장음표시 사용
341쪽
ra ne. Haec autem irratae in M, er potentis irratio.
nales. Et illas quidem nec se in animio esse ras ino in ambobus.
Quo roun Olidit qlio potentiae pr cedentes actum redu- να 'ς ς' cimtur adactum, de circa hoc di toficit. Prinio. n. sed a u Quo iii hoc di seruiit diuersae potentiae ad-
ad actimi. inuiceii . s. ronales & irrationales. Secundo ondit infra.vt. s. qualiter ronales potentiae ad actu reducantur, ibi
Necesse ergo. Circa primunmia facit. Primo potittit quaeda necessaria ad 1 dictam driam considerandam,quorum uias est, et in tone pol is opor tet multa considerare. Non. n.dξ pote respectu cu-hisq: sed respectu alicuius de te mainati. Vii OPO
tet pore. esse aliquid pore,ut puta ambulare uel sedere. Et silli quod pol aliquid facere uel pati, non pol illud ouocunq; the facere aut pati, sicut arborno pol fructili ea re nisi determinato itae.& i5 cum di aliud esse pote, portet de temtinare qn sit nos s bile. Et siti oportet determinare quo sit pote. Non. n.poli,quocunq; mo mi agere alio uel pati, sicut aliquis lic potambulare. l. tarde,non aut uelociter. Et simile est de aliis circunstantiis, quae cosueuerauit determinari in diisonibus rerum, sicut Duplex P. quo instrumento, quo loco. de alia limoi. Aliud qatem . pinittit est, a, quaedam sunt potia λ ronem, de potentiae horum posum sunt ronales. Qil dam uero potia sunt irronabilia. N potentiae irrinnales. Et quidem potentiae rAnales non possunt etenis in rebus satis, ed potentiet irronales put esse in ambobus. san rebus aiatis se insatis. Et non solum in plantis & brutis aialibus, i rone carent, sed etiam in ipsis hominibus. in quibus inuenilitaturquedam
principia actionum 3c passionum, que simi sine ratione,ut potentia nutri tiua, de augmetativa, de grauita in alia huiusimodi. Secundo ibi a s s. Haiulcemodi quidem potentio necesse est,ut cum quo ad possinoi liuor tr ponium c proximent, hoc quidem sae rat,illud uero patiatur,illis vero non est necesse. AN TI. Talis quidem potentiae necesse, quando ut possunt, ρομDum mastiuum appropinquant, hoc quidemfacere, illadino pati. utis uero non necesse.
Dila dicta- Ponit di iam pdictarum potetiarii in dicens , Pilti ita irronabilibus necesse est qn passi usi ap propinquat activo, in illa dispone, qua passi uti potpati,& activum pol agere, necesse est ut unum patiatur , Ac alterum agat, ut patet qn conabustibile applicatur igni. In potentiis uero ronalibus, non est necessariu non. n.necesse est aedificatore ediscare quatuciiq; sibi ina appropinquaret. Tertio ibi.
E 1 s s. Hae enim omnes, una unius factura. illa ureo contrario.
n. mire simul ne faciet contrarias hoc uero impossibile est.
AN T. He quidem enis omnes una unius factiva, ilia autem cop/r trarior LQgare simul faciem contraria scilicet si agerent approximata pastiuo Iste aliquo det inante . causem - i posse.
diκ ir Assignat cam Ni driae dicens, ui potentiae tria ronales ita se habet,q, una est festiua tin unius de iopsente passivo necesse est v, faciat illud unu cuius est factiva. Sed una & cade potentia rationalis esti . 3- factiva contrario tu, ut superius habitum est si igi,
tiar necessarium esset, ν psente passivo saceret illud, cui iis est factiva, se literetur Usimul faceret cotraria, qtiod est impossibile. Sicut si medicus in duceret sanitatem de s gritudine. Deide cu dicit. Necesse est igitur, aliud quiddam esse, quod dominetur. di at s v.
co autem, siae appetitum. iae electionem. quodcunque enim
appetat princi in hoc faciet .cum quo ad possit proximet
p/Duo. Quare omnete cundum rationem potens, necesseo, ut cum appetat id eurus potentiam habet G uti habet,
b faciat. babet autem passivo praesense, σψρ habente, facere in minus Iacm non poturit. Necesse ergo ab mali quid se quod proprium est. ni AN T. tem Me appetitum aut prories .mes enim de m p rata principaliter, hoc faciet, qua isto vi posit exsuerit crappropinq ut pasinuo. ire potens secundum ratione omne necesse piando de uerat curas habet potentium, ' ut habet hocsiere labet aurem praesente sinon uase habente facere: Si autem non acere non poterit. Osulit ud requiratur ad hoc, ut potetiae ronales usso potenexeant in actu, ex quo no sufficit 3 pinquitas pini, rix xpiratri de circa hoc tria facit. Primo onuit per Upotetiaronalis reducat in actu,cbcludes ex dictis, Ῥcium 'tentia ronalis se habeat coiter ad duo cOtraria, de ita cu a ca cbi non Fcedat effectus determinatus,
ius sit aliqd δprili, qδ cam coeui adhunc ei sinu. magis determinet u ad illia, sequitur,ui necesse est pter potetiam ronalem, i est cois ad duo con traria, poni aliud, ω appropriet ea ad alteru faciendum ad hoc exeat in actum. Hoc saut est appetitus aut proaeresis, F . i. electio quorumcunque, i. electio, qpertinet adtone. V.n aliqs co siderat,
hoc facit, ita in si existit indi ne qua est potens.
gere, de passi uti adsit. Via sicut potes potetia irronali necessario agit,pastilio appropinquate,ita OQpotes filamne, necesse est v, faciatqsi desiderat illud, cuius hut potetia, de eo mo quo heta Het aut P tetia facie dicit palsiuii psens fuerit,de ita seliabeat .u, possit pati,aliter sacere nis post ei. Scito ibi. , , ,
Nullo enim intrinsecus prohibente, se Mationem facimo, nihilo opus amplius est. polentiam enam babet, ut eius, quod spotestate Iaciens. at non quomodocunque, sedati. quo modost habentibus a quibus separabantur etiam extrinsecus probi lentia. remouento enim haec eorum quaedam, qua in definitione assunt. Nucto nanque exseriorum prohibent, adiungere nihφ Auri adhuc oportet. Potentiam enim habet, ut est potentia faciis pars.di. Est autem no omnino ed habentium aliquo modo in qui
bus excludentur que exterius prohibent. Remouent enim haec eorum suae in determinatione apponuntur iuriam.
Resi det tacite qoni. Post et enim alisis quq rere quare, cu dixerit ut omne potens G rationem qu desiderat, necessario agit passivo prs sente, n5 addit, si nihil prohibeat ecterius. Sed in se respondet θ illud. sinullo exteriorum prohibente, non oportet addere. Dictu est enim in necesse est ag
re si habeat potentiam, quae est sufficiens ad facie dum Sed hoc non est quolibet modo. Sed quando illud quod habet potetiam, aliquo modo se habet& in hoc excluduntur ea quae exterius prohibent. Nam ea quae exterius prohibent,remouentaliqua
eorum quae posita sunt superius in determinati ne communi possibilis,'ut scilicet uel non sit ponsibile tunc uel non possibile hoc modo,uel aliquid huiusmodi. Tertio ibi. mare
342쪽
em aciet. non enim potetitiam eorum ut habet, nec
Docet euitare inconueniens, quod primo sequebatur, scilicet ui potentia rationalis limul faceret contraria. Non enim sequitur Q si necesse est, si faciat potentia rationalis quod desiderat, di dato ut aliquismae uelint secundum rationem, aut cupiant,secundum appetitum sensitiuum, facere duo diuersamicontraria,ui propter hoc faciant. Non enim sic habent potentiam contrariorum, P simul contraria faciant,sed sic faciunt,sicut habent potetiam,ut dictum est.
