장음표시 사용
361쪽
vmim nu specie,aut eius, quod est timina mi mero. Numeroine di spe quidelii in iiii sibile est ipsum singillare, quod non q3 i potest enudicari de multis Specie autem ianum,es indiuilibile,quod est unuin secundum scientiari de notitiani. Non enim in diuersis stimularibus est alitatem unis qua natiIra una numero, a possit uici species. uersalis no intellectus apprehendit ut ununt,id in quo ominiariistic t m inferiora conueniunt. Et sic in apprehensione ii
tellectus, spes fit indivisibilis, d realiter est diuersa in diuersis indiuiduis. Et quia suba prior est ratione omnibus aliis generibus, cum imum dicatur his modis propter rationem unam, sequitur ut primu unum secundum hos modos, sit unum substantia, quod seli sebstantiis causa unius, sicut secundum primos duos modos, primum unum erat magnitudo circulariter mota. Deinde cum dicit.
Ε v. Toties igitur dimis unum, τ quod natura continuum est. totum.singulare, er uni restat haec autem omnia uniam sunt eo quodquorundam morus, quor vim Duellectio, aut
AN T. D eitur quidem igitur unum tot modis, continuum Glup/r. I. ra,er totum, erfluidare, er uni sale. Omnia enim bee
unim per insulsi esse. Horum quatim motum iactura
autem intelligentiam, ut rationem.
I UM M'i Reducit modos unius supra positos ad unam rai uos hing tionem, colligendo qliae supra dixerat. Dicit ergo
unius as P unum dicitur quatuor modis. Primo quidem unam ra- continuum secundum naturam. Secundo totum, ionem, tertio singulare.Quarto, uniuersale ut species. Et omnia haec dicuntur unum per rationem unam.c
per hoc ut est esse idiuisibile. Nam proprie unum estens indivisibile. Sed in primis duobus dicitur unum, quia est motus indivisibilis. in aliis autem duobus,quia est intelligentia, aut ratio indiuilibralis, ut sub hoc etiam comprehedatur apprehensio rei particularis. Deinde cum dicit
a xx,. orati autem eon derare, quia non est eodem modo T. cccipiendum, eum dicatur, quae unum dicuntur, o quid est uni esse γι ueritio eius est. unum et etiam, toties scitu r, Crunumquodque eorti,cui aliquis horum modorum insit,unc merit Esse autem,quandoque quidem alicui horum erit,quam Peucro alteri,quod ex magis propinquum nomini est.ititi uero Ouentia. quemadmodumii de elemento,er causa o porteat dicere, σ de ipsis rebus, drterminando er nominis definitionem reddendo.ignis etenim quoddam modo quidem . est elementum fortassu uerosecundumst etiam ipsum infotulum,aut aliquid aliud tale Podam modo vero inmme est. non enim est idem igni, ex Hemenda esse . sed tanquam res quedam cr natura, ignis elementum est.nomen autemstges ut, quod De ei competat,quos exeotquam exprimina
exsente aliquid stl.itu er de causa CT uno, er cunctu hui,facemodi Propter quod unum esst,est indivisibile esse ipsium revera ens er in eparabile, ι loco, locis, aut mente qui toro atque determinato. AN T. oportet.n.intelligere quid non militer intendum qua. Tex.e. E. Ita scutitaeritπqvidemunies, erque ipsius ratio. Dip λε. citur enim unam tot modis. Et unumquodque erit unum M. rvm,euicunque extirent borum aliquis modorum. Uni auteesse, andoque quidem borum alicia ineris, quantique atem alii, quod σ magisnopinquum nomini est potentia M. roilus tia elemento er eae a, si oportet scere in rebus determinantem,π' nominis terminum reddentem. Est quis enim ut elementum ignis. aurem forsan secundum secri nuum,cut aliud aliquid id est autem ut non.Non ramidem incer elamento esse ut quidem re σ natura rnu
elementum. Nomen uero tammat quod accidi sies, quia est aliquid ex hoe, ut primo in e lente. Sic ex in causa, immis, talibus ommbas. propter od ex uni esse, ino, I biri est esse. QMd quidem centi crissiparabssi, aut loco, Mathecie,am mente. t ex toto, et determinato.
Ostendit quomodo unu praediceturde his,quae dicuntur unum,dicens,u oportet intelligere ν nosidi sui liendu est unum. cum aliqua res di una, οὐ cudr quodqii idest unum, quod est ratio unitatis. Si- Nomincut etiam no hoc modo taciti ir lignum esse album, unius iren
quia lignum sit hoc ipsum quod est album, sed ua sim t
esbum accidit ei Hoc autem quod dixerat sic ma- inifestat. Quia unum dicitur multis modis, ut dictu est . quaelibet res dicitures se una ex eo, Uinest ei dii iii aliquis illorum modorum, puta uel cotinuum, uel bus
totum,uel species,uel singulare. Sed hoc ipsum Uest unum, quandoque quidem accipitur secundi mi r inest alicui dictorum modorum, puta ut dicam ut unum secundum quod est continuum, unum est. Et similiter de aliis. QMdoque autem hoc ipsum quod est unum,attribuatur ei quod est magis propinquum nomini unius, sicut indivisibili, quod tamen secundum se potestate continet Dictos ni dos,quia indivisibile secundum motum, est continuum & totum. Indi uisibile autem fila rationem, est singulare Ze uitiuersale. Et ad hoc subdit exemplum de elemento de causa, quae quidem accipiuntur secundum determinationes ad res, prout dicimus rem talem esse elementum uel causam lassignata diffinitionem nomini prout dicimus iam hoc ipsum quod est esse lausam. modo dic, musis ianis est elementum, aut etiam infinitum l
i' se .iuioc ipsum quod est infinitumeu Pytumo t
rici ponebant separatum, & elementum omnium,
uel aliquid aliud tale, propter quod retest dici ele l
mentum esse. Sed quodammodo ignis non est elementum neque infinitum. Non enim ignis est hoc ipsum quod est elementum,quia non est eadem ra tio ignis de elementi,sed quantu in he est & in natura,ignis est elementum. Sed nomen elementi cum de igne pdicatur,signiscat aliquid saccidisse igni F.su, ignis sit ex quo aliquid est, ut ex primo interius existente, duod est ratio elementi. Dicit aute inexistentes au remouendum priuationes. Sicut aute dictum est de elemento,sic est in causa,& uno
de omnibus talibus,quia res de quibus dicuntur sunt hoc ipsum, quod significant nomiti sicut homo albus,non est hoc, Rumqt significat hoc nomen album.Album enim significat qualitate.Pr pter quod de hoc unum esse est idiuisibile esse. Qs quidem competit enti, quod est inseparabile loco& specie,uel quocunque alio modo. Lxcrio II.
Vntus raso quod inmensiira consistat qirati Nannum suret conditiones siniostendit, dc quimis attribuan
MAxime autem mensio messe iustuerenerum.
mum,er maxime proprie quantitatu.hinc etenim di alia Huenit. meuina enim id est,quo uantum cognoscis .cognoscitur autem quantum ut quanta tuno,
aut numero: omnis vero numeras uno. QEarcon inepta
tum provi q. tum ino cognomiat.
