장음표시 사용
351쪽
ternis ut se non estinat 4 ne precca um. E ss.
malit,& qa se het ad messi & ad bonuNn csi potetia ait malu nodii het malii nisi G qd, te eade est ad bonis naide est poteriaqdest ad piratia, rellii Pturu, aci' mes' est peior potetia ad malii. Scio ibi.
Patet igitur, quod murum non est praeter res malum na φιαnatura posterius potentia est. palam ergo Pia non est aliqGyretum. Postericis. n.
in naturae malum quam petentia. Concludit ex dictis ui ipsum malum no est quaedam natura praeter res alias, quae G rraturam si int me. Nam ipsum malum fm natura est posteriusu potentia quia est posterius 8e magis elongatum a persectione naturae.Vsi csi potetia no possit esse alia stter res, multo minus ipsum mesu. Tertio ibi. Non igitur quiegis bis, inicipio et quae perperivasium mala est neq; eorruptu. etenim eorruptis de lir est. No ergo nec in eis queamininoersim emis. Milest
neque malum, neque peccatum,neque eorruptum. Etenim corruptio malorum.
Inducit aliam conclusioneniati enim malum n5 est nisi post potentia, potentia aut non inuenitur in rebus sempiternis,ut supra ostesiim est, no eriti eis aliud malu,n : peccatu, neq; alia corruptio. Nam corruptio quoddam malum est. Est hoc aut intelligendum inquantum sent sempiterea de incorruptibilia. Nasin nihil prohibet in eis esse corruptione. ut G ubi aut sin aliquid huiushioduriturae 'quos actu mentati luridivideternIcp,invenω, Augae essent, manifeta essent,nmne aut illunt polo tu cur triangulam recti mya qui circa unum punctuantus, duobus rediit Miles sunt. figitur quirirca laus est ducereturividenti mox egis manifestum. cur in semicis Io,ula recturi ama st .equalis. O qui base est duo. Cr qui ex medio supra stat recturati erat manifestum erit ei, prillud*al. maereta et quae polentissum, redacta in actum inueniuntwr e; aut est quia intellectio est actus, quaa
re ex actu potentia. V obboe agendo cognoscunt.po larnacῖ generatione est .quisicundum numerum actus est. Inveniuntur autem Cr distramata actu.Nam diuisenter
inueniant. Si ergo essent si A. amfesta urique egent. Nune autem instant potetis. Propter quid duo recti trigonum quia qui circa unum punctum angidi equales duobusrectis. si ergo edaceretur qui iuxta eostam, uidenti utique statim esset palam. Propter quid in semicra culo rectus usi res viassaequalis tres que bases duae er quae ex medio superstans recta uidenti, palam ei qui illud civit. Quare palam quia molentia entia ad actum reducta inueniuntur, crisa uero quia intelligentia est actui. mare ex actu potentia, er pro hoe facientes cognoscunt. Posterias enim generatione pae
Postqcoparauit potetia &actum prius &posterius,& bonii di malu hic coparat eadE G itelligetia ueri te salsi. Et circa hoc duo facit.Prio coparat ipsa ει intelligere, scdo uero G ueritate de falsitate,ibis in uero ens. Dicit ergo primo Ia diagramat abi. te scriptiones geometriae, inuenit m-tur .i .pinuetione cognoscinatur G disipone figurarii in actu. Geometre. n. inueniunt veru N qmni diuidedo sineas de sit cies. Diuisio aut reducit in actu cas e t in poteti Na partes cotinui sunt potentia in toto ante diuisione.Si aut oia essent diuisasm qa requirit laetio ueritatis manifestae essent conciones qsitae.Sed qa in prima Ptractione figuram sent in potetia humi diuisiones si no statim fit manifest si qJ irit. Hoc aut notiscat p duo exepla,qitoria primu in circa usi tu quare strigonii est duo recti. F. i.quare triangulus habet tres angulos aequales duobus rectis at quidem sic demostrati
Sit triangulus A a o & protrahatur basis A c in contini tu &directu. Haec isti basis Atracta facieto latere triaguli a c angulu in pucto, G qqde angulus extra ex iis rivalis est duob angulis iterio, ribus sibi oppositis. uigulo A ec & angulo B ΑG. Manifestu est aut v duo anguli consistentes circa punctum G quorum unus est extra triangulumin alter intra sunt aequales duobus tectis. Demonstr tum inals linea recta super aliam lineam cadens qualitercunque aciet duos angulos rectos, aut q- quales duobus remiaRelinquitur ergo v anpilus interior in puncto si constitutum eum aliis duo, qui sunt aequales angulo exteriori oes.stres sunt aequales duob' rectis. Hoc est ergo G Phs dicit, P, at tria tu habere duos rectos . quia duo anguli qui simi circa unum punctu, puta circa punctumo quom un estiterior & alius exterior, sentequale s duob' rectis. Et io qn Nucit angulus si fit e tra, mucto uno latere maguli, litatim manifestu fit uideli disponem figurae,* triagulus fiet tres angulos squales duobus rectis.Mεm excplum est circa hoc qiitu, quare Ois angulus qui est in semicirculo desctiptus est rectus. Q quin dei non stratur sic. Sit semicirculus Aa c&in puncto a qualitercuque cadat constituatur angulus, cui subtenditur
352쪽
basis A c, quae est diameter circuli.Dico ergo quod angulus a est rectus. Cuius probatio est, quia cum linea A c sit diameter circulimportetquod traseat
per centrum.Diuidatur ergo per medium in puncto i ,& producatur linea D B.Sic igitur linea D n equalis eli lineae o A. quia sunt protracti a centro usque ad circunferentiam, ergo in trian gulo Da Aaequalis est angulus B angulo A,quia omnis trianguli cuius duo latera sunt inaualia , anguli qui sunt supra bases sunt aequales.Duo igit anguli A & a sunt duplu selius anguli s. Sed angulus u D C cum sit exterior est aequalis duob' angulis A & a partialibus,
ergo angulus e D C est duplus anguli e partialis. Et similiter probatur id angulus C est aequalis anginio a trianguli a D c eo quod duo latera D a & D Csunt aequalia cum sint protracta a centro ad circu- ferentiam,& angulus exterior scilicet A D a est aequalis utrique ergo est duplus anguli a partialis. Sic ergo duo anguli AD v & B D c fiunt cupium totius anguli A 8 c .Sed duo anguli A D a S: a D C sunt aut recti aut aequales duobus rectis, quia linea D scadit stipra lineam A C, ergo angulus A n C qui est
in semicirculo,est rectus. Et hoc est quod philoso phus dicit cui ideo demonstratur esse rectus ille qui est in semicirculo, quia tres lineae sunt aequales, scilicet diis in quas diiuditur basis scilicet D A&De S tertia qu ex media istarum duarum protracta stiperstat utrique scilicet a D. Et hanc dispositionem uidenti,statim manifestu est scienti principia geometriae, quod omnis angulus in semicir-Probat ilῆ culo est rectus. Sic igitur concludit Philosophus quod supra manifestum esse,quod quando aliqua reducuntura priori. de potentia in actum,tuc inuenitur earum ueritas Et huius causa est, quia intellectus actus est. Et ideo ea quae intelliguntur,oportet esse actu. Propter quod ex actu cognoscitur potentia. Vnde s cientes aliquid actu cognoscunt,siciit patet in pili Le.νδεε. ctis descriptionibus. oportet enim v, in eodem
secundum numerum, resterius secundum ordine generationis & temporis sit actus quam potentia ut supra expositum est. L a C T I o XI.
Cum timini di salium tam in simplicibus quam in cε positis secundum acti ini dicatur actum honorabiliorem potentia esse ostendit quod item deceptio di iasita, in simplicibus ac sempiternis non contingat,
si eundum figuras praedicamentorum, in im cotem securidum potentiam, aut actin forum, aut contraria , quoddam vero maximi proprie ens uerum avis sum. AM T. Quoniam autem ens dicito σ non ens, Me quidem Tex c. E r. secundum figuras categoriarum Pad uero sicandum potenpar. . tum aut a limborum oleontrairid. Hoc autem maxime proprie,aut uerum, Uassium.
