장음표시 사용
331쪽
infra dit .i. itaque, quia sic quidem acceptantibus. F uniuersalia separata, sicut Platonici determinare r.e. ν. ' Tertio excludit salsas opiniones circa praedictam & dicere conrueueriint, non cotingit reddere cauqonem,ibi: lPropter hanc uero dubitatione.1Cir- sim unitatis hominis,&soluere dii bitatione praeca primu duas ponit rones, ex Ous Osiditur qu, dicta: Sed,si ponatur sicutdictu est supra vidi Gstio esse dubitabilis dicens, m circa hanc quiuio- finitionibus sit unum sicut niateria, aliud sculso .rii. ' i' Dein dissitationes & ma,unum sicut potentia, aliud sicut actus,quaestio
istim' uitio numeros, quid faciat utrunque esse unum,hoc con tam facilis est ad soluendum,u, dubitationem non causetur. sideradum est, 'omnia, quae habet plures partes, uidetur habere. Stotiun in eis no est tum coaceruatio partium, Etenim dabitatis 11 . sed aliquid ex partibus constitutivi quoa est prae- rotiindum. esset et Urim hoc nomen, rationis signam. qt reter ipsas partes, habent aliquid, quod facit in eis God sua risur est, sisnam causasti rotandi m er aer si unitatem. In quibusdam enim corporibus sic uni- hu.ampis iuro non apparet dubitatio, q-niam hoc pa ratem habentibus, causa unitatis est contactus in e muris,illudueroformest. Q Nigitur huius crassia
quibusdam uiscositas, aut aliquid aliud huiusmodi. enu γωρcientia est,adlusit in quibuscansgeneramo. Manifestum autem estu, dimnitiua ratio est una protrillud, quoimus iustiae alia aest, Mari ex pluribus costans. Nec est una per Elin coacem sph sit, potentiasthmoatsebre eruit . uationem partium sicut iliasF, i. poema factum de histori Troiana,quod per solam aggregatione eth Est enim haec dubitatio easm ostrerminus vestimena AF r.
unum. Dissinitio autem est unum simpliciter. Est n. ti', rotundum cs. sit enim Mique signum nomen huius . pari significatiua unius. Vnde merito dubitatqiuid est taenu. a reci preritia.quid causa est amm essendum ui faciat distinitionem hominis esse unam,de homi todi σes non adhue uaque diauatio uictibuwr, potanem cuius ratio est distinitio.Cum enim homo sit hoc quidem muria. dueroI m. Quid igitur hinusc1
animal de bipes, quae uidentur esse duo, merito est cet quod spotentiaras, acta βι praeter facim indubitatur quare homo est unum& non plura. qui&uteneratio Nulla nauiuo comitera eius φεων Secundo ibi. restare pbria, actu essestheram:sed hoc erat twod pud 2 1 s. Praescrtimst, quemadisodum pii distin fis ridipa erat se utrique. animai,cripsum bipes cis en non ita. moest, G' Secundo secundum uiam praemissam soluit in Solutio dumvisecundumpam serionem homines hominis unius, positam dubitationemde primo soluit eam in na- : b ised ri , am ιισ bipedis σοmninop lecto, homo turalibus,quae generant S corrumpuntur, dicens non erit unum ciam Arinita σ bipes. quodpraedicta dubitatio est eadem ac si quaeratur, AN T. Alitem,erstes utatur p. idomum aliquid animal, quare aes est rotundum.'Ponamus enim, dis ini- p r ipsen biper. enap non ita ipsa homo est Eteria tio huius nominis uellis sit rotundum,Nil si secundum participationem homines non minis, cr neca nomen significet illam diiunitionem, cum quaer in sed duo i, Icilicet animalis er bipetis: er totalare turquae eii causa quare lita dissinitio aes rotu mutis non erubomo unumsi plara, unaler bipes. sit unum,non uideturesse dubitabilis, eo uim est i Ponit secundam ronem,quae sinem reddit du- sicut materia,& roremdum sicut forma. Nullabitabilem dicens, m alia ratio dubitationis accidit enim alia cauta est quare ista sunt unum, nisi illa, praedictae quet stioni. Si enim est uerum,quod quida quae tacit id, quod eii in potentia esse actu. & hoe dicunt, si hoc ipsum quod est ales sit aliquod per se est agens in omnibus, in quibus est generatio. -- existens & separatum, de similiter hoc ipsium quod de, cu hoc sit quodquiderates se significatum perest bipes,quo Platonici posueriit. Si enim sic est, diuinitionem, scilicet id quod est in potentia fieri merito quaeritur quare homo non est illa duo ase actu,manifestum est v agens est causa in rebus ge- gregata, ita phomines particulares no sunt holes nerabilibus de comiptibilibus, quare quo iuris per partici rationem hominis, nec per partici erates se,una est dissi nitio.
pationem alicuius unius,sed per participationem Est autem materia pistam intelligibilis, quedamiram a s s. duorum, quae sunt animal&oires. Et sectu dum bibσψμnper rationis De Diammtem iocino actu hoc homo non erit unum, sed duo, scilicet animal est circula figura plana.&bipes. Deinde cum dicit. Est autem materia alia intelles tu, aliasiens s. Et, his. Manifestinnisacris est,pιοdua quidem reactantibo, vi se per ratiormiae quidem muria, illi dum actis est : visolent definire er ducere, non estpossibile reddere rationem, circidus figura sum talis. σμluere dubitationem. squemdmodum dicimus, Soluit pridietam dubitationem in mathemati. Sedo in hoc podem materia Meueroso est. ea hoeqvidem γη cis,3 dicatu, duplex est materia, scilicet sensibilis rhon mi tentuaroe uero actuin o non uictrina luis dubita & intelligibilis. nsibilis quidem est,qtig conce tis esse, quod φι ruri nit qualitates sensibiles, calidum de frigidum, r Palamitaque φιia liquidem acceptantibus, ut consueue rum S densum,& alia huiusmocli, cum qua quiderans. ωι dignire Cr dicere . non contingit reddereo soluere materia concreta sunt naturalia, sed ab ea abs tr dubitationem.sidatem vi Minus hoc quid ut nuteria, hunt mathematic intest bilis autem materiadi Milesia au, i ad uero orara,er hoc quidem potentia.illud uero actam citur, que accipitur sine sensibilibus qualitatibus plek3tqua' actuetastatis uti pie uilebi ro paed Merituri uel differentiis, sicut ipsum continuum. Et ab hac ditiarnathe x viaias. luit pridictam dubitatione,&circa hoc duo materia nori abstrahunt mathematica. Vnde siue si runt, lutionem secit: Primo proponit unde appareat uia ad solu- insensibilibus, siue in mathematicis semperopo dubii. tionem dubitationis, dicen manifestum esse V si tet quod sit in disinitionibus aliquid quasi mat tam id i aliqui acceptent quod dictum est de positione Pla ria, N: aliquid quasi forma. Sicut in hac diiunitim miuant. D tonis,&transmutentsic naturas rerum,st ponane ne circulimathematici. Circulus est figura super- ficialis,
332쪽
mathematica est una, ta quare ditiinitio iraturalis, licet in mathematicis non sit agens, sicut in naturalibus,quia utrobiq; alterum est sicut materia, dc alterum siciat forma. a ass. ως-κὶ iuro tuque intelligilatim rugires resibiis matertim habem Luim unum quierimese inumquodque
er ipsum quid erat esse, stam Mum quis neu, quemd-mo sum Cr eris quiddam. Propterea non ali a alia causi
in istorum,ut unum latreus ens quiddam lent. flatim clem unamquodque eis ens quiddam G unum quiddam, non ut in genere inente G uno,nec tanquam vi separara praeuter particularia. At τε mec vestero non habent miteriam nec intellesilaualem nec sensibilem , statim quidem unum aliquid est unum H P ih. γαρος eorum, quem Modam er quod ens, aliquid hoc,
substantia, quali,q od quantum. Myropter er non inest diuini separatas tionibus me era nee u .Et quo uide Iessestatim anumno P aliquis est, sicurio ens aliqui LQi propto non e laliquai cises, horam, neque esseni ens uuati per h.e-St tim enim unumquodque essens aliques, unum P niateria alua id, non ut in genere ente π uno, nec ut heparabilia non habet, bus existensibus preter agularia.