362쪽
arur. Μήπ me vero in re quod est metro dest mensuram esse
Postquam ostendit Philosephus miot modis unum dicitiir,& quae sit ratio unius, ad quam omnes modi reducunturis. esse indivisibile, hic ex hac
ratione unius ostendit quandam eius proprietate sest emensuram,&diitiditur in partes duas. In prima ostendit, quomodo iiiii competit ratio mensurae, S: aliis generibus accidentium.In secunda uero ostendit quomodo tutum habens rationem mensurae inueniatur in substantia, ibi: iSecundi unsib-Lectam. stanti uero & naturam. Circa primum duo facit. Primo ostendit in quo genere primo inueni
tiir unum habens rationem mensurae,r c quomodo
exinde ad alia derivet secundum propriam mitem mesurae. Qilo ponit quo derivetur ad aliam qua dam similitudinem,ibi: s Et sciam autem rem metamo. g. t in FCirca primum duo facit. Primo ostendit ubi primo sit unum rationem mensurae habens,&ruo exinde ad alia fiat derivatio. Seso ponit quinam consideranda circa mensuras, ibi: Non semper autem numero unum. Circa primum tria ficit.Primo ostendit quo unii qs est mesura inueniatur in quantitate, de exinde ad alia genera derivetur. Secundo in qua spe quantitatis est primo, ibi: 'Et quo primo cognoscitur. F Tertio quo derivet in alias spes quatitatis,ibi: Hinc autem de in aliis.FDicit ergo primo, uicum ro unius sit indivisibile esse, id autem quod est aliquo modo indivisibile in quolibet gne sit mensura, maxime dicetur in hoc quod est esse primam mensuram cuiuslibet generis. Et hoc maxime proprie dicitur inquantitate, Mensura, & inde derivatur ad alia genera m mensurae.14en
quia . sura aut nihil aliud est u id quo qualitas rei cognoscitur. Quantitas uero rei cosnoscitur per unum aut numerum. Per unum quissim sicut cum dicimus,unum stadium,uel unum pede Per numeruaui,sicut dicimus tria stadia, uel tres pedes . Vlteritis aut ois numerus cognoscitur P unii,eo Punitas aliquoties sumpta quelibet ni unetii reddit.Vn relinquitur ut ois quantitas cognoscatur per uniuAddit aut inquantu quatitas, ut hoc referatur ad mensuram quantitatis. Nam proprietates de alia accidentia quantitatis alio modo cognoscuntur. Deinde cum dicitin Ess. Et quoprimo hoc cognosilitur o. propter LMummicipium est numeri prout nurnerus est. Et quo primo cognostis in hoc ipsim unum. Mapropter
unum, numeri principium secundum quod numerus
Ondit, v rsi messitae primo inuenitur in discreta quantitate, quae est numerus dicens, cp id,quo phimo cognoscitur quantitassest ipsum unum=,i.unitas, que est principium numeri. Nam unum in aliis speciebus quantitatis non est ipsunt unu,sed aliud,
cui accidit unum, sicutdicimus unam manum, aut unam magnitudine. Vnde sequitur,st ipsum unu,
quod est prima mensura it principium numeri GV est numerus. Deinde cum dicit. Hinc viam σinatiuid elaeo mcctura puprinis ama. I M V s
quoque cognoscitur, eram rusque mensiura unum est nlongi Geon latitudine n rosi duat Gangrauitate u celeritare.Grauaras enim o celeruas, communissu contrauras.duplaxetum crinumquodque borum est.us gra-s,er quae quantacuqueponderis habet , σquae excedupondore, Crcalaritas, quaepiantuc quemcium habet, qua excedit inmota. eun est ali tuos celantis, crisias grauius.1 inedia et in alas disitur metrum, oprimo unum. ANTI. quodque cognoscitur. Et metrum id mensura usuisse Texκ. I De unum,in longitudine. in latitudine, in profunditate, in P I
grauirat ter velocitate.Gravitasenim π uelocvis commaneta in contrariis Dupis enim eorum utraque. Vt graue,eπ p od est ut quantamcunque habens inclinationem , CT quodest habens excessumisia ruonis. Et melovisus, CT Dῶtumcunque motus babens, cr excessum motus.Est enim uelocitas quaedam συα er grainus leuioris.
Ostendit quomodo derivetur in alias spes qua' --.3,. talitatis, S circa hoc duo facit. Primo ondit ad quas inendrae a spes quantitatis deriveturdices,t hinc.sex nume quantitatero de uno quod est principitiin numeri di mensura citcreta ad in aliis quantitatibus,id.s.quo primo cognostitue sp ti unumquodque eorsi. Et id quod est mensura cuiuilibet generis quantitatis, di unum i illo genere. Et hoc exemplificat in tribus generibus. .in dimensionibus quae sunt. longitu)o, de latitudo, de prolandit .Et in ponderibus,t hoc ut dicit, in grauitate. Et in motibus,in hoc,st dicit,in uelocitate, quod reseratur ad mensuram temporis. Et dedi mensionibus quidem nulli dubium erat,quin qua titates essent, Sc P proprie eis primo competeret mensurari. Sed de grauitate 5c uelocitate poterat esse dubio, eo ut magis itur esse qualitates si quo litates.Et ideo dicit,quo pertinet ad genus qua tatis, de quo copetit eis meseraridicens, ut grauitas de uelocitas habent aliquid coe in contrariis,
quia. s. in uno contrariorum inuenitur alterum.
graue est aliquo moleue,dcecouerso: dc uelox est quo modo tardum. Utrimque enim eorum estn dubiex.Sicut edino modo dε absolute.liuod habet incli tione,ut seratur ad medium sine hoc, ut consideret irr quantum habeat de tali inclinatione.& sc non pertinet ad genus, quantitatis,nec Gpetit ei mensurati.Alio modo dicitur graueper taparationem ad aliud,s', excedit alterum in inci, natione praedicta,utisdieamus, θ terra est grauis in cona paratione ad aquam, de plumbum in comparatione ad lignis. Sic igitur rone huius excessuri inuenitur aliqua ro quantitatis de mensurae.& similiter uelox de dupliciter.Vno modo absblute.sUhabet motum quaecunque. Et alio modo quod habet excessum motus. Et uno modo competit sibim quantitatis demensium. Alio modo non. Et ut
exponat quod dixerat da conditione grauitatis de uelocitatis in contrarii subditu, in ipso tardo ii uenitur uelocitas,inquantum id quod est simpliciter de absolute tardu,per excessum se habet ad tardiora. Et similiter grauitas inuenitur in leui, sicut aer est leuis ad terranam grauis ad igne coparatus In bis itaq; omnibus mensvira er principium una quiddaer indiu sile essinum σ in lineis Minitur peduci taης indiri baiubis etenta mensurλα quiddam ct indi sibile
363쪽
ditur auferre vim vi dedendum. laeerta me sinu eg Qisara numeri certissima est. vestilem etenim posmou,φω o tuno indivisibila est in caeteris uiro imi Itur huiuscemodi ex stadio GH;ue σ talento, de semper a maiore.
Mgis profecto latebito acidum Lupi id er demptr. piam ex minore ne a quis primo se tam sensum non constatis Foe omnes mensiuram,Cr humido , erilem , Crgrauas, Tisis faciunt.σ tunc putant cognoscere quantum emi perbam mensuramsciunt. A N T. In omnitas autem his metrum, idest mens raer primi r ' ' pium unum alipad crinisui te. gonetamo in limis uti mur quast in i ci , pedaliubme. Nunque metrum unum aliquis querunt crinde sibile. Hoc autem autha iciter u li, aut quanto. Vbisum; ue quum igitur detur non esse a erre ut addereMe est certum metrum.
Alialitera mapropter numeras certisimum. Vnitatem enim ponunt numeri me omnino indivisibilem. In aliis aeromitantur tale. Astadio ' enim σ talento, semper maitare, latebit utique er addis tum eliquid er ablatum magis piam iminore. areὶ pia primo secundum sensum m=n contingit, hoc omnes metrum faciant, oe' humidorum,σfecor ,σgratulatis, insagnitudinis. π tunc putant cognoscere quantum, quando coagno cunt per hoc metrum.
Ostendit qualiter a numero derivetur ratio me surae ad alia. primo hoc manifestat simul in diinesionibus & ponderibus.Secundo in uelocitate morar.seq. tuum, ibi: Et motu simplici. I Dicit ergo primo, ut hoc modo derivatur ratio menserae a numero
ad alias quantitates,m sicut unum quod est mensura numeri est indivisibile, ita in omnibus aliis generibus quantitatis aliquod unum indivisibile est
mensura& principium. Sicut in mensuratione linearum utuntur homines quasi indivisibili, sinem Mesura ha sura pedalit,i.unius pedis.ubique enim quaeriturbet ronem pro mensura aliquid indivisibile, quod est aliquod indivisibi- simplex. uel secundum qualitatem, uel secundum ' quantitatem.Secundum qualitatem quidem, ut al ' bum in colorist,us, quod quodammodo est mensura colorum ut dicetur infra. Secundum quantitatem uero, ut unitas in numero, & mensura ped lis in lineis. Asisimat autem rationem,quare me-suram oportet esse aliquid indivisibile quia scilicethoe est certa mense 1 qua non potest aliquid auM urado serri uel addi. Et ideo umim est mesura certissima, b inc quia unum quod est principium numeri ,est omnino idiuisibile, nullamq; advitione aut subtracti nem suscipiens manet unum. Sed mensurae aliorugenerum quantitatis imitantur hoc unum, quod
est indivisibile, accipiens aliquid minimii pro mesura secundum ui possibile est. ia si acciperetur aliquid magnum, utpote stadium in lon itudinibus,& talentum in ponderibus, lateret, si aliquod modicum subtraheretur uel adderetur; & semper in maiori mensura hoc magis lateret quam in niennoti Et ideo omnes accipiunt hoc pro mensuratam in humidi ut est oleum & uinum:quam in siccis,ut est granum de hordeum : quam in ponde Ghus & dimensionibus, quae signincantur per muedi magnitudinem, quod primo inuenitur tale, ut ab eo non,possit aliquid auferri sensibile uel addi,
quod lateat. Et tunc putant se cognoscere quan titatem rei certitudinaliter, quando cognoscunt
per huiusmodi mensuram minimam . Deinde eum dicit.
