장음표시 사용
231쪽
H π pus est nubim ire est. Utar q. inque opo mmculari circa v era et non ens, is perscrutati est. Manifestat quoddam quod dixerat, scilicet y ue
ium & salsum sint incompositione di diuisione. Moilem probat per modum cuiusdam diuisionis..Lorum enim, quae dicuntur uoce, quaedam sunt inrςbus evrammam,quaedam autem sunt in anima tantum. Album enim di nigrum sunt extra animam
sed rationes horum sunt in ala tm. Posset autem, ali uis credere,Puerum& falsum sint etiam i rebus, cui bonum 3c malum, ita' uerum sit qii dam nuni fallain sit quoddam malum. hoc. n.opo teret, si uerum & falsum essent in rebus. Verum. n. quandam persectionem naturae, significat , Falsum
ates ronale mortale, apud se similitudinem holfh bet, sed non hoc cognoscit se hanc similitudine
habere, quia non iudicat holem esse ais ronale &mortale ac ideo in hac ibia secunda operatione intellectus est ueritas di falsitas eciva dum quam non
solii intellectus habet similitudinent rei in t ectae, sed etiam super ipsam similitudinem reflectitur, cognoscendo & diiudicando ipsam. Ex his igitur patet, P ueritas non est in rebus. sed selii in mente, de etiam in compositione di diuisione. Et si res dica tur ali in falsa, uel etiam dissinitio, hoc erit inord, ne ad ammationem denegationem.Dξ.n.res saliri ut in fine Quinti habitum est,autquae non est omo, sicut diametrum commensi irabilem: aut quia est
Hero desectum. Ois autem perseeso in rebus eVi- suidem, sed est apta nata itideri aliter si sit. Et simisiens,ad pcriectionem, de bonitatem naturae perti- liter diuinitio di falsa aut quia nullius , uel quia sinet, defectus uero & priuatio ad malitiam. Sed ipse hoc negat dicens, m uerum de falsum non sunt in rebus,ita P uerum rationis, sit quoddam bonum natutae, de talium sit quoddam malum,sedi sunt tin in mete i.in itellectu. Intellectus autem habet duas operationes,quarum una uocatur indivisibilium intel .ligentia, per quam itellectus format simplices conceptiones rerum itelligendo quodquidest uniusci iusque rei, Alia eius operatio est per quam compo nil dc diuidit. Verum autem & falsum si sint in mete, non in sunt circa illam operationem metis, qua intellectus format silmplices coceptiones, de quod-
quidest tersi .Et hoc est quod dicit, fuerum & salsum circa simplicia, & quodquidest, nee in mente est. Unde relinquitur per locuna a diuisione, rex quo non est in rebus,nec est in mente circa simplicia, de quod tui dest, et sit circa copositionem & di uisionem mentis primo 5e principaliter, & secuit
rio uocis quae significat conceptionem mentis. Et ulterius concludit, in quaecunque oportet specula .ri circa ens Sc non eas se dictum, cprout ens signi ficat uerit .de non ens falsum, spellerius pscrutanduest . Lin fine. ix. de etia in ii.de Aia, & in logicalibus. Totaen.logica ui esse de ente di non ente sic dicto. gnatur alteri si ei cuius est. In oibus.n. his misis patet st salsum in rebus uel in diuinitionibus d .ione
falsae enunciationis de ipsis. Et similiter patet de uero. Nam res dξ uera, qui Libet propria sorinam, alvei ostenditur inesse. Et diuinitio uera, qtiae irere ci, nihil petit ei cui assignatur. Patet eua r nihil prohibet uerum esse quoddam bonum, secundum ui intellectus cognoscens accipitur ut quaedam res. Sicut imquaelibet alia res dicitur bona sua persectione, ita intellectus cognoscen sua ueritate. Apparet etiam ex his,quae hic dicuntur,' uerit de saluun, qua sunt obiecta cognitionis, sunt in mete.Bonsi uero de malu,q sunt obta appetitus, sunt i rebus. Ite ui sicut comitio scituro soc o res cognitae fiunt in co*no icente, ita appetitiis qui q: secitur per ordinem:ntis ad res appetibiles. Deinde cum dicit. appetentis ad res appetibiles. cum aurem compotio, erduis ommente, non in rebiuest Gesson 1proprie dictis, eris est ut enim quod est, avi quod crvile, aut quod citrantum, avistqvid auia,copulat viditauit metu. mia autem tanPam
accidetis, iu iuramens omittetam eii causa enim illis dem determinata. brius Mo,mentu alici a passe. G ambo circa relativum enissensu, Cr non erara ostendunt esse ali. piam emis natu ram. Propto quod, haec quidem praetereanα
Scieti diis est aut, o cum quaelibet cognitio persciat turicon orandae autemsutu ipsius entis cause,Cr prouimu hoc, in similitudo rei cogniti est in cognoscente, prout ens est.manifestum autum est in his, 'det tramia sicut persectio rei comitae consiliit in hoc st habet mus de eo. Preuies unuiuias de pretis multipliciter dicitur.
talem serinam, per quam est res talis, ita persectio cognitionis consiliit in hoc, sthabet similitudinem formae praedicte. Ex hoc autem, uires cognita habet Drmam sibi deuitam, dicitur esse bona, de ex hoc, maliquem desectum habet, licitur esse mala Eteodem modo ex hoc ui cognoscens habet similitudinem rei cognitae, dicitur habere ueram cognitione
ex hoc uero, I deficit a tali similitudine, dicitur falsam cognitione habere. Sicut ergo bonu dc malum designant persectioiles, quae sunt in rebus. ita uerure falsum designant perfectiones cognitionum.U-cet autem i cognitione sensitiva possit esse similitudo rei cognitae,non in ronem huius similitudinis cognoscere ad sensum pertinet, sed istu ad in te ctum. Et io licet sensis de sensibili possit esse ue rus,in sensus ueritatem non copnoscit, sed lolii in te lectus.& hoc hie di inuem de falsum sunti mete.Inte Is aut habet apud se similitudine rei intelle
sua Pierit, aut quia quale,aut quia quantu fi quid aliud
copulas,aut diuidat mens. OA d quidem ut accitim, σ quod
ut uerum ens, praetermittidum. casia enimbutus quidem inad n ulluu uero mensis aliquam :σ utraque circa re. liquum genus entis,er non Dara ostenduruentem aliquam nati m entis. Quapropterea quidem praetermittantur. Peses utando uero potu inruentis cause ex principia, inquan tum ens.Palam autem in quibus deuminauimus de quotiens una et quo reduitur, quia multipliciter dicis crens.