LECTIO V. Qiod isti sit actus & quot modis dicatur. B E s s. Un .utem de potetis quae secunia motum dicitur,di Tin. ii. l ctu si deam determinemus quid marius, et quale .ud sit.etenim postibile quoque ut niambestum erit , si disserimus, quod non solum hoc duimus post bile,
quod natura quum sit aliud mouere,aut moueri ab alis, aut limpliciter, aut quetim modosed etiam aliter.propter quod cum inquiramus de his etiam tractabimus. A m T. ωος autem depotentia, quesecundum mota dici Te .c ι tur ictum st, eam dete nemus,quid est aeriis, qua
P ' se quid Eurum possibile mi manifestum eris dividentibus, quian solum Destimus possibile quia aptum natum est . mouere . Laut moueri ab alis, aut impliciter, avit modo quodamota eraliter.Qε rnUer erentes, cτ de bus
s.fm, ae Postquam determinauit de potentia, hic deteractis. minat deactu,& diuiditur in duas partes. In prima determinat quid es tactiis. In secunda quando ali Mas quid est in potentia ad actumabisQuando autem potentia FEt circa primum duo facitiPrimo continuat, stad praecedentia dicens,*quia dictum est de poteritia, quae inuenitur in rebus mobilibus, qscilicet est pricipiu motus actiue uel passive, oportet determinare sid est actus,& qualiter seliabeat ad potentiam, quia per hoc simul manifestum erit de potentia, cum ditiiserimus actum.Actus.n. non inuenitur in rebus mobilibus, sed etiam in robus immobilibus. Ex quo manifestum est,cum γ' tentia atur ad actum, ut initie possibile uel potens, n solum dicatur; quod est natum niouere active,uel moueri ab alio passive, aut simpliciter, secundum quod dicitur potentia respeetii ad ionis aut pisiionis communiteriaut modo quodam, quod potentia dicitur respectu eius, quod est bene agere, aut bene pati,sed etiam dicetur possibile,uel potens aliter secundum ordinem ad actum, qui est sine motu.Licet enim nomen actus a motu origum sumpserit, ut supra dictum est, non tame Lect. 3. soluti motus dicitur actus. unde nec dicitur solupossibile in ordine ad motum.Et ideo oportet In quirendo de his tractare. Secundo ibi.
Exss. E autem actu rem existere,non ita quemadmdum dicismuspotestate imus autem potestate, ut in ligno inrcu.
tem hoc actu. Est autem actus existere rem non iis sicut dicimus p tentia M in ligno Mercurium, Cr in toto medietatem, quia P .R.
aufertur utique: ersitentem em non speculantem si potens porospecularcsed hoc actu. Determinat de actu primo ondit ud sit actus. Secundo quo diuersim e dicati irin diuersis.ibi inst N-4 3 Dicuntur autem actu. FCirca primum duo facit. Primo ostendit quid est actus dicens, lactus est, quando res est, nec tamen ita est sicut quando est in potentia. Dicimus enim in ligno est e imaginem Mercii in potentia non actu, antequam lignum sculpatur: sed si sculptum sitit, tunc dicitur esse in actu imago Mercurij in ligno. Et similiter i aliquo toto continuo pars eius.Pars enim puta mediedas, elli tentia, inquantum possibile est ut pars illa auferatur a toto per diuisionem totius,sed diuiso toto,iam erit pars illa in actii. Et similiter sciens& non speculans,eli potens considerare sine consideratione, sed hocicspeculari siue considerare est esse in actu. Secundo ibi.
Manifestum autem quod dicere uolamus, periductione ax s s. in singularibus,tr non oportet omnium definitionem quanreresed etiam quod proportionale est,conspicere ) quoniam ut aes tam ad aedi Matiuum, r uigilans ad dormiens, uidens ad conuiuens babens in visum σβeg regata a materia ad materiam, et elaboratum ad inelaboratum,huius autem disperentiae alteri parti actus applicatus sit, alteri uero pote. Palam autem in fingularibus inductιone quod escere uo A N T. Iumus,cτ non oportet omnis terminum inquirere ,sed proin P r. portionale conjicere . quia ut edificans ad aedificabile, σvigilans die rens,σuidens ad claudens quidem ocula, vibum autem habens: er segregatium ex materia ad mare. min. r laboratum ad illaboratum, e l aliud: cr huius esse ferentiae alteri parti Atactus determinatus,alteri alii pose. I fidet qoni tacitae. Posset. n.aliquis quaerere ab Non potest
eo,ut ostenderet quid sit actus perdis sisnem. Sed ipse riadet dicens, ν inducendo in singillaribus per e
exempla manifestari pol illud quod uoltimus dicere.cquid eis actus non oportet cuiuslibet rei portionali quaerere terminum, idesidiuinitionem. Nam pri tatem. ma simplicia distiniri non put, cum no sit in distonibus abire in infinitum. Actus aute est de primis Cur non simplicibus. unde diffiniri noni t. Sed perippor tionem aliquorum duorum adinvicem, potui deri quid est actus. Vt si accipiamus proportionem aedificantis ad aedificabile,& uigilantis ad dormientem,& eius qui uidet ad eum qni habet clati soculos cum habeat potetiam uilitiain, & eiust is segregatur a materiab.i.per operatione artis ius naturae formatur , d ita a materia inserint legri gatur, Ac similiter per separationem eius quod est praeparatum, ad illud quod no est praeparatum, siaue quod est elaboratum ad id quoa non est elaborarum,sed quorumlibet sic dii serentiu altera pareerit actus, di altera potentia. Et ita proportion liter ex particularibus exemplis postulauis uenire ad cognoscendiam quid sit actusti potentia. D inde cum dicit.
Dicuntur autem Ella, non omnia Militer. sed propor- a s s. Eonaliterint elaboc ut ad Gita crudi ullo ut ad vivi inissio, aut ad illud. quaedam enim e motus ad pol tiam. - substantia ad aliquam muriam.
343쪽
Dicuntur darem am non omnia similiter , sed aut' proportionaliter, ut De in hoc, aut ad e . Hoc quidem ut motus ad pol iam, illa uero vi substantia adesipiam
Actui dua Ostetulit, Udiuersiinode dicacitractus.&ponit plex irri- duas diuersitates, litarim prima est, Uactus dicitur uel actus, uel operatio. Ad lianc diuersitatem
dii insinuandani dicit primo, ir non omnia dici,nia 3 ope similiter ei se acti sed hoc diuersii mode. Et hecratio. diuersitas cossiderari pol per diuersas proportiones . Pot. n. sic accipi is portio ut dicamus,l sicut hoc est in hoc, ita hoc in hoc. uia uisus sicut est in oculo, ita auditus in ali re. Et per hunc modu P- portionis accipitur comparatio substantiae, i sommae, ad materiam. na forma in materia dicitur esse. Alius modus proportionis est, ut dicamus ut sicut habet se hoc ad hoc, ita hoc ad hoc, puta sicut se habet uisus ad uidendum, ita auditus ad audiendum. Li per hunc modum proportionis accipitur comparatio motus ad potentiam motivam, uel cuiuscunque operationis, ad potentiam operativam. Secundo ibi.
3 Aliter autem in vilianervicuum,c quo pubMuae scemos.quam pleraque enitum polentia σ acta dicuntur, vi quam uidens, imbulans, σ visum. etenim bre quidem c5ιingunt, cr simpliciter σ quandoque esse. visum enim. boequidem qzontam videtur, hoc uero quoniam videripossibile est. lnfinitum uero non ita potentia est,ut actu futurum se aratum sed cognitione. etenim potentia 4be hunc actum attri Tex. t a. bi. ad uision/,ne dcficia on autem viseparetur. Qvgenam
igitur,er quale quid sit, quod actus, cybiser huiusmodi
manifestum nobis sit. - τ. Aliter autem π infinitum cr uacuum Cr quomve rar' ta escuntur potentia ex actu multis eritium: M uidem , C vadentier ut bili. Haec quidem enim contingunt cT DA. citer verisicari,aliquando quidem Me visibila. Ora uidetur. Illud uero. quia videri possibile. sed infinitum non ira potentia est, tanquam actu futurum separabilem notitia. Eo. n.
quod non deficiat divisio, ostendet esse potentia hunc acta nTexa. ia. lepa rari uero non. Aod quidem igitur actu, T quid est, σquais, ex bis σsimilibus mansi sim erit nobis. Actuu ali in Ponit aliam diuersitatem actus dicens, ν insiti coniuncti inane siue uacuum,& quaecunque huiusmo-,lii 'ser. sunt, aliter dicuntur esse in potuit adc actu, quam ratiis multa alia entia.Vt puta uidens & uadens & uisibile. Huiusmodi enim conuenit aliquando simpliciter esse uel in potentia tantum,uel in actu tantum, sicut uisibile in actu tantum, quando uidetur, de inpotentia tantum, quando potest uideri & non uidetur. Sed inlinitum non ita dicitur in potentia,ut quandoq: sit separatum in actu tantum. Sed actus& potentia distinguuntur ratione & cognitione in ' infinito.Puta in infinito secundum diuisionem di citiir esse actus cum potentia simul, eo v nuquam
deficit potentia lilii tendi. Vado enim diuiditur in actu, adhuc est ulterius diuisibile in potentia.