Aeetiam motum. simplici erit Bessi immotum miniamum enim te vis babet. apropteris astrologia, tale unum, principum er mensura est.molum enim aequatim ex velocissimum caelisapponunt.ad quem caeteros ruscant. Cririm flea,Amryri sin botonus, quia minamum: erin voce elementum haec omnia is unum cpticiam, non Meonii ne quiddam unam,sed ut predictum est. Et mota Dplici motu Cruelatissimo. Parisiimum enim hoc habet tempus. Qis propter in astrologis, tale unum Texc principium ex metrum. Motum erum regularem προα Par I. nunc uelocissimum eum,qui coelii quem alios iudicam Et in ne ea dissapiaua minimum.Et in uoce elementum. Et haec omnia unam aliquid. non ita ut commune aliqid quod
unum es sicutdactum est. Manifestat idem in uelocitate motuum dicens. t etiam motum mensurant hominessniotu simplici,.Luni rini,& uelocissimo quod habet minimu mensu de tempore. Et ideo in astrologia accipiunt tale in omnia principium ad mensilirandii in. Accipiunt enim mo uora n
tum sprimi coetib scilicet motum diurnum, qui est regularis & uelocissimus, ad quem iudicant & me
surantomnes alios motuia Et quia ex uelocitate& tarditate motuum contingit grauitas & acuitas in sonis,ut determinatur in musica , subdit exemplum de mensuratione sonoriim dicens, P in musica prima mensura sdiesis est . i.disseretia duorum semitonorum. Tonus enim diuiditur in duo semitona inaequalia, ut in musica probatur. Et similiter
in uoce,mensura est elemetum,quia etiam breuitas & longitudo uocis. uelocitatem & tarditatem motus consequitur. Omnes autem istae mensurae
sunt aliquid unum,non ita Ualiqua mensura sit comunis omnibus,sed quia sitelibet mensura in se est aliquid unum,iit dictum est.
N semperautem mensiora tumero unum est,uer mali 2 n s s.
dum audit sed in rationibussunt.π noces pla res, quibus mensuramur.σ diametersidas mensuratur.er Iato, eremnes magnitudines. sis igitur mensiura omnium unum est,
quia cognoscimus ex quibus substantia est dulfecundu qua tum,aut periem diuidentes. Et propterea unum indiustae est,quia gularum quominemque iussitast bile est non M. men omnia simili erindiuisibiliasunt, ut per er unitas, m equidem omnino illud uero uiat adiri sibilia secundum sensum,inium dictum est. Iompis etenim omne tantinuum
Non semper duum numero unum metrum, uerum ali prando plura,ut disredo,que non secundum auditurum in
in rationibus. Et uoces plures quibus mens amus. Et diameterducto mensuratur,er latus,er magnitudines omnes. Sic itaque metrum omnium,quodunum, quicognoscimus ex quibus Usubstantia, diuidentes dat secundum quam litatem, sicundum Jeciem. Et ideo quod umim,insuim quia quod primum singularum indivisibile. Non mia Her autem omne induta itiduim,er unitas. sed boe pddem omnino,illud uero indivisibile adsensum Muit, ficia dictum est iam, Nam Asan omnecontinuum est diu e. - - .
Postquam ostendit Philosophns ubi sit primo F unum hiuens rationem mensurae, hic determinat trium Squaedam circa mensuras consideranda. Et est pri- mero.
mum,u, licet id quod est mensura habeat ratione unius, inquatum accedit ad indivisibilitatem, non tamen necessarium est unum numero esse qa mensium Sed aliquando plurasunt mensurantia, sicut in
364쪽
DEC in melodiis sint duae dieses. idest duo semitona. Sed propter paruitatem no discerniciar secundum
auditunt. Nam sensus non percipit disserentia ualde paruorum, sed eorum disserentia percipitursinrationibus=,Lsecundum diuersas raciones proportionum,quia ex diuersis proportionibus numeralibus caulantur . Similiter etia uoces quibus etiam mensuramus, pili res sunt. Quantitas enim unius metri uel linito pedis, mensuratur ex diuersis syllabis,quarium alis sunt breue & aliaetb . Similiter etiam est diametercirculi uel quadrati: & etialatus quadrati,& quaelibet nugnitudo mensuratur duobus. non enim inuenitur quantitas ignota nisi per duas quantitates notas. Hoc autem dicto concludit epilogando, quae sit pra dicta sunt, scilicet crinum est mensura omnium. Cuius ratio est,quia unum est, ad quod temtinatur diuisio. Ea uero, ex quibus est substantia uniustitiusque,cognoscuntur perdiuisionem siue resblutionem totius in componentia,sive sint partes secundum quantitatem, sue sint partes secundum speciem ut materia detornaa,& elementa corporum mixtorum. Et ideo
oportet id,qiiod est per se unum, esse indivisibile, cum sit mensura qua cognoscitur res, quia quod in singulis est primum in comeositionem ruet ultimuin resolutionem,est indivisibile,&perlaoc cognoscitur res, ut dictium est.sed tamen non similiter in omnibus inuenitur indivisibile, sed qiuaedam sitne omnino indivisibilia,siciit unitas quae est principiu numeri.Quaresam uero non sunt omnino indiuisibilia, sed indivisibilia secundum sensum, secundum quod uoluit alit horitas instituentiunt tale aliquid pro mensura, sicut mensura pedalis, quae quidemanditiisibilis est proportione, sed non natura. Nami onme continuum forsin diuisibile est.Dicit autem forsan propterdubitationem quorundam ponentium inagnitudinem componi ex inditiisibilibus, uel quia mamimilities naturales no diuiduntur in
liter ω similiter tunificara, sita aest iratum uates
dii Marent metrum,sed non tit . N acuum, purulitas imitatum est. MVisa est Ponit secundum quod considerandum est cirrahonioso menseram dicens, si metrum=.i.mensura semper an ensu debet esse cognatum, scilicet eiusdem naturae uel mensurae cum mensurato.Sicut mensura magnitudinum debet esse magnitis, & non susscit* conueniat in natura communi sicut omnes magnitudines conueuiunt. Sed oportet esse conuenientiam
sensuret ad mensuratum in natura speciali secum I M V S Godum unumquodque,sic Olongitudinis sit longitud' mensur latitudinis latitudo, uox uocis,& grauitas grauitatis, &unitatu unitas. Sic enim opo tet accipere ut absque calumnia loquamur,sed no numerorum mensura sit numerus.Numerus autem non habet rationem mensurae primae, sed unitas.Et si usuras mensura est ad significandum conuenientiam inter mensuram de mensuratum portet dicere, P unitas sit mensura unitatum, & non numerorum. Et tamen si rei ueritas attendatur, oportebit hoc etiam concedere, P numerus esset 'n'ra nunaerorum, aut etiam unitas numerorusimiliter acciperetur. Sed non similiter dignum uidetur dicere ulularem esse mensuram unitati ac ni rerum numeri, uel unitatem numeri, proprerdinerentiam, quae uidetur esse inter unitatem de numerum.Sed istam diiseretiam obseruare, idem est. ac si quis dignum diceret v, unitates essent mensura latastarum,sed non unitas, quia unitas differt ab unitatibus ut singulariter prolatum ab his quae Daraliter proseruntur. Et similis ratio elide numero ad unitatem,quia numerus nihil aliud est quam pluralitas unitatum. Unde nihil aliud est dicere unitatem esse mensuram numeri, quam unitatem esse mensuram unitatum. Deinde cum dicit. RPotiam quoque πρη mensis ram re disi. muresstpropterea quia perea aliquidcognoscimus. Atqui mersura turmagis quam mensinent .sed a sumbis, aestatio nos mensurante cognosceremus quanti m samus, mutotisnobiscubualis mensura ad mota est. Protagoras ante, hominem au mensieram esse cuncto r- , perindeae fiscio te arullent te Geretusororem p.ra tabem de qrudescientiam his uero sensum,que duramus obiecto rum mens ras esse. rubil visu dicentes,supersuum aliquid dicere
Et scientiam aurem rerum metrum dicimus, ta sensum propter idem, a cognos musal Editas sed mensuras tur magisquJunmensa t. sed accidit nobis, aetitist alio nos mensu rante, cognoscimus quantistamus ter inbuimet ad tantam nostri adiuere. Protagorasuero hominem ait ore i liter G metrum cutiquest scientem duere aut sentum . - re. Hos autem,quia habent hie quidem fragum, ille uero sicloatiam , qua civimus esse metra edirum , quae subiiciunatur. Nil ilitaque dicentes superabundum, aidentur alis quid scere.