Excludit ens uerum, di ens per accidens a principali consideratione huius doctrinae dicens, in compositio de diuiso,in quibus est uerum de salsum, est
in mente,dc non in resus. Inuenitur squidem dein rebus aliqua compositio, sed talis compositio ericit unam rem,quam itellectus recipit ut unum simicentione. Sed illa compositi,
plici conceptione. Sed illacom sitio uel diuisio, in q, sine incoplexo concipit, non in qua intellectusconiungit uel diu thoe ipsam similitudine diiudicat sed solii cum copo est tantum inintellectu,non in rebus. Cosistit m
232쪽
in mi im duorum comparatione conceptorum, Due illa duo sincidem seciuidum rem. iiii e diueri, tunt inter notae uno, itidia obus composii tionem formam: sicut dicitur, ho est homo ex quo paterui talis compositio est ibium in intellectu, noui rebus. Et ideo illud quod est ita ens sicut lieri . an tali compositione consistens , est alterum ab his quae proprie sunt entia, quae sunt res extra animam,
torum. Totiens via de ente dictos lam Te αφά borum prima era est quod quid 'ques iri. Postquam i hilosophus remouit a principali sideratione huius scientiaeens per accidens , ciens
quar unaquaque est aut quid est , idest siti, secundum insignificat uerum, nic incipit determittantia, aut quat aut uuantanti ai aliquod aliud init minutrunq; ', aut quat aut quamuntiat aliquod aliud in coplexit, O mens copulat uela uidit M io utrunq: Mi M in pretermittendum. s. de ens per accias,& ens Ps-gniticat uertit liciali ius scillicet entis per accides causa est indeterminata. Et ideo non cadit sub arte utostensum est. Illius uero, scilicet entis uer causa insaliqua passio mentis , i.operatio intellectus ponentis & diuidentis. Et ideo pertinet ad scientianare de etate per se, quod est e,tra animam, de uoestprincipalis consideratio huius scientiae. Di di tur autem pars ista iii duas partes.Haec eniam scietia&determinat de ente inquantium estens, &deprimis principias entium, ut in. 6. lib. est habitum. In prima ergo parte determinatur de ente. In secunda de primis principiis entis imi a. lib.ibullae L . i. substantia quidem&c. ia uero ens& unum se iacinteamini talia ratio est, utiliatriin uel stili conseq iuntur.& Ebeadem consideratione duccetens verivia, de ens per accidens itini circa ali as ut in principio a iam est habitum, ideo prima pars diuiditur in parte duas. In poma determinat de
nus entis, non circa ens simpliciter persequi est in rebus, ct non osseudiu tali uam aliam natu ram entis existentem extra per se entia. Patet en Pens per accidens est ex concursu accidentaliterentium extra animam, quorum unumquod que est per se. Sicut grammaticum musicum lice sit pera ens, tamen 5 nimaticum de musicum
per se ens, quia utrunque per se acceptum, habet caus determinatam. Et similiter intellectiis compositionem & diuisionem facit circa res, quae scamentis continentur. Vnde si determ:neyrsi cienter illud genus entis quod contineturri praedicamento, manifestum esit de de ente per accidens, de de ente uero. Et propter hochi iusmodi enua praetermi tur. Siape cciitaird viunt causae de principia ipsius entis per se dicti, ii quantiam est eris. D. quo palatia est ex his quaed terminavimus in. sali, ubi aio est, quoties finium ponente in secii da te uno de de his quae consequuntii rad unum in. x. lib. ibi: a Unum quia multis diciturit Ens autem per si quod est extra animam, duplici terdi itiditur, ut in. s.lib. est habitu. Vno modo per decu praedicament alio modo p potetiam dc actu. Lectio.
uidi uiditur per potentiam 5 actum, inaclibro tai: P Lucamentis continentur. Vnde si determine i Ergo de primo enter c. t Prima te pars diuidi iumciznter illud cenus entis ouod continetur turin duas .in rima osten uti ad determinanduindeciat prout inde praedicamera liuiditur,opor
tet determinare de sola substantia. In secunda incipitile si a determinare, ibisDi autem substantiad. iustia a ris no multiplicius docil Circa primum duo facit. Primo ondit uide suba est determinandia Soro ostet . di quid de ea sit tractandi ibi: Videtur aut subal .m que talium nonunum dicitur, i ens dicitur Circa priniuduo facita' rimo otait intendens ira instari. - principio septimi sequet. ctare ente se si lassibadebet tractare, perron
multi ei erat tista in Sextilibri metis: o sinu.
L z C r et o LRatione ac sisno, de antimiora ni consuetudine, de sola substantiam siletitia ente tractandum eri probat,
quκ tempore. ratione cognitione, nam i rius esse a ridente ostencitur, quae demum cum ex ami quorum
opinionibus, tum ex ipsius Aristaententia tractanta sint de substantia proponuntur.
guti aliis , s sua raedicanti. r. cum aut rens toties diratur,patre
Seso per consuetudinem alioru , ibi: Et poli inde nunc8 c. Intendit ergo in Prima parte talari, rationem ponere. Illud quod est primu inter entia quasiens simpliciter de non sin quid, sufficienter demonstrat natura entis,sed suba est limoi, ergo sufficit ad c oscendii naturam entis determinarede suba. . Circa hoc aut duo facit. Primo ondit, v stiba sit pri Mei physimum ens. Scio ondit quo dicati irpesinu,ibi: Mul- cu, i, bietipliciter quide igit di primu doc Circa primu duo iocii de iubsacit. Primo a ponit intellistens drmultipliciter si nxia Ex
ut dictu est in. ue aia quo diuiserat quoties diar limoi es nomina, a quod iens sina quid est de hocali P . ae, . t i.
a quinto estgnificat qualitatem uel quantitate,aut aliquid aliorum praedicamentoria. Et cum ens tot modis it: tu palaestus inter oia entia, primu est quo iud-estiens quivi significat substatiam. Secundo ibi. cum enim disimus ii q/ppiam Me, via savium durumus ut malas sed non tri buum bomin aum Mae quid est album uecalidum isti atrum ea hominem, aut ι . exteravero entia dicunnities p dentis proin e
233쪽
imuic milia uero istasti m noui alui a d tiar. Pr propositum,& utitur tali ratione. Quod est persede simpliciter in unoquoque genere , est
autem alia genera lubitantia lunt entia lecandum
uida: per iubstantiam, ergo substantia est prima
inter alia entiae linorem autem dupliciter inani se stat. Primo ex ipso modo loquendi siue praedicassi, dicen st ex hoc palam est , substantia fit primum iiii, quia in dicimus de aliquo quale quid sit dicimus ipsum ei se,aut bomina aut malum. Haecem insignincant qualitatem qux aliud est substantia, de quantitate.Tricultatiim autem significat quantitatem de homo si nificat substantiam. Et ideo quando dicimus quale est aliquid, nodicimiis ipsum esse cubitum n 'ue hominem. Sed quandi dicimus
φ illa quae si nificant substantiam, dicunt quid est
aliquia absolute. Quae autem praedicant qualitatemen ratione sui ipsius,quia abiblute significatia su stantiam significant quid est hoc. Alia uero dicun
entia, non quia i ta habeant secundum se aliqua id litatem quasi secundum se enim, cum non ira cat absolute quid sedeost sunt tali senti Fidelim Q habent aliquam habitudinem ad si stantiam quae est per se en quia non significant quidditatem inquantum scilicet qhi da sunt quali tes talis entis scilicet substantiae de ii taeda quantitates,&aliaemisione uel aliquid aliud tale quod significatur Palia genera. Secundo ibi.