Hic comparat Philosophus actum ad potentia seci dum ueritatem & falsitatem & circa hoc tria facit. Primo ponitu uerum & salsum praecipueJcitur secundum asm. Seoindo manifestat pro-rar.seq. Usitum ibi Hoc autem in rebus est componi aut Diuisio enr diuidi. FTertio concludit quoddam corollarium, ibi.sPalaim etiam 2 quia de imobilibus.PDic: t er- es, duplici o primo P cum ens & non ens ei oppositum diui ter .antur dupliciter. Vnoni o secundium diuersa Vruti sit Praedicamenta quae sunt substantia quantitas,qua- '
utas &c. Alio modo secundum potentiam N actu, ..
uel unius, uel alterius contrariorum, quia utrun- entei actuque contrariorum contingit actii esse&potentia. qua de e
Hoc quod est in actu,maxime proprie dicitur, aut PQ ς uerum aut falsum. Deinde cum dicit. Hoc autem in rebus est ciso Pione uel diuisione. imo has s. Me vera dici qui diuisum dirus,cr cvostrum copompuat. falsum aure qui contra quam res si biseavi. aut O sunt,aut non sunt. Quare 'quod utrum dat falsum scitur, quid prosecto hoc dicimus, connerandiam est non enim propterea quod noste uere putamus ansi essita albus es, scdproupterea quod tu albus radios qui dicimus, uerum dicimus. Hoc autem in rebus est componi auid di Unciuerus A N T.
est diuisum putans suidher compositum componi , mentis Pas .
tur autem contraris habens res. QNndocunque est,aut non est quod uerum dicituravi falliam. Hoc perscrutan. tam quid dicimus Non enim propter nos existimare te vere
album esse,ιu albus GAdpropter te esse unum,esse nos hoc
Probat, P nroposuerat,& circa hoc tria facit. Primo manifestat in substantiis continuis, secundo in simplicibiis,ibit Circa incomposita PTertio .colligit utrunqire, ibi j Esse uero ut uerum. PCirca par mprimum duo facit. Primo manifestat propositum Ueή&saia dicens, quod Ilioci scilicet esse uerum uel falsum in
rebus,nihil est aliud quam coiritalii & diuidi. Vii. de qui putat diuidi,quini est diuisum in rebus, ue eompcmirus est in sua opinione.ut qui putat hominem non di dividi.
ei se asinum .& similiter qui putat componi quod
est compositum in rebus . iit qui putat hominem esse animes: ille autem mentitur in opinando , qui ecotratio habet res aliter in sua opinione. quam res sint in sua natura.ut qui putat hominem sinum, aut non esse animal, quia quando aliquid est aut non est, tunc dicitur uerum uel falsum. ac sic considerandum est. No enim ideo tu es albus,
quia nos uere existimamus te esse album, sed econiuerso,ideo existimamus te albi in quia tu es albus.
Vnde manifestum est, o dispositio rei est causa ueritatis in opinione & oratione. Hoc autem addit ad manifestandum quod supra dixerat, quod ueru&salsum est in rebus componi & diuidi. Oportet
enim ueritatem & falsitatem, quae est in oratione
uel opinione,reduci ad dispositionem rei sicut ad ζ
causam. Cum autem intellectus compositionem opinione
format accipit duo,quorum unum se habet ut sor dia conimale respectu alterius. unde accipit id uti alio existens, propter qii prsilicata tenentur fornialiter.Et ideo,si talis operatio itellectus ad rem debeat reduci sicut ad causura,oportet in compositis substantiis ipsa compositio formae ad materia. aut eius quod se habet P modum formae, uel etiacon sitio accidentis ad subiecitam, respondeat
quasi sundamentum&causa ueritatis, composi- l- ationi quam intellectus interius se at & expri
miluoce. Sicut cum dico Socra est homo, uerar
huius enuntiationis caiisatur ex compositione ibrmae humanae ad materiam indiuidualem, per quam
Socrates est hic homo i & cii dico, I nio est am causa ueritatis est compositio albedinis ad subi
353쪽
sione. Secundo ibi. E s s. qiu semper composita er impe iudi uis, quaedam utrasemper D O impossibilia componi sunt, quadam uero cometu contraria esse 9Je quidem est con pom,ta esse.non es uero, non componi sed plura esse ergo circa contingentia quidem eademst falsa π Ma
ra πή λσ eadem oratis. cI contingit qrandoque ueram,
T AE quandoque assam esse.cma uero pohibita aliterseba bere, non it quandoque uerum, quarioquesus , stabo semper uera, G fallas l. Si igitrur haec quidem semper componunt aer, er impostibi ε' τ' Iia Dadu haec uero semper drui afuit, σ myristitata com
poni. bae aurem ccotingunt essecontraria, esseqvidem com
poni c unum esse, ta non esse, non componis plura esse. circa contingentia quidem igitur eadem fit falsa σ Meraque uo er oratio eadem contingit quandoque ueram esse. σTex G1R. contingit quandoque esese sam. circa impossibilia utro aliterse babere non pialiquauiti ueram,aliquando sesumsed Pro semper baec uera,cπ cfalsa.
iii Concludit ex dictis, et si c6positio & diiuisio rei
ternae ueri- causa ueritatis, di falsitatis i opinione N orati tali, ne, necesse est quod findifferentiam compositi
Reru quae- nis de d: uisionis eius quod est in rebus, est differendam sy ς.- ueritatis & falsitatis in opinione & oratione.Inhu pik', autem talis differentia inuenitur circa coindiuidati ir, positionem dc diuisionem, Q quaeda semper com- qitaeda in- ponuntur,&impossibile est eadnitdi,sicut animae cui rationali coiugitur natura sensitiva semper,& im- iri es possibile est v diuidatur ab ea, ita si anima rati itiai. nalis sit sine ratione. Quaeda uero sunt diuisa & imi se quod si possibile cit ea coni poni,sicut nigrum albo de sor- nificat aia mam asini homini. taeda uero te habent ad con-: traria,quia pyssunt componi&diuidi,sicut homo
fhri fidi i ta albus de etiam currens. Esse autem, in quo conti: Diio, sistit compositio intellectus,ut Hirmatio, compoquia. sitionem quanda & unionem indicat, nsi esse uero, quod significat negatio, tollit compositionem, &designat pluralitatem dc diuersitatem.Vnde mani- seli uni elies, in hi quae contingit componi di diuid ,una de eruem oratio sit quandoque uera, quandoque falsa, sicut haec oratio: Socra sedet, est uera eo sedente, eadem autem falsa eo surgente Et similiter est de opinione. Sed in his, quae non possi intaliter se habere,scilicet quq sp copontintur,uel diuidunttir, non est possibile, quod eade opinio uel oratio quandoque sit uera, quandoque falsa, sed quae est uera,semper est itera.& quae est falsa, semper est falsa. Sicut haec est uera, ho eli animal. haee autem salsa, homo est tanus. Deinde cum dicit. B E s S. circa incompostia uero quid esse aut non esse, Cr verumer falpum Non enim est compositum,ut illi quidem si componatur,non ' aurem si s visum fit Ruti album lignum, aut
diametrum incommensurabilem esse nee uerum Cr falsum, suo etiam in ictis eris. An quemadmodum neque verum
est dem in bis,ira nec ipsum espes AN T. circa incomposita uero quid esse er non esse, onerumpu. . Cr falsum Non enim est compostium uisit quidem, quandoacar queeo ostium: er lim', quandocunque diuisium fur rit,l talium lignum:aut incommensurasile diametrum. Nec uerum σμ*um militer adhue exini et,cτ in aliis. Aut sicut me uerum in bis idemscnec necesse.