Ostendit qualiter mensurat actetur ad quadam secundum similitudinem dicens, ν eum dictust y mensura est, qua quantitas rei cognoscitur, si ii--undacemus scientiam esse mensuram rerum scibilium, quanda si- de sensiim rerum sensibilium quia ipsis aliquid c imilitudi noscimus sensu, sciliceis sibilia, de scientiam scillia on tamen eodem modo sicut mensura. Napermensi iram cognoscitur aliquid sicut per principium eo standi, per sensum autem de scientia sicut per potentiam cognitium, aut habitum cognoscitiuum. Sic igitur per hanc similitudinem dicuntur mensurae,quia secundum rei ueritatem magis mensurantur, quam mensiirent. Non enim vae
nos aliquid sentimus, aut scina ideo sic est iiiivirum natura. Sed quia sic est in rerum natura, idouere aliquid scfinus, alit sentimus ut A. 9. Mete. Et Maccidi inobis,st in sentiendo desciendo ν messeramur per res quae extra nos sunt. Nobis autem icognoscetibus de mensurantibus, sicut aliquo alio
365쪽
nos mensurante , cognoscimus quanti sumis inquatitate corpor ii permensuriura cubitalem arplicatam nobis. Et sic sicut cubitus exterius appositus est mensura quantitatis corporalis iv sitie,ita res scitae uel per sensum apprehense,sunt mensurae per quas potest sciri,utrum uere cognoscamus aliquid per sensum uel per intellectum. Si qua uero scietia est,qui est causa rei scitae,oportet ut si eius mesura.Vt scientia artificis est me sera artificiam riumquia unuquodque artificiatum secudum hoc perfectum est,in attingit ad stirialitudinem artis. Et hoc modo seriabet scientia rei respectu Omniv. Sed Protagoras dixit hominem esse merasura omnium rerum inquantum est sciens aut sentiens, sia scientia& sensus sunt mensera substanti uitius sensibilituti & scibilium. Dicebant enim Protagorici, ut in Quarto habitum est v res sunt tales, quia sic sentimus eas, uel sic opinamur in eis. Cum igitur nihil superabundans uel magnum dicant,uidentur tamen aliquid dicere, quia occulte insinuant qxue dicere uollini. Deinde cum dicit.
dric nat metri quod tim, π mxime quantitatis, ista
de cpiauratu tum. Erit autem tala,hoc quidems est infra Dissicumdam piantiti m Ludaiatem seciae in qualia ratem. Propter quod indivisibile est quod linum, .nitImplici
Epilogatquq dicta sunt scilicet st de rone unius
est,u, sit mensura. Et hoc maxime propriu est,iput est in quantitate, deinde in qualitate, & in aliis generibus,quia id, quod est mensi ra, debet esse indiuisii bile,aut secundum quaruitatem, aut secti radiunqualitatem. Et ita sequitur,u, unu sit indivisibile. aut simplici ter,sicut unitas, quae est principium numeri, issecundum quid ,i. inquantuni est unum, ut dictum est in aliis mensuris. LECTIO ID.
Uniim non esse substantiam subsulentem εἰ quomodo idem quod em significet ostendit.
SEchin substantia aurem Iuram, quonammovisost habeat stimn est, quemadmossim hi dubita. tionibus tradi vimus, qvinam unum sit,quomodo dae eo opinari oportet .virum vi ipsum unam fustitia Ist,quemadmodum isthagorici dixeramprus,er Plato posteriusMomagua uastautitur natura.σquomodo oporarat notius .eTanni is, sicuti Nat Malis . illa enim dam tiritum Num unam ait esse, qviam aerem , quidam infinitum. Secundam substantiam vero er naturam quaerendum est uno modo se bilevi quemadmodum in dissarionibus tractavimus,quid quod inest,eτ quomodo oportes de eo sui Pispere utrum uelut substantia aliqua existenteipso uno, euirithagorici dicunt prium Plato post rius: aut magiis ponitur aliqua natura. Et quomodo oportet notius diei ermagus i qui de natura. Ictorum enim alius duit amicitia esses demum urinae Aliasionisum. Postquam ostendit Philosophus, quomodo unu sermoti sit in quantitate primum secundum quamlibet ra- unoscemtionem mensurae,&exinde ad alia genera derium iiir, nunc determinat de uno qualiter se habeat ad substantiam,virum.Lunum sit ipsa substantia rei, diuiditur in tres partes. In prima motietqonem, di ponit opiniones diuersas. In secunda aut d terminat ueritate,ostendendo lunum& ens non
sunt substantia eortina, de quibus disuntur,ibi: Si itaque nullu . In tertia comparat unum ad ens: ibi pars iusta uero idem significanti, Dicit ergo primo. PV Α Ψ quia iam maiusestum in qualiter unum secunduhabet rationem mensurae se habet in quantitate S in aliis Mneribus, quaerendum est de unoquo modo se habeat quan tum pertinet ad substantias& naturas rerum. Vae quidem dubitatio est mota in Atratio supcrius in. 3. Liuin quo motae sunt q5nes diuersae. morata a Lii aut e dubitatio, utrum hoe ipsum quod dicitur linum, sit substatia aliqua & per se subsistens, ut di o hii pixetiuit Pythagorici,& postea Platonici eos sequς- tia raetiates:aut magis ei quod est unum suppo tur quae' ruiti byudam natura subsistens, secundum quam notius & iniucvtu magis debet dici quid est quod dicitur unum. Et hoc supposuerunt naturales, quoriim unus dixit amorem esse aliquid quod est unum,sicut Emped. opinio naqui ponebat quatuor principia materialia. s. qua- turali tuor elemcta,ubus priora dicut esse principia agetla,qus ipse ponebat camorem & odium. Interqpraecellat amor inquantum perfectum & bonorum principium. Viade si id quod est primi uia principiudicitur unum, consequitur secundum opinionem eius,u amor sit illud quod est unum. Quod est coueniens inquantum amor unionem quandam iudicat amantis&amati. Alius uero. s. Diogenes po- lnens aerem principium omnitura rerum,dDat aere
esse id quod est unum. Alius uero dixit inlinitum Temopesse id quod est unum, sieut Melissus, quia posuit indoeile uiuun ens infinitum & immobile, ut patet in Primo Plisi. Deinde cum dicit. si autem nihil uniuersalium pos eoisubst ii melli, a i , i. quemadmodum in sermonibus de fa Ulantia, er de ente baabus didum est, nec hoc ipsum, ut unum quidprricr multa, substantiam e postibili est commune nῶquos Myraedicati filum:paret,quod nec ipsum unum.eus enim et unum. et uniuersaliter maxime de omnibus pred Maeri in re neu
que genera natura ιν dum er substantiae a ceterus arabiles sunt.neei semunxngenus contingit esse. ques stan
si itaque noum uniuersaliam et substantium est se Milesca insermonibus desitastoria cris ente dictum est. Nec ipsium hoc fustantia , ns unum aliquid praetermalia possibile est esse:commune naque .sedctui predicatum μαι-,palam quod neque τμα unum. Nam ens π unu uni uersaliterpredicantur de omnibus maxime. mare nec ναnera naturae queda et stamn sepirabiles as cissunt. Nec unum genus contingit lepropter dem causas, pro. o quas quidem nee ens rees stantia.