Nimquam autem separatur actus a potentia, utas.
quadom sit totum diuisitim in actu, & non sit ulterius diuisibile in potentia. Et similiter est considerandum in uacuo. Possibile enim es locum euacuari ab hoc corpor non ut sit totum uactum, remanet enim plenus alio corpore. Et sic semper in uacuo remanet potentia coniuncta ad tui Et idem est
in motu, & tempore ,&huiusmodi aliis quae nonu Υ s I C AE 6 8 habent esse persectum. Deinde in sine hilogat id dixit. Et est planum in lite
Materiain Jc subiectum euiculique trans aurationis tunc in potentia vile dicit, cuin in ultin est ad acta. dispositione,& quomodo niateria deno uitiatiue dicatur de eo quod est ex niateria.
do non, determinandum est. non enim uandycun que. t puta, terranebo est potentia non sed magis curatumsuerustrema metae adsuefortasiis. ando autem potentia est unumquodque. π q andra A N T.
non eterminandum. Non erum quandocunque ait terra ge P. a.
neratione est potentia homo Aut nos dines c fit, massed neque hocsimplicuersorso.
Postquam istauit Philo phus quid est actus. Ostendi Hic intendit ostendere quando in quali dispositione existens aliquid dicatur esse in t ncia adactuni.& circa hoc duo facit. Primo dicit de quo lentia aueli intentio dicens, st determinandum est quando aliud. aliquid est in potentia, & quando non. Non enim quandocunque & qii alitercunque dispostum, aliquid potest diei esse in potentia etiam ad id qs fit ex eo. Nunquam enim poterit dici , qQd terrast in potentia homo. Manifestum est eiram quod noli, sed magis tunc dicitur esse in potetia homo, quando ex praecedenti materia iam facti; est sperniae Et sorte neque adhuc est in potentia nomo, ut infra patebit. Secundo ibi.
Quemadmodum nee medicina quodcuque iste fama a E s s. tur, nec Vortuna,sed aliquid est, quod possibile .er hoc. potentia sanum. Determinatio vero eius, quod pras entia enses,cum a mente actu sitis quando,quod uiat set 'alis rumquae extrinsecus sunt priaιbcte.ibi enim in ' Pisanat best,cum nih) coram quae in eo unt,prohiberi similiter autem cr domus potentia, ct nihil eorum, que in ea re er in aniateria sunt a domus sat prohibeas, nec est.qmo aut addatur, ut tollatur, ut muretur, c est potentia domi. Imri. ter autem de caeteris, quorum extrinsecusgenerat is principium, CT quorum in babente ipso, quaecunque Lala exuariori prohiberite per seipsa erunt. quale perma no dum est. oportet naque in alio e se transmutari. cum catem iam persuum principium talesuerit , hoc iam potentus,illud uero altero principio indiget.quemadmodum ter o dum est potentia statua. transimulata nanque,cs erit. ingemadmodum igiturnec amescat tua omne 'sique ιη AN T. nabitur. nec abortuna, sedes aliquid, quodpo subj st,er par. hoc est fanum potentia. minus autem eius, quo ab intella fruari fit ex potentia ente, quando uolitum ' nulla existeriorum pr. labente. I, durem in eo quod fanatur,quando nital resubet eorum quae in i o. similiter auton poten . tia π domus, ct nihil prohibeat eorum in bis materia feri domum nee est quod oporteat adiici, aut removeri,dat pero mutari, haec domus potentia. Et in aliis similiter, φι racunque extrinsecus principium est generationis , γοηracunque etiam in i γ bab e Pocunque nulla ex morui edunte erit per ipsam, quale sperem nondum. Noraetenim in alio π permutari. Quando uero iam per suum principium est tale , iam hoc est ροι entia. Lunaero ab rem egent principio, ulte rancinium est apemulatu et mas.
344쪽
P siq- Solvit ἡ,positam qonem, & circa hoc duo iacit. Primo ondit in quali dispone materia existens,dicati ir es e in potentia ad actum:SMo Ua ma in tali dispone denominatur tum id O est in materia. ibi Videtur autem quod dicimus. circa primum
cosiderandum est,u, sicut. 7.superius dixit quaru-dam artium effectus contingunt etiam sine arte. Donatis. αnon fit sine arte, sed sanitas fit sine arte medicinae ex sela operatione naturae.Et licet id qd fit inatura. non si fortuitum neq; casuale,eo inatura est ea agens per se, sortuna uero & casus estra agens per accias,tra ex eo Pille,qui sanatura natura,sinatur pter intacionem artis, di sanari asot Nimictest rima Nihil.αprohibet ali no esse sortuitu in se, Per se eis qit indξ fortuitu per taparatione ad alique,qnon cius rςipς- considerat cani per se talis effectus. Dicit ergos
eaω 'ζb: in qualibet dispone existens, se
accillo re- natura medicina, uela sertuna, sed est aliqd potii pectu alte- in determinataexns dis ne, ql sanetur uesa naturiuM raues ab arte. QSibussciet.n.estiuis indent determinata passiva.Illudat pote, qd unica actione natura uel ars potin actu sanitatis reducere est sanuin potentia. Et ut plenius cognoscatur, subiungit' dii direm huius polis ,& quantia ad operationem
artis,& quantu ad operatione natum. Dicit ergo
est poti,si ex potentia ente, ens fit actu ab intellectu siue arte. Terminus.n.F.i.diise est qsi statimo uiuit arti sex iacit id viteactu, si nihil exterius ρhibeat. Et tunc potetiadi esse sani si,ga per una o ratione artis fit sinu. In illis aut, q sanantur p natura di esse aliqd in potentia sinu,qn non est aliquid triens sinitate, V debeat moueri, uel trasmutari prius q intrinseca uirtus sanas,effectu habeat insanado. Et sicut diximus de sanatione vi stabarte,
ita pol dici de aliis,' p arte fiunt. Na tuc ma est inpotentia domus, sit nihil eoru,q sunt in ma, prohibet domum fieri statim una actione, nec est aliud qi oporteat addi, in auseres,uel mutari, anteqma formetur in domu Sicut lutu oportet transmutari,ante ex eo fiant lateres.ex arborib' aut oportet aliquid auserri pdolatione, c addi per compaginationem ad hoc Ῥcoponat domus. Vnde lutii N arbores no sunt potentia domus, sed lateres &lignata pparata. Et arest in aliis, siue habeat principiti de ditionis extra,sicut sunt artificialia siue intra,sicut naturalia. Et tunc in sunt in potentia adacti t.qn nullo exterius Phibente per rium principiti activii psit reduci in actu. Tale aut nondu est
spe αoportetan v mediatibus otitationibus
multis ex eo fiat ales.sed qn ia per Pprium principium activia pol fieri tale factu exiis, tunc iam est in potetia.Sed illa,q oportet trasmutariam ni statim reducibilia in actu, indigent alio principio activo .spparate mam,qδ iterdii est aliud affici
te qa iducit ultima sorma.Sicut patetv terra no . dii est i potetiastatua.n5.αuna actioe nec uno agere reducit in actu, sed prius P natura trasmutatur,&fit aes,& postea p arte fit stati Q. Desi e cu diciti
signunt. Milest aliqui primis, quos non secanssia aliud
sistatia. hoc rium Uu ersse,in biectum disert eo, quod est, κω pMdesse aut non esse. Videtur autem quod daeimus esse, de quo non boe sedeci AMτ.
gnumsed lignea: clignum terras terrem. Iterum terae rast tuton alis d remnunt. Et semper i d potentia simpliciterquod posterius est, ut arca non terra nec terrea,
sed lignea. Hoc enim potentis area, er materia arca hoc
Simplicuer quidem ipsu ipsi si plicuer, barus uero De
lignum. Si uero aliquid est primum quod non adhue de alio turre sena reprimamreria est. ιιβterra cerra est. o domnim edigneus, ignirestprima materia roe ali.