Ostendit quomodo in simplicibus possit esse mea uera uerunt di falsum, de circahoc tria facitiPlinio osten
compositis dicens, o circa incomposita desiinpli- simpliciti cia cuiusmodi sunt subitantiae immateriales, non est uertim uel salsuin per compositionem aut diuisionem que fit in rebus, sed per hoc ut cognoscitur quodquideli, aut non coenoscitur. Cum enim attingamus ad cognoscendum quodquidest alicuius simplicis, tunc intellectus uidetur uerus esse. Cum autem non attinetimus ad coenoscendum
quodquidest, sed aliquid aliud ei attribuit, tunc falsus est. Non enim in simplicibus est compositio ut possit dici ut quando componitur res,tunc i ntellectus coponens sit uerusales quando diuisum est in re, quod intellectus componit, tunc intellectus non sit uFrus.Vel aliter non eli in simplicibus compositio laquod cum dicitur de eo estimatiue qlst,significetur eius compositio: 3: cum dicitur de eo quod non sit negatiue,signiscetur eius diuisio. Sicut in rebus compositis cum dicitiir,quod lignusit album,significatur eius compositio: aut cum dicitur, ut non sit lignum album, aut uidiametrum non sit commensurabile, significatur eius diuisio. IEt sic patet et uerum Se falsitan non est similiter in simplicibus,sicut in compositis. Neque hoc miruest,quia etiam esse non est similiter in utrisq;. Sed
esse compositorum surgit ex componentibu non autem esse simplicium.Vertim autem conseqititurens quia sicut in se do huius est habitum, eadem Toce. eli dispositio rerum in esse & in iteritate. Vnde quae non si int similia in est e,non sunt similia in ueritate. Secundo ibi. certe illia demueram De vero assum est. Ati . xx ssere naque ac dicere,utrum est non enim est id mas matio erdidi aron attingere uero, si ignorare. Non estproafecto decipi circa, quod quid est,nil secundum accidens. similiter autem est, rea non compositus flantia saron enim est decipi. Sed Me est uerum quidem dia Ialsum, est incre quidem A N ασrepresentare erum. Non enim idem affirmatio πυ- par. s. presentatio. Ignorare autem non attingere. Deci enim cir Atia lima ea quod do non estJedaatfecundum accidens. Similiter autem ex curca compostias sub unius . non enim est decipi.
ostendit qualiter sit uerumdi salsum in simpli' inoueracibus dicens, Phuiusmodi est uerum de falsum in , i sume simplicibiis, ut dicetur. Attingere enim mente ad si mri ipsum simplex,ut scilicet apprehendatur quid est, de dicere .i. significare uoce ipsum simplex, hoc est uerum,quod est in simplicibus. Et, quia dicere quandoque sumitur propraedicationeat firmativa pliciter. quq cum compositione fit,hunc intellectum remouet dicens,in non est idem affirmatio, dc dictio,ila Dictio nonastirmatio in per hoc, et aliquid dicitur de aliquo, simporquod est cum compositione,dictio autem simple Rim Mi prolatio alicuius. Sic ergo attingere dc dicere,est uerum,sed non attingere mente ipsa simplicia, est ea penitus ignorare . cuicunque enim non attin-
sit ad quodquidest rei sint plicis, penitus ignorat ipsam.non enim potest aliquid eius scire dc aliquid
ignorare,ex quo non est compositum. Videbatur autem,q, sicut dixerat,stattingere simplicia est dicereia erit m in eis ita non attingere est falsiuio, aut
decipi. hoc autem non dixit, dixi tu, non attin P iei .gere est ignorare. 3: ideo subdit causam, quare n. in attingere no est decipi dicens, P circλ quodquior ea quo est ι
354쪽
est non est decipi nisi fili accidens. ivia sic intelligendum est. Dictu est n. stipe ius in. 7Δ in. 8. v
in substantiis simplicibus ide est res,& quod qlii Lest eius.Sic igitur, cum substatia simplex sit ipli imquodquidelf, idem iudiciu est de cognitione sub stantis simplicis,& de cognitione eius q uidest. Sed circa quodquideli non decipitur intellectius nisi per accides. aut enim per intellectum attingit aliquis quodquid est rei, e tunc uere cognoscit 'dest res, aut non attingit, & tunc non apprehendit rem illam. Vnde circa ea non uerificatur neq; de-chutur. Propter quod dicit Aris Lin Tertio de Anima, ut sicut sensus circa propria obiecta senis est uerus, ita intellectus circa quodquidest quasi ci ea propriu obiectum. Et v, itellectus circa quod- quide si non decipiatur,non solum est in simplicibus substantiis, sed etiam in compositis. omo do autem per accides decipiatur aliquis circa qα quidest considerandum est.non enim decipitur sis circa quodquidest, nisi componendo, aut dii ii dendo. quod quidem in substantiis compositis contingit dupliciter. uno modo per compositionem
diuinitionis ad rem diffinitam, aut diuisionem.Ut, si aliquis diceret asinum esse animal rationale mortale, aut homo non'est animal rationale mortale,
utrobique Disium ela. alio modo secundum quod disi initio constituiti ir ex partibus, quae non sunt
Inuicem componi biles, ut siquis assignaret haeredi sinitionem homo est animal insensibile. Primo i ii ir modo diuinitio dicitur esse falsa, quia non est huius, secundo mo dicitur se filia per se, ut supra in Quinto docuit Philos lius. In simplicibus
uero substantiis non potest esse deceptio circa O quidest per accidens nisi primo modo. non enim eorum qiiodquidest, est compositum ex pluribus circa quorum compositione uel diuisione possit accidere salsum.
modo intellistatur, non esse fessitatem in simplici-
IN praesemi textu dicit Aristo. inuenim Ze salsum
non inueniuntur eodem modo in limplicibus sicut in compositis. Quia in simplicibus attingere
mente,& representare uoce, est ueriam. In compositis autem tam ex parte rei intellectae quam ex parte intellectus requiritur compositio& diuisio ad hoe insit in eis uerum uel salsum. In simplicibus etiam sals
tas non est. Sed non attingere iplum simplex mente, est ipliam penitus ignorare. Et ratio assignatur ex c5ditione & natura rei simplicis. Nam id quod non habet paries, aut totum scitur aut totum ignoratur: &sie qui non attingit ad quodquidest eius, ipsum omnino ignorat. Et lubdit Philosophus uidecipi quod est idem quod dicere salsum, no est circa quodquid est simplicium nisi per accidens.Et hucusque concordamus cum Ant.an. ius etiam uerba predicta sunt
sere omnia. Sed circa expositionem illius uerbi nisi per accidensn s. rho.deuians dicit, in simplicia sunt in duplici differentia .Quaedam enim tum simpliciter simplicia quaedam uero sunt simplicia,sed non simpliciter. Prima dicuntur conceptus non resolubiles in alios conceptus. Et licet nullus istorum coceptuum
st sormaliter salsus, potest tamen esse salsus, inquan tum aliquid apprehenditur sub determinationem Gconuenientem sed rq ugnantem sibi .Hxe ille. Et s cundum hoc exponit illud uerbum Aristot. nisi per accidens esse intelligendum ui in talibus coceptibus simplicibus, sed non simpliciter, potest esse salsitas uirtualiter. In conceptu autem simpliciter simplici non cadit, falsitas etiam per accidens. Et v, ista expositio sit etiam Arist.probit.Quia in isto capitulo Arist.uidetur distinguere de intelligentia inquantum est ei ca quid simplicitim & circa quid compositoria, quod optime fit secundum praedictam expositionem. Per hoc enim v, potest contingere salsitas per accidens
in quo uidest simplicium ex hoc quod potest ipsum
quodquidest attribui ei cui non conuenit, non distinguuntur simplicia a compositis. Ergo sic exponere ly secundum accidens, non est exponere ad mentem Arith.qui intendit inter ista distinguere. Posthpe recitata alia expositione super illo uerbo nisi per accibdens quae est expositio Sancti Thomae,subdit in sine, dicem. Prima tamen expositio subtilior & uerior ui detur,& contradicit isti secundae. Haec omnia ex illo. Pro defensione igitur doctrinae S. Tho.ab hac inepta impu*natione tria saeiam. Primo quidem ostedam expositionem Sacti Tuo me nil salsitatis admittere, immo subtili si me penetrasse mentem Philosophi. Secundo expositionem aduersarij non esse ad mentem Phili, sephi, saltb inniti fundamento, ac implicare contradictoria propalabo. Tettio ad motivum illius res sio applicabitur.Quantum ad primu sciendum primo in cum uerum&salsum sint in intellectusexto metaphy. teccoa.quod intelligitur realiter deformiliter primo sint incompositione & diuis ne,ubi supra,& hie teric5m.ri.& etia primo Peri hermenias & alibi pluries, sequitur in in prima apprehensione non sint ueritas proprie & persecte. EO tamen modo quo ibi est formaliter ibi sit. Sequitur etiam Pueritas de salsitas n5 sint in rebus, quatenus esse in re bus distinguitur contra esse in anima obiective.Quia tamen est e rei est causa ueritatis in intellectu, & none nueris: non enim propter meum extimare te esse