Deterna nat propositam questionem dicens, P taunum non est substantia subsistens, de qua dicitur tionem Ust unum.Probat autem hoc dupliciter. Primo ra Inforis. tione. Secudo similitudine, ibi: Adhuc similitent. Tex. 1- Dicit ergo Q probatum est superius in. .s in quo agebat de enicidi praecipue de substatia, oenullum
uniuersalium esse potest substantia quini perse se Tsubsistens,
366쪽
itam per se si ibsistens,quia omne uniuersale comune est iu exister tem tis. Nec possibi bile est uniuersale essest abstantiam
Ii et sis it oporteret ui esset unum p
idein silo multa. N ita no esset commune, sed esset quod Texcir. dana singulare inne. Nisi set te diceretur commune per modum cause.Sed alia est communitas uniuersalis,& causae. Nam causa non praedicatur de suis effectibus,quiano est idem eauca sui ipsius . Seduni uersale est commune,quasi aliquid praedicatum de multis. & sic morte tu, aliquo modo sit unum in multis,& non seorsum subsiliens ab eis. Sed oportet ens & unum magis uniuersaliter & communi, ter de omnibus praedicari. Non ergo sent ipsa se b- stalatia subsistens, quae dicitur ens uel unum, sicut Plato posuit. Per hanc rationem concluditur, Pnulla genera sunt aliquae natum de substantiae per
se subsistentes, quasi separabiles ab aliis, de quibus
Tin eao. dicuntur. Quod etiam superius inter quaestiones fuit dubitatum. Nec tamen hoc pro lato dicitur, v unum sit genus. Eadem enim ratione unum non potest esse genus, quia nec ens, quia nec univoce Tog.r . praedicatur, & propter alia quae superius in Tertio
tacta sunt. Et ex eadem ratione unum diens non
potest esse substantia siti, silens. Deinde cu dicit.
mialitatibus 'ali suid ipsis uiuini cr alapia naturasmi Leraatem cr in quam tibiis, manifestum uomuin myriserendum est, quidnam unumst lauti irvidens:tanquamnsufficiens', γὀd bre ipsum eius ratura'. at uero vico jus est anus colore,utputa, alb on:drinde ali ex hoe ex nigro feri Menturi nigram autE priuatio albi est taui uanebre lucis. hae aut Iucis priuitio sunt. ares entia colares essent, IK7uis diab numerus entia essent. sed Do rum paret,qu)dεolarum. er ipsium unam, esset utique si .Pid umιm,ut puta album .'nilirer sientia miniationes es.sent, numeras essen profectὀ. attamen primorum sensibi. tam tonorum, σ non e et numerus substantia. cr eorum non ipsum unum esset ali utimius Iubstantia no ipsium una, sed primui sensibilis tonus Onititur autem cr in sotur elemetorum essententia profecto numerar. π ipsam unam elemetum uocali. eιβfigurae linearum rectarum, figurarum pro. se id numerus esent,ta sium unum,triangulum. eadem uerorat: o G in ecterisgeneribus est .marest cura inpassi nibus,qualitatibus, nitiatrbur,ac in motu numeri mi, unum pumam ui omiubas. cr i e num rus aliquorum sis, Cr ipsum uniam aliquid unum,non autem hoc ipsum substantia eius sti,necesse est,ut etiam in substantiis ste se habeat. R.
militer naque in omnibus se babet. QAJd igitur in omni granere ipsum uinum liqua tiarara est, er Dia Ilus boeipusum unum natura est, patet. Demadmodo enim Hectoriabus inum unum unus color quaerendus est Merinsab Ianatis una sub Imtu i sium unam. AN T. Asiae autemst iter in omnibus necessestsebalere.
Texae P aequaliter ens er unum. Ergo, quoniam in
qualitatibus est alis id quod unum oe aliqua nesura, er se militer in Pantis, palam quo er totaliter quaerendum DidDod unam,quemadmodum tT quidem anquam non putis. ciens quod hoc in m Horati m. At uero crineoloriubus est ala id quod euorum rea albus. Deinde alis ex hoc cr nim videntur geniti. Nigrum ueropriuatio albi est,
ut lucis tenebra. Haec enim est priuatio lucis. aredientia essent coluer, essent utique numeras quidamentia. Sed quovi
liqvid unum, puta assum .sicli liter autem e st melasees
sentinumerus utique essent iesum e dem. Sed non numea russubstantia ipsorum. Et ipsum anum e sit utique aliquid, cuiussubstantia non is fum unam, sed se s. similiter autemer insonu elemetorum essent utrique enita numerus, cr ipssum unum elementum inali. Et figurae reditilineae,figura urum utique esset numerat. π ipsum unum trigonum. Eadem
autem ratio eri a se generibus. Mires quidem in passi
nibus,cπ in qualitatibus, er in quantitatibus,er in motu numeru Istentibus, o uno aliquo in omnibus: numerus est quorundam, Cr ipsum unum aliquid unum, sed non cipaliursubstantia-π in substantius necesse cillim uerse habeare. Similiter ent se habet in omnibus. QMd quidem igitur unum in omni genere est quaedam natura, Cr nullius naturab ipsum quod unum lam. sed steat incoloribus colim unum quaerendum ipsum quod unum laetiam in substantia,
Onditide ex similitudine dicens , ut oportet Plinum sirr se habeatinoibus generibus, quia ens& unum aequaliter de omnibus generibus praedicaturi in omnibus autem generibus quaeritur aliquid quod est uniam, quasi ipsa unitas non sit ipsa natu ra quae dicitur una, sicut patet in qualitatibus &quantitatibus. Vnde manites iuni est,u, ili omnibus
generibus non est sufficiens dicere, 0 hoc ipsum quod eli unum, sit natura ipsius quosunt ista dicitur, sed oportet quaerere quid eli, quod est unum. in ens. Et V in qὰilitatibus di quantitatibus oporteat quaerere quid est quod dicitur unum, inani se stat per excinpla, de primo in coloribus .Querimus Albedo e enim aliquid quod est unum, sicut album quod est meiura coprimum inter colores. Vndes in quolibet genere i rum
est unum id quod est primum,oportetu, album sit
unum in genere colorum, & quasi mensi ira aliorucolorum, quia uniis quisque color tanto persectior est,quanto magis accedit ad album. Et vi album sit primum in coloribus, olfendit, quia colores me- dij generantur ex albo, & nigro, de ita sunt posteriores. Nigrii metiam est pol ferius albo, quia est Nitredo priuatio albi, sicut tenebrae priuatio lucis. Non au est priuatio tem sic est intelligendum,&nigrum sit pura priua Ribedi i tio,sicut tenebrae, cum nigrum sit species coloris, qvus Riv '& per consequens natura colores in eo seruetuta
sed quia in nigro est minimum deliice, quae facit colores. Esic comparati tradalbum, sicut desectus lucis ad lucem. Et quia in coloribus quaeritur aliquid quod possit dici primum & unum. Lesbia, ma-
nisellum eis, ui si omnia entia colores esse iit, haberent quidem alique numersi. NO tsi ita ut numerus esset ipse res sebsilietes sed esset numerus aliquarum rerum sebsistentium.s colorum. Et per colasequens estet aliquid quod subiiceretur ipsi uni. calbum. Et similiter esset si omnia essent ni elodia, uaentialiaberent aliquem numerum,qui quidem esset numerus diesum siue tonom. Sed tamen numerus non est ipsa substantia entium. Et per cons quens oporteret quaerere aliquid quod esset unu.squod est die sis. Non tamen itast ipsum unum esset si ibstantia. Et similiter si omnia entia essent toni esset quidem numerus entium,quia aliquorusubiectorum ipsi numero. stelementorum=.i.lit rarum. Et per cosmiiens litera uocalis quae est prima inter literas, cum sine ea consonantes soni in reddere non possint, essent unum. similiters omnia
367쪽
μnia essent figurae rectilineae, numerus et ser aliquorum si ibiectoriam. stigurarum, S unum ellet trianguli is, a est prima reo itinea sgura. Omnes enim ligurae lectili nee in trianguli nn resolliuntur. Et eadem ratio est in omnibus generibus. Si igi citrita est v, in omnibus aliis generibus. cpassionibus, &qualitatibus,& quantitatibus Se in motu inveniatur numerus & unum,& numerus,& unum no sunt
substantia eorum de quibus di tur, sed numeriis dicitur de quibusdam substantiis, de similiter unii requirat aliquod subieci tim quod dicatur unum, necesse est v, similiter se habeat in substantiis,quia ens Ze unum similiter praedicatur de omnibus. Manisesbi est igitur st in quolibet genere est aliqua tratura, de qua dicitur unum, non tamen ita ν ipsum unum sit ipsa natura,sed quia dicitur de ea. Et sicut in coloribus ciam dicimus unum, quaerimus alique colorem qui dicatur unum. sic in sit inantia cum dicimus unum,necesse est quεrere aliquam subst tiam,de qua dicariar ipsum unum. Et hoc primo de
principaliter dicitur de eo, quod est primu in se
Lib. δ, stantiis.Quod inquiret inserius,&per consequcs de aliis generibus d c. Deinde ciun dicit.' osod aut idem quodammodo signi istunum erem.