Mς indiui- soluit proiciam dubitationem quatiun ad ea, Terito iri quae sunt omnino a materia separata,dicens,quod metaphysi quicunque non habent materiam intelligibilem,
cis. ut mathematica, nec sensibilem, ut naturaba, sicut
sunt substantiae separatae, statim unumquodque eorum est unum aliquid. In his enim, quε habent
materiam, non statim unumquodque est unum,
sed unitas eorum est ex hoc quod unitas aduenit materiae.Sed si aliquid sit quod sit sotiria tantum, satim est unum,quia non est in eo ponere aliquid
paocunque ordine, prius quam expectet unitatem a f. a. Et ponit exemplum auiaciundecepraedicamenta non e modo se habeant ex ad
ditione ad ens , sicut species se habent ex additi ne dpiarum ad genera, sed hoc ipsum quod est eps. manifestu est vens non expectat aliquid additum ad hoc ut fiat hoc,i. substatia, uel quantum uel qua le,sed statim a principio est uel substatia, uel quanun G titas, uel qualitas. Et haec est caquare indistiniti
risub Em nibus non pontantiir nec unum nec ens ut genus, nis exeluis quia portet unum&ens se haberent ut mare
dat. ria ad differentias, per quarum additionem ens fieret uel silbstantia ues cpialitas. Et similiterid quod est suum quodquideratesse, ut sipra dictim est,
statim est unum, sicut&statim est ens. non enim est in eo materia expectans sormam,a qua habeat unitatem de esse . de ideo in talibus non est aliqua causa mouens ad hoc ui sint unum. Habent tamen quaedam eorum causam sebstituentem substantias fine motu Qbstantiarum earum, de non scutin generabilibus quae per motum fiunti Statim enim unumquodque eorum est aliquod ens de aliquod unum,non ita V ens de unum sint gna quaedam, aut sigillatim existentia priter singularia, qPlatonici ponebant. Deinde cum dicit. aE ss. Ob hanc aurem dubitationem, quidam partim ionem aiunt, redusam τι dum partis,tionis, σφι id iam sit
dam compositionem, aut consanctionem animae cum corpore,ipsum inuoc.
Propter hane uerodubitationem bi quidem participui λ ω T. nem dicunt,er eausam aliquam participationis,G par par. .
tui pare dubitant. Ita enim coexIllantiam animae, ut oco
phron ait essescientiam eius quod est sic ire cir animae: at
vero compsionem , aut comanὴionem animae cum
Eraeludit quorundam falsam opinionem circa Recitat Bl- praedictant quaestionem,de circa hoc tria facit. Pr, iam opinio mo ponit eorum positiones,de dicit propter prae- μ λ
dictis, dubitationem quidam scilicet Platonici posuerunt participationem, qua scilicet inferiora
participant superiora, ut hic nomo, hominem r&homo, animal de bipes. Et inquirebant quid est causa participationis,de quid participare, ut eis inno tesceret quare est unumatoc quod dico animal bipes . Alii uero ponunt causam unitatis hominis quandam consubstantialitatem siue coexisten tiam animae cum corpore,sicut si significaretur in
abstracto anima cu corpore,quas dicerermis animationem, sicut Lycophro dixit, quia scientia est medium inter animam de scire. Alii autem dixerutu ipsem uiuere est medium, per quod coniungitur anima corpori. Aitamen eatim de omnibus ratis eris.etenim ipsum sua a E s s. num esse,aut copul aut eo Usitio, aut coniuncto animaer sanitatis erit. π cs esse triumulum,compositio cris cir trianguli,er albam esse, compositiosuperficiei cr albedinis. Equidem eadem ratio in omnibus. Etenim fanum esse, AN erit aut coexi lentia, aut colligatis,aut coniunctio anime er P
funitatis: aes esse trigonum, compositio aeris tr trioni: cr album unum esse composui osuperficiei er albedinis.
Excludit dictas positiones, aicens, q, si hoc be Excludit sene dici rurcianiniad corpore, usit aliquod nie--φpidium uniens, eadem ratio erit in omnibus, qtiae se habent ut forma de materiar quia secundum hoc, conualescere erit medium quasi quaedam consu stantialitas, aut quaedam coniunctio siue uinculum inter animam, perquam subsiliit animes,de sanitatem. Et esse trigonum erit quoddam medium coponens figuram trigoni esse album erit quoddam medium,quo componituralbedo superficiei,
quod est manifeste falsum. Vnde salsium est, uitiere sit inediti quo componitur aninia corpori, eum uiuere nihil aliud sit quam esse animatum. causa uera est, quoniam pinmiser actus ruriat, equo alls s. runt unientem,c differentianae' autem, ut dictum est, utitura materia, ex hocpolentis, hoe quidem actu. marest. miti est quaerere quidnam uniusco alis, G ut unum sit. momenim quidiam unumquod ,σquodpotentia, crquod actauinum tuodam modo et . insire nussa alia eos est, nisi sui urit, tanquam expotemta in actu mollens. ecoquevcranon baberu materiam, cuncta Impliciterentia sunt ipsum quid.
causa uero quia potentia er actus queruntanum se AN Leienso differentiam. Estotem ut dictum est millima par. materia, Iorma um, er hec mentu, haec a mare Dile est quaerere utuas quae caη er anum essensi unum enim ali in quodque,o quod potentia,G podaei unum aliqualiterest. ire causa maualia, nis ut PUm ense potentia adactam aeraque uero non bis t
333쪽
ostenditqfuerit praedicti errO- ω eauia. Eadem est ea esset, si diuilitaris.
6-2Αssignat causas erroris praedidiorum dicens, Pcausa quare talia posueriint est, quia inquirebant quid sisens unum potentiam & actum, di inquirebant differetias eorum quasi oportereti eas coruligari per aliquod unum medium, sicut ea quae sunt diuerta secundum actum. Sed sicut dictum est ultima materia quae scilicet est appropriata ad irma, de ipsa sema,sunt idem. Aliud enim eorum est sicut potetia,aliud sicut in Nnde simile est quaerere quae est causa alicuius rei,& quae est causastilla res sit una,quilaunumquodque inquantum est. unum est,&potentia&actus quodammodo unii sunt.Quod enim est in potentia, fit in actu. Et sic non oportet ea uniri per aliquod uinculum, sicut ea quae sunt penitus diuersa.Vnde nulla causa est faciens unum ea quae sunt composita ex materia desernia,nisi quod movet potentiam in actum. Sed illa quae non habent materiam simpliciter, perseipsa sunt aliquid uni ini, sicut aliquid existens. Et haecde. 8aibro dicta sussiciant. Omia libri metaph scorum finis.
Cum Sancti Thomae expositione.
Dicenta proponit, potentiamque diuidit in activam ec passiuam se lidum eius modos, rc impotenti insinui uero priuationis ratione nranifestat.