Mere, cr unumquod pre horam, e . an aut i, militer Crdei; -- pie caeterorum milii. m. nihil enim
ipse determinarum Haec autem est uestimia, unumquo 'quod quidem in cogoria tali apparet Botiunt enim ursicin non laetae dicitur Palam ergo p. mplere incriam rum Ingula r. mprimum ens, ex non erismeni simpliciter Ab ianua uti puere probat idem perquoddam signum. Qij enimalia entia non sunt entia nisi se adi isties ulliria substantiam , ideo potest esse dubitatio de aliisentibus in abstracto significari quando non signi icant cu aliqua habitudine ad silvam, utra sint entia uel noentia scilicet utru uadete sanare, & erediunumquodque illorum in abstracto si niscatorusitens, aut non ens. Et similiter est in aliis talibus, quae in abstracto significantur, siue significentur pinodum actionis, ut pnedicta, siue non, ut albe siue nigredo.Pro tanto autem uidentura dentia in abstracto significata esse no entia, O nihil ipsoru est aptum natum secundum se esse,immo cuiuslibet eorum esse est alteri inesse, & non est possibile ali-
quid eorum separari a substatia, & ideo , uando significantur in abstracto quasi sint se dii se enim
quid est de aliquo, non dicimus ipsum esse album, nec calidum, uae significant qualitatem: nec tricii bitum,u, significat quantitatent: sed hominem aut Deum,quae significant substantiam. Ex quo eat et non dictuit auid est illi id de quopnedicatur absolute, sed quale quid. Et simile in in quantitate, c aliis generi .Et exhoc patet 0, ipsa substanti adicitur& a substantia separata, uidetur* sint non entia Licet modus significandi vocum non consequatur immediate modum essendi rerum,sed medi n- te modo intelligendi, quia intellectus sunt si litudines rerum uoces autem intellectuum, uidicitur in prinio Peri Hermenias. Licet autem modus
essenili accidentium non sit ut perse sintsed sbium utilis int, intellectus tamen potest ea perse intelligere, cum sit natus diuidere ea quae secundum ira turam coniuncta sunt. Et ideo nomina abstracta accidentium significant entia quae quidem inhaerent licet non significent ea perni uni inhaerentium. Lissent autem significata per huiusmodi nomina non enim, si non inessent in re. Et iuui ista in ab stracto tignificata uidentur non entia, magis uidenturentia nomina accidentilina concreta. Ma- is autem uideturi aliquid entium esse uadens dei edens de mans F quia determinatureis aliquod
subiectum perip nominis significationem, in-
quantum signiticantur in concretione ad subie - im. Hoc autem subiectum est si stantia. E tideo unumquodque talium nominum, liis signissi'. cant accidens in concreto lapparet in tali te ria, idest uidetur importare praedicamentum i stantis, non ita et pnedicamentum substantiae iit pars significationis talium nominum. Album enim ut in pnedicamentis dicitur,sblam qualitatem si-
nificat. sed inquantum huiusmodi non ilia signibiicitantaccidentia ut inhaerentia substantiae. Bonummi temtaut sedens non dicitur sine hoc , i. sine sul stantia.Si nificat enim accides coii cretum sit,st tiae.1 quia accidentia no uidenturentia prout s
cundum se significantur, sed ibium prout limis tur in concretione ad substat iam palam est Us - laesiorum entium sententia propter substantia i ex hoc ulterius apparet,ia substiatia est primuens de ens simpliciter, & non ens fecitndii aliquid, idest secundum quid, sicut est in accidentibus. Esse enim album non est simpliciter esse, sed secundum quid. Quod ex hoc patet, quia cum incipit esse albus, no dicimus stincipiat esse simpliciter, sed quia incipiat esse albus. Cum enim Socra cipit esse ho
mo sciti ir simpliciter ut incidit esse. Vnde patetui esse hominem similitat esse simpliciter. Lileai
tem albi uni ignincat esse secundum quid de cum dicit. Misis igitur modii primum di stur, attamen με inirier ratione, er cuniliora, crumpore, er natura, o tam
234쪽
horum eorumdem naidasmus,piandos idest ipsim qM-la, si s. Ostendit quomodo substantia dicatur primum, di dicit quod cum hoc quod dico primum dicatur
multis modi ut in Quinto est habitium, tribus nio dis substantia est prima inter omnia entia, scilicet secundum cognitionem,& secudum diffinitionem,& secundum tempus. Et quod sit prima tempore
aliis,ex hoc probatur,u, nullum aliorian praeuica
mentorum est separabile a substanti sola alite substantiaest separabilis ab aliis nullum enim accidens inuenitur sine substalitia, sed aliqua substantia inite nitur sine accidente.& sic patetist non quandoctaq; est sebstantia: est accidens. sed econtrario.& propter hoc substantia est erior tempore. Et ui etiami o sietii ε prima secundum diuinitionem patet, quia in dificideo ,ed finitione cuiuilibet accidentium oportet ponere dens dissilii disinitionem stibstantiae. Sicut enim in dis initione simi ponitur nasus, ita in dissinitione cuiuslibet accidentis ponitur proprium eius subiectum. N io sicut animal est prius diuinitione quam homo, quia distinitio animalis ponitur indistinitione hominis, eadem ratione substantia est prior diffinitione accidentibus. Qi etiam sit prior ordine cognitionis pate Illita inest primum G cognitionem,
qa est magis notu id magis manifestat rem. s au tem unasuaeque magis notatur,quando scitur eius sabstantia. quani quando scitureius quantitas, aut qualitas. Tunc enim putamus nos maxime scire singula. liumdo nostitur quid est homo, aut ignis in gis,quam quando cognoscimus quale est aut quai tum, aut ubi, aut secundum aliquod aliud praedicamentum. are etiam de ipsis,quae sunt in praedicamentis accidentium, tunc scimus singula quando
de unoquoque scimus quid est. Sicut quado scimus quid est ipsem quale, scimus qualitatem: de quando
scimus quid est ipsum quantum,scimus quantitate. Sicut enim alia praedicamenta non habent esse nisi
per hoc st insunt substantiae,ita non habent como-sci nisi inquantum participant aliquid de modo cognitionis substantiae, quaeest cognoscere quid est. Deinde cum dicit. v ε s s. modquoque tam olim, PH Nunc Cr sempera ritur , immo distatur quidnam ipsum Uri fit, hoc est
quaeram substantia est. hoc enim quidam unum aiunt esse, qvidam plura quam utu .cT quidam finita, quidam uero in Dira. ire nobis quoque maxime, ex primum, er solum, ut ita dicam,de rete hoc pacto quidnam sit 'eculandum est. Ast. Et Moli π nunc e semper quorum est semper Te .s dubitatum quidem, hoc est quae substantis. Hoc enim quidam
Ostendit idem, scilicet et de substantia sola est
agendum ex cosuetudine aliorum philosophorum dicens, ν cum sit quaestum & semper dubitatum
apud philosephuss& olim quantum ad praeteritu,
nunc: tiantiun ad praesen quid est ens: hoc nihil aliud est quaerere de dubitare, quam est sub
stantia rerum. Hoc enim ensF,scilicet substantiam quidam dixerunt esse unum uel immobile, sicut Parmenides & Melissus, uel mobile, siciit antig naturam
les ponentes uiuitii tantu materiale principium rerum.Solam autem materiam putabant ens esse substantia n. Et sic patet, v cum ponerent unum ens propter uni im materiale principium, per unum ens intelligebant unam substantiam. Quulam item posuerunt plura entia,quam ituum:qui,sposuer ut plura principia materialia, bc per consequens plures rerum substantias. Quorum quidam posuerunt eati nita. ut Emped. quatuor elementa:quida uero ins-nita.ut Anaxunfinitas partes consimiles, & Democritus infinita indivisibilia corpora. Et io si alii phialosophi tractantes de entibus attendebant ad lassubstantias ,& nobis etiam speculandum est de Mente , i .de stubstantia iii id ipsa sit. Et hoc inquam maxime, quia de hac principaliter intendimus, Et primo quia per eam alia cognosinantur 3 5 solum, ut est dicere quia de sustbantia sela determinando de omnibus aliis notitiam iacit. Et ita quodam modo Elum de substantia determinat,& quodam modo non solum. Hoc autem significat cum dicit,ut est dicere, uel ut ita dicatur,qd cosuevimus dicere de his qui no usiluesuaq; sunt uera Dei de cu dicit. videtur autem substaritia existere manifestissime qui a s s s.
dem in corporibus. φ e animalia, CT antas, o eorum partes substantius este disimus, de naturalia corpora, ut igne aquam terram, ecurorum quoquesingula. quaecun que aut horum partes ut ex bis sunt. . t partibus, ius omniabusivi caelum er eius partes Diera, Lun π S.I.Vtrum autem hae laesi stantiae sint vi etiam aliae, an harum quidem nulla sed aliquae aliae, con derandum est. viditur autem subitantia mea isterentinisi i sime quidem A X l .
corporibus. Unde animalia,crplatas, ex eorum partes suba paris. stantias esse disimus: π natur L corpora,ut ignem,aquam, o terram,cr talium lagula,er quaecunque, aut partes eo O,aM ex his sunt, aut partibus, ut omnibus eclum et partes eius a. t aha,Cr lana, erses. Vtrum uero bootae si stantissum, aut eralis orborum quidem nulla mallere autem
Ondit Odeterminandii sit de suta, & circa hoc duo iacit.Primo ponit opiniones aliorum de suta. Seso dicit,udde eam ueritate estistiiredia, ibi: s De
his ergo deci Circa primu duo facit Primo Q nit Insebat. r. quid sit manifestu circa subas dicens, ui esse sub manifestissime inest corporibus. Vnde salia depla Non notisitas de partes eoru dicimus esse subas,de etia alia na- si liac'rpora, ut istae, terra, de aqualde testu singula, F 'sus
.i talia elemeraria corpora, sicut aere dc uaporem uatis sunt.