in nullo est, nee in quid est,nee in piale, ea similiterse babet 'uti res tr ex eo,quod in predicatione inru bomo nonus est aliquid aliud irram homo, ficut nee ipsum esse praeterqd est,aut qua, t quantum .er uni esse est unicuique esci id uero Hem B: cara ali liter unum π ens a' Iam per a seqvi equaliter Gregorias :σm non sinu in nulla una, ut neque in p. id est,neque in qualestastuti Merse habet sicut res. Et per eques unus bomo non praedicat alterum aliquidus bomine, quema motum me esse , praeter quid. aut quali quantum. Minio, id quod unicia que esse. ita eandem rationem dixerat de ente &de uno,ostendit in ens & unum aliqualiter idem significat. Et dicit aliqualiteriquia ens de unum sunt idev si subiecto, dii serunt latum sola ratione.Vnum enim nisi ii G additi diuisionem supra ens. Dicitia renim unum, care laetis ens ndiuisibile uel indiuisum. Ostendit autem q, si- pro b tur gnificant ide tribus rationibus, quarum prima est, tripli i - sunum consequitur omnia alia pnaedicamenta,& non est in aliquo uno praedicamento tantum,neq; in substantia neque in quantitate, neque in aliquo alio sicut se habet & de ente. Secundo quia cum dicitur unus homo non aliquam naturam aliam ab
homine praedicat, sicut nec ipsum V est ens p dicat alia natura i jece predicamelis, quia si praedica et alia naturam, oporteret abire in infinitu, quia etiam illa natura dicetur unum & ens. Et sic unum unicuique idem est. Et si ens de eis praedicaret aliam naturam, procederetur in infinitum. si autem non,pari ratione standum fuit in primo. Tertia ratio est. quia unumquodqne dicitur unum inquantum est ens. Unde per distatutionem,res ad non esse rediguntur. Uidetur autem in hac dete Vira ung minatione Philosophus sibi contrarius esse. Nam dic tu primo dixit, , unum&ens non sunt substantia eo-dita' ' iurum de quibus di . Hic aut dicit,u, unum & ens nood est una. praedicant aliquam aliam naturam ab his de quibus dicuntur.Sciendum est igitur st substantia dicitur dupliciter. Vno modo suppositum in genere substantiae quod dicitur substantia prima&hypostasis, cuius proprie eli subsistere. Alio modo qJ-
quidest quod etiam dicitur natura rei. Secim sum ergo Platonis opinionem, cum uiuuersalia essentres subsistentes significabant substantiam non λ- tum secundo modo, sed primo. Aristo uero probatin.7.u, uniuersalia non subsistivit. Unde sequitur stuniuersalia non sunt substatis primo modo, sed seciundo modo latum. Propter quod dicitur in praedicamentis,ui fecitndae substantiae quae sunt generadi species,non signiscat hoc aliquid quod est sici stantia subsistens sedi significant quale quid .i. naturam qitandam in genere substantiae. Sic igitur Philosophus supra probauit,u, unum & ens non significant substatiam quae est hoc aliquid, sed oportet quaere aliquid quod sit unum & ens.sicut quae ritur aliquid quod si homo uel animal, ut Socr.uel Plati Postmodum uero ostendit st significant naturam eorum de quibus dicuntur, c non aliquid asditum sicut accidentiae In hoc. n. differunt commilitia ab accidentibus,quamitis utri Rite sit cominu ne non esse hoc aliquid quia communia significant ipsam naturam suppositorum, non autem accidentia, sed aliquam naturam additam. Hoc autem non
considerans Auic. posuit Q unum & ens sunt predicata accidentalia, & q, significant naturam addita supra ea de quibus dicuntur. Deceptus enim fuit ex aequilioratione unius.Quod quidem secundum ui est principium numeri habens rationem mensii- rq in genere quantitatis,significant quandam naturam Dditam his de quisus dicitur,cum sit in genere accidentis.sed unum quod conuertiti ir cum ente circuit omnia entia. Vnde nonsgnificat aliqtia naturam determinatam ad aliquod genus. Similiter etiam deceptus est ex aequi uocatione entis.Naens quod significat compositionem propositionis est praedicatum accidentale,quia eompositio fit pintellectum seclidiim determinatum tempus. Esse autem in hoc tempore uel in illo, est accidentale praedicatum. Led ens quod diuiditur per dece prudicamenta, si nificat ipsis naturas decem generusecundum q, sunt actu uel potentia.
LECTIO IIII. Vnum ti multa qua oppositionis specie opponantur de his item. quae ad imum ec multa consequuntur. uidelicit de eodem . simili, dc aequat quae ad unum de diuerso,disii mili dc inaequali modos exponit.
Pomm uno,unum er multitudo, ut induasibile, crdiuisibile. .ud enim dia divisum, aut diu bile est, muti do epistim dicitur. ina uero indiuimile, aut non di
ponuntur autem unum cr multa secvndum plures modos .mor i uno Muma multitudo, ut indis bile cr diuisitiis. od pudem enim diuisum astitialibili, multitudo quodam dicitur Miui de uero, aut non ciuisum inum.
Postquam Philosophus determinauit de uno secudu se hic determinat de uno per comparati nem ad multitudinem,Sc d iuidit in partes duas. In prima determinat de uno&multitudine,&de his si ad ea consequutur. In scia determinat de contrarietate,
368쪽
ut diuisibile θι idiuisibile,& hoe
trarietate, quae inter unum & multa intrenitur, eo in specialeni difficultate habeat consideratio eius. ibis Quoniam autem dit serre contingit ab inuice. FPrima diesiditiir in duas.In prima ostendit qilomodo unum opponitur multitudini. In secunda determinat de his quae consequuntur ad unum & multitudinem. ibis Est autem unius. Circa primum tria facit Primo ostendit secudum quid accipienda sit oppositio quae est inter unum & multa dicens,u, licet iiii a & multa multis modis opPonantur ut putet infra, eorum tamen unius de principalior est secundum in unum di multitudo opp'nutur ut diuisibile &i diuisibile quia hic oppositionis modus atteditur secundum propriam rationem ut iusta;. Ratio enim multitudinis consistit in hoc u est ellediuisaadinvicem,aut diuisibilia. Dicit autem diu, si propter ea qliae actu a seinuicem separata sunt,& propter hoc multa dicuntur. Divisibilia autem propter ea quae non sunt actu separata, sed appropinquant separationi, sicut humida,ut aer,& aqua,& alia his similia,in quibus propter facilitatem diuisionis, multitudinem dicimus. Dicitur enim multa aqua & multus aerillatio uero unius consistit in hoc, ut est esse indini sibile,aut non esse diuisum .Dicitur enim & continuum unum quia non .in actu diuisum,licet sit diuisibile. Secundo ibi.
cum antem oppositiones pratuorstra modis, er horum alvu fecundam priua nem Matur , contraria erunt infect), ex nesu ut contradictis aec ut ea,quae adesipiu
monum ergo quatuor modis oppUbi es dicuntur, σborum secundum priuatisnem dicitur alterum , eo uaria utique erant: π neque κι contrudamo, neque vi ad
aliquid dicta. Ostendit ad quod genus oppositionis praedictiis modus oppositionis reducatur dicens, cum quatuor sint oppositionis genera,quorum unum
in oppositio, quae dicitur secisidum priuationem,
manifestum est v, unxi de multa non opponiatur ut contradictio, neq; ad aliud, a sunt duo senera ompositionis,sed opponunturiat contraria. Et quideo non opponantur fin contradictionem manis sum est,qitia neutru eoru uerificatur de no ente. Non ens enim neq; tinu, neq; multa est.oporteret autem alteram partem contradimonis uerificari tam de ente qua de non ente. Similiter etiam ma-
nisellum est, ut non opponuntur ut ad alio dicta. Nam unu & multitudo dur ab lute.Sed cum dixerit unum & multitudo opponuntur ut indiuisibile ει diuisibile, quae uidentur opponi fim priua tionem & habitu,concludit tamen Q unu & multi,tudo opponuntur ut contraria. oppositio enim
quae est Lm priuationem & habitu,At principium
oppositionis que est secudum contrarietatem, ut infra patebit.Alterum enim cOtrariorum semper est priuatio, sed non priuatio pura. Sic enim non partiparet iraturam generis, cu contraria sint eodem genere. Oportet igitur utrunq; cotrari tum si natura quaedam, licet ilierum eorum participet naturam Eeneris cimi quodam delectit, si,
cui nigrum te hauet ad album,ut supra dictum est Quia igitur unu non significat priuationem pura, non enim significat ipsim indiuisionem, sed ipsumens idicis . manifestum est et unum de multu
do non opponuntur secundum priuatiouem pura& habitum,sicut contraria. Tertio ibi. Dicitur autem ex contrario ipsum unum,π gnificatur ex disi sili redivisibili, eo quod magis multitudo ex insus Ursiensibile est. Eare multitudo, ratione prior qu,n india visibile pro emensum est.