E p RIMO ad quod caetera omius entis praediis cat us referiintvir boeest tis. stamia dictum est. nam secundum
substantis ratiorum eaetera dic vitatur muta,prantim ,er quale, ac catera, - ita dimitur. cuncta timium habes subluiuia ratione mi inprimis firmonibus αἶ-imis. cum autem ens dicatur hoc dem quid, aut
primo demiratis, ea grudem, qua dicitur vetarimem ris,mnsanies utilis ad paedmic umus. NuntiatiI Acrallas in est, iam ill 'φ 'in motum solum dioezrurAiacis de radix ruisset mitiati bis deam, clandemus etiam de aliis. E FRIMo p idem igitur ente, erad quod omnes alu tauroris emureserat Mi is est, indelicet desubstantia. Nam feci umsu..umuis ratione duuntur alia tia, pineius σφialuas, o alia' disectiomuananauerariaenem bactutu substant , ut dixismus in primis sermonibus.)cammam uero dicitur ens equidem eo qu)d quid, aut litas, aut quantitas: aliudρα cundum potentiam U a b ,ο secundum opus, te in bimus er de potentia σde actu. Et primum de potentia quae dicitur quidem niaxmu proprie, non tamen unus es ad preMuesumus nunc. Inplus enim est potentia π' actus eorri
quae dicuntur secundu moturas. A Sed cum dixerimusecravidamnis: μθαι de acta, meminτ de . Postquam determinauit Philosephus de ente in illi est ad
secundum *dii iuditur per decem praedicamenta, quod usu hic intendit determinare de te secundum indi- musum uiditur per potentiam de actu. Et diuiditur in duas partes. In prima continuat se ad praecedentia, Smanifestat tuam intentionem in hoc libm. In secuda pros nitur quod intendit, iis axi quidcm pH.lci, igitur.FDicit ergo primo, stin praemissis dictum ostendit ca de ei te primo, ad quod omnia alia praedicame di a sintra entis reseruntur, scilicet de substantia: & φ ad substantiam omnia alia reserantur sicut ad ens primit, manifestat,quia omnia alia entia, scilicet qua litas quantitas , α hutiusmodi dicuntur secundum rationem substantiae. Dicitur enim quantitas ex hoc, ν est mensera substantiae,& qualitas ex hoc Pest quaedam dispositio substanti sutiliter in aliis. Et hoc patet ex hoc,*omnia accidentia habent rationem substantiae,qa indisi initione cuiuslibet accidentis oportet ponere proprium sit biectum, sicut in diuinitione simi ponitur nasus. Et hoc declaratum est in praemisiis, scilicet in principio septimi. Sed quia ens diuiditur uno modo finxydi Intra .citur quid, scilicet substati autouantitas, autqua- com 7 litas,quod est diuidere ens per decem pridicameta. Alio modo secundum Udiuiditur per pote tiam dc actum uel operationem aqua derivatum est nomen actus, ut postea dicetur, oportet num determinare de potentia 5e actu. Et primo de putentia quae maxime dicitur proprie,non tame uti te est vi praesentem intentionem. Potentia enim '& actis, ut plurimum, dicuntur in his quae sunt in motu,quia motus es actus entis in potentia. Sed principalis intentio huius doctrinae non est de potentia di actu secundum re sunt in rebus mobilibus solum , sed secundum ui sequuntur ens commune. Vnde & rebus immobilibus inuenitur potentia dc actu sicut in rebus intellectitatibus. Sed, cum dixerimus de potentia, quae est in rebus mobilibus, de de aetii ei corres dente,ostendere Poterimus de de potentia, de actu secundum Q sunt in rebus intelligibilibus, quae pertinent ad substantias sepa rata de quibus postea agetur. Et hic est ordo conueniens, cum sensibilia quae sunt in motu sint nobis masis manifesta. Et uleo per ea deuenimus incognitionem lubstantiarum rerum immobilium. Ex quo etiam apparet sensus alterius literae quae sch stetis Et quidem potentia quae dicitur pro mprie ron solum utilis est ad quod uolumus nunc,l quia licet potentia quae est in rebus mobilibus maxime proprie dicatur, non tamen hoc solum dici, tiir potentia,utdictu est.Et utilis est ad praesentem intentionem, non quasi de ea principaliter intemdatur,sed quia per eam in alias potentias deuenismus. Deinde cum dicit. Quod igitur multipli re potentia Cr posse dicitur, dea
terminatum est ambula aliis. Harum vero quaecuns quiadem equi re dicuntur potent praetermittantur. Haetenim similitudine quadam dicuntur, ut in geometria crpos bitia,ae isti sollia dicimus. eo quodquoda modo fine aianon stat. Hunque uero ad eandem'rmam,omnes, aliqua principia sunt,er ad unum pristam dicuntur, quae est principium transmarationis in alto, ut aliudo aliqua enim est patiendi potentia, duae in iis patiente principium
334쪽
ro harao im ibilitatis que in deterisu est, et coi prioris, piae est ab alio Drout aliud ε'. princim transimulatino. Dum omnibus definitiombus itust primae potentiae ratio. Rur1.s autem re potentia d cuntur, aut irilisfaciendiso
lam, aut patienda, aut ipsius bene . mare harum τιο.que rationibus quodam modo insint priorum potetura
A N T. mod quidem igitur iustur multiplDure pol Ea er se
Temiae sedaeterminatum est inobis vi M. ilari autem quaecun- que quidem equitiore daeviitur potentiae praetermittuntur.
medam enim I litudine quadam dicuntur, γ madmoda in glometria o possibilia π impossibilia dicimus, eo quod
a uo modo fiunt, avi non sunt. QIecmque autem ad eana iamlpeciem,omnespretii pia quaedamsunt, CT ad primum unum duuntur,quod estprincipium transmutationis in alio inquentum aliud est. Nam quadam patiendi potentia est, quae in ipso portue principio mutationis passive ab alio inquantum aliud est. Hae autem habitus impassibilitatis eius,quae videterisset corruptionis ab alio inquantu aliud, est a principio transimulations. In bis inest omnibus im mirispotentiae primae ratio. Ite autem hae potentis diis cuntur,aut solum faciendi aut patiendi, aut tuas bene. Aa re in harum rat mutas in v aliqualiter priores rationes
Infra le.1. Deterininat de potentia & actis, & diuiditur in partes tres. In prirna determinat de potentia. In secunda de actu, ibi: Quoniam autem de potentia secundum motum.FIn tertia de comparati O-
i. ., ne a uis ad potentiam, ibui Quoniam autem iditasti4 sum determinatum est.=Prima diuiditur in duas infra at . . partes. In prima determinat de potentia secundule. Secundo per comparationem ad ea in quibus est, ibi:s Quoniam autem haec quidam inanimatis. FPrima in duas. In prima determinat de potentia In secunda de impotentia, ibi: Et impotentia de possibile. Circa primum duo facit. Primo ostendit quot modis dicitiar potentia. Secudo manifestat quandam ueritatem ex premissis circa potentiam, ibi:s Palam igiturquia est quide ut una FSermo dς Dicit ergo primo,u, determinatiun est in alii sci p. en u' licet quiliato luiius,u, multipliciter dicitur potentiata posse. Sed ista multiplicitas quantu au quoiana odos est multiplicitas aequivocationis, sed quantum ad quo tam analomae.Quaedam enim dicuntur possibilia uel impossiuilia eo cr habent ali
ritod principium in seipsis,& hoc secundum quos.
am modos secundum quos omnes dicuntur potentis non aequivoce seu analogice. Aliqua uero
P. Hi, dis dicuntur possibilia uel potentia, non propterpliciter se quod principium quod in seipsis habeat, & in illis prie itideli dicitur potentia aequivoce.Dicit ergo uide modiscet di me' potentiae illi praetermittendi sunt ad praesens, secu phv - duni quos potentia dicitur aequivoce.In quibusdaenim dicitur potentia non propter aliquod principium habilivmsed propter similitudinem quanda,sicut in geometricis. Dicitur enim potentia alicuius lineae esse quadratum eius, &dicitur linea potest in suum quadratum. Et simili modo potest dici in numeris,ui ternarius potest in nouennariuquod est quadratum eius, eo st ex ductu eius in seipsum facit nouennarium. Terenim tria nouem iaciundita linea etiam quae est radix quadrati ducta
in seipsam fit quadratum. Et similiter est in numeris.Vnde r&lix quadrati habet aliquam similiti
rii linem cum materia, ex qua fit res. Et propter hoc per quandam similitia nem dicitur potens in quadratum,sicut licitur materia potens in reni Similiter in logicis dicimus aliqua esse possibilia de impossibilia.non propter aliquam potentiam, sed eo quod aliquo modo sunt autnon sunt Possibilia enim dicuntur,quorum opposita cottingit esse uora Ina possibilia uero, quorum opposita non comtingite se iteraeEt haec diuersitas est propter habi
redinem praedicati ad subiectum, quod quandoq; est repugnans subiecto, sicut in impossibilibus.