album, tu es albus, ut dicit hie Arist sed ex eo uires est uel non est, oratio dicitur uera uel salsa ut dicitur in postpWdicamentis: ideo in rebus quoque dicitur esse ueritas, non quidem formaliter,sed causaliter. cudum quem modum etiam ueritatis, primo de principalius est ueritas in copositione de diuisione rei correspondenter ad compositionem de diuisionem intellectus, q sit in ipsis quod quideli: quod ut sic, non nisi
simplici apprehensioni corradet. Si qua igit sint entia
quae componem aut diuisionem in se non admittant, e sequenter etiam nec intellectus uidens ea,circa talia componendo, aut diuidendo ueritatem dicet, aut
salsitatem, nec in re illa praedicta ueritas, aut salsitas causaliter reperietur.Poterit tamen talia simplicia in tellectus, apprehensione etiam simplici intueri,&ueritati huic correspondente causali ueritate res illa tunc uera erit. Haec Aris. pro maiori parte hic expresese docet. Dicit enim primo, in uerum&salsum in re bus est componi, aut diuidi, di intelligit hoc de rebus, di substantiis compositis,ut patet.& dicit in rebus ad distinctionem uer itatis, aut falsitatis intellectus,quae non important componi de diuidi, sed componere de diuidere quas active, intellectualiter tamen .de qΗ
355쪽
bus immediate subiungit dicent,unde ueri: sest,scilicet homo uel intellectus putans diuisum diuidi, cinnpositum componi Menim: rautem, econuerso habens res hoc est contrario modo quantum ad compositionem & diuisionem h ibem res in itellectu suo, quia uidelicet putat rem compositam esse diuisam,&econtra. Ex quo dat intelligere,u, in hac extimatione seu in hoc iudicio intellectus, quo iudicat rem est e licui est, ues non esse sicut non is, aut econtra, completur ratio ueritatis ues salsitatis. Ostendit autem conlequenter, ui sic esse ues no esse in rebus, esi ea uia ueritatis &sditatis in mente, proponens primo hoc&dicens: Quandoque es alit non est sucet in rec5
positio ues diuisio cest quod tu dicitur aut falsum
hoc est in intellectit. Per hoc enim quod utitur hoc modo loquendi quod uerum dicitur dat intelligereia, loquitur de ueritate&salsitate ini Jectus cuius est primo dicere uerum ues salsum -Dicit aure post haec, d, Hoc perscrutandum eli quid dicimus. Perserutatur autem hoc per exempla dicens: Non enim propter nos extimare te uere album este, tu albus es t sed
Pp te .ine album, esse dicentes, uerum dicimus. Et
iunt clara verba. Poli haec declarato in parte sequemi huius textus, quomodo cum uelitate stat de aliquibus
contingentia,in aliquibus ueto repetitur necelsitas:& eum fallitate in quibusdam stat contingentia,in u-busdam uero impossibilitas secundu uidelieet ui contingens aut necessarium aut impossibile est aliqua ad- inuicem componi us ab inuicem diuidi in rebus,tra- sit ad res&substantias incompositas,quxtens quo modo i Eis ues circa eas inueniatur uerum de salsum. Et primo per modum interrogationis &quaestionis
dicit: Circa incomposita uero, quid est elle, & non
esse. quae sunt causa veritatis di fallitatis i quid est uerum de salsum a. ei rea talia in intellectu. Aisignat autem rationem dubitationis. Cum enim dictumst v compositio & diuisio in rebus sit causa ueritatis deissitatis in intulectu, cum in rebus simplicibus non inueniantur compositio& diuisiinuidetur sequi in in is non erit uerum & salsum. Et ideo dicit: No enim est compositum,ut sit quidem,quandocunque compositum hoc est ιν possit uere affirmari, est, quia ex parte rei inueniatur compositio di non sit, quandocunque diuisum sis erit hoc est ν&ipsa negativa sit uera propter diuisionem quae sit in rebus citcut album lignumst id est sicut est uera illa a stirmativa, lignum est album, propter hoc quod in re in compositio ipsius ligni cum albedine aut incommensurabile Sametrum hoc est, sicut & negativa est uera,diameter non est commensurabilis costae, quia in re est diuiso praedictae commensurationis a diametro. Et iubi Sit consequenter u nec uerum & salsum, similiter huc existent di in aliis, id est ni an ital um est ex his P non eodem modo est uerum S salsum in his inco- postis.& i compositis rebus. Et rationem assignat dicens, aut scut nec uerum in his idem, sic nec esse. Quas dicat, Si esse in talibus non est id nimirum si
in eis no erit eodem modo ueritas,cum uerum Scens
se inuicem commi limitur & confestuantur.Et simi liter salsum,& non enLPost haec declarat quomodo
in istis simplicibus possit inueniri uerum ues saltum dices: Sed hoc est uetum quidem aut salsum. Sup se in pradictis substanti ii simplicibus, Attingere quidem & representare ,duum. Et v non loquatur H Υ s I g Θυde representatione, quaesit etiam in compositione, saltem praesuppositiue,sed de ea, que pertinet ad primam Operationem, patet cum subiungit: Non enim idem affirmatio A representatio. Verum igitur circa talia non est secundum compositionem ta diuisionti sed psimplicem repretentatione, quo modo dicitur
in I ertio de Anima, ritUlectus circa ipsum quo'dest quod ut sic simplex quidest semper est cenis. ita ideo post haec hic ostendit, cy circa talia no est falsitas, aut deceptio in intellectu dices: Decipi enim ei eca quod quidest, non est,sed aut secundum accidens. Quod autem non solum in quodquid si simplicium
non inueniatur salsitas de deceptio,quae pro falsitate hic accipitur, sed et ii hoc idem reperiatur circa U- quid est compositorum,aperte asserit subdens: Similiter autem & circa compostas substantias. non enim est decipi .saeirca quodquid est earum. Circa compositioncm quippe de diuisionem talium iubstanti rum esse ueritatem S: salsitatem supra exposuit.Vnde oportet v, hic loquatur tantum de ipso earum quod quid est dum dicit circa eas non esse deceptionem, s-cut im mediate loquutus est de quod quid est simpli cium doc.Quomodo aut circa quod quidest utriusq; huius lubilantiae possit esse salsitas per accidens, deciarat Sanctus Thomas dicens: Quomodo autem per accidens decipiatur aliquis circa quodquid in considerandum est. Non enim decipitur quis circa quod- quid est,nisi componendo & diuidendo. Per prunam enim operationem intellectus non decipitur circa quodquid est, sed semperest ueras ut plobatum est ex Tertio de Anima Restat igitur Utantum ratione compsitionis uel diuisionis adiunctae possitsbi competere deceptio,& se non per se, sed per alterum ,&consequenter per accidens sibi poterit contingere. Quod quidem in substantiis compositis contingit dupliciter.Vno modo per compositionem distinitionis ad rem distinitam aut diuisone. Vt si aliquis diceret,
asinum esse animal rationale mortale, aut hominem non esse animal rationale mortale. Alio modo secundum v, diffinitio constituitur ex partibus qnon sunt inuicem componi biles, ut si quis assignaret hanc dis. finitionem:Homo est animali sensibile. Primo igitur
modo dis linitio dicitur esse salsa, quia non est huius. Se ηdo modo dicitur lilia, per se ut in Septimo docuit Philolophiis. Quod non est intelligedum quasi fallitas& deceptio competat ipsi quod quidest per
se. Huius enim oppositum per hanc declarationem edocere intendit. Sed dicit competere ei salsitatem hanc per se, quia non per comparationem ad aliquid extra te, sed per comparationem ad partes suas intrinlecas. Competit tamen ei praedicta ratio per accidens , inquantum uidclicet adiungitur ei compositio ues diuisio per opus intellectus. In simpliciabus autem substantiis non potest esse deceptio circa quodquid si substantiae nisi primo modo. Non enim eorum quodquidest, est compositum ex pluribus circa quorum compositionem uel diuisione possit accidere saltum. Haec formaliter ex Sal maSumma igitur latentionis Arist.in hoc textu ut ex pridictis pater, est,u, ueritas & salsitas proprie& primo est in copositione& diuisione intellectus formaliteron compositione autem & diuisone rerum causaliter. Improprie aulcm, etiam in prima operatione intelle-etiis inueritas sormaliter, in rebus autem prima apprehensione
356쪽
prehesione cognoseibilib', euiusmodi est ipsum qd-
quideli,eil ueritas improprie,& causa fiteri veritas autem proprie etiam causaliter non eil in talibus per se, sed solum per accidens, inquantum eis adiungitur,uel circa ea conlideratur aliqua compositio uel diuisio,
quae quidem compo,aut diuisio, si sit in ipsis qdquid
est realiter,etia si non actualiter consideretur ut copositum aut diuisem sed potius simplici apprehensione,
di tit in eo esse caliter, seu fu ndamentaliter,aut uirtualiter ueritas aut salsitas sim talem componem & diuisonem, sed per accidens,i. rone eiuslem eis is, aut
diuisionis realis i ea exiit is, de intellectualis possibilis circa intellectum seri. Patet aut in ipse quoquid est uel circa iplam, intelligi esse componem S diuisione
duobus modis. Vno modo intrinlice, ex partibus realibus in eo existentibus. Alio modo quasi extranee