Dicitur autem ex contrario, σostenditur ipsum unum
ex duo bili indimisitae 1 ropter magis 'sibilem mustuadianem essee,ta diuisibile qua indiuisisse. insire ratione pri multitudo indi sibili pro emensium. Respondet tacite quaestioni.Quia enim dixeratu, unsi se habet ad multitudine ii uisibile ad indiuisibile,indiuisibile autem uidetur priuatio esse diuisibilis,cum priuatio sit posterior habitum & sorma, uidetur sequi,* unii sit posterius multitudine. cum tamen supra dixerit, ut unu est principiu multitudini ex quo cognoscitur.Ad huius igitur obiectionis solutionem uidendam considerandum es , ut ea,que sunt priora secundum naturam & magis nota, sunt posteriora & minus nota quo ad nos, m rerum notitiam per sensum accipimus. Compolita autem & confusa prius cadunt in sensu, ut dicitur in Primo Physi. Et inde est, ut composita prius cadunt in nostram cognitionem. Simpliciora autem , quae sunt priora de notiora fin naturam, cadunt in cognitionem nostram per posterius. Inde est v, prima rerum principia non diffinimus nisi pnegatioves posteriorum, sicut dicimus Q pucti imest,cuius pars non est, & Dcum cognoscimus pernegationes, inquantum dicimus Deum incorporeum est e, immobilem, infinitum. Sic igitur licet unu prius G naturam sit multitudine, tamen se. cuiam cognitionem nostram disiinitur & nominatur ex priuatione diuisionis. Et propter hoc Philosophus dicit Usipsum unum dicitur=.i.nominatur,& ostenditust.i cognoscitur ex suo contrario,
sciit idii ii sibile ex diuiti bili. Propter hoc multitudo est magis sensibilis quam unum, & diuisibile magis quam indivisibile.Vnde multitudo,ratione prius est quam indivisibile, non quidem secundum ordinem naturae,sed propter sensum qui est principium nostrae cognitioniLSed contra ea quae hic Philosophus determinat,duplex dubitatio consurgit. Prima quidem circa hoc quod dicit, ut unum& multa opponuntur ut cotraria. Hoc enim uidererimpossibile,quia unum costituit multitudine. Vnum autem contrariorum non constituit aliud, sed masis destruit. Sciendum igitur est in cum contraria disterant secundum formam ut intra dicetur, cum dicimus aliqua esse contraria, accipiendum est utrunq; eorum secundum θ habet forma, non autem se dum vest pars habentis formam. Corpus enim secundum φ absq; anima accipitur ut formam habes,opponitur animali, ut inanimatum animato. Secudu uero Φ accipitur non quasi
aliquod persectum & formatum non opponitur animali, ted est pars materialis ipsius. Et sic etinnuidemus in numeris. Nam binarius secundum linquoddam torum, speciem di formam determisenatam habens est diuersum specie a ternario. Si uero consideretur absq: hoc insit persectum per sormam,est pars ternarii. Sic igitur Nipsum unum se-.cundum P consideratur ut in se persectum, & speciem quandam habens, opponitur multitudini,
prius multitudine lecus quo ad
contrariapo stit cadere incis sitionem al
369쪽
quod est unum,non est multa neq; econtra. Prout uero consideratur, ut non completum secundum eciem dc semiam, sic non opponitur multitudini,sed est pars eius.Secunda autem dubitatio oritur circa hoc quod dicit,* multitudo est prior ratione quam unum.Cum enim unum sit de ratione
multitudinis, eo-multitudo non est aliud quam aggregato unitatum, si ipsum unum est posterius ratione quam multitudo, se luitur lin rone unius& multitudinis, est quidam circulus, ita ui necesse sit iter multitudinem intelli unitatem, Ne n
uerso. Circulus autem in rationibus rerum non iii scipitur, quia esset idem eode notius dc minus nintum , quod est impossibile. Dicendum igitur Unihil prohibet aliquid esse prius & posterius in e
dem, secundum rationem secundum diuetia in eo considerata. In multitudine enim considerari po-Qsso ali test,&u, multitudo est,ta ipsa diuisio. Ratione igi- qiii stat' turdiuisionis prior est quam unum secundum ra-ειρο isti: a tionem.Nam unum est, quod non diuiditur.Secunratione. autem P est multitudo,posterius est uno fecundum rationem,cum multitudo dicaturaggregatio unitatum. Divisio autem quae priesupponi tur ad rationem unius, secundum q= conitertitur cum ente,non est diuisio quantitatis collime, quae
praeintelligitu uniqd est principiti numeri. Sed est diuisio quam causat contradictio, prut hoc ens& illud dicuntiir diuisa,ex eo st hoc non est illud. Sic ergo primo intellectu nostro cadit ens, & deinde divisio de post hoc unum quod diuisionem priuat,inc ultimo multitudo quae ex unitatibus constituitur. Nam licet ea quae fiunt diuisa,multa sint, nohabent tamen rationem niuitorum, nisi postquam
huic & illi atrribuitur quod sit unum. Laramuis etiam nihil prohibereidici rationem multitudinis
dependere ex uno, secundum in est mensurata pertinum, quod iam ad rationem numeri pertinet. Deinde cum dicit. Bx s s. Item Muruquidem di maeniadmodum G in divistone eo Te i o. trariorum descripsimus tam, imitata' aequale. multitudianis uero uers . simile, G inequali est.
multitudi- to,de circa hoc duo faciti Primo ponit ea quae n-4-I & multa dicens, i sicut superius in
Lin. ,. Quinto dictum est, ubi diuisit siue distinxit quot
de io. modis dicantur contraria, ad unum consequituride & simile & aequale.Nam idem est unum in substantia simile unu in qualitate, squale uero unum in quantitate.Ad pluralitatem uero pertinent miraria horum. saliuersum&dissimile di inaequale. Nam dii tersa sunt quorum non est substantia una, do dissimilia quae non habet qualitatem unam,&inaequalia quae non habent unam quantitatem Secundo ibi.
ax s s. cum autem itim misi tester dicaturium quidem modo secundum numeram,quia quandoque Ametus ipsum,hoc uer Iratione G numero unum'. urpura tuto Uσμ met muriavnim. Itemst primae ubstantia ratio Malli. ut e B lineae redis, eis . et qualia cr cput m anu
Dicto uero eodem multipliciter, uno quidem modomun AN T. dum numerum,quod duimusaliquando ipsum. Hoc dulcinoi p- ratione er numero unum fami ut tu tibunt eri vir Erm terra unum. Amplius autem stratis iura substantia una uerit quales lineae rectae eadem Cr equalia et i sigma, teιragonu. etiam plura. Sed in bis aequalitas unitas.