Quandoque uero nori sicut in possibilibus.His ergo modis praetermissis consideradum est de poteriis, qirat reducuntur ad unam speciem,quia quelibet earum est principium quoddam, &tentiae sic dictae reducutur ad aliquod principium ex quo omnes alta dicuntur.Et hoc est principium activum, quod est principium transmutationis in alio inquantum est aliud Et hoc dicit, quia possibi te est ui principium activum sinui sit in ipso mobili uel passo,sicut cum aliquid mouet seipsuin, non
tamen secundum idem est mouens di motaim, es& patiens. Et ideo dicitur Uprincipium quod dicitur potentia activa, est principitiin transmutationis in alio inquantum est aliutuquia etsi contings principium activum esse in eodem cum passo. notamen secundum v est idem, sed secundum ui est aliud. Et v, ad illud principium quod dicitur potetia activa reducantur aliae potentiae, manifestum est.Nam alio modo dicitur potentia passiua, quae est principium o aliquid moueatur ab alio, inquo poteriatiun, est aliud. Et hoc dicit, quia & si idem pariatur 'si his a seipso non tamen secundum idem, sed secundum ita realis
aliud. Haec autem potentia reducitur ad primam reducitur potentiam activam , quia passio ab agente causa- Vt uirtus
rur Et propter hoc etiam potentia passiua reducitur ad activam. Alio modo dicitur potentiaquida habitus impassibilitatis seius quq est in deteriusF resistam idest dispositio quaedam ex qua aliquid habet, i se dicitur. non possit pati transmutatione in deterius, & hoc est ui non possit pati cor ptionE ab alio, inquantum est aliud i scilicet a principio transmutationis quod est principium activum. Manifestum est autem ut uterque istorum modorum dicitur per c parationem alicuius existentis in nobis ad passi 'nem. In quorum uno dicitur poteria propter principium,ex quo aliquis potest non pati, in alio autem propter principium, ex quo quis potest pati. Vnde,ciun passio ab actione dependeat, oportet in dissinitione utriusque illorum modorum po natur dissinitio spotentiae primaeF scilicet active. Et ita istae duae reducuntur ad primam, scilicet ad potentiam activam sicut ad priorem. Iterum alio modo dicuntur potentiae non solum per ordinem ad facere & pati, sed per ordinem ad hoc quod est bene in utroque, sicut diximus aliquem potentem ambulare,nonmpossit ambulare quoquo modo, sed eo in possit bene ambulare.Et econuerso dicimus este de claudicante, ir non possit ambulam. Similiter dicimus ligna combustiuilia eo'comburi possint de facili.Ligna uero uiridia, quae iam de ii comburunturdicimus ilicombustibilia. de mani se mest stin dissitatione harum potenti
rum, quae dicit turrespectu bene agem IV
335쪽
631 N ET A Pcluduntur rationes primarum potentiarum, quae
dicebantur simpliciter agere & pati, sicut in bene
agere includitur agerein pati,in ea v est ne pati Vnde manifestuin est,u, omnes isti modi pote tiarum reducimtur ad unum primum, scilicet ad potentiam actitiam. Et inde patet Q haec multiplicitas non est secundum aequi uocationem, sed secundum analogiam. Deinde cum dicit. 3 s . Manifestum ivtur est, paed quodam modo quidem ma Hipsius lacere ex pari munita potetis enim est,et eo Podip. sum habeat patiens potentiamCr eo quod aliud ab eo quo
dum modo uero alia.Hee enim in patiete est. propterea enim
quod bulat aliquod princ-m, σ quod mireris aliquod principium est, utitur quodpatitur,m aliud ab alio.pinguenaque combustibile est.cedens uero ic pressibile. cr simili
ter de cetinis. Ree uero in faciente.ut puta,ealidum, redi.
'arisa.boe quidem in ea actio, e uero in aedificati . Propter quos missium prout rennaturale factin ipsum λβ.i opstituri unum etenim, ex non aliud e LA N T. Patim igitur quia est quidem ut una potentia faciens err- -3. patiendi Nam possibile est per ficta habere φ am potentia
pari A.π' eo quod aliud ab ipso. Est aurem Malia. Hoequidem erum in patiente Propter habere erum quoddam rincipium, τ esse materum principium quoddam, patitur maetiera,er aliud ab alio.crassum enim comta tibile est cedens
autem sic inpressitae, σμ postium Menuntiabiles ei.
nuciata' alas Hoc autem in faciente, ut calor er edibit ficatius dioe quidem incalefastuo. Me autem in aedificativo.Qgi rivere inquantum simul natum est 1ihilpatitur ipsumasti fio. v me σnon allia est. Veritas se- Ex praedictis quandam ueritatem circa praedi- qnes ex di- chas potetias manifestat, ex dicit, I potentiaiacie 'di & patiendi est quodammodo una potentia, N. quodammodo non unaquidem est, si consideretur ordo unitis ad aliam. una enim dicitur perrospectum ad alteram. Potest enim dici aliquid habens potentiam patiendi quia ipsum habet per se
Potentiam ut patiarii ciuel eo cν habet potentiam. . . ut aliud patiatur ab ipso.& hoe secundo modo potentia amua est idem cum passiva. Ex eo enim, laliquid habet potentiam activam, habet potentia ut patiatur aliud ab ipso. Si autem considerentii rhae duae potentie, activa scilicet & passiva secundisi subiectum, in quibus sunt sic est alia potentia actipotentia ua & alia passiva. Potentia enim passiua est in pa-pδi iuδ pa tiente, quia patiens patitur propter aliquod prin- P eipiurn in ipso exissens,&huiusmodi est materia.
Potentia autem passiua nihil aliud est quam principium patiendi ab alio. Sicut comburi quoddam pati est,& principium materiale propter quod aliquid est aptum cobustioni, est pigue tiel crassum. Vnde ipsa potentia est in combiistibili quasi passi-ua. Et similiter illud quod sic cedit tangenti ut in
pressionem quandam recipiat, sicut cera uel ali-
id huiusmodi inquantum tale est fragibile. Vel suppositum idest masculinum est subiectum pro rium huius passioni quae est eunuchitiari. Et simitterest in aliis, quae patiuntur secundum ν in eis pol nisi principium quoddam patiendi, quod dieitur,ctitia ea potentia passiu Potentia uero activa est in agen- in agente. te, ut lor incalefactivo, de ars edificatim in aedificante. Et quia potentia activa & passiua in diuersis sunt, manifestum est ui nihil patitur a seipso, inquanti Aliquid est aptum natum agere uel pati.
sicut medicus sanat seipsum,non ut medicum, sed sicut infirmum. Ideo autem non patitur aliquid a
seipse, quia per se loquendo alicui uni S eidem inest unum ditiorum principiorum,& non aliud. Cui citim inest principium agendi. non inest principiupatiendi, nisi secundum accidens, ut dictum ei LDeinde cum dicit.
At impotentia quoque σimpotensinque quae talipoten ans ς. tiae contraria estpriuatro est. Vire ei um potentia, impotentia, omnis. Privatio autem multifariam dicitur et m Te π.3.
quia non hae G quod naturaupium est, ct non habet, dua
quomodocunque. in quibusdam autemst natura apta habere, ut non babeunt,priuari ea dic M. Dimpotentia, crimposilitiarquet asporentia emi. AN T. traria est, priuarios. rigare ei vicina' fecundηm idem p r . omnis potentia er impotentia. Priuatio autem disitur ις 3 multisti citer. Etenim non babens, σaptum natum Ii non habet rutoino, aut quendo aptum naturus. Daut Mea tu perfecte, aut fallem quocuque modo.In quibus am uerost apta nata babereno vhabeam, vi priuatabo esse dicimus. Determinat de impotentia dicen vimpoten- Impotetialia,quae est contraria dictae potentiae, e impossibi--α qu te quod dicitur secundiam huiusmodi impotentia. est priuatio praedicts potentiae. Hoc autem dicit ad differentiam impossibilis, quod significat aliuem modum falsitatis, quod non dicitur secunum aliquam impotentiam, sicut nec possibile si cundum aliquam potentiam. Qitia enim priinitio S: habitus sunt eiusdem secundum idem, necesse est et potentia& impotentia sint eiusdem de s cundum idem. Et ideo quot modis dicitur potentia, & tot modis dicitur impotentia sibi opposita. Sed sciendum estu priuatio dicitur multipliciter. Vno enim modo quicquid non habet aliquid, po test dici essit priuatum sicut si dicamus lapido pri' pliciteriuatu D ii ista,eou, non habet iii sum.Alio modo dicitur priuatum solum quod est aptist natum habere, de non habet. Et hoc dii pliciter.Vno modo univer saliter quando non habet. siciit si dicati ircanis pri iuatus iii sit, quando non liabet uisum. Alio modo si non habet,quando aptus natus es habere. Unde ante nonum diem non dicitur priuatus uisu. Et iterum hoc diuersificatur. Na uno modo dicitur priuatum eo in no habet aliquo modo determinato, scilicet persecte Sc bene, sicut cum vocamus caecueum qui non bene uidet . Alio modo quando non habet omnino, siciit dicimus priuatii uisu, qui Omnino iii sum non habet. Quandoque uero in ratione priuationis includitur uiolenta. Unde quaedam dicimus priuari, quando per uiolentiam amiseriit ea quae sunt habere. i
Secundum ea in quibus sum, distingi iuntiar potentiae in rationales. cc in irrationales, quomodo item rotionales iii opposta irrationales in unum tantum deteritiinatae litit mantiastatur. e 1 ff.