quid existens. In boeenim eiseri Miruersare σμbiectum, perseboealapud. Ondit, ira tali materia,qest in potetia ad actu, denominatur mixtis.&circa hoc tria facit. Primo Ariua pol εoudit ut iter mixtu i materia denominat dicens tia mamitu id γ filex materia, non dξ hoc, sed ecininu, O 'denomine latine non di,sed percoluetudinem, graecu est de- urniixin, latiuu ad significandu illud,ω est ex altero tanquam ex materiaiac si dicatur materia non pdicat in abstracto de eo θ est ex niateria, sed denominative.Sicut arcansi est lignum,sed lignea, Ze lignum non est terra,sed terreum. Et iterii, si terra habeat alia materiam prioremterra no erit illud, sed ecini nul .Lnon pdicatur de terra in abstracto, sed denominatiuoram fiat talis micatio,*spid.qd est in potentia fili modum determinatum. pdicat de eo,qs est tmediate posterius. Vt terra.q no pol dici potetia arca, no Dicat de arca, nec in abstracto
nec denomitiatione.Αrca.n. neq; est terra,neq; terrea,sed lignea. Lignum.est in potentia arca & materia arcae. Uli est side lignit arcae, particulariter uero hoc lignum huius arcae. Si uero est aliquid primum, auod non dξ de Ialio erininum, i.quod non het aliquidqd de eo quide denominatiue pesceturmo pilicto,hoc erit materia prima. Sicut. si aer est materia terre, ut quida dixeriit aer pdicabitde terra denominatiue, ut dicatur terra est aerea. Et silli diceturaerigneus&no ignis, si ignis est materia xius. Ignis aut, si non denominatur ab aliqtia priori naa,erit materia prima stra pone Heracliti. Sed
hic oportet adiungere. si sit aliud exiis, ad di iamuris. nam ure Dicatur etia de aliis. & ista non indicantur de eo,nec tamen est materia cu no sit aliquid subsistens. He.αest subindisserunt per hoc, ut submest hoc aliquid, non aut ure. Secundo ibL
ut puta, quodsubiiciturpinionibus, homo, corpus, π ima, sino uero ,musicum.er al&ι .diciturautem, mussea adueniente illud non musica ed musteum. er bomo , nonae dosd album nee ambulati neque motus.seda bain, aut motum,' quod illi modi. Vipata pulsionibus qui uisucstur, homo σωπαις σanora sis autem musicum erat&-.Dicitur autem musica adueniente illud non muscuta musteum is non asseudo bomosed assum: e ambulano aut motis,sedambulanx
Ponit similitudine fidicationis denotativae di- In quo e ces,u, sicut id qd sibiicit pastiorib ut hinc Fira&aia recihildenominatiua Dicatione pastionii, sic id, G eu ex matella, recipitdenominari β pdi pr Lipium Thoa Metaphy. x 3 cmone
345쪽
cationem materiae.Nam passio est musicui Dic tur antem si ibiectum , cui aduenit nausica, non esse musica in abstracto, sed musicum denominatione:&honao non dicitur albedo, ita album. Neque etiam homo dicitur ambulatio , aut motus abstra-αue,sed ainbulans,aut motum, ut ecininum. de- . nominatum. Tertio ibi. inpre igitur ita timi in substantia est. quaecos
Ponit coparatione utriusq; denominationis, Zedicit a ucunq; sic pdicanti denominatiue, sicut ista ac uentia,ultimii, V sustentat ea. subassed quaeriimq; no pdicant sic denominatiue, sed id, qa Micatur denominatiue, est qda es, & hoc aliud ut lignum,aut terr ultimuin talibus Nicationibus in sustentat alia,est materia,& suta materialis. Et couenientersaccidit dici ecininu=.idenominatiuesfm niateriade passiones=αaccidentia q ambo simi indeterminata. Na di accus determinatur
di diffinit γ subm,in materia per id ad N est i potetia.Vltimo epilogae qa dictu est, Neu manifestae
Actus quomodo sit rEne prior potenti tem re non, in uno eodem numero posterior est, secadum spem autem & simpliciter prior est.
tiatum est,mnifestam est, u laetasmas potetistia estae coorem nonsolanu illa potentia determiat is, quae dicitur principium transmutator minatio,prout aliud est, sed prauus omni miluo, erilatorio principis.etenim natura, ut eodem' ineo: .ngne,cum ipsa potentia. principium.n .motiuum,non tamen in alio, sed in ipso prout ipsum Oi itaque tali priore stactus, Trati me o sub lanistia.tepore uer FodUmmodo quidE est, quodam5 uero .ioniam antipsum priura terminatum est quod modis
dicitur palam quia prior est actinpotentia. Dico rem p ututa non sotion determinata, qua dicitur principium permutativum in alis inquantum aliud ,sed totaliter es princia pio mortia ut immctilitatino.Etenim ratura in eodem 'Di eodemeningenerepotentiae. principia.nanorinused non
in aliosa in aliquo inquantuis.olitas tali prior edactaroneers a. T Oreum 'pudem ut se,clautia non. Postquam determinauit Philosophus de potentia dc actu,hic comparat ea adinvicem δε diuiditur in tres partes. In prima mparat ea adinvicem finpinis &posterius. In secunda fm bene&male. ibii Quod aut melior & honorabilior. In tertia Gm nitionem ueri S: salsi. ibis Inveniuntur aut de de diagramata. 3 Circa prirniam duo facit. Primo proponit quod intendit dices,ui cum supra dete minatum sit in Quinto ci tot modis prius di, manifestum est v, actus est prior potetia diiuersis modis. Loquimur aut nunc de potentia non seiunis m
osa supra disinita est potetia actitia. sed iuniuersaliter de omni principio, siue sit principium motivum, siue imobilitatis de quietis, aut operationis absq; motus extitis,citiusmodi est intelligere, quia dc naadi de ptinere urω potetia. Ei .n.na in code Pecu poteria ipsa, quia utrunq; est principium in tus,licet na non sit principiti motus in alio, sed in eo in quo est, inquantum nmoi,ut manifestat in . Texa. i. phyin in natura non solum est principium motus, Actus est sed etia quietis.Eepphoc potentia intelli seda est prior potelio solii principiti motus, sed etia principiu imobilitatis.Oi emo tali potetia, actus prior est,& mne, ii Inibuta subaac etia tae quodamodocilio uero mo non. tempore. M autem rationeprior, patet. potens enim est,quod avs primopo propterea, για coniurgit operari r ara H
in gere acta eo vitae est quodpri opossidetura duo paria
aedificalorempotentem ad cure, GrJeculatorem exaum,er ut leporesuidracEademata rario Cr in alas. Orenueserationempraeraci lm,π' notitiam notitia. Secundo ostendit propositiun.Et primo et actus Oaendit est prior potentia ratione. Secundo ostencit quo
est prior Vein quo nona illae uero prius. ertio onditu, cst prior sin subam. ibisAt uero de substantia prius ii iide., Primum sic probatur. Id,per par se quod oportet alterum disii niti,est prius eo rone, sicut aiae prius hole de submaccidete. Sed potetia non pol aliuniri nisi p actum. Nam prima ro pos sibilis in hoe consistit, ut conuenit ipsum me uel esse in actiuscut aediscator dr qui pol aediticare specillator qui potiseculari, de uisibile dr aliquid quod mi Aderi, de sic est in aliis. Ergo est necessarium P ratio actus praecedat rationem potentiae, dc notitia,actus notitiam potentiae. Et Ppter hoc silperius A ricinanifestauit potentiam diuiniendo Temeis actu,actu aut no potuit per aliqd aliud distinire, sed solum inductive manifestavit. Deinde cu dicit. Tempore aia privsse.quod idemsterie agit prius, aEss. mσo Memnon. sco autem hoc, quia eo quidem Diuequi actu iam est, ex frumento ι uidente prior tempore materia, eriperara,erui u est,suae potentia quies M,ta frumDa Cruidressiunt, acta uero nondum. ea bis Mut Voreniora aliis existentia,e qui&ιs haec facta fureuntsempreetenim. eo,q od potentia est, fita luens ab actu existente, as homo ex mine. Mouexmste semperERIM primo mouet te.mouens autem Ela est. Dicitur tem in sermonibus Tex. i daes stantia habitis, quod omne, quod flexa quo aliquider ab alipio'. π hoc perie idem. rumpore Meroprias pecie idem agens rius,si num. ANT.
non. Di autem hoc, quia hoc patim homine tumente p 's' secundam actum, o frumento, Crindole us est re o. remuria, G semen,σα um , quae potentiabunt homo, er frumento, π rudens,nondum aurem actu. Sed bis remapore priora altera entia in x quibus e laIunt.Semam enim expotestate ente, 'deluens, abacta rate, ut bovi morabominem cusam aco,st remouente aliquomimo.Mouens autem ι iam est. Dictum est autem infernonibus desubstantia, quia omne quod', exari rabaliquo, π hoc specie idem.