opinione Heracliti,de alia media G opinione alio
m. Et etia oes partes elemetorii, de ecia corpora, qtant coposita ex elementis, uel ex aliqvibus partib' elemetoria, sicut pricularia corra mixta aut ex G-bus elemetis F,i totis, ipsa sphaera activom dc passis uocii. Et sicutselia caeli F qu est quodda corpus ii, a Metaphy. o 4 turale
235쪽
turale praeter elementa dicimus esse substantiain, S: partes eius, ut astra,&luna,in sol. Sed utrum haesensibiles sebstantiae sint solum substantiae secundum
qiponebant anti liii naturales,uel etiam sint ali ius aliae substantiae ab istis, sicut ponebat Platonici, ites etiam istae non sunt subsi alitiae, sed luin sint aliae substanti et ab istis, perscrutandum est. Seso ibi.
a Ess. Vid et Maatre pubi incorporis terminos ciem lineam nillam, unitatem substantias spe, magis
piam comas,tT folium. Item praeter seni tu, quadam non Mot aliquid essὶ tili. quitim plum, Cr p ae magissim terna sint. cuti Matoat ipsisfornras,t matbemtica Lias substantias, tertiam uero sensibularum corporum substantiam. Pseu paruero etiam pluines tassumus ab uno incipiens, Tyrincipia cuiusquesub lotis, aliud numerorum, aliud magustusnim, inde animae. r hoc modo,extendit abstantias. insitim autem sermo quidem π numeros eandem habere naturam aiunt, cetera uero sequentia, lineas σί perficiu
A N T. Videntur quibusdam corporis termini dit superficies, tr si P r. 7. m,er punitur, er unitas esse Abstantiae magis quam compus et Mida. Amplius praetersensibilia bi quidem non opina at raliquid esse talium illi uero plura Cr magis emia sempiaterna:ut Plato Jecies ipsis et mathematica, rus, Tertiam uero sensibilium corporumμbstantiam. sed Leucippus plures Abstantiar ab uno inchoans, π principia cuiuiliabusubstantiae liud quidem numerorum, aliud autem magnia tudinem,deinde animae,er hoc modo protendu substantias.
timuerostri lucr numeros eandem tabere dicunt M.turam lis uero babita ineas σμpersicium Uso ad prima
caeli saluanti mersit ilia. Recitat opiniones philosophorrum de si ibi latiis
non manifestis dicens,* quibusdam uidetur,l ter mini corporis sint rerum substantiae . ut scilicet Q perficie linea de puctiis de unitas sint ni Mis sub hantis quam corpus de mlidum. Et haec opinio diuiditur,quia quidam nihil talium terminorum opinabantur esse separata a sensibilibus, scilicet pythagorici. Alij uero ponebant quaedam entia sempiterna a sensibilibus separata, a sunt plura de magis retia si sensibilia magis inquam entia, quia ista sunt inco ruptibilia de immobilia, haec autem corruptibilia &mobilia. Plurauem,quia sensibilia sunt unius ordinis tantum, separata uero duorum, Sicuti Plato posuit duas substatias separatast,i.duos ordines substantiarum, sicilicet species uel ideas,de naathematica. Et tertium ordinem posuit substantias corporusensibili u. Sed Leitcippus, qui successor suit Platoni de ex sero re nepos, posuit plures ordines substantiarum,S: in unoquoque etia inchoauit ab uno
quod ponebat esse principium in quolibet ordineuibsiatiarum. Sed aliud quidem unum ponebat esse principium numerorum,quos ponebat esse primas substatias post species: aliud autem magnitudinem, quas poneoat esse secundas substantias. de demum ponebat substantiam animae. de hoc modo protendebat ordinem substantiarum usque ad corruptibilia corpora. Sed quidem differe uant a Platone de Leucippo, quia non distinguebant inter species deprimum ordinem mathematicorum, qui in numerorum. Dicebant enim species de numeros habere
eandem naturam, de omnia salia esse habital, idest consequenter se habetia ad ni unero cilicet lineas di sit perficies usque ad primam caeli substantiam, de alia sensibilia, qui si intin ultimo ordine. Deinde cum dicit.
De his is quid bene, inue non benedicatur ,σquae
sub stanti aedis at utrum Aquae praetersensibilosnt Arene, et hae quomodo M. t uirum est aliquasi piratas stantia atcur,σ quomodo, an nulla praeter sen bitis , perscrutandum
est e scripta primo Abstantia quidnam sit.
De his igitur sciscitur bene G quid non bene, G φια AN
Antsubstantiae e Parrum fiat aliquae praetersen biles ut Te s. Ante is quo modosunt,erutruestes suaseparabilis stantia,cT quare,cT quomodo: aut nulla praeter senssiles perscrutandum, cum e scripserimus primosi flatii quid est.
Ostendit quid circa praedicta dicendum sit diceb
*dicendu est quid de pridictis dicitur bene,aut nobene, de quae sunt subsitatiae, de utrum, praedicta mathematica de species sint aliquid praeterres sensibiles. aut non. Et illae siubstantiae si sint proter sensibiles,quem modum essendi habeant Et si illae no sunt praeter sensibiles substantias, utriini sit aliqua aliasiubstantia separabilis,de quare dc quomodO,aut milla est substantia pneter sensibiles. Hoc enim deter
minabit in.xij. huius de infra. Sed tamen antequam haec determinetur,oportet primo honere de describere quid sit substatia in istis sensibilibus, in qui biis si ibstantia manifesta inuenitur. quidem facit
Diuiti substantia in niueriam, se a m dc Corporum, quae nam prior oc magis subitamia sit ostedit hic quaenam subsantia tiactanda, de quo ordine docet.
tuor modis maxime: etenim quia erutri', Tuniuera c Z .s r.er genu astutia cuiusque esse uidetur: π quartum, ubiectum subiectum autem est, de quo caetera dicunt , illud uero non amplius de alio. mare primo de eo determnadu est. maxime nanquesubstantia, subicctu primu esse intitur. Dicitur autem substantis, non miatiplicius, O Pa A N τ.tuor maxime. Etenim quodquiderat se, er uniuersale, erge Texae. . nas uidetur ubstantia cui s ue esse. Et purium Sorum, p r. . brectum subiectum uero est de quo alia dicuntur. π illud φ. sum non adhuc de alio. Propter Fod primum de Ded termi--, nandum est. maxime nanque uin turesesi stant afui ct
Postqua ostenditiis principalis inretio huius sciae est considerare de substantia,hic incipit de substantia deterni inare,oc diuiditur haec pars in duas. In prima ostendit modiim de ordinem tractandi de substantia. In secunda prosequitur tractati ina substan- ntiaca hiis, ibi: Et primo dicemus 'u am de eo. FModum
autem de ordinem tractandi de substantia ostendit diuidendo sibilantias in suas partes di docendo de qua partium eius primo de principalius est determinandum,ec qiis partium ipsius praetermitte lae sunt de quae prius uel posterius considerandae. Vnde di, uiditur prima pars impartes tres secundum diui, sones,de subdiuisiones.quas ponit de substantia. Secunda incipit, bu 3Tale uero modo quodam FTer- rar. seq.tia uero incipit, ibius Consistentur autem deciFDicit ergo primo quod substantia ad mimis dicitur qu, tuor naodis, si non dicatur multiplicius, adest pluribus modis. Sunt enim plures modi, quibus aliqui primos nosubstantiam nominant, ut patet de dicentibus ter- dio.
236쪽
nos corporis esse substantias qui modus hic pret .
termittitur. Quorum quidem modorum,primus
est secundiura liquodquideratesse . ides quid statas uel essentia siue natura res dicitur eius substan- secundus. tia. secundus modus est prouisuniuersaleldicitur si ibstantia esse secundum opinionem ponentiuideas species, quae si int liniuersalia de singularibus praedicata,&sunt horum particularium substantiae. Tertius modus estω ui primum genus uidetur esse substantia uniuscuiusque. FEt perhimc modum unum 3e ens ponebant substantias esse omnium rerum, tanquam prima omnium genera.Quartus modus est secundum ui subiectum , idest substatia particularis dicitur esse substantia. Dicitur autem subiectum de quo alia dicuturi ues sicut superiora de inserioribus,ut genera & species & disterentiae,uel sicut accidens praediciatur de subiecto, ut accidentia communia& propria sicut de Socra praedicatur homo, animal, rationale, risibile, & album: ipsumat tem subiectum non pradicatur de alio. Quod est Hinc acci- intelligendum per se. Per accidens enim nihil propc hibet Socra.de hoc albo praedicari, uel de animali, . 'hoinine:quia id. i inest album, aut animal, pridieatio homo Socra. est.De stipsi autem praedicaturo
noli per M se,utcum dici dur Socraeest Socrates. Patet autem,cidetis. u, subiectum hic dicitur,quod in praedicamentis nominatur substantia prima ex hoc, q, eadem distini-
datur de subiecto hic,& ibi de substantia prima.