Cum cutem quaedam in inanimatur talia principia .ide=uidi
insint. Medam uero in animatis,ta' in anima, o in ctionem Zianima ea parie,qua rationem habet,patet quodpo re sup
mri ruri Pos quaedam irratio is, quaedam cum ratis. 3stoxς
336쪽
ner m. casare omne aries exfacti scientiae potentiasvit, primipia enim transmι uia inutio, prout aliud est.
animauumbo qvidemininam ratis insutit rinari a laba, alia uero inaminam, crinatu a,σinatum rationem iubenter patim quia σpotentiarum aliae tuserationabilis,abe tam ratione. inrem ero artes
factostiolis tentissint. PrincipiatisqMpermotatuis seu in alis stantum aliud.
semis de Postqium philosoplnis ostendit quot modis dipotentia a citur potentia,hic determinat de potentia percora quibus inest,& diuiditur in duas partes.In prima ocendit differentiam potentiam adinvicem secundum diuersitatem eorum inquibus sunt. In secunda ostendit quomodo potentia&actus sint simul uel non sint in substatia,ibi: isit autem quidam. I Circa primum tria iacit. Primo ostendit differentiam potentiarum secundum ea inquibus sunt.dicens ui cum potentiae sint principia quaedam agen si & patiendi, horum principi rum quaedam sunt in inanimatis, & quadam in animatis. Et,qiua animata componuntur ex corpore& anima, principium autem agendi de patiendinsunt in corpore animatorum, non differunt ab his, quς senti animatis ideo additis Et in anima. Qitia uidelicet princip ta asendi quae sunt in anima, manifeste disterunt ab his quae si intin rebus maniniatis. Et iterum animae plures sunt quarum multe non ultum differunt in agendo & patiendo a rebus' inanimatis, quae instinctu naturae operantur. Nam partes animae nutritiuae &senstitiae, impulsu naturae operantur. Sola autem pars animae rationa-
lis est domina sui aetiis, in quo disserta rebus ii animatis . Et ideo postquam dixit differentiam inpotentiara anima addit,' anima in rationem habete. Quia scilicet illa principia animatorum a princietis inanimatorum specialiter disserunti quae sunt inpar
te anima rationalis. unde patet xl potentiarum animae aliae sunt irrationales, aliae uero cum ratione.IEt quae sunt cir m riatione exponit:cum subdit, Ut omnes artes factivaelut fabrilis, & aedisi cativa, dicate huiusniodi, quarum amones in materia exteriorem transeunt,&omnes scientiae,quae scilicet non habent operationem in exteriorem materiam transeuntem, sicut sunt scientiae morales& logic omnes inquam huiusmodi artes, potet tiae quaedam senticii md exinde concluditur, quia sunt principia permutationis in aliud inquantum dud est,quod est diuinitio potentiae activae, ut exprεdi iis patet. Secundo ibi.
fou. irrationales Mis,mis inius au calidum, ipse Olefici Edissoluimmedicandi uero potentia, insemirutis σμlitatis.
cundisi aus alma autem infirmitatu er sinitis. Mentiae Assignat differentiam inter praedictas poten diam .a tias dicens,l potentiae rationales eaedem se habet opposita ad contrai ia, scutars medica quae est quaedem ponon asitir- tentia ut dictum est. se habet ad infirmitatem,&car tionales. nitatem faciendae n. Potentiae autem irrationales non se habent ad opposita,sed una est ad unum es
halare interius calidum, uel consumendo materia humoris calidi ipsum calidum destritit, & per consequens instigidat. Deinde cum dicit.
causa est,pausilentia ratio est.ratio autem rasem. aEss. maiustitit er rem er mutationem, mst quini non similiterier quodammodo dema sori est, quodammodo uero eius mois, vi e D.cagare trece R d, testi etiam strenutus esse quisem contrariorvin: esse umibutas quidem posti asi amn prefici u. eum ratio hiatu quies secundum ficis sum, biniuuerasiniam modosecutidum accidens. negatiotuerum CV. Mutume marusistat contrarium p a nique pr-tio, contrariums . hec autem inerua demptio ej'. OH autem p. iuratio est cistula. Ratio autem eadem AN T. Hostrem σniuationem, non tamen mihi er. Et estia PM. . amborum, est autem ut exissentis magis. ω enecesse crtalis cientias esse quidem contrariorum. Esuero usquidemsecundumst, illius uero non secundum se. Etenim resis huius quidem fecundum se, ictius uero quodammodo secundam accidens. Nam negatione CT ablatione ostedis
Assignat Philosophus causis praedi' differen Quare mistiae, quae talis est Nain scientia, quae est potentia ra t citae ronationalis,est qua clam ratio rei icitae in anima eadeautem ratio rei naanifestat eius priuationem, licet O Wπψ' non siniti teliquia prinio manifestatem rem existentem, per sterius autem eius priuationem. Sicut per rationem uisus per se cognoscitur ipsa uisiva potentia, ex consequenti uero caecitas, quae nihil aliud est,quam ipsa carentia uisus in eo quod nati im est hal re uisum.Vnde necessarium est, si scieria est quaedam ratio rei scitae ianima, ut eadem sit scientia contrariorum. Vnius quidem per prius &secundum se, alterius uero peri osterius. Sicut medicina per prius est cognoscitiua& factiva sinit iis, per posterilis autem infirmitatis,quia & hoc uelam dicta est, de ratione rei scitae in anima, qui est unius oppositorum secundum se, & alterius secim dum accidens.Et,quia in Philosephus supra de priuatione dixerat, postmodum ad contrarium transtulit, ostendit st eadem ratio est de contrario &priuatione. Sicut enim per negationem&ablationem manifestatur priuatio, utputa ablatio uisus . manifestat citatem, ita per ationem&Gla- . tionem manifestat contrarium, quia priuatio quae
nihil aliud est quam ablatio alterius, est quoddam
primu principium inter contraria. Omnium.αcotrariorum unum est scut persectum iterum uero sicut imperfectum & priuatio alterius.Nigriam. n.
est priuatio albi,di nitidum est philiatio calidiSiei turpat et v eadem scientia se habet ad contraria. Hoc autem nianifestat consequeter cum dicit. sed, quoniam contraria nonfutuis eodemscientia uero E s s. potentia quod habet raιsenem.anima quoque motus in , cipium babet sub bre quidem stat solumfacit. συυfactivum calidi alem, ta frigefactivi frigiditatem ,scio autem ambo.ratio en amborum quidem iantatimnsentiliter, Cr inanima, quae motus prinoum babet .m pro Mό ex eodem mou M principio lauem rem gerim mire qua secundiam ratio em potentissunt, contraria
337쪽
QAonum autem eontraria non utit in eodem,screntia autem est potentia in habendo rationem, O anseram recuus
habet principium. labre pridem sanitatemIoum facit, crtadefactivum causulem, o Ingivismum id ratem. Scietis uero ambo. Est enim amborum quaedam ratio.
Non Imiliter autem ex in anima q- Miat incius princia Qtine ambo ab eo principis morulatis ipsum copulans. Propter quodsicontam ratisnem potentia sine
ratione potentibus faciunt contraria. Vnum enim princia prura continetur ratione.