Ostendit quomodo sit actus potentiaPrior te- ostendit por quomodo novi de circa n duo iacit - quouiso
346쪽
actui sit mo manifestat hoc in potentiis passivis. Secundo prior pol E in potentiis activisqiubusdam .ibis utra propterita epe dc uidetur impossibile.1Dicit ergo primo, actiis estui, sin pri0i potentia, ita tamen st idem sipecie F est prius agens uel ens actu quam ens in potentia sed idem numero est prius tempore in potentia si in aetii,ctu'd sic manifestatur.si enim accipiamus hunc hominem, qui est iam actu homo, fuit prius
secundum tempus materia, quae erat potentia homo. Et similiter prius tempore suit semen quod potentia est frumentum , quam frumentum actu, s&uisitium, idest habens potentiam uidendi, si uidens in actu Sed tamen quaeda existentia in actu fuerunt priora secundum tempus his existentibus in potentia sagetla,a quibus reducta sunt in aetii. Semper enim oportet quod id quod est in potentia ens, sit actit ens ab agente, quod est actia ens. Vnde homo in potentia fit homo actu ab homine penerante, qui est in actu. Et similiter musicum in potentia respicit muscum in actu, discedo a doctore qui est musicus aeui. Et ita semper eo, quod est in potentia, est aliquid prius quod mouet, &mouens est in actu Vnde relinquitur, q, licet idem numero prius tempore sit in potentia et in actu,tnaliquod ens in actu secundum idem specie, est etiaprius tempore, uens inpotentia. Et quia posset aliquis dubitare de quibusdam quae dixerat, ideo
subiungit ea esse manifesta seperius Dictum est.n. - . insuperioribus de substantia. cin. .li.u, omne o fit it ex aliquo,sicutex materia, de ab aliquo, sicut ab agere. Et hoc etiam agens est specie idem cum
eo quod fit Quod manifestum est in generationi-bris univocis, sed in Mationiblis aequivocis opo tet esse aliquam sinulitudinem generantis ad aenitum, ut ibidem ostensum est.' Deinde cum dicit. n 1 s s. mare Miletur impo*bile. estῖ minatorem, quin Hificauerest, aut citharoedum, risbilest barietaverit. Fenim *citectarietare, est barrioilaesistit citharietare. R.
militer etiam alibri NT. stupra re crvidetur inposissiti esse aedili imia esse.
ondit ordinem actus&potentiae fecitndum te pus in quibusdam potentiis activis ,& circa hoc tria facit.Primo ostendit propositum. Dietiam.n. fisit supra,u, quaeda potentiae operatius sunt,quaso ortet accipere preagentes siue prsexercitantes se in eorum actionibus. sicut quae acquiruntur per consuetudinem uel disciplinam. Et de his dicit hiest etiam in eisdem secudum numerum, actus pri- ceditpotentiam.Impossibile enim uidetur traliquis fiataediscator qui non prius aedificauerit: aut Tma.io. 6 fiat citharoedus,qui no prius citharizaueritiHoc autem inducit concludens ex praemissis. Dictum est enim supra, ν potentia musicum fit actu musi- eum a musico in actu inquantum.sab eo addiscit.
Et similiter in aliis est a bus. Addiscere aute non poterit arte huiusmodi,nisi exercitando se in acturius.Nam aliquis citharitatio, addiscit citharietare. Et similiter est in aliis artibus.Unde manifestanduest Φ imp ssibile est haberi huiusmodi potentias,
nisi prius insint actiones earum etiam in eodem secundum numerum. Secundo ibi.
unde argumretino fio isties oriebatur, quod aliqvu a x snon babenssciensem faciet id uiusscientia. quinque diasci non babet. unde sophisti relenchusfactus est quid non habes quis A v r.
sciam,faciet curasscientia est. AG censen non babet. par.s.
Ponit qliandam sophisticam obiectionem contra praedicta dicens, ut quidam ssophisticus elenchus factus estI.i syllogismus apparens contradicensueritati,qui talis est.Discens artem operatur actionem artis. Sed disces artem no habet attem.
Erso qui non habet scientiam nee artem facit id cuius est scientia aut ara. Mod uidetur contraritimueritati. Tertio ibi. Sed quoniam eius, quod fit, aliqvifactum est,er eius, ,
quod aliquo modo mouetur,aliquid motum est boe autem inde motu manifestimem discentem quoque necesseeμrtasse est, atquidscientis babere. At ex is quos patet, satius Texar.
prior potensu,ta generalisne,ertem e.
Sed quia eius quod sit, factum est aliquid: σ totaliter A N T.
eius quod movet wr, moti est aliquid palam autem inbupis de motu Me. Et disientem necesse bibere aliquid scientiaeforsan. sis igitur est hoc palam, quia σ actus'
prior potentia secundum generationem ex tempus.
Soluit dictim obiectionem assignando quoddaquqd dictum est & probatum in s.phy. Ostensiim Tex I.
est ibi ut omne moueri praecedit motum esse,propter diuisioHem motus.oportet enim P quacunque parte motus data cum diuisibilis sit, aliquam partem eius accipi,quae iam peracta est, dum pars motus data deragitur. Et ideo quicquid mouet, iaquantum ad aliquid motum est. Et eadem ratione
quicquid fit,iammantum ad aliquid factum est. Licet enim tactio in sitastantiaquantum ad introductionem sorinae substantialis sit indivisibilis ,tamesi accipiat iureste ario praecedens cuius terminus
est generatiq,divisibilis est,& dotum potest dici factio. Quia igitur quod fit quantum ad aliquid sactum est, potest aliqitalem operationem habere quod fit eius ad quod terminatur factio: sicut scalefit potest aliquo modo calefacere, licet non perfecte, sicut id quod iam iactum est calidum. Et sic cum discere sit fieri scientem, necesse est Q dbstens quasi aliquid ia scis &artis habeat. Unde noest inconueniens si aliqualiter facit operationem artis. NUenim eam iacit perfecte, sicut qui iam
habet arte.sed & in ipsa ratione, naturaliter prae- insunt quaedam semina & principia scientiarum &uirtutum, uimate quorum potest homo aliqualiter exire in scientie re uirtutis actum, antequam habeat habitum scientiae & uirtutis,'ito adepto,operatiar persecte, prius autem imperfecte. Ultimo
epilogat quod stupra dictum est, ut patet in litera.
Lxcrio Vm. Actum esse priorem potentia secundum substantiam. probat in his inferioribus.
AT ueras statuis etiam, primo quidem, quia δε ars s.
347쪽
potentia,ratione, & tempore quodammodo, hic ostenditu, sit prior secundum liubstantiam, quod erat superius tertio propositum.. Et diuiditur in partes duas. In prinia ostendit propositum rationibus sumptis ex his qiue mandoque fiunt in potelia quandoque in aetii. Inlecunda uero per comparatione sempiternorum quae semper si int actis. ad mobilia quae quandoque sunt in potentia, qua
par.Gq. doq; in adiu. ibisAt uero magis proprie.F Et quia esse prius secundum substat iam est esse prius per-
sed ione, persectio autem attribuitur duabus causis.cformae&fint,ideo duabus rationibus inpa rarisem te prima latitur ad propositum ostendendia.Qua- Actum ge rum prima sumitur ex parte sormae. Secunda ex
priore pote parte finis suae ponitur.ibit Et quia omne ad prindi i sectibi,' uadit PDicit ergo primo,u, non solii abus ostend , est prior potentia & ratione & tempore, sed sub. simpla ex stantia .i. persectibne Nomine enim substant vere serint. consuetiit forma significari per quam aliquid est perscctum. Et hoc ait idem primum apparet tali ratione,quia ea quae sunt posteriora in generatione, sunt priora secundum substantiam de speciemi ci. persectione, quia generatio semper procedit ab imperfecto ad per sectum, siciit uir est posterior generatione quam puer,na ex puero si uir,& h ,- Toαt mo posterius gnone quam spema. Et hoc ideo Muir& homo iam habent speciem persectam, puer
autem & spernia nondum. Cum igitur in eodem secundum numerum actus generatione & tempore sit posterior potentia, ut ex superioribus patet, sequitur m actus sit prior potentia substantia de ratione. Deinde cum dicit.
oa ris i Ostendit idem ratione sumpta i parte finis, &idem quod facit.primo proponit rationem S supra rone cirndo manifestat quoddam in ratione suppositu. suuipta ex ibis Non enim ut insunt habeania Tertio determi
,. n.''' quoddam quod posset facere dubium circa
P pr dictaeibitumii ero est horum. Dicit ergo primo, omne quod fit vadens ad finem, vadit ad quoddam principium.Nam finis citius causa fit aliquid est quod principium. Est enim prius in intemtione agentis,quia eius causa fit generatio. Sed Dctus est finis potentiae,ergo actus est prior potentia &principium quoddam eius. Deinde indicit.