Ostendit quot modis dicantur predictan circa hoc duo facit Primo distinguit modos eorum quae
consequutur ad unum. Secundo distinguit mons id uiri. eorum quae conseqtiuntur pluralitatem.ibi Quam quaesiui.
re palamu dii tersum dedissimule., Circa primum duo faciti Primo ostendit quot modis dicitur ide. Secundo quot modis dicitur simile. ibi Similia uero, di si lio sunt deci Aequale uero non disting r. quia non dr multipliciter, nisi sorte secudum viversas species quantitatis. Ponit ergo tres modos Dbus dicitur idem.Cum. αidem sit unu in suba,suba aut dupliciter dicatu Lipsum suppositum, do natura siue species, tripliciter dicitur idem. Vel suppositu solum,ut hoc album,hoc musicu, si c. sit albus uel musicus. Vel itum p naturam suppositi siue rone aut spem eius, sicut Socra. te Pla.sunt idem humanitate. Vel G utriiqi, sicut Soc.est ide c. Hos igit tres modos Philosophus assignas dicit, P cum idem multipliciter dicatur. Vno modo dicituri dein secundiam numerum, quod aliqua do dicimus ipsum, sicut si dicamus, Socin homo, de ipsum est album. Cum enim hoc pronomen irsum sit relat niti, relatiuu aut idem suppositum reserat, ubicimq; ponitur hoc quod dico ipsum, designat Psiti de uippositiun numero.Alio modo dicitur idein si fuerit unu non solum unitate suppositi,ut hoc timuinin hoc album. sed simul ratione dentinaem,ut tu tibi ipsi es idem de specie & materiae tit materia reseratur ad suppositum quae est indituditationis principium, de species pro natura suppositi accipiatur.Tertio modo dicitur idem quando
3 ratio primae sebstant hi seppositi est una, licet
suppotitiam non sit unii. Et hoc est idem specie uel
genere, sed non numero . Ponit autem exemplum inquantitatibiis sectindutii opinioneni,eortim qui
ponebant quantitates esse subibantias rerum, quam quidem opinionem plures lineae rectae sentsicut plura supposita in genere sebstantiae, mensu ra autem lineae est sicut species eius. Unde titulis lineae rectae aequales, sunt unu sta m hac positione, sicut diuetia supposita sunt unum quae communi cant in una ratione speciei. Et quia mathematici ututur lineis i abstractione, apud eos pliares lineae aequales rectae accipiuntur ut una . Et similiter plura itetragonaΨ.s figurae quatuor angulorum quae sunt aequalia quantitate, de sunt sis onal .i.aequa lium ane loriam,accipiuntur ut idem. Et squalitas in eis eisqliasi unitas secundum rationem speciei. Deinde cum dicit. Sumta uerascim non set eademst liciter, Mese dum antiamsubiectam indiferentis ecundum' meadem nt, quemadmodum maius quadratum, minori simile
est. Cr lineae inaequalis. hae enim similes e idem, verum maces Amplicitersunt. Maedam vero,β cum eandem 'ramam habeant, in quibus magis π minus', neque magis. neque minas'.Qiedam autem si eadem erunaspeciem solo. M ualde Humcτ miraso illa esse aiunt, quia utiaste tueorum est a mucrostplura habet eadem quam
370쪽
num argentosiam auro: aura. uero Em, praul Daur,er rufus est. AN Ti. Smilia ueras tinn eadem simplicuere uia, nee leca T .cii. με tintiam in drieremustaiectam .sed si se ad in
bis is recte. He n; pse firmis quidem, eaedem uera sm uiter . Attali eandemspeciem habentia inquiniun disser mimulis, neci iussis nee mimis. Alia Asbeaudis passis Cr Mi specie, suis m, Ide O mimis similia dumitur esse, quia una ipsorum. Alia plura babent eadem pia altera,aut simpliciter tu qua inpromptuint sta
simie viii Ostendit quot modis dicitur simile, deponit
'o Ur quatitor modos, quorum primus respodet tertio modo eius,quod vicituri dem. Maenimi deest unum in subitantia, simile uero unum in qualitate,
oportet illud secundum quod dicitur simile se habere ad id, secundum quod dicitur idem, sicut se
habet qualitas ab substatiam. Et quia usus est qualitate quasi unitate in substatia, utitur figura de ρportione quasi qualitate. Attendendum etiam, leum qualitas de quantitas fundentur in cibstantia, ubi est imitas substantiae,sequitur ui sit unitas quantitatis de qualitatis, non tamen unitas nominatura quantitate de qualitate, sed a principaliori csi αEt ideo ubi est unitas set,stantiae non dicitur si ini-litudo uel aequalitas,sed identitas tantum. Ad similitudinein ergo uel squalitate requiritur diiuersitas sibstantiae. Et propter oc dicitu, simili/ditatur aliquadicet non si snt sinisticiter eadem secundum speciem substantiae . de si no sint etiam in disserentia secundum sibstantiam sebiectam quae dicitur suppositiini, sed sunt eadem secundum specie
aliquo modo sic t maius tetragonum dicitur esse simile minori tetragono, quando. anguli imi sunt aequales angulis alterius,de latera aequales angulos continentia sent proportionalia. Sic igitur patet u haec similitudo attenditur secundum unitatem figurae de proportionis. Et similiter multae rectae lineae inaequales n5 sunt eadem simpliciter. licet sint similes. Potest autem &hie considerari quando est unitas secundum rationem perfectam speciei, dicitur identitas: uando autem est unitas non fecitndum totam rationem speciei dicitur similitudo Vt siquis dicat mea qui sunt unum genere,sunt Galliae ea uero quae sunt unum specie, sunt
eadem ut uidentur innuere exempla posita. Nam lineas rectas aequales,de tetragona aequalia dixit habere identitatem adinvicem, tetragona autem in
aequalia, dc rectas lineas inequales habere similitudinem. Secundus modus est si aliqua conueniunti una semia quinata sit suscipere mas deminus, de tamen participent illam formam sine magis deminus,sicut albedo recipit intensionem 5e remissionem.V nde si aliqua sunt alba aequaliter sine magis de minus,dicuntur similia. Tertius modus est quando aliqua conueniunt in una forma aut passone, etiam secundum magis de minus, sicut m sis album de minus album, dicuntur similia, quia est una species, i. alitas ipsoriam. Quartu& --dus est secundum quod aliqua dicuntur similia, propter unam qualitatem tantum, sed consideratione multorum, ut dicantur illaesse similia quae in phiribus conueniunt quam disserant, uel simpliciter,uel quantum ad ea quae in promptu appareta Sicut stannum argento dicitur simile, quia in multis conuentuti Et similiter ignis auro, de crocus rimbeo. Deinde cum dicit. in1 re manifestum est, quia diuersum. er dissimili misi. assati citer duuntur. At is er idem oppostsi. vitiis omne ad
Humiliumι enim unum no unum natura aplum ens,
ex uinum es. Diuersum igit σ idem ita opponuntur. mare palam quod diu sum σ Afurnia matii pluiter AN T.
dicitur. Et Me quid alia opposiver idem. Propter par quod omnem omne, intuem aut alias Hoc autem si non et materia σ ratio est una.Quapropter σ tu expropinquus diu us. rtium autem vi quae in matbematitis. Druersum patim igitur aut idem pri re comm ad omne duitur, Paecunque Gunt ex unum c ens. Non enim eontraselio
est ipsius eiusdem. apropter non dicitur in non enl u. H Q
No idem autem dicis .in entibus uero omni&uscitur. Antenim unum, ut non unum, aptum natum CF et scX unum.
Prosequitiir de illis quae cosequuntur ad plura- Parse l. litatem, de primo de dissimili de de diuersio. Seeun D ermi do de different Libis Diia uero de diuersitas 3cc. Dicit ergorrimo u quia idem de diuersum opponuntur,se simile dc dissimile:idein autem de simile diri iust, a multipliciter dicuntur, manis: ii uestu diuersum diuer oecd: dissimile multipliciter dicentiir, quia.cquando vis ii e quae unum oppositorum dicitur multipliciter, derelin qui hut dicitur in Primo Topicorum. Omissa autem multiplicitate dissimilis quia facile apparet disimile qualiter modi eius accipiantur per oppositum ad pitulo pri- modos similis, ponit tres modos eius quod est d, uersum. Quorum primus est in diuersum dieitur oe id est aliud poppositu ad idem. Si tin.idem dicebatur omne quod est ipsum,qd est relatiuum idelitatis radiuersum dicitur esse quod est aliud, quod est relatilium diuersitas. Et propter hoc unumquodque ad aliud comparatum,aut est ideni aut Maeramalius modus est quando non est una materia dc una ratio, sicut tu de propinquus tibi,diuersi estis. Terthis autem modus est,scut in ma--u. 'thematicis,ut si dicantur lineae inaequales cliuersae. aut diuem Et ciuia dixerat quod oe ad omne est ident aut diuersum, ne quis crederet hoc esse uerum, tam inentibus quam in non entibus, remouet hoc dices.
Diuersum aut idem dicitur omne ad omne in his
quae dicuntur unum de ens,non autem in non entiabus. Idem enim de diuersum non opponuntur ut Dillirentia contradictoria, quorum alterum necesse est uerit interdiueresse de cviolibet ente, aut non ente: sed opponun- sum O. n. tur ut contraria,quae non ueriscantur nisi cle ente.
Et ideo diuersum non dicitur de non entibus. Sed non idem, quod contradictorie opponitur eidem, dicitur etiam de non entibus. Sed in omnibus en tibus dicitur idem aut diuerim. Cn.nee sim quod est ens de unum in se compararum alteri,aut in unum ei, desie est idem, aut non unum,aptum