Quare po- Accedit ergo ad assignandum causam predictae tentiae irra differentiae. Manifestum est enim ui res naturalese' ' ι'. operantur per semias sibi inhaerentes. Non aute
Asta 3 possitnt eidem inessem a contrariae. Vnde im- sicut ratio- possibile est 'eadem res naturalis saciat contra nates. ria.Sed scientia est quaedam potentia actionis ,&motus principium ex eo Φ aliquis habet ratione rei iactedae hoc principium motus est in minis Et quia ita est, sequitur ut res naturales faciat una tantumdicut si lubre facit solum sanitatem, & calefactivum facit solum caliditatem, & instigida uncit solum frigiditate Sed ille qui agit per scientiam operatur utrunque oppositorum, quia eade- ratio est utriusque in anima , quia ha t principiutalis motus, licet non similiter sicut dictum est. Et ideo sicut actio naturalis procedit ad effectu,quasi copulata ad formam tuae est principium actionis cuius similitudo relinquitiir in effectum, ita ani- mouet p sua operationem ad ambo opposta 3ab eodem principio .ita ratione qui est una duo-mm oppositorum copulans ad ipsum principium utrunque motum, & ad ipsum principium utrunque terminans, inquantum similitudo illius prin-mpii in utroque oppositorum inesse producioru uariir.Manifestum est igitur q, potentiae rationales contrarium seciun intentiis irrationalibus quia potentia rationalis sacit opposita, non autepotentia irrationalis, sed unum tantum. Et hoc io est,quia unum principium oppositorum continet
in rone scientiai,ut dictu est. Deinde ciun dicit. Manili, diu est, quod Cripstra bene potentiam, si vitiarμtasfarie antpatiendi potentia: bane uera ilian semper. piae benefacit neces est . utinamsicus,pa Mosolum sui non necessam σ benefacit. A , di Palam autem - ipsius benepotentiam, sequiturμα par. i. tum faciendiari mendi mentia. Ilane uero illa non semper.Necesse enim boufacientemfaceres IamIacientemnon necesse benefacere. aio a. Ponit comparationem quorundam modorum
potetiae stipe ius sub eis positorum. Dictum est supra v aliquid dicit habere potentiam activam uel passivam, quandoque quidem ex hoc solum lpotest agere uel pati,quandoq; uero ex hoc potest bene agere uel pati. Dicit ergo P ad potentia bene fici uel patiendi sequitur potentia facie di,scit non econuerso. Sequitur enim si aliquis benefacit e faciatata non onuerso.
Duae eliduntur opiniones, altera negantium potentia non cum res est in actu, altera οἱ a pol sibilia ponctes.
Sint autem euidam quiscunt, ut negari,i, P Eoope AF τ.rar ursolum priue,ersundo non operatur non posse, ut G Tex cinaedificantem non posse edificare, sed efficari in quando par. 3.
aedificat.Similiter temeris alim
Potiquam Philosophus coparauit seperius p
tentias adinvicem, hic incipit ostendere quomodo potentia de actus se habent in eodem subiecto: ,ctui.&diuiditur in duas partes. In primaexcludit quo- Lecise rundam fessas opiniones. In secunda determinatueritatem, ibi: Omnibiis autem potentiis.l Prima autem diuiditur in duas. In prinia excludit opinionem dicentium nihil esse possibile,nisi quando est actu In secunda excludit opinionem dicentium econuerso omnia esse possibilia, licet no sint actu, ibi: Si autem est quod dictum estpossibile.l Circa primum duo sicit. Primo excludit dictam positi t m erroneam.Secundo ostendit quid sit esse pose sibile,&quid si esse actu, ibi:lmaute possibile.F Circa primum tria facit. Primo ponit opinionem. p 'Secundo destruit eam,ibulQuibus accidetia &cit Tertio concludit suam intentionem . ibi: sSi ergo contingit. 'Dicit ergo trimo, ut quidam dixerunt v tunc solum est aliquid in potentia,quando est in par A. a ,ut puta ille qui nonidificat actu no potest Opinio
aedificare, sed tunc solum potest, quando actu aedi- ixitia saficat.Et smiliter dicunt de aliis.Et ratio huius posit ionis esse uidetur, quia opinabantur quod om- Σαnia ex necessitate contingerent lecundum aliqua cornixtionem causarum.Et sic si omnia ex neces state eueniunt, sequitur ut ea quae non eueniunti non possibile est esse. Deinde cum dicit. Quibiis quae inconuenientia decidunt ira est officile m. v a scire. Patet nRae, piod me Hiscator eriss non aer ficati ad irasori enim esse ipsam posse edi ea re est. Dilucr amatem cree aliis artibus .fligitur impossibile est huiuscemodi artes habere no quando ue Ascas, σ accipiat, er non
bere,ns amittat aliquando aut enim obliuione aut quadam potione M tempore.non enim re compta. se cr nῶque
est cum cessaueris, non habebis artem. rursu autem statimassicabit, Pinmodo accipiems inritas accidemia inconuenientia non est sycile uidere. λ ω riritim enim quia non est edisicator, R non aedificet. Nam par.α aedificatorem esse st esse potentem efficare. similiter auisum ex in alas artibus. Si igitur impo*bile est,tales bibere
arter non addiscentem alis Der accipientem,eFnon habere non abi sente alii uado ut enim obliuione ut pase sene alarua,aut tempore.Non enim ulti e re corrupta semper enim Uaanando cessiaueris,non babebit artem. Item
qui statim cubitali'aliter accidiens s Ponit rationes contra praejictam positionem Ataliter
ducentes ad inconuenientia, quarum primata, qualuersis est. Aediscantem esse,est esse potentem sdifica erit Wi re.Si igitur nullus est potens facere nisi quando sicit, non est aliquis aediscator nisi quando aedificat. ν dictim& similiter est de aliis artibus. Nam omnes artes opinionem si int potentiae quaedam,ut dictum est. Sequitur et quatuor
mu nullus habeat artem aliquam, nisi quado G D'ni. cam operatur. Sed id ostenditur impossibile. sep P positis duobus auorum unum est,. ille, qui prius non habuit aliquam artem,imposiabile est ui eam habeat postmodum,nisi addiscat eam,uel eam aliquo modo accipiat, ilicet inueniendo. Aliud est, ii si quis habuit aliquam artem, impossibile est ea mpostmodum non habere eandem, nisi eam aliquo
338쪽
me etiam Imodo abiiciat, uel per obliuiorem, aut per aliqua di x toti infimittatem,aut perlogitudinem temporis, quo uionis.Non autem potest esse ui aliquis amittat artena corrupta re,sicut quandoque conuenit*uera cognitio amittit inutata, re ut cum quis opin tur uere Socr sedere, eo si irgente perit eius utra opinio.hoc autem non potest dici circa arte Naars non est cognitio eius quod est, sed eius quod faciendum est. Et ita quandiu durat materia,ex qua ars potest aliquid facere, semper res artis est. Vnde non potest ars amitti corrupta re nisi modis Iraemissis. Ex his autem duobus propositis Philobphus sic arguit. Si aliquis non habetartem, nisi
quando ea utitur, tunc quando incipit uti,de nouo habet artem: ergo oportet uel distat eam, uel qualitercunque acquirat eam. Et similiter quando desinit uti arte,sequit parte careat, de ita amittet artem quam prius habebat,uel obliuione,uel pasesion uel tepore. Morum utrunq; patet esse Bl- sum.Non imi ruerum est Φλhun tunc aliquis habeat potenti viniquando,operatur. Et iraturum etiam sim iterinum frigidis,ne ea Movaeque dulce, nec omnino ullum sensibili eris non senatientibus. quare PNubagorae opimnem accinteis dicere. Et inanimia usu;ue aluer. Neque rem stigidum.