ex ipse uidelicet quodquidest, de eo cuius est qs ideost dici intri secta, sit no est de receptu ipsius qdquid- est,uel etia quia est realiter ab illo distinctu inquantualiquod cuius est ipsem quodquidest, includit aliqua realitatem quam non dicitoquidest.Sicut Socr. in cludit sua principia indiuiduantia, quae non includit Fquidest hois. His duobus modis est compositum quodqui, si copositorum, Sc ob hoc est in eo ueritas de falsitas per accides inquantu ex tua natura ha-
t xy poisit eomposite de d. vise intelli ιγ uere uel salus e. lasum aut qdquidest simplictu,n 6 est prinio moco
Postu. Neq;.n. partes habet, ut possintvm coponem
Partium intelligi composio, aut fini diuisionem diuisaessit ideo circa qdquidest simpliciu quantum est ex
natura ipsorsi,primo modo nopsit esse ueritas aut salstas per acciis componendo uel diuidendo. Liceta . intellectus noster ei rea talia,copones formet dec. id tamen non ex parte rei es , sed ex parte nostri modi iii
telligendi, qui infirmam natura nostri intellectus ipsa simplicia prout in se sunt intueri non possumus, sed admodu, imo dep spes compositorum. Di aut smcomponent de diuisionem primo modo non esse ueritas,aut salsitas in s melicibus, non quidem quia par in intrinsecae sint unitae, ut in composus inuenitur: in quibus incidit salsitas s intelligamur diuisaedec. sed ideo quia partibus carent, de ob hoc non pol seorsum una earum pars intestigi, ut separata ab alia, sed uel nil eorum intelligitur,aut totum, quantum est ex parte rei, ut diximus.Quantu abi ad scem componem suod quidest. cum eo cuius est sciendum est νlicet in simplicibus sebstantiis quantum adessentialia quae simi de conceptu utriusq; non di ant realiter
ista duo, ut patet. 8. huius text. c Iaamen in cibus
talibus citra Deum. iliquid pertinet ad supposito, ut sippositum est,qd non pertinet ad naturam quam. s. significat qdquidest ut sic Derone. n. si posti est is unq; in re sent praeteressentiam quae est princi seu lappositi sint in ea mediante lupposito,quia eius Hi esse p se & consequenter esus est etiam alia pilauere sustentare in se recepta. Et sic OIa primo uniuntur in supposito de pertinent ad ipsem, ut dicit S.Tho.ω-cundo Uruli articu aprario Licet ergo talia non sintale essentia sappositi, sed sint usi sum esse qa distini tur realiter a natura seu abestentia, uti accidentia ipsius suppositi, Ppria quide ut intelli de uoluntas de
spes, id coia ut multi actus 3: multi concentus. quia tamen praedicto modo pertinent ad lapposit heis MDposita horsi laclusionis st distinguatur
realiter a natura. Et ex hoe dicit s. o. in quolibeto secundo ari'. a, etiam in substantiis smaratis suppus itum distinguitur realiter a natura, ct sic quodquid' ab eo cuius est, etiam in simplicibus. Rone igituri dictae distinctionis realis posset disso unius iube separatae, intelligi attribui alteri , suo yptio dis inito,&tunc interueniret deeeptio, de non ignorantia tant
modo: quia ista duo no sunt penitus idem, ut ex hoc uel totum apprehendatur uel nihil: sed psit unu eoru apprehendi, puta quodquidest, Se ei rea illud falli, dilipsum attribuit, non suo proprio supposito, sed alteri quod putat esse propriu,sorte ps asiqua similitudinε in accidentibus illis cs ypriossit hoe mo per accns est salsitas in ipso quodquidest respectu eius cui conuenit esse illud cuius est ipsum qiquidest, siue hoc, siue illud,inqua tu pol sie apprehedi,seu ut est fundametu talis apprehesionis circa se. Cu aut actualiter sic coponii interuenit tue salsitas Q p accus, sed pse.Sed noesi salsitas tue in ipso q uidest,sed in ipsa coponci
parte ude m caster: ex parte uero intelis sormaliter.
Propter eade etia disti isione ipsius qdquidest ab eo esti talibus, hEt ipsam qJquidest.qε possit imtelligi sub rone diuisionis a Drio supposito,dc sic possi interuenire falsitas in diuisione seu in negatione:&se fallitas haec pari rone erit Iipso qJquidest pactas. Est igitur e e ro, sed no penitus eadela in simplici Pii in copositicu, in eorii q uidest inueniatur ueritas di salsitas p eo parationε ad id cuius est, qa in utri sunt haec abin uice distincta lieri magis in ebpositis qin simplicibus ut diximus Ex his Oibus patet Nolituprimsi, in uidelicet S. o. exm de substariis simplicibus de qu quidest rarit,sit ad mente Aristam o fim uerba Aris exprimat: de m nultu inconueniens sequitur
ex hoc' ly sed aut sim acesis exponitur de substati ista simplicibus u eopositis,diversimode ta , ut dictum
est. Et haec de primo.Qyantu ad scdm.Probatur,exponem aduersari j no esse ad mente Arico uerbis etiaipsius Ant.an.Na ubi adoritur explanare texta Arist. qui itipit, circi incoposita uero deco dicit: Sie Aris. ondit g positu quato ad veru de salsum in substantiis copostis de simplicibus, quales fim Aris. sentishae iminateriales. haec illa. Et ide repitit incipiens eude textu post diuisiones exponere, dires sic: Dicit ergo.quddeirca incoposita uero ut sunt subae imateriales de simplicis, non est uerum Se falsum po eompone 6c diti si edi sit in rebus docila de his prosequitur tota e hon ut oes uidere possunt. In expone sist alterius patii scii se tecrtiquae incipit, Et Gs simi actu & non potetii doc. sic incipit textu explanare: Dicit ergo oci . utiae simplices de immateriales sunt actu de non potentia dcc.ta sic prosequitur exponendo de eisd&Hoc idem repetit in recapitulatione expon&o texto, qui incipit Eze uero ut veru M. uia expresse expo
mo igitur parte textus intes kdie m a. ubi Alii
declarat qu liter in simplicibus inuenitur uero, non asit fallum nis per actas dici potitie exponere no deis inintiis simplicibus,sed decoceptibus simpli simplicibus sine apparet expresse uoluntaria esse exponere, dii tortam, peruersam Si esset ad intentione Phiopo ista,iudicandus foret insipientissimus, ut qrem etiam sim postionem tiram, quomoda in subitantiis simplicibussit uenam aut alsiam, rade iis coc tuentis,isse uerum est representare, desipi u
357쪽
roes rea illum non est,nissmaeel flent, Ac sede aliis conceptibus,si qui sunt simpliciter simplices. Et hae
declarationem postea in textii i mediate sequenti ad amans ad pro striam principalis intentionis, iterum quatur de subsutiis simplicibus &e. is noctiundatur,tam in Iullum Possum tanto Pho ascribere unde certo certius extimandu est,non ab Ant. an .sed ab aliquo ned si ignorantis,uerum etia I prudente admodum uiro, illud notandum non nisi I sibi similibus, interpositum sitisse exponi Antand. Sicut& in pluribus aliis locis huius exponis factum esse non dubito, ut I hoe opere alibi notaui.Vnde & Maurit ius, cuius sorte prudentia illa fuit roe t Idem aduertens,in margine circa finem exponis ultimae illius partis, si e dicitive ν nedum de simpliciter simplicibus loquatur. At non es,immo elarissimum est de talibus nullo modo ibi I ui,sed de substantiis simplicibus tin m6. Addit
autem Mauritius: si dic consequenter ad sua principia. Quasi dicat. Non attendas quae hie uideantur principiis Scoticis aduertiri. Sed illis immobiliter in haerens,quamuis etiam Arist. uel euicninq; alteri sapi εt , si ueroni, aut etiam sibi ipsis, ut hie accidit. repugnent.Ves die consequenter sin sua principia, si sunt
perueris exponere textus Aris. ubi inueniuntur propriis horum uirorum placuis aduersari. Nos aut ε coisimileter dicemus ad principia sapietissimi An Licet ast hoc quod contra hane explinem inductu es , clarissime conuineat si ad intentionem Arist. expolitano iaciat, immo ei repugnet,im ad sortiorem salsitatis de errorii repulsionε ex eau media parte textus qincipit, Sed est uersi &ci, in euius expone ab inten. tioni Phidiuertit idipsum ostendemus In hocin.textu intendit Plis declarare , quo in simplicibus cst uerum,de iist quo in eisdem non est salsum nisi per accidens. Proponit a sit hoe dicens inter caetera ν circas uideli, non est decipi nisi per accidens. Quod aut loquatur de quod uidest simplicium, de non de qd-
quidest compositorum tune, licet pateat ex eo cDP
posuit hoe declarare de simplici P, ut diximusiachue in in hoc eode textu idipsiam insinuat, dii statim subdit, hoe idem inueniti in compositis.Quod uerbu noadjidisset, nisi in priori uerbo de quodquidest simpliciutii, intedisser. Tu eslaeoceptus emis non elim quidest aut conceptus alicuius qJqui dest:& sit; coceceptus Miae ultimae non est q uidest, sed pars coe plus qdquidest, ergo Arist.dum declarat ut circa qs quid est simpliciti, non eli dereptio, non intendit de conceptu entis auidpix ultimae. Quod si dicatur licetens & deiς ultim non habeat proprie qdqui dest, habent in proprid coceptum quo rsidemus ad quid de
eis:patet 0, serii dentes propriam uocem ignorant.