Iasti; α ostendit quod supra posueratisv actus sitfinis
nepotetia. potentiae. d quidem primo manifestat in potentiis activis naturalibus dicens, s animalia non uident,ut habeant potentiam uisuam :sed magis habent potentiam uisum, ut uideant. Et sic-nifesti ina est quod poteria est propter actum, noeconuerso. Secundo ita
mibter etiam, es uafiatam, ut aedificent. σίpeo G si . t a Luam ut peculantur,mam vi spem uam babeant i uti turdust qui exercuatitur. M uero nolpecutimur, sed avi M. aut quia non indigentipe tiri. Sumbur aurem Cr aedificandis entiam ut es fieret ,σ AN T. tbemeum babent ut Mulantur. sed tum hieculantur ut iborisam babeatu nia meditantes. Hi autem non Dolor ursed in autumfle. Aut quia non et g uri.
Manifestat idem in potetiis rationalibus dicς , OaEsiis ad hoe homines potentiam habent aedificandi in potetus. ut aedificent,ad hoc habent stheoricanat. scientia romii, speculatiua ut speculentur Non autem speculantur ut habeant theoricam, nisi addiscentes,qui meditantur ea 'us sunt scientiae speculativae, ut acquirant eam. Et ni non persecte speculantur, sed quodammodo & impellecte, ut supra dictum est: q uia speculari non est propter aliquam indigetiam, sed scientia iam habita uti.Discentium autem specillatio est, quia indiuent acquirere scietia. Tertio ibi vi materia porentia, pud p respou 'adspecia.
uero actu is uneislpecie est. similiter etiam de caete. ris,er Parum motio sinu. mire quemadmodum docentes,cum sic pulum ostendant operantem, sialatu imposuisse mem utilare etiam natura.
Amplius autem materia potentia est, donec ueniat adJe Auries .in indo uero διs incestinguic Similiter aute Teae .circ. σι natur,o' quorum motus estfinis. Propter quod sicut par.
docemre,operantem ostendaentes,palant sinem residistis natura similiter.
Ma estat idem in potentiis passivis dicens,
materia est in potentia donec ueniat ad tarn inues speciem, sed tune primo est in actu.quando habet speciem.& ita est in omnibus aliis,quae mouentur propter finem.Vnde scut docentes putant ad finem pertingere,quando demonstrant discip ulu,
quem instruxeriint, operantem ea, quae sunt artis,
ita & natura pertingit ad finem, quando cosequi, tur actum. Et sic manifestum est et actus est finis in
motu naturali. Quarto ibi. Si enim non ita', eritnercurius Passionis . non. merit avss.
manifestum, intra uel extra ' silentia , p. emadmodo
etiam ille. Ps rem . . operatio uero, pura. Me nomino ratio, dicitur ab opere, er tendit ad persectionem. N an 'ita, divinas Mercin inserit. Non mama AN Alius enim omentia st interius aut exterias, quemadu e modum ille. Opure finis, actus autem opus .Pro σιν-der nomendacitur amusicun opus, σtendit uer suseia lechiam
Manifestat pro suom deduceivlo ad incon- Mani statueniens dicens,u, si persectio & finis non consiste . itam duc rent in actu, tunc non uideretur differentia inter aliquem sapientem, sicut suit Mercurius, & alique insipientem,sicut fuit Paxonas. Si enim per Aoscientiae non essetis agendo, non esset Mercurius manifestatus in sua scientia, si habereisscientiam interius .squantum ad interiorem actum, saut exterius quatum ad exteriorem actum, sicut nec Paxonas.Nam peractum scientiae manifestatur aliquis esse sciens,&non per potentiam. Operatio enim est finis scientiae. Operatio autem est actus quidam.Propterqliod& nomen actus dicitur ab operatione,ut supra dictum est. Et inde derivatu Tex e. .
euad formam,qvicitur endesechia siue persectio. Deinde cum dicit.
348쪽
avs s. cum az clumi Micritus est umili usu, ut is iam, π nihil preter hanc ad Mavis fiat opus, a quibi dam M. rasiat aloesiar ab aedificativa domus praeter aedificationem, nihilomimis tamen ulte quidem finissae uero magis sinis potentiae s. aedificatio itaque in aedificato simul G ' crello domo. Q Aorumcunque itaque iliaci tuitim praeter
psum est id quod ,horum actin is eo, quod fit, egia aedificastra n eo,quod ad mar ne come , in eo, quod contexitur limi terer de alas, crommno motus in moto. inya rum uero non est altici quoddam opus praeter aetionem, in
lie quaedam ni moniam uero est horum quidem estinum usus, ut uisu A N τε ui in praeter banc dum sit alterumὶ visu opus: aqui Ι 'I tauero' ut ui ab aedificatoria ramuspreteres frationem. Tamen non minusquisem haemis, bis autem magum, potentiae est. Nam aedificatis in .d scuto, σφmul'π' est cum domo. orumque igitur aliquid alurum est,quod' praeter usium, horum actum infacto est:
M aedificatio in aedificato. er contextro in contexto . similia ter autem O in aliis.ta totaliter motus in eo quod mouea' tur. rum uero non est alia Maliud opuspraeterini
met nipsis exsit actio, usui viri vidente, σμίasio in
. secvlame, utra in an iactare Crbaellicitus. Vitantaque qualis quaedam est.
Opus non Manifestat quoddam quod poterat esse dubium est filaiscini circa pr dicta.Quia enim dixerat, ut opus est sinis, iri liticiis' posset alictuis crederect hoc esset uerum in omni
ve ratum. remouet dicens, st quarundam
activarum potetiarum ultimus finis est solus usus potentiae,& non aliquid operatum peractionem potentiae,sicut ultimus finis potentis uisius est ui- . . ea sio, d praeter eam non fita potentia uulua aliquod opus operatum. In quibusdam uero potentiis acti ius fit aliquod opus praeteractionem,ut ab arte aedificativa fit domus praeter ipsis, aedificationem. Tamen haec differentia non facit si in aliquibus harum potentiarum minus sit actus finis potentiae,. Nin aliquibus magis, quia ipsa actio est intacto,ut I aedificatio in eo quod aedificatur. Et aedificatio si Dis , .a Inui fit,& habet elle cum domo. Vnde, si domus aut in ipso pac aedificatum sit sinis, non excluditur quin actus sit M. Actio finis potentiae. Talis aut differentia inter metas uero im potentias est cosiderandas D praeter actu ipsum ς in φῶς potentiae,qui est actio sit aliqu operam,actio taliupotentiam est in facto, te actus Acti ut aedificatio
in idificato,& cotextio in contexto, & uli motus inniolo. Et hoc ideo, quia qn per actionem potentiae constituiturali l operatum, illa actio perficit operatum, te non operantem. Vnde est in oper to sicut actio & persectio eius, non autem in operante. Sed, quando no est aliquod opus operatum Praeter actionem potentis,tunc actio existit in agete dc ut persectio eius,& non transit in aliquid exterius perficiendum,sicut uisio est in uidente utinscctio eius,& speculatio in speculate, di uita in aniFoelicitas ma, ut per uitam intelligamus opera uitae. Vnde est opera- manifestum est, ν etiam talicitas itali operatio- consistit, quae est in operante, non quae transt in rem exteriorem, cum faelicitas sit bonum scelibris & persectio eius.Est enim aliqua uita seeli 'cui taeersecta eius Unde sicut uita est in uiuere, ita
scelicitas in talicea ita pateti talicitas non co-
sistit nec intdificando, nec in aliqua huiusilio si Mctione,quae in exterius transeat, sed in intelligedo& uolendo. Vltimo auteni cum dicit. de patre uiasubstantia cripecies, actus est. Crsea
eundum hanc igitur rationem mam estum est, quod prior substantia actus, quam potentia. Et, quemdmodum dixi. mus,tempore semper praecedis actus tuas ante alium, inque deum, qui est primo mouentu.