Vnde eoncludit ui determinandum est de horili., de subiecto uel de substantia prima, quia tale subie ' maxime uidetur substantia esse. Unde in podicamentis dicitur ut talis substantia est quae proprie& principaliter,& maxime dicit. Huiusinodi enim fm se omnibus aliis substanti scilicet speciebus S generibus& accidentibus. Subit vitiae vero secundae idest genera & species substant solis accidentibus.
Diuiso sub pii non habent nisi ratione primarii. Hostaritiae hie mo enim est albus in lirantum hic homo est albus. α iri praedi Vnde patet, fere eadem est duillio subitantiae hie: inexu po posita,cum illa quae ponitur in praedicamentis. Naiix cu stiς per subiectum intelligitur hic substantia prima. Qd ' autem dixit genus& uniuersale, is uidetur ad species pertinere, continetur sub subitantiis secundis.
Hoc autem quod auiderat esse hic ponitur, sed ibi
praetermittitur, quia non cadit in praedicamentorum ordine nisi sicut principium. Neque enim est genus neq; species neq; individuum,sed horum omnium se ale principium. Deinde cum dicit.
a a s s. Tali Mo,quodam minis qui liminal esurire. paedammodo uerofora eritumi rapi ex bis est. Dico autem materiam quidem,lues orniam Gremfammitiae: quia uero ex bis emotam miram. AN T. Tali uero modo quodam materia disitur, eralis modo, par. Ibrma,tertio modo quod ex bis. Dico autem materia quidem
afformam autem figuram steciei, quod autem ex his D.
Subdiuidit quartum modum prsmissis diuisonis, hoc, scilicet quod dixerat subiectum ,& circa hoc
tria facit.Primo nata'; ponit diuisionem. Secundo raris q. comparat partes diuisionis adinvicem,ibi: IQuare Ins vitia. si species&c.s Tertio ostendit quomodo de isti partibus diuisionis sit agendum, ibi: sAttamen ea, quae nunc ex ambobus &c. Dicit ergo primo, ut subiectum,quod est prima substantia particularis. intriadiuidit tur, scilicet in materiam, & sorinam, Accompositum ex eis. Quae quidem diuisio non est Diussio su generis in species, sed alicuius analogice praedicati biecti matequod de eis, quae sub eo continentur, per prius & ria, tarma, posterius praedicatur. Tam enim compositum d A mpQumateria &iorma particularis substantia dicitur sed μ' non eodem ordine. Sideo posterius inquiret iii id μhorum per prius si substantia. Exemplincat autem hic membra in artificialibus,in quibus aes est ut materia: figurauissemia speciei ,idest dans speciem, statua compositum exliis. Que quidem exemplifi- r emplucatio non est accipienda fecitndum ueritatem, sed 'secudum similitudinem proportionis. Figura enim tio ita& aliae sormae artificiales non sunt substantiae, sed non Ide accidentia quaedam. Sed quia hoc modo seliabetsi uu-gura ad a s in artificialibus, sicut forma substanti iis ad materiam in naturalibus, pro rato utitur hoc exemplo,ut demonstret ignotum per manifestum. Deinde cum dicitivitisest 'mamcirmateria est,er magis r nud quo hastique quod ex ambobus est prius erit ob item rationem.me Tex. g.
itaque quidnamsub lar tia sit, quas infigura dictum est,quod
non de subrecto. sed dae quo cetera. Oportet autem non uaso
iam non enim liciens est. De nanque ipsum non est ma nifestum in re, sistrias materia est prior σmagis res, σipsos odex utri Aue prae rerit roptereandis rationem. equidem igitur tuo, 'dtaxmm quid ιμbstantia, quia quod . non desubiecto die quo alis. Oportet aurem non solum ita. Non insusticiens. Immenim hoc manifestum. Comparat partes diuisionis praemissae adinvice& circa hoc tria facit. Primo ostendit, uisoriarasit nugis substantia quam compositum. Secundo ostedit, ut materia sit maxime substantia,quod erat orinio quorundalia, ibi: Et adhuc materia substantia sitibi ertio ostendit st tam forma quam compositu estniagis substantia quam materia, bi: Sed impos .
sibile dic. Dicit erso prim in speciesἴ, idest sor' pros.
ma, prior est materia. Materia enim est ens inpo- mima est tentia, species est acuis eius. Actus autem natu- p ' et ' :raliter prior est intentiae Et simpliciter loquendo
prior tempore, quia non mouetur potentia ad actu nisi perens actu, licet in uno & eocem quod quandoq; est in potentia, quandoq: in aetii,potetia tempore praecedat actu. Vnde patet, v forma est prior quam materia, de etiam est magis ens quam ipsa, quia propter quod unumquodq:, illud magis. Materia autem non fit ens actu nisi per sormam. Vnde oportet ui sorma sit magis ens quam materia Et ex hoc ulterius sequitur, meadem ratione sorma sit priorcomposito ex utrisque, inquantum estin c5-
posito aliquid deniateria. Et ita participat aliquid de eo quod est posterius secundum naturam,iciliacet de niate'. Et iterum patet,' materia & forma sunt principia compositi. Principia autem alicuius sunt eo priora. Et ita si forma est prior materia erit prior composito. Et quia posset alicui uideri, ut ex quo Philosophus ponit omnes modos, ubiis dici-
hoc sussiceret ad seiendum quid est
substantia,ideo subiungit dicens, uinunc dictum est quid sit substanti assolum typo , i dictum est solii inunitiei sali, ut suba est illud , quod no dicitur de subiecto, sed de quo diir alia: sed oportet non seiuni ita cognoscere substatim&alias res, sper diffini-
237쪽
tionem uniueri dem & logicam. hoc mina non est sussiciens ad cognoscendunt naturam rei quia hoc ipsum quod assignatur pro diuinitione tali, est na nisestum. Non enim huiusmodi dissinitione tan - , tur principia rei, ex quibus cognitio rei depedet, sed tangitur aliqua communis conditio rei per quatalis notificatio datur. Deinde cum dicit. a x s s. Et item materia substititia est.nam, si bre non est με lanT A. tu alia esset fugit nos dis iis etenim ceteris, nihil aud
fectione e potentia ι longitudo uero, latitudo, cTyro. finditas ntitates aditim, sed non substantis sunt. quanistris etenim non est si Manira,sed magis cui baec ipsa primo infunt,i destsubgantia enimuero viata longitudine aritu
inisse sua est, Pod ab eis determinetur, ut ira conmantibus, mare. isto to. rumsolam cesse si appareresubstantiam. AN T. Eod huc materia substantiast. si enim non ipsa, Hest
Texa. 7. alia si igit Alus enim ablatis, nil apparet renianens Nam alia quidem sunt cormium passionesta factionesta pote tiessiongitudo uero latitudo.σpro unditas piantitates quaedam issed non subminita. Qilaniatas enim non substantia sed magis cui insura haec se primuin, illude sui antia. At uero ablata longit fine, latitudine G profunditate, nihil uidemus remanens,ns β quid est detrerminatim ab his. in re materia racesse est vi solam substantiam scintenderibus. Ostendit, I materia maxime sit subitantia, & ciri, o hoc duo facit. Primo ponit rationem antiquoruperquam ponebant materiam maxime,& solii esse
substantiam. Secudo notitieat quid sit materia, ibi: tDico autem materiam quae secundum se. Dicitergo primo P non solum sorma est substantia,& comyontum, sed & materia fit substantia secundum ra tionem praedictam. Si enim ipsa materia non sit substantia, sugit a nobis quae sit alia substanti praeter materiam. Quia si remoueatur a rebus sensibilibus in quibus manifeste est substantia, alia quae planum est non esse substantiam, nihil remanet, ut uidetur, nisi materia. In istis enim corporibus sensibilibus,
quae omnes confitentur esse substantias, quaedam