Neq;. n. talis conceptus est eorum qiquideli sim esse quod habet in intellectu, ut clarum est, neq; ρm ty est
in rebus,ut stat etia sub intellectu, qa q uideli, uitsormiliter noti si id cuius est siue proprio, siue improprium. OIs.αdisso, si non nisi qequidest sigilat, siue propria & prosiliu m socans Uquidest,sue impropria, inclusi flues conceptus,quibus declaratur id cuius est. Declaratio. n. sacta per nomen unum notius,n6 est declaratio quid rei, sed quid nominis,ut dEin. t .com. I 3.ubi etiam expresse dicit Aris .iusfinitionem non posse fieri ex uno nomine O. mceptias itur non rest, lubilis in alios, non potesse aliquo mo
aperi etiam quo ad uerba.Falsam quoque hane esse exponem,ruinosum hoc indieat sendamentum, ιν uidi beet praeter ens, aliquid aliud habeat eone tu simpliciter smplicem citra Deum. Neque. n.driae ultimae
sunt illo mo simpliciter simplice ut illi erronee putant. Et licet hoc per sapientissimos Thomistarum
dissule declaratum sit, nec multum quantum ad psentem defensionem nunc reserat, an sit sic uel non, in
satis abunde defensata sit doctrina Ze expo salion
tamen ne ex toto tacentes uideamur admittere salsitatem,unica ratione saltem illam explodere uolo. Et
fundatur ratio super auctoritate Aristo.Tertio huiust cx.com. Io. ubi dicit de probat in ens non possit esse genus ex hoc, in nulla differentia participat genus. Omnis autem differentia participat ens, ergo ens n5 est genus. Intendit autem Arist. per participationem hoc quod est habere in suo formali conceptu, quod patet, quia si participationem illam iterpretari uoluerimus identitate reale.SieoIsdria participaret suum genus,quia Ois disserentia est idem realiter suo generi, etiam per aduersarios.Item non magis diceret Mia
participare ens, si ens participare d iam, quia idctitas realis reciproca est. 1ortet igitur intelligere ut ideo dria non participat genus, quia ipsum genus non ei
de conceptu formali dξiarum. Et econtra. ideo ens ab
omnibus disserentiis participari, quia est de formali
conceptu otum driarum, ergo nullius alterius ecu
ceptus est simpli simplex, cum ess addit ad concepta entis Et hae de secundo. Quantum ad lenium sciendum D ro quare Ant. an. in exponendo Phi hane steram deuia uetit ab exp5ne S. om. te ab intentione
mi ess,quia licet in substantiis simplicibus non sit copositio partium realium, est in Ompo partium ronius cilicet generis de driae eu m sint in praedicamento: de
ob hoe in eorum quodquidest psit accipi id quod hi
tronem determinabilis. ipsum genus, sub deter minatione sibi non eonveniente, puta subno ypri , sed alterius dria: Si se in eo est uir iliter fallitas, nosolum per comparationem, quidest ad id euius est in ei ,sed etiam ppeompositionem uel diuisione partium Gnis,quae lunt in eis intrinsece. In conceptu autem simplr simplici, non piit inueniri diuersae panes, etiam fmronem,nec aliquid permodu determinantis, de ob hoc falsitas nee per se nee per aecidens in talibus esse pol quantu ad intrinsecas partes quas non
habent. Et si eup posse saluari intentio Phi, qua quantum ad hoe es ponere distinctionem, inter qdquidquidest simplietum& eompositorum.Qs no salua tur Myptia exponem, ut M. Sed ad hoe motivum indemiisu multipliciter deficit. Et primo quidemqn de m in substantiis simplicibus, licet non sit compo tralis, est in in eorum quodquidest,eompo rati nis Z c. Dicimus ' uerum est sed hare non hei landamentum in rei essentia, sed est per apprehensione intellectus nostri. Vnde bene sequit in potesse salsitas ex parie nostri itellectus circa tale q uidest a nobis apprehensum,no aut in ex parte rei positi esse salsitas
e liter, quia nulla est partium compsi ex parte rei, exua natus sit intellectus componem lamare ues diuionei sibus sit formaliter ueritas aut salsitas. asititia coponat ac diuidat &e.est ex imp sectione sua,
qua non potest simplicia ista sicuti sunt, apprehendere, stas modii de spei copositum at lupra dicta est. Aristo. allata s. odoquuntur de ueritate de tauta
358쪽
te prout est eausaliter in rebus, siue per se siue per accidens,ut patet per supradicta. Secundo deficit hoc eorum motivum in eo u, dicitur, Arist. ponere diis rentiam inter intelligentiam circa quodquidest simplicium, &quod quidest compositorum, Sol circa quid compositoru eadit deceptio per accidens, quia
a.compositu m est natum fatere conceptum non simpliciter simplicem, in quo potest cadere fauit a sui tualiter, non sie autem in quid simplicium &e. Desicit inquam,quia salsum est quod assumit , imo Ariae expresse ponit quantum ad hoc similitudinem,inter quodquid est simplicium & compositorum .Postquaenim dixit ia, circa quodquidest simplicium non est sallitas nisi secundum accidens,statim subdit: Similiter autem &circa compositas stubstantias. Non enim
est dicipi. id clarius t Quod tamen pluribus modis
contingit fallitas per accidens circa com stas substantias,quam circa simplices, ideo hoc Sanctus Tho. optime declarat, ex eoru naturis quomodo Pueniat. Tertio arguitur contra motivum illud. Si Arist.cii
dicit is, circa quodquidest simplicium,non est salsitas nisi per accidens. intelligit de conceptu illo modo simpliciter simplici. Sequituria, quod quidest substantiarum simplicium condiuidat ab illo conceptu simpliciter limplici. Et sic uel quod quid est substantiarum simplicium,non meminit, si debebat ostedere quo in ipso sit deceptio sim accides ,& sic fuit diminutus, uel simplicium substantiarum quodquidest intellecta & inclusa esse uoluit in quodquid est compositarum substantiarum,de quibus statim ut diximus metionem fecit,& sic substantias simplices uocauit sub stantias compostas, quod est derisibile. Nec Micunquam per substantias compositas intelligi uult nisi substantias materiales. Et in praecedeti textu & I hoc, etiam sim Antan .diuidit eas substatiis simplicibus, ut supra diximus. Qitano ondituri de motivum deficere quant si ad hoc qJ dicit de conceptu simpliciter simplici esse intelligendum PlimSc. qui conceptus
est conceptu sentis, de ultimarum differentiarum . Et quidem Udrix ultimae non habeant conceptus tali ter simplices supra ostensum est. O aut conceptus
entis non sit talis de quo inteligendus sit hic Plis, ex uerbis etiam aduersari, sic inducitur. Na paulo infra recitata supra i principio uerba. subdit Antian.Ita inquit subarum simpliciuili psit intellectus simplex esse falsus per accidens in attribuendo alteri ipsum qu quidest, sicut in quid compostarum &αTunc arguitur sic. Intellectus non potest esse falsus in attribue do
alteri conceptum entis, ergo de conceptu entis non
intelligit hie Philosophus , uel est differentia in attribuendo alteri ipsum quid, inter quid simplicium de
quid compositorum. Et utraque est contra te, ex tuis tamen dictis sequens, ergo implicas opposita. Assumptum etiam pueris clarum est. Cuicunque enim attribuitur conceptus entis, semper intellectus est uerus,
nee habet aliquid quod si alterum a se, nisi non ens. Non ens aut non habet coceptu, nectetus est quid, ut possit dici conceptus entis attribui alteri &c. Quod
aute aduersarius extremo loco recitata opinione S.