neque eaeuum neque dulce, neque orarum, ne omnino
pythagor et sem bile, biderit non lenitensius. are Prothagorae rua
Secundam rationem ponit, quae quidem procedit in irrationabilibus, quae sint in remis inanimatis. calidum& frigidum, dulce & amarum, &alia huiusino , que simi principia activa immutantias fias,&ita sunt quaedam potenti. r. Si optur possim non inest alicui nisi quando agit, sequiturui nihil est ealidum uel frigidum, dulce uel amarum, &huiusmodi nisi quando sentitur immutas sensum. Hoc autem pateresse salsimi. Nam si hoc esset uem, sequereturu, opinio Prothagorae esset uera, qproprietates & naturas rerum cosistere Elum in sentiri & opinari Ex quo e sequebatur contradictoria simul esse uera, eum diuersi circa idem,contradrioris opinentur: Contrasta opinionem Philosephi in quarto siperIne Aispi 1-tauit.Falsum est igitur in potentia non sit si se actii Aldui nee sensium aliquid habebit,st mn sentit, aut ope
retumst igitur caecum est, pisd non babet uisum, na a minen aptum Cr quando aptum,σ stem prout natura aptum
est habere idem sepus in eodem dilataeeie urdi erunt. At uero neque sensem habebit Gil,st mn sientiat nee
operet M. Si ergo erium hon habens uisum, aptum uero
natum in quakis aptum natum est habere adhuc e s: idem caeci erant sepe die α-σμα. Tiniam rationem ponit, quae talis est. Sensus est sentia quarelam. Si igitur potentia bon est absque a ,sequetur u aliquis non beatiensium nisi quivado sentit, ut uta uisum,aut athlitium. Sed
ille qui non ut iratin nabere est
caecus,& qui non habet auditum est surdus.Sic igitur eadem die frequentererit surdus & caecus: qa manifeste est salsum. Nam cecus non fit postrauidens,neque surdus audiens. v in si impostibile issipaupris remuncia,quod na
est aut futurari esse, mentietur. postibile enim boestagnificabat. Vnde illa orationes, o motum σgeneratin emperi sit. siemper etenim cr quod stat stabit, er quodsectist. debus enissetit,ransurgetum sibila naque erissurgeare, quod non est possibile furgere. Ampisist imisi Me quod riuutrum estpotentia, quod . - non', eerubactum esse. Sesquodsi ostib is factuin esse, Gens aut esse aut suturae e mentietur. Nam par. . in sibile Designificauit. Quare hae rationes austrant
motum G generationem .semper enim stans stabis. Non
enim*rguysidaei. Impossilianus erissurgere,e d maroto surgere.. Q rtam rati nem ponitiquae talis est. Impossi inartar. bile est agere quod caretpotentia.Si igitur aliquis non habet potentiam nisi quando agit,sequetur Pquando aliquis non agit,impossibile sit ipsem agere.Sed quicunque dicit aliquid esse aut futurii esse quod impossibile est fieri, mentitur. Et hoc patet ex ipsa significatione huius nominis impossibile. Nam impossibile dicitur falsum, quod non potest contingere.Sequitur igitur quod id quod non est, nullo mo possit fieri.Et ita ista potentia tollet motum & generationem, quia stans semper stabit, S: sedens semper sedebit Si enim aliquis sedet, numquam postea stabit,quia dum non stat, non habet potentiam standi.Et ita non possibile est eum stare,& per consequens impossibile eum siurgere. Et similiter quod non est album , impossibile erit esse album.Et ita non poterit bari. Et similiter in omnibus aliis. Deinde cum dicit. Q dimn est positate Haduere anifestam est, prodmuntia Crassus aliud o alucis .ituum orationesis 'faciunt potentiam σactum propter quod parum quid. dum qaerunt perimere. Quare confingitpossibile quidem et esse aliqvi non esse aurem. a posset bile non se, espexero. Diluer in caeteris quoque praedicameι is, quisquam possibile ambala re non Mutire. cr possibile non ambinuambulare.
dios postibile ineuadere. ncludit suam intentionem dicens, ut si praedi stcta inconilanientia non possiant concedi, manife --disum tam potentia & actus diuetia sunt. Sed illi, et opinio. qui ponunt positionem praedictam, faciunt poten nis. tiam & actum esse idem,in eo s, dicimi tunc solum aliquid esse in potentia, quando est actu. Ex quo patet qliod non paruum quid a natura destruere intendundia risitenim motum & generationem, 'utdictuna est.Unde,cum hoc non possit sustineri,
manifestum est maliquid est possibile esse,quod ta men non est quod aliquid est possibile non esse,&tsi est .rtisinii liter in aliis eategoriis, i. praedi ramentis,quia possibile est aliquis, uadere,&no
uadit,&econuerso noni videre qui vadit. Deinde cum dicit. Hoe rem libre est,ckistiatas hil actus, utpo. Ea s s. tractabctere Litur, vita imis, siti eris. ira cuum ing ο Mesed re est, uiscere reminis, busest exturrisi, Iedere id in Meeris, eis matri uicquam ulmo.
339쪽
iam de feri non esse non m militer. Q ero, iuransiturum es.Sed illud iure se expositusit. pMissa. Ollendit quid sit esse in potentiain quid esse in os poliamus esse vi fim. p. od non est quae: mlnes seu esse in actu.Et primo quid sit esse inpotentia, dicens, Daia pia tuta erit inpote. N ina est idem album erim. potentia id dicitur esse in potetia,quod si ponatur esse actu, sevila Na te stare mine iis Destructis 'μjα nihil impossibile sequitiir. Vt si dicatur aliquem Postquam Philosophus destruxit opinionem vi opini spossibile est sedere, si ponatur ipsum sedere non centi uni nihil esse possibile nisi quado est actu, hic accidit aliquod impossibile. Et similiter de move destruit contrariam opinionem dicentium omnia Π fide mouere,&de aliis huiusmodi. Secundo δει possibilia,& circa hoc duo facit. Primo destruit
Nonunxero actus.qui adperfectisne annectinc ad c hanc positionem. Secundo determinat quandam ' nu et iamia .lus,maxime ex motibus. vides eun nrario ueritatem circa consequentiam possibilium. i me motus actus esse. .re,non erit u non Uribui mim . Simul autem palami Dicitem primo. si uerusum meumsed ali ινι myraeduali es, ut puta huelsi est ιν aliquid dicatur esse possibile,ex eo ut aliqiud ribilia. o desiderabit esse ipse non entia, η autem mo sequitur secundum is dictum est.' possibile est,ta.&N aium, cinnoui intactu, e tam . non emo quod si ponatur esse,non sequitur impossibile, iii enim piaedam poto usunι, non autemsum,pinmam nisestum est v, no contingit uerum ede hoc quod actu non sint. dicunt quidam. ν unumquodq; possibile est, etiaANT. Venit aut assin sic dum nomen quiadendinctum si nunquam suturum sit. Ita st per hae positionem par. . empo'Mσ ad alia, ex motibus axime. Videtur enim impossibilia tolluntur Sicut saliquis dicates e actus,maxime motus es. Quapropter omneaude Mu reum quadrati, commensurari lateri esse posii bile,ri Hignant moueri. Alias autem categorinpura inteac- sed tamen non commensurabitur: dc eodem --ctualia Cr concum Gra esse non entia, mora vero noη. do dicatur de aliis impossibilibus, & non Nocantem. quia non entia actu er intactu. Non emium Q diametrum quadrati commensurari lateri este euaedam poteruus ηιmons molem, quianoam c. impossibile: dico oe ponentes hanc positionem eLhiasura. quantum ad aliquid dicunt uerum, e quantum ad ' 'Ostendit quid si esse in actu, di dicit Q hoc no- aliquid dicimi falsumSunt enim aliqua e quibus N' st 'd' men actus, quod ponitur ad significandum ende- nihil prohibebit dicere Usunt possibilia esse aut
ri fi lim, techiam, & persectionem sformam, S alia huius' fieri, cum tamen nunouam sint sutura,nec uno tum de ex modi, sicut sunt quaecunque operationes, leniunt tanti sed hoe non potest dici de omnimus. Sed i ii Mia. maxime ex motibus quantum ad originem uoca- oin me quae superius dicta sunt,&qnum oporbuli. Cum enim nomina sint signa intellisibilium ternos supponere ila solum possibile esse, aue conceptionum.illis primo iponimus nomina, quae fieridicet non sint quibus positis non sequitur primo intelligimus, licet sint posteriora secun . quid impossibilea osito autem*diametrum c dum ordinem natum. Interatios autem actus,ma' mestraretur,sequitur aliquid impossibile. Et ideo xime est nobis notus Napparens motus, qui sensi- non potest dici * diametrii commensurari, sit biliter a nobis uidetur. Lideo ei primo impositu possibile. Est enim no solum salsum sedi ossibile.
ibit nomen actus,& , motu ad alia deriuatum est . - .