sunt sicut corporum passionis, ut calidum, in i- dum huiusmodi, de quibus manifestum est, quod non sunt substantiae. Sunt etiam in eis sciuaedam factionesF, idest generationes & corruptiones de motus, de quibus etiam planum est quod non sunt substantiae.Sunt etiam in eis potentis, qui sunt principia pridiciarum factionum & motuum,scilicet potentiae, quae sunt in rebus agendum & patiendum. Has etiam patet non esse substantias,sed magis ponuntur sub genere qualitatis. Et post omnia ista inueniuntur in corporibus sensibilibus dimensiones, scilicet logitudo,latitudo, Se profunditas, quae sentquantitates di dam,& non Ribstantiae. antitas
enim manifestum est v, non est substantia aed illud
cui praedictae dimensiones insunt, ut primum subiectum.earum est substantia. Sed remotis istisdimensonibus nihil uidetur remanere nisi subiectum ea, rum, quod est determinatum &distinctum perhuiusmodi dimensione . Haec aute est materia. Qirantitas enim dimensiua uidetur inesse materiae immediate, cum materia non diuidatur ad recipiend diuersas formas in diuersis suis partibus nisi per huiusnodi quantitatem. Et ideo per huiusmodi considerationem uidetur necessarium esse non solum
cipit autem antiquos philosophos hanc rationem teli acia inducentes, ignorantia formae si ibstantialis. Non cipit anu enim adhuc tantum profecerant, ut intellectus -- '
rum se eleuaret ad aliquid, quod est supra sensibilia.& ideo illas serinas tantum considerauerunt, quae sunt sensibilia propria uel communia. huiusmodi autem manifestum est esse accidentia ut album & nigrum magnum dc paruum, de lituusnodi. Forma autem substantialis non est sensibilis nisi per accides. N ideo ad eius cognitionem non peruenerimi, ut . scirent ipsis, a materia distinguere. Sed totum subiectum, quod nos ponimus ex materiale forma componi , ipsi dicebant esse primam materiam, ut aerem,aut aquani, aut aliqua huiusmodi. Formas autem dicebant esse, que nos dicimus accidentia ut quantitates&qualitates quom subiectum proprium non est materia prima.sed stibstantia compo sita quae est substantia in actu omne enim accidens ex hoc est quod substantiae est, ut habitum est. Deinde cum dicit.
Dico Milem materiam, tirpersei sim, neque qQ mi; te qui tum, nec alipid aliud F piam dicitur, quibus ens doterminatur est enim quid Opis singula horum praedicantur cui esse accume praeduationum, diuersium est cetera transd substativi praedicantur. bee vera de niateria. mare ultimum est perstareque parares quitum, nee aliquid aliud est neq*eetiam negationes etenim hae quoquesecondium accidens erunt. Ex his iraque speculantibus, accidius stantiaries materiam. Dico viam materiam Θsecudum se, nee id,nec quA AN T. tito, nec aliud aliquid eorumdicitur, p ederadetermistratum. Est enim quoddam equo praedicatur horum p. oobet cui est se alterum er categorinum unicuique.AM nguque de substiiria praedicatuis, eum de materia. mare quod est ultimum secundia. se, neque quid, neque quantitas, neque, aliud aliquid est Neque utis negationes. Etenim eruthae secundum decidens.Ex his ergo imulantibus accidit subis stantum esse materiam Quia ratio praedicta ostendens solam materiam esse substantiam, uideturprocessisse ex ignorantia
materiae, ut dictium est ideo cosequenterdicit quid
sit materia secundum rei ueritatem, prout declara
tum est in Primo Physi Materia cniui ira se non ' test sufficieter cognosci nisi permἡtum, Seius in. uestigatio praecipue uidetur ad Naturalem pertinere.Vnde&Philosophus accipit hic de materia, quae in physicis sunt inuestigata dicens. Dico autem Materia materiam esse duae secundum se, idest secudum si ii qui
essentiam censiderat ni illatenus estineque quid. Fidest neque substantia, ineq; qualitas,neque aliud
alioriam generum, quibus ens aluiditur, uel deter nuratur. Et hoc praecipue apparet motu.Oportet enim subiectum mutationis S motus alterum esse per se loquendo, ab utroque terminorum motus, Texaes .
ut probatum est Primo Phy. Vnde, cum materia sit 5 ς hysi. primum subiectiim substas non solum motibus, qui sunt secundum qualitatem & quantitatem & ali ac , , identia, sed etiam mutationiblis, quae sunt secundu riae ab Oi substantiam, oportet, lymateria sit alia secundum nibu sui essentiam ab omnibus formis subitantialibus & mis prodi earum priuationibus, quae sunt termini generati ph tot tri nis&corruptionis,&non luna uisitat indaquantitate, & qualitate & aliis accidentibus. Attamen diuersitatem
238쪽
TOLe. s. diuerstatem tmater Gomnibus socii non probat Philosephus per uiana motus,quae quidem prinitatio est per uiam Naturalis philosephiae, sed perinam praedicationis, quae est propria loricae , quam in uuarto huius dicit affinem esse huic in entia Dicit eis ui oportetaliquid esse, de quo omnia praedicti praedicentur, ita tamen et sit cliuersum esse illi subiecto de quo praedicantur, & unicuique eorum quae de sipso praedicantur , ides h diuersa quidditas& essentia ciendum autem est, u id, quod hic dici tur , no potestintelligi de univoca praedicatione secundum 2 genera praxlii turde speciebus, in qua rum dilanitionibus ponunturi quia non est aliud pessentiam animal & homo, sed oportet hoc intelli in denominatiua praedicatione, sicut cum albu p cicaturde homine. alia enim quidditas est albi & hominis. Vnde sebiungit, st alia genera praedicantur hoc modo de substantia scilicet denominative substantia ueropta: licaturde materia denominative. Non esi ergo intelligendum, Q substanti actu existens de quahic loqui mi ir de materia praedicetur praedicatione imi voca, siue quae est per essentiam. Dei mitis iam enim supra dixerat, et materia non est quid, ne truar i- que aliquid jiorum, sed intelligendum est dede-
rabile& esse hoc in iud, non conueniunt materiae. Materia enim non potest per se existere sine sonio perquam estensa ,cum de se sit inpotentia tantum. ipsa etiam non est hoc aliquid niti perimmiam perquam iit actu. Vnde esse hoc aliquid maxime cona petit coimpositio. Et ideo patet tu species: i. formain scompositu ex ambobust, i ex materia deservia,niasis uideture se substantia quam materia qui compositu deest separabile, calli aliquid. Forn autem de si non sitseparabilis, de hoc aliquid, quid sititia tamen peripsam positumst ens actu, ut sic ires uero catur sit esse separabile, denoc aliquid. Dinde cum dicit. sed nose
ostendit uomodo sit procedendum circa partes huius diuisionis substantiae, quam psecutus es prout scilicet diuiditur in materiam & in formam ' non natilia praeicatione, per quem modii acclitia , hiis' praedicatur. Sicut enim haec est uera, homo
iecta Et albus, non autem is homo est albedo, uel hi otum manitas est albedo, ita haec eii uera hoc niatoria tu . .equirit, est hodio aut haec materia est lio, uel materia est hunianitas. Ipsa ergo coc et tua siue denominatiua j
dicatio osidit. Usicut suba est aliud peressentia abaccntibus, ita; essentia aliud est materiai formis subalibus. Q are sequetur illud quod est ulti muni subiectum per se loque , neque est quid, ut est substanti neque quantitas, neq; aliquidaliud quod sitin aliquo genere entium. Neq; ipsae nega
tiones possunt per septilicari de irrateri Sicutita formae sinat praeter mentiam materiae, o ita quodaminodo se habent ad ipsam per accides, ita denegationes formarum quae sunt ipsae irriuationes, s cundum accidens insunt materiae. Si enim per se inessent materiae, nunquam formae in materia possent
Eli dupli. recipi saluata materia. Hoc aute dicit Ilitos bi bus' ad remouendum Ohinionem Platonis, qui nodistin suebat inter priuationem de materia, ut in. i. physi. rationi. habetur. Concludit etiam finaliter se consideranti To ccis . bus secundum praedictas rati es accidit selam materiam esse substantiam, ut prius inducta ratio concludebat. Deinde cum dicit.