Thomae subintulit, hoc inqua, Primo expositio su tilior&uerior uidetur,& contradicit ira scdae&cipatet quantam auctoris sui demonstret subtilitatem si enim illa uerior, ergo & ista uera:si illa subtilior,e so ista subtilis,si non abusum proferens compar
tionem,abutae,inepte, In ciste i; loquatur. Si ergo ista uera & subtilis est, quomodo contradicit ueriori& subtiliori Non contradictoria sunt simul vera. Tatam igitur expolitio illa sua , veritatem,& subtilitatε habet,quantam, de commendatio ista insulsa. Et haee
de praesenti delentione dicta sussciant. Benedictus
Ete id ita, non potentia. generarentur erct ira Exss. pr Minc corrumperentur.nutae autem ipsum ens,non sit,
neque corrumpitrur, ex aliquo enim utrit e generaretur.
Qiscunque ita re sunt uere ipsum esse quid, er actu, circa haec non est decipides dat intelline, aut non. Verum quod quid est de eis piarituri talia tan non.
Et omnessunt actu ton potentia. Generarenturentin uti AN T. Pecrcom emitur. NMVMuem sumetu non genea Pδr . ratur,nec corrumpitur. Ex aliquo enim utique generaretur.
vaecunque igitur sunt quod uere est.quid cr acta,circa hoc non est decipicta aut intelligere,aut non. Sed quoquese'
quaeritur dae ip*s talia sunt aut non. Adaptat quod dixerat de substantiis simplici- Ex dictis bus ad principale propositum, sad ostendendum ui uerum magis est actu si in potentia Ostenderat hostium.
quidem hoc circa coinposita, pro eo uerim est circa compositionem de diuisionem, quae aditi designant dii substantiis uero simplicibus ex eo cynoen in eis falsum. sed tantum uerum, Propter quod non sunt in potentia, sed in actu. Dicit ergo' in nes substantiae simplices sunt actu entes ta nilnqtia entes in potentia: ua, siquandoq; essent in actu,de quandoqua in potentia,genera tentur& comam- perenturi sed hoc non potest esse, ut ostensum est. nam huiusmodi substantiae sunt formae tantum. unde etiam fm se sunt entes. ens autem secundum seipsum no generatur,neq; corrupitur. Omne enim quod generatur ex isiquo generaturiens aute simpliciter inquantumens, non potest ex aliquo generari.Non enim est aliquid extra ens, ted extra taleens,utputa extra hominem est aliquod ens. Vnde
hoc ens potest generari ει quid, sed ens simpl iciter non. id ergo,quod est ens fili se, per hoc, quod ipsum est socina ad quam sequitur ens, non est g nerabile. Vnde non est quandoq; in retentia, Inq;
in actu. Et ideo auia circa actuiti maxime consilii tueriina,quaecuq; sunt talia, quae sunt solum in actu,& sunt id quod uere aliquid est,quia fiunt quidditates de sermae, circa ea non conuenit decipi, aut esse falsu Sed oportet ut intelligantur si mente attingantur, uel penitus non intelligantur si mente non attingantur.Sed quamuis in eis non contingat de- simpliciacipi secundum se,continetit tamen cunasquaeritur
de eis quodquideli, scilicet si talia sunt, aut non, e niueaut
Et sic contingit decipi in eis per accidens, utputa toraliter si quis quaerat de aliqua subst uitia simplici, utrum ignorant. sit ignis aut substantita corporea, uel no: quia, si atat uitur ei esse substantiam corpoream, erit salsitas per accidens propter compositionem. Deinde cum dicit. Esse μου Rerum est er non esse,aet fusum. unum quia dem si componis Aerum. β uero non componitur album unum ueros est, quidem ens se est. Duero non ita, noη Onerum auum,intelligere haec. falsum uero, non est D pM. sed ignorantia. non pialis eaecuas est. erem coitasqM.
359쪽
b. est si componitur um: e autem si noncem nux'fal virum viam luere eludis est. Si uero non ita tone LVerian autem intelligere ipsa. Fassim uero non est, nec deo reptiosed norantia, non quatis cecuar. caecitas enim est, ut vique si intellectinum omnino non habeat aliquis.
llitii Colligit quod dixerat de uero & salso ta circa quae dicta copositast circa simplicia dicem,u, hoc ipsum esse e uero quod significat ueritatem, & no esse quod signifi- - eat falsitatem, quia qui dicit homo est albus tigni- rosta zi ficat hoc esse veru, qui dicit non est albus significii ea simia cathoc esse falsum , hoc inquam esse ex non esse,plicia. uno modo dicitur. sin compositis.cu, est uerum si componitur in re quod intellectus componit Falsium aut si non componit in re quod stellectus coponit, intelligens aut denuncians. Alio uero ira
do in rebus simplicibus uerum est, si id s quod est uere ens, Fid est quod est ipsum quodquidest, id est
sibstantia rei simplex sic est sicut intelligitur, si uero no est ita, sicut intelligitur, non est uerum in intellectit.& sic est uerum,intelligere ipsa, sed salsiim non est ibi,neque deceptio, ut expostum est, sed ignorantia. Quia si non attingit ad quodquidest, penitus ignorat rem illam. In compositis autem potest ut iam scire . & circa alias proprietates eius decipi. Qualis autem ignorantia est, ostendit cum dicit, ut illa ignorantia non est italis priuatio sicut caecitas qtii est priuatio potentiae uiguae.Vnde illa ignorantia similis caecitati esset, si aliquis no haIntellectus bere uim intellectivam ad attinetendum sit bstatias humanus simplices.. Ex quo patet ut G sentetiam Arist.hu- P t i a pili' manus intellectus potest pertingere ad intelligen-ἱm,1 . ζ' dum substantias simplices. QDd uidetur subdu-Teρὰ.ii bio reliquisse in Tertio de Aia. Deinde cum dicit.
21 s s. Hariptim autem est,quod neque de immobilibus decea is est fecundiam quando Iuli immobi&haputet.M; Matriangulum non putet mutari, non opinabitur modo duos rectos habere nodo no.mularetur etenim.uerum aliquis quiadem aliquid uero non.ulputa, parem numera irmum nullum e p.rar quosdam quidem, quo tim vero nou.quo adnumerum autem circa unum. nec c.non amplius enim,quodam quidem,quaedam uero non putabit.sed uerum dicet aut
suUM.tanquam ita semperse habeat. A N r. Palam etiam σ quis de immobilibus non est deceptis se r R' eundum quando st quis putet immobilia, ut trigonum si non
permutaripulat,non opinabitur quandoque duos rectos babere er quandoque non: permutaretur enim utique. Sed aliquid quidem, aliquid uero non: ut paron numerum primum esse naziz aut aliquos quide, aliquos uero non. Numero vero circa wium ire . Non.mest aliquem de alique uero G,
putabu ed uerum dicet ut nuntietur semper ese habete. Corollaria Inducit quodda corollarium dicens, in ex dictis , in im manifestum est, quod de immobilibus non est d bilibus no eeptio is quando. In contingentibus uero con-
ωὐ uri decipi fm qn, in his. quae non senap sunt. ut
quando. puta, si Socra.est sesturus &hoc aliquis putet, poealiquis decipi in eo Q putet eum sessurum qia non est sessirus, de similiter si putet eclipsin suturam qn non est sutura.Sed in renus immobilibus & que semper sunt,non pol contingere nisi uno modo. l. si quis putet ea este mobilia, dc no semper esse: tuc enim decipitur in eis, sed non qn. Et ideo dicit, si quis putet ea esse imobilia, no decipitur i eis G qn. Et hoc ideo dicit, quia si quis putat ea esse immobilia, non putabit ea qnq; esse,&quandoq;
non esse,& sic non decipitur in eis G quando. Vt si quis putet triangulum non permutari, non Dpinabitur ut quandoq; habeat duos rectos, qua tum ad aequi ualentiam, & quandoq: non. Sic enim permutaretur,& non permutaretur. sed in rebus immobilibus conuenit sebaliquocommuni accipere
aliquid, uod sic se habet, de ad aliquid euod non
sic puta sub triangulo aliquem aequilateriim, de ali Num quem non. Et conuenit dubitari de numero pari, primus, ad utrum nullus sit primus, uel aliqui sint primi aliqui non.Numerus primus diciturque sola unitas mensurat. Vnde inter numeros pares,soliis binarius est primus, & nullus aliorum. Et circa unum numero in rebus immobilibus non conuenit errare ac decipi,neque quantum ad hoe. Non enim in eodem numero potest aliquis putare aliquem sic se habe- rein aliquem non sic. Vnum enim numero non diuiditur in multa. Unde oportebit. ν simpliciter dicat iteriun uel salsem,cum illud unum numero semper similiter se habeat,nec sit in eo accipere diuer sitatem, neque quantum ad tempus, neque quan tum ad stipposita. Ex quibus apparet, Puerum est magis circa actum. Immobilia enim inquantum
huiusmodi, semper sunt actu. Nm libri Meta' storum finis.