insare manifestum, qu) 2bstantia et species, a. 2 qui. A N T. dum est.secundia banc itaque rationem, patim quia prior Texa. I . substantia est actuspotentia.Et ut diximus emporesemper pata . praeaccipitur actus alius ante alium, usque ad eum quae, semper mouentis principiam. Redit ad concludendum principale propositu rex cita.
dicens,* manifestum est ex praedictis,st shbstantia& sorma & species est actus quidam. Et ex hoc mnifestum est, ν actus est prior quam potentia secudum substatim & formam. Et est prior tempora, ut supra dictum est, quia semper prius exigitur
ctus secundum quem generans, aut mouens aut saciens est actu,ante alterum actum quo generatum
uel factum est in actu, postquam fuit in potentia, quousque ueniatur ad primum mouens, quod est in actu tantum. Id enim, quod exit de potentia in actum, requirit actiun praecedentem in agente, a
quo reducitur in actum. L E c T r o I x. Actum substantia priorem esse in incorruptibilibus
VEHitamen etiam mvis p rincipaliter. Nerea enim 2Es s.
priora conruptibili ursubstantias Liata uerop
At vero magis yroprie sempiterna, Driora substa tu A N r.
μοι corruptibilibus. lautem nihilpotentia sempiternu. par. . Superius probauit Arist.*actus erat prior po- Tς si I.
tentia, substantia Missinatione, & nersectione, per rationes ex ipsis corruptibilibus sumptas . Hic au ν tem idem ostendit per comparationem sempiter lenisa
nom ad corruptibilia Eldiuiditur ista pars i duas. csiparati In prima ostendit propositum. In secunda ex proia n m sempiresito ossessi excludit quoddam iPlatone dictum. ibis Si ergo alique sunt naturae. F Et circa primum rubii duo taciti Primo ostendit propositum, & hoc tali Insta xl.s, ratione . Sempiterna comparatur ad eorruptibilia sicut actus ad potetiam.Nam sempitem, inquatum huiusmodi,non sunt in potentia, corruptibilia uero ii 'uantum huiusmodi in potentia sunt.
Sed sempiterna sunt priora comiytibilibus substatia&perfectione. hoc enim manifestum es LErgo actus est potentia prior substantia de persectione. Dicit autem, ut hac ratione magis proprie osted, tur propositum, quia non assumiturinus & potentia in eodem,sed in diuersis, quod facit probati
nem magis euidentem. Secundo ibi. Ralla aulembo, omωpotentiastinus contradictionis 133 est.quod enim non estpossibile esse, non ineruaticia . omne uero possibile , contritu nonagere. quia igitur est positois is esse, mitivi essem n esse . quod uero spossibile nomese,contingit non esse . quod autem contingit non es cor ruptibile et aut simpliorer aut e sum, quoddicitur c
tingere non esse ue secundum lacum, siue secundum P ιμπιδ e secuniam quale .pmpliciter uero, quodi μη s. antiam. Resis
349쪽
tradictiois, se idus.s iterna ut iis non lunt in po
Necellaria ut sic non sunt in P
Rario viro omnis potentia D:d cotura siclionis est. Q depudem enim est mn postibi lamiam, non uti.
PQ existet vi alipis. Posiibila autem omne, contingit non
actu elle. Aod igitur pessibile egeaontingit esse cr non esse id igitur positate Gσnon esse. Possibili vero non
esse ontingit non esse. contingens autem non ep, corruptibile , dat si inpliciter Dei umquod dicitur contingere non esse. ι secundum locum ut secundum quantum, aut secun dion fiale. Sim liciter autem quodsicundum sub tintiam.
Probat quod supposuerat,scilicet ut nullum sempiternum sit in potentia,& circa hoc duo facit.Primo ponit rationem ad ostendendum hoc, quae talis est.Omnis potentia simul est contradictionis.
Dicitur autem hoc non de potentia activa. Iam.m
supra dictum est, u potentiae irrationales non sunt ad opposita, sed loquitur hie, de potentia passiua, secundum quam aliquid dicitur possibile esse de nocte,uel simpliciter, uel secundum quid. Hoc autequod posuerat manifestat P oppositum, quia ubi
non est talis potentia, non contingit utraque pars
contradictionis. Nam quod non est possisile esse, nunquam in aliquo est. Si enim non est possibile esse, impossibile est esse in necesse est non esse. Sed id, quoa possibile est esse, contingit non esse in actu. Manifestum est ergo,quod illud, quod possibile est esse,contingit eis e re non esse. Et sic potentia simul contradictionis est, quia idem est in potetia ad esse de non esse.Sed id quod potest non esse,
contingit non esse. Haec enim duo inluipollent. iod autem contingit non esse, est corruptibile,
uel simpliciter, uel secundum quid, prout dicitur contingere G esse. Sicut si contingat aliquod corpus non esse in aliquo loco, illud est corruptibile secundum locum. Et similiter est de quanto, Nde quali.Sed simpliciter est comiptibile, quod potest non esse secundum substantiam. Relinquitur ergo, quod omne, quod est in potentia, in iliantumnuiusmodi, corruptibile est. Secundoorbi. Niuil igitur Duilis iter incorruptibili . simpliciter m. tentia est. sic sum alipi id autem, nihil prohibet. ut quale,
Nihil ergo inrerruptibiliam simpliciter, polentia est ensfimpliciter. Aliud autem niuilprobibet, ut quale, aut ubi.
Inseri conclusionem expositione praemissam- tentam,& circa hoc tria facit. Primo concludit P- positum circa sempiterna,inferens ex praedictis, Psi omne, quod est in potentia, est corruptibile, s quitur si nullum incorruptibilium simpliciter, sitens in potentia, ut accipiamus incorruptibile sim.pliciter , & ens in potentia simpliciter secundum substantiam Sed nihil prohibet id quod est incorruptibile simpliciter, esse in potentia secundum quidaut secundum quale,aut ubi.Vt luna est in potentia ut sit illustrata albie,& sol est in potentia,
cum est in oriente , sit in occidente. Patet ergo ex praedictis,u, omnia sempiterna inquantum limiusmodi sunt in actu. Secundo ibi. Nec eorum,p necessiriosint, laetbee prima. st enim
ipsa non es t, nil iresses profecto.
Nee eorum quae ex necesitate sunt. Et quum ipsa pri me. Naquest bee non essent,nail ut Melset. Concludit idem de necessariis, quod concluserat de sempiterni quia etiam in ipsis rebus corruptibilibus sunt quaedam necessaria, ut homine e Leanimal, omne totum esse maius sua parte. Dicit ergo,qirerit neque aliquid eorum,quae sunt ex necensitate,in potentia est. Quae enim necessaria sunt, semper sunt in actu, de non possunt esse de non esse. Ea itero tuae sunt necessaria, sunt prima inter omnia,quia eis ablatis nihil remanetali omni, utpote si tollerentur essentialia praedicata, quae necessario praedicantur, non possent inesse accidentalia proicata, quae contingit inesse & non inesse. Et sic rellii quitur vactus est prior potentia. Tertio ibi. Nee liquis motus aeternus, aut liqui deternum motumestra secundum potentiam motum, nisi unde,quo huius auatem nauriam nihil prohibet esse.
Neque nrigae motus si vis est sempiternus, me si quid
motum sempiternum, non is secundum potentiam motum, nil untiquo. Huius autem materi1-il prohibet emere.
Concludit idem de motu sempiterno, quod cocluserat de sebstatiis sempiternis, ta circa hoc tria iacit. Primo ex predictis concludit propositum dicens, quod si aliquis motus est sempiternus, ille motus non est in potentia, nec id quod mouetur est in potentia ad motum, sed est in potentiatum de quin idest ut ab hoc in id transeat. Cum enim motus sit actus existentis in potentia portet omne quod mouetur esse in potentia ad terminum motus, non alite ad ipsium moueri, sed ad aliquod ubi, quo tendit per motum. Et quia quod moue tur oportet habere materiam, subiungit quod nihil prohibet id quod mouetur motu sempite mohasere materiat quia licet non sit in potentia admoueri simpliciter, est tamen in potentia ad hoc uel ad illud ubi. Secundo ibi. ara semperarit seu σstellae, toturus eoilum. n uetimendum ne i Mostri. uod metuunt quidam pissici nonem fatigatitur umboebaeiunt, eoquὀl motus eis notis circa contradictionis potentiam quemadmodum est priubilius iraia laboriosa eis sit motus continuatio. substantianis materia, o potentia existens non actu, huius causa est. Pro ex quod agit semper μισastra, π torum coelum. Non est autem timendum, ne quando flent, quod timent qui
de natura. Neque laborant hec agentia. Non enim inspotentiac reddictimis ius, ut corruptibilibus motus, ut laboriosa' continuatio motus Nam substantia muria, erpotentia non actu eausa butur.