ad praesens dimittenda eii sutinantia qu*l ob isti iambobus coposita ,scilicet ex materia de forma, ne de sola Et hoc propter duas rationes. Vna ratio est, quia sub tia ipsa est posteriori naturam utraq; scilicet quam a ut de Armateria de quam serina, sicut compositum est sterius simplicius, ex quibus componitur. Et ideo cognitio materiae de formae praecedit cognitionem ea. substantiae compositae.Alia ratio est, quia huiusinodi stubstatotest apertat, idest manifesta, cum sensui subiaceat. Et ideo circa esus cognitionem no ohortet immorari. Materiaautem icet no sit posterior sed tuo lamminio prior, tamen si ualiterest in nitesta. Dicit aut enitaliqualiter quia secundu essentiam suam non habet i inde cognoscatur, cum cognitionis principium sit sorma. Oignoscitur tempquandam similitudinem primortionis. Nam sicut
huiusnodi stubstantiae sensibiles se habet ad formas
artificiale ait lignum ad formam scanni ita prima materia se habet ad formas sensibiles. Propter Te Amqtiod escituri rimo Phycu, materia prima est scibilis secundum analogiam. Et ideo restat de tertia perscrutandum,scilicet de forma, quia isti est inari me dubitabilis. Deinde cum dicit. comedis; aurem, si viam esset stamissis ri.
aminui diure pes Mntia metis, in ueris. AMY. sed impostibile. Et enimn ab rerbae aliquid, in separos. ui . - propteri cies cr quia examinuuia lima vi bitum ese magis quam materia. dit con Ostendit contrarium huius conclusionis dicens, mi possibile est solam materiam esse substantiam uis. uel ipsam etiam esse maxime substantiam. Duo.n. iii ieens. sunt, quaeinaxime propria uidentur esse substantiae suri quorum unum est, a sit separabilis. Accidens enim
sunt in i ' non separatur a substantia, sed substantia potest ' i' parari ab accidente. Aliud est,' substantia est hoc aliquid demonstratum. Alia enim genera no signia. Mathocaii quid. Hac autem duo, icet esse sepo
ostendit modum de ordinem c quomodo pro- si sui cedendum sit circa partes tertiae iliuisionis substan nimii diuitis prout substantia. scilicet diuiditur in sibilantias sim sensibiles & insensibiles. Et circa hoc tria facit. Primo ostendit, et de substantiis sensibilibus prius est agendum, quia huiusnodi sit bstantiae sensibiles sunt
consessae apud ous. s enim colitentur quasi a s
sibiles esse substantia substantias autem non sensibile non omnes confitenturiunde priusqW illatis ii, dum est de substantiis sensibilibus, sicut de notio - 4 idi itaribus. Secundo ibi. dum est. rumis principis disse iis remo A sto. πε s.
239쪽
Q uid aus e peculani cli se ipso. Ostendit quid de cibilantiis sensibilibus sit de-tem inadum de dicit, cum prius diuisum sit, quot modis dicatur si cistantia, inter istos modos uni: smodus es prout quod itideratesse idest quiddita,& essentia rei citur subsia: atia. Vnde speculan
dum est de ista primo, ollendendo scilicet quid
tales substantiarum sensibili irin. Tertio ibi. ma strictim transiendere ad ritu. itano di i-plina, inibisterm ius nota narii di magis nota. σὶ opus est, ut in ambium eis, cpis illusuit trafuere
ribiu, quae iratura norasou bis cera nota, pisara si gutis nota, criminis , xpeti Macro par notasunt, I pirum aut nihil emisi artici . atramen ex eis, nota, Ibi tamen noti init. twidum est cognascere, sis inpluisur noti scitora haec is a us dictura est ranscende tibis.
istinc Ei ainem sibi libiu, quae omnino noscibdi nosceret utilum procedentes cius iura per ei ipsa. Rε primiis Assii at rationem priemis, i ordinis, & dicit, uisior in is, ideo prius dicendum inde essentiis substantiarum sensi Silium, vahoc est praeo re , idest ante opus
3 imparatorum εἰ necelirium ad ns, ut ex
sicut praeparatorum rhis si santiis sensibilibus, aliae sunt inauta manis si quo ad nos, transeamus ad illud, id est notius simpliciter de secundi ini naturam, idest ad subsilantias intelligibiles. de sitibus principaliter intendimus. Ita enim iit dis plina in omnibus rebus, siueoibus hominibus per ea, quae sunt minus nota finnaturam, procedendo ad ea quae sunt madis nota se uni naturam. in enim omnis disci ina sat per e quae sunt nugis nota addiscenti, litem oportet aliqua praecognoscere ad hoc ut addistat, opore iiii tet disciplinam nostram Procedere iser ea quae sinit magis nota quoad nos, quae sunt saepe minus nota secundum naturam, ad ea quae sunt notiora se im ....ti dum natara mobis autem minus nota. Nobis. n.
uri sunt sensui propinquio Secundum autem natura sunt notiora, quae ex sui natura sunt masis cogno-
. scibilia. Et haec sunt, quae sunt magis entia&magis actualia. quidem sunt remota a sensit, sonitae aut liensibiles sunt mmiae in materia. Et ideo in disciplinis oportet procedere ex minus notis secudum naturia iam os nota sEt hoc opus est, fidei inecessarium est hoc sacere sicut in actibus, hoc est in artibus uel potentiis activis, in quibus lex bonis uniuscuiusque, ides ex his quae sunt bona isti do illi, fiunt ea quae totaliter sunt. i idest uniuersaliter Aipta huic bonam per consequens unicuique bona. Militaris 3 0 -lib enim peruenit ad uictoriam totius exercitas, qive inquoddam bonum commune ex singularibus iii. hlin. i ctoriis huius 5 illius. Et si in liter aedilicativa e co
positione horum laridum &illorum, peruolit ad constitutionem totius domus. Et similiter oportet in specula iussis,ex his quae sint notiora ipsi', scilicet addiscenti, peruenire o portet ad ea quae sunt iraturi nota, quae etiam sui ultimo ipsi addiscenti nota. Hoc autem non esti borist illa ius sunt nimis no .ra huic, vel illi, sint ii impliciter magis nota, quia illa inae suntlsingulis notat, idcit tuo ad hunc oc illum, Sprima incognitioue eoruns uni multotiens debiliter nota secundum naturam. Et hoc ideo, quia parum uel nihil habent de entitate.secundum enim v aliquid est eus secundum hoc eti cognoscibile si Oit patet, in accidentia de motus di priuationes parum aut nihil habent de entitate, de tamen ista sunt magis nota quoad nos quam si ibilantiae rerum, qa simi uiciniora sensiti, cu per se cadat sub sensit quasi sensibilia propria uel communia. Fornix autem substantiales per accidens. Dicit autenilinultotiens Fquia quandoque eadem sunt magis nota 1 quoad naturam & secundia nos, siciit in mathe natici qui abstrahituta materia sensii bili. Et ideo ibis set proceditura notioribus secundum naturam, quia eadem sunt notiora quoad nos. Et licet illa, quae in malint magis sunt nota quoad nos, sint debiliter nota secti m ticu
dum natura, in ex huiusmodi male notis i m n ri , tu sunt in is noscibilia ipsi discenti, tenta tu est co b ignostere illa quae sunt 3 omnino , kl est uniuersaliter 1 perfectu cognoscibilia, procedentes ad ea cognoscenda per hac ip quae suntdebiliter nota seci indum se, licui iam dictum est.