& propter hoc moueri nonareribuirurn existetibus. Licet quaedam es praedicata. non existentibiis attribuantur Dicimus enim non entia esse ii telligibilia uel opinabilia, aut etiam cocupiscibilia, nec non diximus ea esse mota. Quia cum mouerim' i pq si miseet esse actu, sequeretur st non entia actu es
dioi si V patet esse salsum. Etsi erum ouaedan5 ente ue non entia sint in potentia,tamen ideo non dicun-re Micari. tur esse, quia non sunt in actu. Deinde eum dicit. s. si autem postibile est, xstilum est quaterassequiti . r- nimi, stwm s. uod nem potest ure messe disere, piod possede quidem in tae,non tamen erit. Hiopu quaenam impos Diti sint, e modos, iret nos . diis curem, M stqvis dices pos diametrum commens ari. non tamen mo*rabitur , non remans pianum impossibile', quia Mil prohibes aliquid possibile existens, autesse, aut si vi, non esse, efuturinnesse. Attamen ex bis P posita Amraud necessariosi nπ.gina sisupponamus esse factum esse od non quum est, postibile autem est, nil um. αpostibile erit.Maecidet quidem. ccinmensi rari enim NUM possibilia, sicut Socratem sedere&starvo erum D nuntiisononemdemsessuram impossibile unaa idem est falsum esse,& esse impostibile, sicut res in .
puras ob pinsa se tam imp simus, tanum est susum, sed noni ossibile. Predictat
Diametrum esse commenturmilem lateri ΤΠ-
drati non solum est falsum, sed etiam impossibile. m. Quaedam uero sent falsitan . sed non im
340쪽
ogo positio quatima ad aliqua, uera est, quia quedam sunt possibilia, licet sint salis. Non aure quatum ad omnia, quia quaedam simi falsa & impossibilia. Deinde cum dicit.
sae post is es. nam 8 non est posme esse ubit prolibet
non esse postibile ess . o iraque Α, posisibile: igitur A, rubui Vibile ponetur ipsum A, nihili Usibile es' accivit , ut tum sim e , necessita esse . attamen imposebbile erat. sit igitur impossibile, epos 3 impossibila neces se est A, senecessie autem est h. e. sederat Alinibi .erae go etiam s. st igitur A, poctibile sit,s,etiam post, se erit. βita auidem se habebant, ut A ,existente, necesse tetram e, es
ρ.ν iras φρ babentibus A, vina ira possibile sit einee ipam agi habebit ut postium scrβ A , possibile existente nec se est a sibile essedi ,est, nece se ests,etii esse. U. Dilenaque,est necessirio ου ,esen A. postibile hoc signiβη
cat,ss A,sit,er P . sicuti ervi possibile esse,illud quou- tunc, π ita necesse esse. A N r. simul aurem palam,quia st A ente, necesse sese:et possiTeae .c. ω Mι ente A er B necesse est 4 possibile. si enim non necesse PM- o. sibile esse, iubil prohibet non essem me esse. Si autem sibile, ergo quando A posisibile erit e te, 'f' natur, nihil impossibile eJὶ accidit. E autem necesserit esse, sed erra is possibile. Sit itaque impo sibile, er Rimpossibile necesse esse B-σ A necesse esse. Sed erat primum impossibile, erga ex se eundum. si igitur sit A possibile. r a erit sibile. Si quidesese habebat. Ergo Aelite es. x est esse. Si itaque ychabentibus An non est possibile a ita nee Asthabebit,ut poli
tum est. Et st A possibiliente, necesse a postibile esse: flest Amose est. B. Nam possibile esse ex necessitate s esses A sit postabile hoc fignificati sit Aer quado , cruterat possibili Ue,eν illud tune esse,crita esse necesse. De eotis Q uadixerat i pote iudicatur aliud ex hoc, mouistis p s 'no sequitur impore, ondit qtialiter habeat
Gliti uti se sequentia posta dicens,ui ex distone poris superius sita, no inlii destrisitur pmissa m. sed etiasimul eu manifestium θ si alicuius coditionalis antecedens est pole, de coseques pol e eriti Ut si haec conditionalis sit itera. Si est A est a neeeste est si Asit pol e,sta si pore.Sciendum inest ad huius intelrose duplis lectum v, pore dupliciter dr. v no mo G ut diuidi
ii . tur contra necesse, sicut dicimus illa porta si contingunt esse deno esse. Et sic accepto poli, non het locum quod hic dr. Nihil. n ibet * antecedens sit
contingens esse te non esse, conseques in sti cepsarium.Sicut patet in hac coditionali .si Socridet, est ho. Alio uero mo poredi fin q, est coe ad ea qsunt necessaria, & ad ea si cotingunt esse & no esse, prout pore cotrainat e diuitur. Et sic loquitur hic Phs dicens de posi,u, necesse est pseqtiens esse pose, si anssuit pore. Detur. n. haec conditionalis esse uera, si est A est a & detur ans.s A esse pote,aut igitur necesse est s esse polli, aut non. Si est necesse, habetur Ppositum.Si non est necesse, nihil inhibet ponere oppositum. c. a non esse pote. Sed like non' pol stare.Nam A ponitur esse pote,&qnponii esse pote, simul ponitur ' nihil impore sequitur ex eo. Sic.α superius disinitum est poli, ad Unihil sequitur impore.Sed a sequitur ad A, ut positum est, di s ponebatur esse impote. Nam idem est esse im - li,quod non esse poli, igitur A non erit pote, si sequitur ad ipsum squod erat impore. Ponatur et M s esse impote, de si est impote, & posito A nece
se est esse a. erit ergo impore dc primum & scdm.LA &ε. Vbi aduertendum est v bene sequitur sic
sequens est impore,u, ans sit ina re, non in econuerso. Nihil. n. s hibet ex impoli se iii aliquid necessarium, ut in hac conditi onali. Si ho est asinus,ho est sal.Unde non sie intelligendii est ut Phs dicit hic,si primum erat impose.i. antecedens, erilo .&secundum erat impore. s.conseques. Sed ita debet intelligi.Si consequens est impote utrunq; erie Impore. Sic ergo manifestum est V si sic se habet,
rio sequitiir q, si A est pote,quod a erit pote. Et si uno est possibile, A possibili existente,noli ita se habebunt A & a ut positu est. sui ad A sequitur a. Sed portet v A pori existente, nec este est B pote esse.
s existente A necesse est esse n. Clim .n. dico. Si est
A est ι hoc signat in necesse sit 8 esse polli,si a posis bile est, ita tu θ qn N eodem modo sit possibiles esse quando de quo est pote A.Non enim possibile est ut sit quocunque tempore&quocunq; movLECTIO I t I I . Quomodo potentiae proced iiit actus, uel sc quamur inani stat, deinde quo nam modo naturaio poten
tiae reducuntur ad acium exponit.
Cum autem omnium polcostarum, qt dam narura ars s. nobis in Fae set iactensuum quaesim consuetudine, Tex .io. M liliis eanendi, quaedam domitra ut aratum, has quidem necesse est eos qui primo operati sunt,habere,pina
quescilicet consuetudine σratione. quo qne vero noci talessed patiens potentis fusinon est necesse.
Omnibus auum polentiis existentibus iis quidem gra x r. iis a sensibus: his autem consuetudine, ut quassi laudi: Tex.cto. aliis autem disciplinatu, ut quae est artium. Has quidem a Par. . cesse eos qui preexercitati fuerant habere quaecunque consuetudine Cr ratione. Non tales autem, cr eas quae fiunt in 'pati, non necesse.
Postu Phs exelusit falsas opiniones circa potentiam de actum, hic determinat ueritatem,&circa te potentiae
hoc duo facit. Primo ostendit qilio actus praecedat de actus se- potentiam in subie Ac loquo potetrapcedens
actu,adactum reducatur, ibis iam aut possibile. 'Dicit ergo primo, m,cum potentiarumqdam sint Vriplex geinditae his quorum sunt, sicut sensus antimalibus . nus poten-Quidam uero per consileti idinem acquiratur, sicut ars tibicinandi,& aliae huiusmodi artes opera. tiuae.Quaedam uero acquirantur perdoctrina siue disciplina,sicut medicina & aliae limoi arteS:dicta itur. rumpotentiam acta nq; P cosuetudine & ronem bis insunt,necesse est primu agere de pexercitari in eorum actibus anteil acquirantur, sicut tibicinan. do aliquis fit tibicinator.& considerando medicinalia aliquis fit medicus. Sed aliae potentie,quae no qui rutur per consuetudinem,sed insunt a natura& sunt in patiendo,sicut patet de potentiis sensitivis, non praeceduntur a viis actibus. No. n.aliquis uidendo, acquirit sensum uisu sed ex eo ui potentia iii sua habetist actu uidens. Deinde eii dicit. monia uero quod potes liquid potest er aliquando er a s s s. aliquo modo,Cr quaecunque alia necesse est a se in defini
tisne,G quaedam quidem ratione possunt mouere G pote tiae eorum cum ratione, quaedam uero irrationalia, G po tiae irrationalis, σαs quidem necesse est inanimato esse, has uero in ambobus.