Concludit quoddam corollariu ex dictis. Quia
enim quod mouetur motu sempiterno, non est inpotentia ad ipsi ina moueri,motus autem coeli sempiternus est, secundum quod traditur in libro. 8.phy. sequitur quod l est & astra & totum coelum semper agant, quia semper mouentur, & per motum suum agunt. Nec est timendum, ut aliquando motus coeli stet,utitimuerunt quidam naturalesb.s Empedocles &sequaces eius, qui posuerunt in per litem & amicitiam mundus quandoque cor-riimpiturae rursus reparatur. Et ideo dicit non esse timendum, quia non sunt in potentia ad non mouere. Et propter hoc etiam non corruptibilia, in eo mouentur, non laborant. Non enim inest eis 3 potentia contradictionisF. sut moueantur de non moueantur sicut est in corruptibilibus, qliae hsc habent per motum,& ita per hunc modum cotinuus motus sit eis motus cum labore. Qii enim cotruptibilia laborent in eo ut mouentur caest, Necularia
350쪽
. est, quia sunt in potentia admoueri & non non moueri, uec non habent hoc ex natura si ibilantiali suasi., VI -Vnde itidemus ' tanto ali possibili iee est laboriosor, quanto etiam natura
tempu)G rei est propinquior ad non moueri. Sicut patet oenus, secusta moueri sursum in animalibus laboriosium est. Hmc erit cx autem hic dicitur de perpetuitate motus coeli, Litarii' ρμ' - naturae corporis
ecelestis,quam experti sumus. Sed hoc non praeiudicat diuinae uoluntati,a qua dependet motus coeli & esse eius. Tertio ibi.
enim crin fila listrabent motum.
A-τ. Imitantur agi incorruptibilia,cri in transmutatione T R, Antentia, ut terra er ignis. Etenmicuis per Munt. Na
tia corru- Comparat corpora corruptibilia corporibuς ptibilium incorruptibilibus in agendo, dc primo quantum ad incorrupti similitudinem dicens,* coriora eorum, quorum,. est in transmutatione, imitantur corpora in-inendo.' corruptibilia in eo,ui semer agut,sicut ignis, qui secundum se semper calefacit, & terra quae secundum se semper facit operationes proprias de naturales. Et hoc ideo est,quia habent motum & operationem suam propriam secudum se & in eis, inquantum.ssormae eorum sunt pricipia talium m tuum cactionum. Secundo ibi.
BRII. cetereum omnes potentis ut determinata est,contra.
rationem. irrationabiles veropera ad elicier vos, canor dictionis erunt extim
Dria eor5- Ponit comparationem secundum dissimilitudi nem dicenς, ut aliae potentiae rerum mobilium . de L. V ' quibus sit pra determinatum est, onui sunt con-Lect. a. tradimonis,ecsitrario rebus sempiternis luet semTam potλ persunt in actu. Sed diuersimode, nam pytentiaetiaersinales rationales sunt contradictionis, eo ui possunt moti. I uere sic,uel non sic,ut supra dictum est. Potentiaeiaioziis uero irrationales operantur uno modo, sed de ip- nix, licet di is sunt contradictionis per hoc, ut possent ad ei Ieuerinode. 8c non esse,sicut animal potest amittere potentia uisitiam. Deinde cum dicit. E s s. Sittitur aliquae naturae luesita lantia tales unt,quales escunt insermonibus ideas , multo magis ciens aliquid erit quam ipsa sicia, et motum quam malusata.mmagis a 'DU a uero horum potentie Qim igitur actus pristiσpotentia. er es transimul atruo prioripio est, patet. A N T. Si ergo aliqua sunt naturae tales aut substantie quales dipari'. cunt qui in rationibus ideas , multo magis siciens utique eritalis liquvn post Henlicta motum quis matur. Hic enim actus magis ille autem polentiae borum. ad quidem igitur est prius a potentia, G omni principio mutabis blatim.
tad ictis ar Ex primissis exeludit quoddam a Platone posix bis i P enim Plato formas separatas, quas deitiis. maxime esse dicebat sicut si ponere scietiam esse separatam,quam uocabat per se scientiam,& dicebat*hoeerat principalissimum i genere scibiliv.& similiter per semotum in genere mobilia Sed
, R U s 66 afui praeostensa, aliquid erit primo in genere scibi
lium quim perse scientia. Ostensum est enim cyptior est actus persectione quim potetiae scientia enim ipsa est quaedam potentia. Vnde cosideratio qest actus eiiis erit ea potior,&sie de aliis huiusmodi. Ultimo epilogat quod dictum eis su actu, est prior potentia Sc omni principio motus.
Actum potentia honorabiliorein esse in bonis, in ma lis uero econuerso se habere ostendit, hine, actum omnis intestigibilitatis rationem esse eoi cludit, ac propterea priorem potetia dicit in intelligibilibus.
Vodorem melior e prestantior Da ita bona , i, , Mentida st ex hisparebit, quounque enim Tex. i. secundumpo sese rivir, idem est potens contrauria ut quod dicitur posue sanum Hs idem est etiam erratur, Cr Dul.eadem p tentia est sanum σ Vrotu esse, προ
scereta moueri, er extruere, G destruere. extrui, σω
rem se iraqueeontum, malestaeontraria uerost Oumpossibile est vi fanum cr aegrotum esse.quare nece laesi unum eorum bonum esse ipsum autem posse utrunques
muli aut neutrum aditu igitur,meliori
modauita melior et nil Grer bonorabilior βιHosa ur. potentia acto , exbis est palam. GMique enim secunda rex α ι ν posse dicuntur deest potens contraria: ut quod dicitur posse par. a. comatescere id est σtintuens. Et limat Eadem enim potentia coma censer Gorandi ,σquiescendier m uendi, T csfieandi er destruendi, oraedificandi cr eorruEdi. PQR dem igitur eontraria, simul existic contraria Alialiterauero impollibilalisia existere, visanari esse σlaborare. ergo. mire nul* mallertinesse borum.Posseuerasmilia
ter utrunque ut neutrum Actu fuero melior est.
Postu comparauit Plis actum de potentiam fm Actus in prius de posterii reaiic comparat ea fia bonia de ma iii 'i luna, de circa hoc duo facit.Pfimo dicit m in bonis, ε' actus est melior potentia. Quod quide manisesbi ex hoc φ id ql est pytentia est ide in potentia existens ad contraria. Sicut ii micon escere,hoc mi infirmari, simul est in potentia ad utriuaq;.
Et hoc loquia eadu est potentia utriusq; , conuale scelidi de laborandi, de quiescendi demouendi, de aliorii in huiusinodi oppositoriim. Et ita patet Paliquid simul potest contraria, licet contraria non pol sint simul esse actu.Contrariorum igitur utrum qiae seorsum, est hoc cruidem bonum, ut sanum: Miud uero malum,ut infirmum. Nam semper incotrariis unum est ut deficiens,quod ad malum pertinet. Sic igitur quod est bonum in actu, est tantubonum.Sed potentia se habet, similitersia utriumque s. secundum quid quod est esse in potentia Habetautem neutrum simpliciter,quod est esse in actu. Relinquitur igitur maestus est melior pote tia, quia quod est umpliciter Se pure bonum, est melius eo quod est secundum quid bonum, de coniunctum malo. Secundo ibi. Necesse autem est etiam in malis, finem crassum dese- ax stiriare potentia esse.etenim potens est Hem, ambo contraria. Necesse autem in malis, finem er da ege deseris. rem rentia. infode polos idem contraria ambo. .i ostedit cotrario in malis est actus peior inten Actus i nistia, de circa hoc tria faciti Primo Ofidit Ppossim ex t is peior estrone supra inducta, quia id qd est simpla malum, potenti