I xcvio III. Quod nani sit unius citius ite quo uiderat esse de quo- iuni sit ostendit.
ei musciu. Q ogo duit si Didam te: su . Postquam determinauit Philosophus ordinem procedendi circa nubstantias lic incipit deteri nare de substantiissensibilibus, sic t praedixerat indiuiditur in duas partes. In prima determinat de ei sentia substantiarum sensibilium per rationestogincas de comunes. In secunda p princi ia substantia rum sensibiliuni m. aibro, ibi: Ex his itaque dictis Insidib. r. syllog ore oporte: in priuia pars diui irin duas in prima octen it ciuit modi iit clientia substanti Au abitu rum sensibilium. In secunda ostendit, ut huiusmodi tui sibili essentia habet ratioticin principii inae, ibi: με nimi.
autem oporte PPriina autem pars diuiditiir in par inim te tes dua in prima determinat de ei sentia sui Han. tiarum sensibilaim.In secunda ostendit unitierialia non esse si ibstantias rerum sensibilium, ut quidam dicebant ibi: Qupniam uero de sit bstantia serscrutatur. Prinia alitem pars diuidituri suas. In prima oli edit cuiusmodi sit iubilaiatia rerum sensibilium. In secunda ex qui biis c 'nstituatur, sicut ex parti
bus,ibi: cis niain uero diluini io ratio est. pimia diuiditur in duas in prim inquit licuiusmo i - taliua
240쪽
bilium sit essentia substantiarum. In secunda inqui
fialea. generationis earunt ibi: Eoruin auteqio fit intalia natura I Prima diuiditur in duas. In
prima ostedit quid sit essentia rerum sensibilium. In secuta qualiter se habeat ad ipsa sensibilia, utrutas a te. i. scilicet ut idem, uel ut diuersum, ibi: i Vtrum aut idem. Prima diuiditur in duas. In prima osteris quid est quodquiderat esse. Secundo quorum Inisa hae est, i bi: IQuoniam uero simi& secundum alias. FCirca primum duo facit. Primo remouet ab eo me si is quo uiderate se praedicta per accidens. Secunis Sisa texa. ea,quae pra dicatur per se,sicut propriae pas,io- Parim nes de si iecto, ibi: s Neque etiam hoc &e. Dicit
M anhysi ergo primo in de substantiis sensibilibus primo dimi ae , cpi,dam est , & ostendendum est in eis quodquid
ορ-4. erat esse. Ideo primum dicemus de eo quod est quodquiderates se qua clam logice. Sicut enim supra dictum est,haecinentia habet quandam assinitatem cium logica propter utriusque communitatem. Et ideo modus logicus huic scietiae proprius est, de ab eo conuenienter incipit. Magis autem logice dicit se de eo quodquidest dicturum, inquantum inuestigat quid sit illo squiderates se ex modo praedictai .Hoc enim ad topicum proprie pertinet. Hoc autem primo scieditui est de eo quod- quiderat esse,u oportet ui praedicetur secundum se. Illa enim quae praedicantur de aliquo per acci.
Hoc enim intelligimus per quodquiderat esse alicuius, quod conuenienter responderi potest adcitastionem de eo saeum per quid est. Cum autede aliquo quaerimus quid est non possumus conue nienter respondere ea quae insunt ei per accidens. Sicut cum quaeriti ir quid est homo,non potest responderi,st sit albus uel sedens uel musicus. Et tonihil eo uia Quae praedicantur per accidens de aliquo , pertinent ad quod auiderates se illius rei. noenim musicum esse est tibi esse. Sciendum autem est,ut in omnibus sequemibus per hoc quod dicit, Hoc esse,uel Huic eneantelligitur quodquidera esse illius rei sicut homini esse, uel hominem esse, intelligit id quod pertinet ad quodquidest homo. Ase sum Quod est autem imusicum esseti idest hoc ipsum euidditi e musicus,non pertinet ad hoc qit hiloio hod quide tu. Si enim quaeratur,tu quid sis, non po ib. test responderi,i tu sis musicus. Et ideo sequituru, musicum esse non est tibi esse, quia ea, quaepertinet ad quidditatem musici, sunt extra quid ii tate tuam, licet musicus de te predicetur. Et hoc ideo, quialtu non secundum teipsum es musicus, idest quia musicum non praedicatur de te per se,sed per
accidens. Illud ergo pertinet ad quod uidest tui, quod tu osse n)um teipsum=,Lquia ae te praedicatur per se & non peraccidens: sicutile te praediuratur per se homo animal , substantia, rationale,
sensibile,& alia huiusmodi, quae omnia pertinent ad quodquidest tui. Deinde cum dicit.
Ess, Nec tamen e totum. nee mimilha quod ita fecunda
se est, uisuperficies Ma quoniam fum*rei esse non est ala
esse. At uero, nec quos ex ambobus Usuperfici lis esse. χει re quoniam ho inest. In qua meto ratione j dicenu,non meriti suma aec uis eius , quod quid πιι eri
vis permitialium nonssum inesse. album Atuerantque quod est ex utrisque, M versem albaee e.
ire quia ad stet e. Inqvi igitur non inerit ratione ipsum dicite ipsi horatio eius quod uerat se sinpulis
Excludit ab eo quod est quid est, quod praedicatur secundu se, siciit passiones de subiectis dicens, neque etiam hoc omne quod praedicatur seciuida sede liquo, pertinet ad hoc, quideratesse eius Praedicatur enim per se passio de proprio subie- ,sicut color de superficie. Non tamen quod-
quiderateise est,quod ita inest alicui secundum se, sicut supersei et inest album, quia non superficiei esse, est album esseF, idest hoc ipsum quod auidest smerficies,non est quodquidest album. Alia enim est quidditas si erficiei & albedinis. Et no solum hoc quod est eae album, non est quodquidest si perficiei, sed nec ipsum compositum ex utrisque scilicet supersese & albedine, quod est esse superficiem albam uel esse supersciet albae. Midditas.n. uel essentia supersciet albae, non est quidditas uel essentia sinet ficiei Et si quaeratur quare. Respon
dei 'telisquia hoc adest ei P, i quia cum dico si perffciem albam,dicitur aliquid quod adhaeret 2.
perficiei tanquam extrinsecum,&non tanquam antrans essentia eius.Vnde hoc dotum quod est sit
perficies alba, non est de essentia sit perficiei .Praedicatur autem passiones de propriis subiectis ea ratione,quia propria subieri in earum distinitionibus ponuntur, sicut n iis ponitur in diffinitionesimi,& numerus in diffinitione paris. avdam uero ita praedicantur per se,* subiecta in eorum dis- finitionibus non ponuntur, sicut animal per se de
homine,nec homo ponitur indusnitione animalis. Cum ergo ea quae praedicantur per accidens
non pertineant ad quodquidest, nec illa quae praedicantur per se in quorum dii finitionibus ponuntur sibi , relinquitur ut illa pertineant ad qs quidest, in quorum diffinitionibus non ponuntur sibiecta.Etideo concludit dicens,u, hic erit ratio
in sinpulis quodquideratesse, in qua ratione idicereii sumb,idest describente praedicatum snon in-eticipsunt 1 est subiectum, sicut in ratione animalis, non inest homo. Vnde animal pertinet adsit quidest homo. Probat autem deducendo ad inconuenien ut ea quae praedicantiir per se de aliquo sciit propria passio de subiecto,no pertineat adqno uidest. Contingit enim de eodem subiecto plures passones diuersas per se praedicari, si- culper se praedicatur propria passio, coloratum de amerum & lene, quae sunt passiones superficiei. Eiusde autem rationis est omnia huiusmodi praedicata ad quodquidest stibiecti pertinere. Ergo si albedo pertinet ad quodquidest superscies, pari
ratione do lenitas. Quae autem uni & eidem sunte en sibiinuicem sitiit eadem .sQuare si superficiei album esse est seperficiei esse sempest,idest sirempero uniuersaliter hoc uerum et tu, quides' tas propriae passi is sit idem cum quid litate ,
prij subiecti, sequit malbo esse&leni esse, si iidet unum , idest Qquidditas albedinisαlenitas sie a & eadem alac autem patet umis Relinquitur