem e sciens. Forma aut S materia sibi inuicem sunt causa quantum ad esse. Fomma quidem niateriae inquantum dat ei esse actu, materia uero formae inquantum sustentat ipsam. Dico autem utrunqiae horiim sibi inuicem esse causam essendi uel simpliciter uel secundum quid. Nam so ma substantialis dat esse materiae simpliciter. Forma autem accidentalis secundum quid, prout etiasorma est. Materia etiam quandoque non sustentat
sormam secivrdum esse simpliciter, sed secundum ui est sorma huiusdiabens esse in hoc, siciit se liabet
corpus humanum ad animam rationalem. Tertiuponit ibi.
Dem, idem aliquando contrariorum euua estquodenim aE s s. eum adpi licuius causa emem cum absit,causam contraris nonnunquam dicimusa. absentiam subernatori a fingis, citiust raesimiast sedusa erat.ambae autem σpraesentia,Cr priuatis tanquam mouentes causesi t. Amplius rem idem quandoque contrarimum est causa. Λωτ. Q denis presens,burus est ea, hoc absim, ea amuin quaα Par. doque de eontrario. Vt absentiugubernatoris deperditionis nauis, cuius erat praesentia eausa salutis.Vtras uero Cr prosint ui ex priuatio,ea esunt quo mouentre. Dicit, videm contrariorum contingit esse cana.
tiod etiam difficile uidebatur uel ipossibile, si s militer ad utriinque reseratur: sed dissimiliter est causa utrius lite.Illud enim,quod per sui praesentia Vest causa hutiis, quando est absens scausi uri idest accusamus ipsum ide contrariol,l.dicinius ipsum
esse causam contrarii. Sicut patet,ingubernator p 'sui praesentiam est causa silutis nauis , dicimus eius absentiam esse causam pditionis. Ne autem putetur, si hoc sit reseredum ad diuersi genera causim,
sicut & priora duo,ideo subiungitu, utrunque istoriam reducitur ad idem genus causae, stilicet a i tam
mouentem. Eodem enim modo oppositum est causa oppositi, quo haec est causa huius.
omnes modos raucarum ad quatuor sipecies redueit. hinc iuxta mouos imoidam causarum diuisones quao tuor ponit, quas adactum d potentiam reducit.
Vne autem nunc dictae e se in qua dicti id hiria ' - nfestissimos modos: Hementa etenim orabarum o materia factibilium, π ignis,cr terra, cromnia buiuscemodi corporaim poro quoque totius, πρ positio se cluseris causae sunt, ut ex quo. Harum uero haec qui dem tanquam furiectum , a potes , haec uero tari am
umquid erat esse, ut totum, creo estis, σώrma. o. s Metaphy. I a semen