Cum Sancti Thomae expositione.
Modis qitatuor dici unum ostendit, qui ad unam reducuntur indivisibilis ratione di qua ratione de rebus praedicemur.
V o D linum minis Matur modis.
in diui ne de clies, dictum est
priu3. cum autem multipliciterdiuratur,primorum T eorum,quase
eundum se non fecundum accidens dicunt num, quatuor insumma, modisum.Et ipsum naque eontinua
aut simpliciter ut maxime, quod natura, er non tactu noque ligatione. er borum illud magis unum σ prius, cuius
uero Mo,ta es modi sunt quatuormis morum stersecundum se dictorum unum, sed nonficialium accidens. continuum maut simpliciter, avi maxime quod natura ,σn tactu, nec
ligatione. Etiam stragis uerprius, ius induisibilior motus siem magis simplex.
Superius in Quarto huius Philosophus ostendit, I ista scientia habet pro subiecto ens, dc unum, uod cum ente conuertitur. Et ideo postquameterminauit de ente per accidens, d de ente qa significat ueritatem propositionis in sexto, &deente per se secundum ui aluiditur per decem praedicamenta in. Ide in. 8.in secudum quod diuiditur r
360쪽
Infixte. . per potentiam & aetiim in.2. Nunc in hoc. i o.intendit determinare de uno, ede his quae consequuntur ad linum, & diuiditur in duas partes. In prima determinat de uno G se. In secunda perco parationem ad multa, ibi sopponiitur autem unudi multa. FPrima distiditur in duas. In prima ondit φGGm- quot modis unum di. In sed a determinat quanda Vprietate eius, ibi 3 Maxime uero in eo in est metrii esse. Prima in tres In prima determinat quot P ' modis dicitur unum. In secunda reducit oes illos ad rationem imam,ibis Dicitur quide igitur unii. in tertia ostedit quot ni os unum p icatur de his de quibus dicitiir ibis oportet enim intelligerar s. re. Circa primu tria facit.Primo ponit duos mo- modos unius,secundo ostendit rationem unitatis p r. 3 in his duobus modis .ibis te uero. Tertio po-P- nil alios duos modos unius, ibis Haec aute. XCirca
primum primo ponit primum modii dicendi unuTinae. , dicens, in. . boro ostensim est, quotiens dicantur nomina qus pertinent ad considerationem hu-Quatitor ius sciae. Dictum est.n.Pinuidi multis modis Sed cum multipliciter dicatur unu , principales modi H Ri sunt quatuor, ita trici dicamus modos unius fintinuum,du unum dr primo S per se & non per accidens. pliter. Na unu per accides het alios suo modos. Et inter
modos unius dicti per se,unus modus est fili quod continuum dr unum. Quod quidem accipi potest dupliciter, tui . quocunq; modo sit aliquid col tinuum dicatur unum, aut unum continuitate solui quod secundum naturam est continuum, quod maxime continuum est,& non est continuum per uiolentiam,aut per artem,neq;per alium modum coractus,sicut pateti castraturis lignorum; neq; per aliquam continuationem, sicut in his quae cotinua yontinua tur uel ligantur clauo uel quocunque uinculo. Coram natu tinuum autem secundum naturam dicitur duplici 2 totum unisoraue,ut linea recta, aut etiam circularis. Etu, non est totum uniforme, si cui duae lineae constituentes angulum in quo contii nuan ur.Maxime aut horum est uni in per priusi unum,quoil dicitur linea recta uel circulari s , qualineae angulum constituentes. Nam linea recta oportet quod habeat unum motum. Non enim potest esse in una pars eius moueatur& alia quiescat, nec una uc moueatur, alia uero aliter, sed tota simul & uno motu moueti ita Etsimiliter etia in circulari est. Sed in duobus continuis constituentib anxuliin hoc non conueni Possumus enim imaginari et una linea quiescat,& altera moueatur ei appropinquans,& minorem angulum constituariaut ab ea elongata,& constituens angulum maiorem. Vel etiam 'ν utraque moueatur in diuersas partes continua P illud continuu est magis unum, cu-
quid. ius motus est indiuisbilior magis simplex. Secundo cum dicit.. x ss. Diniatiniam er Deum baberis, er maxime quescio que rasura ratio, τ non M, quemadmolon quac ipae aut glarine, aue Hatio, Meoniunctionein habearias sindeaustri', Mintimirum sit. ANT. ANItus tale, Tmetu totum est balem aliptamD
quam forma,aut spem,sicut sal est unu,&iuperficies triangularis est una.Hoc igitur unu supra unistatem cotinuitatis addit unitatem,qest ex forma,
sin qua aliquid est totu,& spem hias. Et qa aliquid
est totu per natura aliud uero per artem, addidit, Imaxime est unuinΙ siquidem est unu pernati ira,& non per uiolentia. cui per uiolentia ad aliquod totum costituendu coniunguntur,quaecunq; uniu- tuta aut uisco aut aliqua tali coniunctione. Sed id te vero est,eriuruis motiu Ioco,er tempore indiuisibi. iis'. in nranifestum est, quod, quid natura motionis primae pruicipum babeto in Modiam lationis timi
titionem prima magnitudo una.sudam staque ita unum, aut coticuum,aut totum sunt.
Tali vero φιod inmota unum esse erindiuisibin Deo σ tempore. ire palamst quidpernaturum,motus habet
principium primiprunum, ut puta duo titionis circulatione: quia bo prima magnitudo una.Hoc quidem itaque sic unum
Ostendit ronem unitatis in istis duobus modis dicens,' aliquid est tale& cotinuum&unu, eo P
motus eius est & unus&indiuisibilis loco de tempore.Loco quidem, quia uersus quacunq; partem loci morietur una pars continui, & alia. Tempore uero, quia quando mouetur una,& alia.Vnde si alia quod continuum & totum per naturam dr unum, quia motus eius est unus, manifestum est in si ali,
quod continuu & totu habet in se principiti primi
motus,hoc erit primu unu in magnitudine. Sicut inter motus,primus motus est localis. & inter motus locales, primus est circularis, ut probatur in. 8.PhyREt inter corpora, quq mouentiar motu circulari, aliquod est quod habet principium talis motus. corpus quod reuoluitur&reuoluit alia corpora motu diurno. Vnde manifestu est, ut haec est
prima magnitudo una, quia habet primum principium motus psimi. Sic igiturapparent duo modi
unitatis, aut ccut contini nim dicitur unum,aut si cui totum dicitur unum. Deinde ciuia dicit.
edam aurem,quorumina ratio est.talia uero, quorsi
late e lio vitalia autem,quorum india bili in Miluvero eius est, qui συιθecie, avi numero insui temere tritin india bile estIngulare.specie uero cognoscisiali er silentiaequare unum utique erit primum, quod substant , ut unum sint usa est. Hee autem stratio una fuerit. Talia uero sunt quorum intelligentia una. Ita autem quorum indiui ibilis. Indi via sibilis uero eius quod indiuim specie, aut numero. NMusro uero gulare insui bile. specie uero quod nostibili σscientia. Q re unum queri primam substantiis
causa unius.. Ponit alios modosum dicens, ν quedam alia dicuntur unu non propter motu unum,sed N ro- una. Haiqi aut sunt quom itelligetia est una, quo apprehesione apprehedunt ab ala. Et diarima apprehcsione apprehendi talia, quom est una --
prehesio indivisibilis. Qit Oe eotingit duptri aut Mapprehesio indim sibilis est eius quod est unum Tho.s Metaphy. Y 3 specie,
R5 unita tis in duobus praedictis modis. Texae. Primo incibile ἐ nnade duobus praedictis